W Traktacie z Lizbony przyznano Unii Europejskiej (UE) kompetencje w zakresie wspierania współpracy sądowej w sprawach cywilnych i karnych poprzez „szkoleni[e] sędziów i innych pracowników wymiaru sprawiedliwości”. Od tego czasu szkolenie kadr wymiaru sprawiedliwości w zakresie prawa Unii doprowadziło do poprawy prawidłowego i jednolitego stosowania prawa Unii i do zbudowania wzajemnego zaufania w ramach transgranicznych postępowań sądowych, przyczyniając się w ten sposób do rozwoju unijnego obszaru sprawiedliwości.
w 2011 r. Komisja Europejska opublikowała komunikat pt. „Budowanie zaufania do europejskiego wymiaru sprawiedliwości – nowy wymiar europejskiego szkolenia dla pracowników wymiaru sprawiedliwości”, który wygasł w 2020 r.Celem tego komunikatu było nadanie nowego wymiaru europejskiemu szkoleniu kadr wymiaru sprawiedliwości oraz przeszkolenie połowy (800 000) wszystkich osób wykonujących zawód prawniczy w UE do 2020 r. Dzięki zdecydowanemu wspólnemu zobowiązaniu Komisji, państw członkowskich, organizatorów szkoleń na szczeblu krajowym i unijnym, a także poszczególnych osób wykonujących zawód prawniczy cel ten osiągnięto już w 2017 r., dwa lata przed wyznaczonym terminem.
W 2019 r. Komisja przyjęła ocenę europejskiej strategii szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości na lata 2011–2020. Ocena ta wykazała, że strategia przyczyniła się do zwiększenia liczby działań szkoleniowych, ale w jej ramach promowano także nowe rodzaje działań, takie jak programy wymiany. Strategia pozwoliła udoskonalić szkolenia w zakresie prawa Unii dla kilku kategorii osób wykonujących zawody prawnicze, zwłaszcza sędziów i prokuratorów. Ponadto skutkowała zwiększeniem potencjału sieci takich jak Europejska Sieć Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości (EJTN) oraz wzmocnieniem sieci i organizatorów szkoleń na poziomie UE.
Z rocznego sprawozdania statystycznego w sprawie europejskiego szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości za 2020 r. wynika, że w 2019 r. liczba przeszkolonych osób wykonujących zawód prawniczy utrzymała się na niezwykle wysokim poziomie. Szkolenie w zakresie prawa Unii otrzymało ponad 182 000 osób wykonujących zawody prawnicze. Między państwami członkowskimi i poszczególnymi zawodami prawniczymi odnotowuje się jednak pewne różnice, jeżeli chodzi o poziom uczestnictwa w szkoleniach.
Bazując na wyciągniętych wnioskach i biorąc pod uwagę nowe zmiany, jakie zaszły od przyjęcia europejskiej strategii szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości na lata 2011–2020, Komisja Europejska uruchomiła kompleksowy pakiet dotyczący szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości, który ma na celu wsparcie jeszcze większej liczby systemów wymiaru sprawiedliwości i osób wykonujących zawody prawnicze, aby przygotować je do wyzwań XXI w. i do ciągłych zmian wprowadzanych w prawie Unii w postaci:
- nowej europejskiej strategii szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości na lata 2021–2024,
- 9. sprawozdania rocznego na temat europejskiego szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości za 2020 r. Dyrekcji Generalnej ds. Sprawiedliwości i Konsumentów
- oraz uruchomienia europejskiej platformy szkoleniowej w europejskim portalu „e-Sprawiedliwość”.
W nowej strategii leżącej u podstaw pakietu szkoleniowego wyznaczono nowe, ambitne cele w zakresie szkoleń oraz nowe priorytety:
- W nowej strategii wyznaczono nowe cele operacyjne dostosowane do potrzeb poszczególnych zawodów prawniczych.
- Skoncentrowano się w niej na szerszej grupie docelowej oraz określono nowy zakres geograficzny, aby reagować na nowe wyzwania stosownie do potrzeb kadr wymiaru sprawiedliwości.
- Szkolenie kadr wymiaru sprawiedliwości powinno w jeszcze większym stopniu propagować wspólną kulturę praworządności, dbać o poszanowanie praw podstawowych, poszerzać skalę transformacji cyfrowej wymiaru sprawiedliwości i wykraczać poza kształcenie prawne, a także wspierać rozwój umiejętności zawodowych przy jednoczesnym zapewnieniu szybkiego udostępniania nowych ofert szkoleniowych w odpowiedzi na nowe potrzeby w zakresie szkoleń.
- Choć priorytetem strategii jest szkolenie sędziów i prokuratorów, odniesiono się w niej do przedstawicieli wszystkich zawodów prawniczych: pracowników sądów, adwokatów, notariuszy, komorników, mediatorów, przysięgłych tłumaczy ustnych i pisemnych, biegłych sądowych, a w niektórych przypadkach również członków personelu więziennego oraz kuratorów sądowych. Odnotowuje się w szczególności opóźnienia w realizacji szkoleń dla pracowników sądu i adwokatów, które powinny zostać wyeliminowane. Personel więzienny i kuratorzy sądowi stanowią nową grupę docelową, która nie była objęta poprzednią strategią.
- Choć strategia koncentruje się na kadrach wymiaru sprawiedliwości w UE, w jej ramach wspiera się również kraje regionu Bałkanów Zachodnich w ich dążeniach do członkostwa w UE oraz kraje pozaeuropejskie – w szczególności kraje afrykańskie i kraje Ameryki Łacińskiej – w podejmowanych przez nie działaniach na rzecz umacniania demokracji, a także zapewnienia poszanowania praw człowieka i praworządności.
- Komisja Europejska będzie wspierała realizację wysokiej jakości transgranicznych projektów szkoleniowych w zakresie prawa Unii przy wykorzystaniu różnych dostępnych funduszy takich jak fundusze przyszłego programu „Sprawiedliwość” oraz programu CERV.
Osiągnięcie tych celów jest wspólnym obowiązkiem wszystkich zainteresowanych stron. Państwa członkowskie, rady ds. sądownictwa, krajowe i europejskie organy szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości oraz kadry wymiaru sprawiedliwości na szczeblu krajowym i europejskim muszą zaangażować się we włączanie prawodawstwa UE i zagadnień dotyczących jego stosowania do szkoleń na poziomie krajowym i lokalnym, w zwiększanie liczby szkoleń dla kadr wymiaru sprawiedliwości na temat prawa Unii oraz w zwiększanie liczby ich uczestników.
Podejmowanie działań
Komisja podtrzyma swoje zdecydowane zobowiązanie do organizowania szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości, aby zapewnić kontynuowanie dotychczasowych osiągnięć oraz aby reagować na nowe wyzwania stosownie do potrzeb kadr wymiaru sprawiedliwości. Europejskie szkolenie kadr wymiaru sprawiedliwości stanowi kwestię o nadrzędnym znaczeniu i jest narzędziem gwarantującym odpowiednie wdrażanie instrumentów unijnej polityki w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości. Problematyka europejskiego szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości powinna zostać odzwierciedlona w większości inicjatyw w obszarze współpracy transgranicznej UE, a także w inicjatywach powiązanych z praworządnością.
Informacje dotyczące unijnego wsparcia finansowego na projekty europejskiego szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości znajdują się na stronach internetowych Dyrekcji Generalnej ds. Sprawiedliwości i Konsumentów, Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji, Dyrekcji Generalnej ds. Migracji i Spraw Wewnętrznych oraz Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF).
Jako uzupełnienie nowej strategii Komisja uruchomiła europejską platformę szkoleniową. Europejska platforma szkoleniowa to wyszukiwarka, za pomocą której osoby wykonujące zawody prawnicze mogą wyszukiwać kursy szkoleniowe w zakresie prawa Unii organizowane w UE oraz materiały szkoleniowe do samodzielnego przyswojenia. Korzystając z platformy, osoby wykonujące zawody prawnicze będą mogły zapoznać się z ofertą kursów szkoleniowych w zakresie prawa Unii i uzyskiwać aktualne informacje na temat działań szkoleniowych prowadzonych w różnych językach. W 2021 r. rozpoczęto pierwszy etap testowy europejskiej platformy szkoleniowej, z udziałem czterech uznanych organizatorów szkoleń kadr wymiaru sprawiedliwości na szczeblu UE: Europejska Sieć Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości (EJTN), Akademia Prawa Europejskiego (ERA), Europejski Instytut Administracji Publicznej (EIPA) i Europejski Instytut Uniwersytecki (EUI). Komisja wspomaga platformę, dostarczając aktualne i gotowe do wykorzystania materiały szkoleniowe lub podręczniki stworzone w szczególności dzięki wsparciu finansowemu z UE.
Ocena obecnej sytuacji
Komisja publikuje coroczne sprawozdanie (w języku angielskim) na temat udziału prawników praktyków w szkoleniach z zakresu prawa unijnego w Unii Europejskiej:
- Sprawozdanie z 2023 r. (5234 Kb)
- Sprawozdanie z 2022 r. (2646 Kb)
- Sprawozdanie z 2021 r. (3912 Kb)
- Sprawozdanie z 2020 r. (3272 Kb)
- Sprawozdanie z 2019 r. (2692 Kb)
- Sprawozdanie z 2018 r. (2588 Kb)
- Sprawozdanie z 2017 r. (3019 Kb)
- Sprawozdanie z 2016 r. (1515 Kb)
- Sprawozdanie z 2015 r. (1742 Kb)
- Sprawozdanie z 2014 r. (1927 Kb)
- Sprawozdanie z 2012 r. (2265 Kb) , opublikowane w 2013 r.
- Sprawozdanie z 2011 r. (512 Kb) , opublikowane w 2012 r.
Od 2013 r. Komisja wspiera AIAKOS – dwutygodniowy program wymiany dla nowych sędziów i prokuratorów, zarządzany przez Europejską Sieć Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości (EJTN). Komisja opracowała środki towarzyszące w formie rozszerzenia wspierającej roli europejskiego portalu „e-Sprawiedliwość” oraz przygotowania praktycznych wskazówek dotyczących na przykład metod szkolenia bądź oceny.
W latach 2013–2014 Komisja przeprowadziła projekt pilotażowy dotyczący europejskiego szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości, którego pomysłodawcą był Parlament Europejski; projekt miał na celu zidentyfikowanie najlepszych praktyk z zakresu szkoleń dla prawników praktyków na temat prawa UE. Wyniki konsultacji są dostępne poniżej.
- Badanie dotyczące najlepszych praktyk w szkoleniu sędziów i prokuratorów, zlecone Europejskiej Sieci Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości (EJTN):
Sprawozdanie jest dostępne w języku angielskim (1619 Kb) . Streszczenie jest dostępne w języku angielskim (593 Kb) i języku francuskim (589 Kb) .
Arkusze informacyjne dotyczące dobrych praktyk w zakresie szkolenia umieszczono w portalu w części poświęconej dobrym praktykom. Mogą one pomóc osobom i podmiotom szkolącym przedstawicieli różnych zawodów prawniczych udoskonalić metody w zakresie oceny potrzeb szkoleniowych, metodyki szkoleniowej oraz oceny szkoleń.
- Badanie dotyczące szkolenia adwokatów z zakresu prawa UE, zlecone Radzie Izb Adwokackich i Stowarzyszeń Prawniczych Unii Europejskiej (CCBE) oraz Europejskiemu Centrum Sądownictwa i Zawodów Prawniczych przy Europejskim Instytucie Administracji Publicznej (EIPA):
Sprawozdanie zostało opublikowane w interaktywnym magazynie (2857 Kb) i w formacie pdf (1807 Kb) w języku angielskim. Streszczenie jest dostępne w języku angielskim (1064 Kb) i francuskim (1378 Kb) .
Arkusze informacyjne dotyczące systemów kształcenia adwokatów we wszystkich państwach członkowskich UE zamieszczono w części portalu poświęconej kształceniu prawników praktyków na szczeblu krajowym. Mogą one pomóc krajowym izbom adwokackim i organom samorządu zawodowego w ocenie przebytych szkoleń dowolnego aplikanta planującego korzystać z przysługującego mu prawa do swobody przedsiębiorczości w UE.
Niektóre załączniki do sprawozdania są dostępne w języku angielskim, na przykład: - załącznik B – wyniki konsultacji (2140 Kb)
- załącznik H: kwestionariusz nr 1 dotyczący systemów szkolenia (164 Kb) oraz wyjaśnienia do niego (163 Kb) ,
- kwestionariusz nr 2 dotyczący organizatorów szkoleń (286 Kb) oraz wyjaśnienia do niego (234 Kb)
- kwestionariusz nr 3 dotyczący dobrych praktyk szkoleniowych (190 Kb) oraz wyjaśnienia do niego (62 Kb) .
Strona internetowa projektu znajduje się tutaj.
- Badanie bieżącej sytuacji w zakresie szkolenia pracowników sądów w przedmiocie prawa Unii i wspierania współpracy między organizatorami szkoleń dla pracowników sądów na szczeblu unijnym zlecone konsorcjum składającemu się z Europejskiego Centrum Sądownictwa i Zawodów Prawniczych przy EIPA, Justice Coopération Internationale (JCI, Francja), Centro de Estudios Juridicos (Hiszpania), Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury (Polska) oraz saksońskiego Staatsministerium der Justiz und für Europa (Niemcy):
Badanie jest dostępne w języku angielskim (1379 Kb) . Streszczenie jest dostępne w języku angielskim (909 Kb) i francuskim (893 Kb) . Zawarte w badaniu zalecenia dotyczące sposobu udoskonalenia szkoleń dla pracowników sądów są również dostępne w języku angielskim (938 Kb) i francuskim (950 Kb) .
Zarys głównych zadań i funkcji pracowników sądów w UE można znaleźć w tej tabeli (383 Kb) . Szczegółowy opis zadań pracowników sądów w poszczególnych państwach członkowskich zostanie wkrótce opublikowany w portalu na stronach dotyczących poszczególnych państw członkowskich.
Opis systemów szkolenia pracowników sądów w państwach członkowskich zostanie opublikowany w części portalu dotyczącej szkolenia osób wykonujących zawody prawnicze na szczeblu krajowym.
- Projekt wspierania współpracy między zainteresowanymi stronami z sektora wymiaru sprawiedliwości objętymi programem europejskiego szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości, którego realizację zlecono EJTN:
Sprawozdanie jest dostępne w języku angielskim (1499 Kb) . Streszczenie jest dostępne w języku angielskim (631 Kb) i francuskim (630 Kb) .
Arkusze informacyjne dotyczące zadań sieci sądowych w zakresie szkolenia na szczeblu unijnym są dostępne w części portalu „Sieci i struktury w zakresie szkolenia unijnego”.
Kontekst
W 2006 r. Komisja Europejska opublikowała komunikat do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie szkolenia pracowników wymiaru sprawiedliwości w Unii Europejskiej.
W 2008 r. przyjęto rezolucję Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie w sprawie szkolenia sędziów, prokuratorów i pracowników wymiaru sprawiedliwości w Unii Europejskiej.
W 2009 r. Parlament Europejski opublikował badanie dotyczące poprawy szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości w Unii Europejskiej (553 Kb) , w języku francuskim.
Po wejściu w życie traktatu lizbońskiego w grudniu 2009 r. powstała podstawa prawna dla działań związanych z europejskim szkoleniem kadr wymiaru sprawiedliwości. W art. 81 i 82 wśród środków koniecznych do rozwijania współpracy sądowej w sprawach cywilnych i handlowych oraz karnych wymienia się „wspieranie szkolenia sędziów i innych pracowników wymiaru sprawiedliwości”.
W grudniu 2009 r. Rada przyjęła program sztokholmski, w którym szczególną uwagę poświęcono europejskiemu szkoleniu skierowanemu do wszystkich prawników praktyków.
W planie działania służącym realizacji programu sztokholmskiego i w sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE z 2010 r. Komisja oświadczyła, że europejskie szkolenie kadr wymiaru sprawiedliwości stanowi priorytet. Parlament Europejski również nieustannie podkreśla, że odpowiednie szkolenia dla pracowników wymiaru sprawiedliwości znacząco przyczyniają się do poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego i ułatwiają obywatelom korzystanie z przysługujących im praw.
Na koniec 2010 r. Komisja przeprowadziła konsultacje z zainteresowanymi stronami, w których udział wzięły państwa członkowskie, członkowie Forum ds. Wymiaru Sprawiedliwości oraz sieci i struktury szkoleniowe na szczeblu europejskim i ich członkowie. Streszczenie ustaleń poczynionych w wyniku konsultacji znajduje się tutaj (192 Kb) .
W dniu 13 września 2011 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat pt. „Budowanie zaufania do europejskiego wymiaru sprawiedliwości – nowy wymiar europejskiego szkolenia dla pracowników wymiaru sprawiedliwości”.
W konkluzjach z 27 i 28 października 2011 r. na temat europejskiego szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości (dostępnych w języku angielskim) Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych zachęca do corocznej wymiany informacji z Komisją na temat dostępnych szkoleń z zakresu prawa unijnego i liczby prawników praktyków, którzy odbyli szkolenie, oraz zwraca się do Komisji o przedstawianie corocznego sprawozdania dotyczącego europejskiego szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości.
W 2012 r. Parlament Europejski zaproponował przeprowadzenie projektu pilotażowego dotyczącego europejskiego szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości, mającego na celu:
- zidentyfikowanie najlepszych praktyk w zakresie szkolenia sędziów i prokuratorów oraz osób wykonujących zawód prawniczy na temat krajowych systemów prawa, jak i prawa unijnego,
- zidentyfikowanie najbardziej efektywnych sposobów organizowania szkoleń na szczeblu lokalnym z prawa unijnego i krajowych systemów prawnych dla sędziów, prokuratorów i osób wykonujących zawód prawniczy oraz upowszechnianie dialogu i współpracy między sędziami i prokuratorami z Unii Europejskiej,
- zachęcania podmiotów organizujących unijne szkolenie dla kadr wymiaru sprawiedliwości do dzielenia się najlepszymi praktykami i upowszechniania ich na terytorium UE, oraz
- poprawy współpracy między EJTN i krajowymi instytucjami prowadzącymi szkolenia dla kadr wymiaru sprawiedliwości. Projekt będzie obejmować takie podmioty szkoleniowe jak Akademia Prawa Europejskiego (ERA) oraz organizacje zawodowe na szczeblu europejskim, na przykład europejską sieć rad sądownictwa, Sieć Prezesów Sądów Najwyższych Unii Europejskiej, Stowarzyszenie Rad Stanu i Naczelnych Sądów Administracyjnych Unii Europejskiej oraz sieć prokuratorów generalnych przy sądach najwyższych Unii Europejskiej.
W trakcie warsztatów w Parlamencie Europejskim w listopadzie 2013 r. wiceprzewodnicząca Viviane Reding wygłosiła przemówienie w języku angielskim zatytułowane „Szkolenia z zakresu prawa: podstawowe narzędzie dążenia do doskonałości europejskiego wymiaru sprawiedliwości”.
W czerwcu 2016 r. Europejska Sieć Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości (EJTN) przyjęła dziewięć zasad szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości, które miały służyć zarówno jako podstawa procesu zarządzania potrzebami szkoleniowymi kadr wymiaru sprawiedliwości, jak i jako ramy dla organizatorów szkoleń, umożliwiające im planowanie i przeprowadzanie szkoleń dla sędziów i prokuratorów. We zasadach tych odniesiono się do takich kwestii jak prawo do udziału w szkoleniach w czasie pracy, odpowiedzialność za zapewnienie odpowiednich zasobów, obowiązkowe szkolenie wstępne na początku kariery zawodowej, korzystanie z nowoczesnych metod szkoleniowych oraz uwzględnianie technik i zagadnień pozaprawnych w problematyce poruszanej w trakcie szkoleń. Tekst zasad i podstawowe informacje na ich temat można znaleźć tutaj w języku angielskim i francuskim.
W 2019 r. Komisja przyjęła ocenę europejskiej strategii szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości na lata 2011–2020. Ocena ta oraz wydanie sprawozdań rocznych DG JUST z 2019 r. zawierające dane statystyczne i liczbowe dotyczące udziału osób wykonujących zawody prawnicze w szkoleniach w zakresie prawa Unii wskazują, że – ogólnie rzecz biorąc – udało się skutecznie osiągnąć wyznaczone cele. Z oceny wynika, że:
- Główny cel wyznaczony w komunikacie z 2011 r., zgodnie z którym połowa (800 000) wszystkich osób wykonujących zawody prawnicze w UE powinna wziąć udział w szkoleniu w zakresie prawa Unii w latach 2011–2020, został osiągnięty już w 2017 r., dwa lata przed wyznaczonym terminem.
- Na przestrzeni lat niemal wszystkie kategorie kadr wymiaru sprawiedliwości osiągnęły roczną docelową wartość 5% przeszkolonych osób wśród przedstawicieli poszczególnych zawodów prawniczych.
- Strategia przyczyniła się nie tylko do zwiększenia liczby działań szkoleniowych. W jej ramach promowano także nowe rodzaje działań, takie jak programy wymiany.
- Przekroczono docelową wartość 1 200 programów wymiany kadr wymiaru sprawiedliwości rocznie, a liczba podejmowanych działań szkoleniowych stale rosła.
- Sukces programu AÏAKOS stanowi istotny krok w kierunku osiągnięcia celu, zgodnie z którym wszyscy nowo powoływani sędziowie i prokuratorzy powinni wziąć udział w programie wymiany zorganizowanym przez krajowe instytucje zajmujące się szkoleniem kadr wymiaru sprawiedliwości.
- Strategia doprowadziła niemal do podwojenia łącznych środków finansowych udostępnianych w ramach programów UE do celów związanych ze szkoleniem kadr wymiaru sprawiedliwości.
- Przyczyniła się ponadto do zwiększenia potencjału sieci takich jak Europejska Sieć Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości (EJTN) oraz do wzmocnienia sieci i organizatorów szkoleń na poziomie UE takich jak Akademia Prawa Europejskiego (ERA) i Europejski Instytut Administracji Publicznej (EIPA-Luksemburg).
Powiązane badania
Rozwijanie współpracy sądowej w Unii Europejskiej (1694 Kb) , 2009 r., w języku francuskim
Kształcenie kadr wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich Unii Europejskiej, 2011, w języku angielskim
Warsztaty Parlamentu Europejskiego dotyczące „szkolenia osób wykonujących zawody prawnicze: nauczanie prawa Unii oraz warsztatu pracy sędziego”: Sesja I – Nauka prawa UE i dostęp do niego: przykłady najlepszych praktyk oraz Sesja II – Wzmacnianie wzajemnego zaufania (w języku angielskim), 2013
Stroną zarządza Komisja Europejska. Informacje na tej stronie nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska Komisji Europejskiej, nie ponosi ona również odpowiedzialności za wszelkie informacje, dane czy odniesienia na niej zawarte. Więcej informacji na temat praw autorskich odnoszących się do stron UE znajduje się na stronie „Informacje prawne”.