Krajowe systemy wymiaru sprawiedliwości

Organizacja wymiaru sprawiedliwości – systemy sądownictwa

W rozdziale VIII Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dotyczącym sądów i trybunałów wymienione są instytucje sprawujące wymiar sprawiedliwości w Polsce, czyli:

• Sąd Najwyższy
• sądy powszechne
• sądy administracyjne
• sądy wojskowe

Administracja sądowa

Rodzaje sądów - krótki opis

System sądów powszechnych tworzą sądy apelacyjne, sądy okręgowe i sądy rejonowe. Do właściwości tych sądów należą m.in. sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, handlowego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – z wyjątkiem przypadków, w których właściwe są inne, szczególne sądy np. sądy wojskowe). Sądy powszechne prowadzą także księgi wieczyste, jak również rejestr zastawów, Krajowy Rejestr Sądowy oraz Krajowy Rejestr Karny.

System sądów administracyjnych tworzy Naczelny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy administracyjne - jeden na województwo lub większą liczbę województw.

Najwyższym organem władzy sądowniczej w Polsce jest Sąd Najwyższy. Sprawuje on kontrolę sądową nad orzeczeniami wszystkich pozostałych sądów, zapewniając spójność wykładni prawa oraz praktyki sądowej. Sąd Najwyższy nie jest zaliczany do sądów powszechnych.

W polskim systemie prawnym Trybunał Konstytucyjny nie jest uważany za sąd powszechny. Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

• zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją
• zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie
• zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami
• zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych
• skarg konstytucyjnych.

Trybunał Stanu orzeka w sprawach, w których osoby piastujące obecnie lub w przeszłości najwyższe stanowiska w państwie są posądzone o naruszenie konstytucji lub innych aktów prawnych.

Hierarchia sądów

• Sądy rejonowe – zasadniczo pierwsza instancja
• Sądy okręgowe – instancja odwoławcza lub pierwsza instancja w określonych przypadkach
• Sądy apelacyjne – instancja odwoławcza
• Sąd Najwyższy – najwyższy organ władzy sądowniczej.

Prawnicze bazy danych

Informacje dotyczące wszystkich sądów powszechnych, ich stron internetowych oraz danych kontaktowych (adresy, numery telefonów, adresy e-mail, itp.) znajdują się na stronie polskiego Ministerstwa Sprawiedliwości (informacje dotyczące sądów).