A) Jekk jien ċittadin barrani, dan jaffettwa l-investigazzjoni?

Jekk inti bħala l-persuna akkużata tiddikjara li ma titkellimx bil-lingwa li biha jsiru l-proċedimenti, għandek id-dritt għal interpretu u traduttur.

B) X’inhuma l-istadji ta’ investigazzjoni?

i) Fażi ta’ ġbir ta’ evidenza / Setgħa tal-investigaturi

Il-proċess kriminali jibda bil-passi ta’ qabel il-preparazzjoni għall-prosekuzzjoni kriminali li jikkonsistu primarjament fil-wasla ta’ rapporti kriminali jew ta’ rapporti oħrajn, li mbagħad jiġu vverifikati u tittieħed deċiżjoni dwar azzjoni ulterjuri.

Jekk inti se tixhed bħala persuna li, abbażi ta’ ċerti sejbiet, allegatament wettqet delitt, għandek id-dritt li tibqa’ sieket u tkun intitolat għall-għajnuna legali.

Jekk ikun hemm raġunijiet biex tinbeda l-prosekuzzjoni kriminali, il-proċess kriminali jimxi għall-istadju tal-preparazzjoni ta’ qabel il-proċess. Skont il-gravità tad-delitt, il-preparazzjonijiet ta’ qabel il-proċess jistgħu jieħdu l-forma ta’ investigazzjoni, investigazzjoni sommarja jew kif inhi magħrufa investigazzjoni “mgħaġġla ħafna”.

Sussegwentement, jistgħu jinġiebu l-akkużi kontrik. Dawn għandhom jiġu nnotifikati lilek mingħajr dewmien u inti, bħala l-persuna akkużata, tista’ tressaq ilment kontra dawn l-akkużi fi żmien tlett ijiem ta’ xogħol.

Meta jinġiebu akkużi kontrik, inti, bħala l-persuna akkużata, għandek ċerti drittijiet, inkluż id-dritt li tagħmel dikjarazzjoni dwar il-fatti kollha li inti akkużat bihom u dwar l-evidenza relatata, iżda għandek ukoll id-dritt li tibqa’ sieket. Tista’ tiddikjara l-fatti, tipproponi, tissottometti u tikseb evidenza għad-difiża tiegħek, u tressaq mozzjonijiet, rikorsi u appelli.

Għandek id-dritt li tagħżel u tikkonsulta lil avukat, inkluż waqt il-passi proċedurali mwettqa mill-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi jew minn qorti. Madankollu, meta tiġi interrogat, ma tistax tikkonsulta lill-avukat difensur dwar kif twieġeb mistoqsija li tkun qed issirlek. Tista’ titlob li l-avukat tiegħek ikun preżenti waqt l-interrogazzjoni u li l-avukat difensur jipparteċipa wkoll f’passi proċedurali oħrajn involuti fil-preparazzjoni ta’ qabel il-proċess.

Tista’ teżerċita d-drittijiet tiegħek personalment jew permezz tal-avukat difensur tiegħek.

Jekk ma taffordjax avukat difensur, inti intitolat għal difiża bla ħlas jew għal tnaqqis fit-tariffa tad-difiża. Madankollu, għandek turi li inti intitolat għal din id-difiża bla ħlas jew għal tnaqqis fit-tariffa tad-difiża.

L-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi u l-qorti dejjem għandhom javżawk dwar id-drittijiet tiegħek, inkluż dwar is-sinifikat tal-konfessjoni, u jiżguraw li inti tkun tista’ teżerċita d-drittijiet tiegħek b’mod sħiħ.

ii) Kustodja tal-pulizija

Il-kustodja tal-pulizija hija pass proċedurali li jinvolvi restrizzjoni fuq terminu qasir tal-libertà ta’ persuna akkużata b’delitt.

Bħala persuna akkużata, tista’ titqiegħed fil-kustodja tal-pulizija bħala parti mill-proċess kriminali jekk tapplika waħda mir-raġunijiet għad-detenzjoni qabel il-proċess u, minħabba l-urġenza tal-kwistjoni, id-deċiżjoni dwar id-detenzjoni ma tkunx tista’ tinkiseb minn qabel. Inti titqiegħed fil-kustodja minn uffiċjal tal-pulizija, li għandu jagħtik ir-raġunijiet għall-kustodja u jinterrogak mingħajr dewmien.

Jekk tkun se tinżamm f’detenzjoni qabel il-proċess wara, il-mozzjoni għandha titressaq mill-prosekutur pubbliku fi żmien 48 siegħa (jew 96 siegħa fil-każ ta’ reat terroristiku). Sussegwentement, qorti trid tiddeċiedi fi żmien 48 siegħa, jew 72 siegħa f’każijiet ta’ delitti partikolarment gravi.

iii) Interrogatorju

Waqt l-interrogatorju, ma tistax tiġi sfurzat biex tammetti xi ħtija b’xi mod illegali.

Bħala persuna akkużata, qabel l-interrogatorju inti għandek tiġi infurmat dwar id-dritt tiegħek li tixhed jew li tibqa’ sieket. Għandek tiġi infurmat li ħadd ma jista’ jisfurzak biex tammetti xi ħtija. Għandek tiġi infurmat ukoll dwar l-għażla li tagħżel avukat difensur jew li titlob li jinħatar wieħed għalik biex ikun preżenti waqt l-interrogazzjoni.

Għandek titħalla tissottometti tweġiba dettaljata għall-akkużi miġjuba kontrik u toffri evidenza għad-dikjarazzjonijiet tiegħek.

Jistgħu jsirulek mistoqsijiet li jissupplimentaw ix-xhieda tiegħek jew li jiċċaraw ommissjonijiet, ambigwitajiet u inkonsistenzi. Il-mistoqsijiet għandhom isiru b’mod sensittiv u li jinftiehem. Ma jistgħux isirulek mistoqsijiet diretti, mistoqsijiet qarrieqa jew mistoqsijiet li jkun fihom fatti li jkunu għadhom iridu jiġu stabbiliti skont ix-xhieda tiegħek. Il-mistoqsijiet ma għandhomx jiksru l-privatezza tiegħek bla bżonn, ħlief biex tiġi stabbilita l-motivazzjoni għall-att imwettaq.

iv) Detenzjoni qabel il-proċess

Tista’ tinżamm f’detenzjoni qabel il-proċess biss jekk ikunu tressqu akkużi kontrik, sakemm is-sejbiet tal-fatti jissuġġerixxu li seħħ att kriminali li wettaqt inti u tapplika għalik waħda mir-raġunijiet għad-detenzjoni qabel il-proċess. Dawn ir-raġunijiet jinkludu r-riskju ta’ ħarba, ir-riskju li tipprova tinfluwenza lix-xhieda jew lill-kompliċi eċċ. jew li tkompli twettaq ir-reat.

Għandek tiġi interrogat qabel ma tittieħed id-deċiżjoni dwar id-detenzjoni qabel il-proċess. Tista’ tressaq ilment kontra d-deċiżjoni dwar id-detenzjoni, li jinstema’ minn qorti superjuri.

Għandek id-dritt titlob li tiġi meħlus. Tista’ tagħmel talba mill-ġdid għall-ħelsien, 30 jum wara li tkun ħarġet deċiżjoni finali dwar id-detenzjoni.

Waqt il-preparazzjonijiet ta’ qabel il-proċess, tista’ tinżamm f’detenzjoni qabel il-proċess għal massimu ta’ seba’ xhur (jekk tkun ġejt imħarrek għal kontravvenzjoni),19-il xahar (jekk tkun ġejt imħarrek għal delitt) jew 25 xahar (jekk tkun ġejt imħarrek għal delitt speċjalment serju).

C) X’inhuma d-drittijiet tiegħi matul l-investigazzjoni?

i) X’inhu d-dritt tiegħi għal interpretu u għal traduzzjonijiet?

Għandek id-dritt għal interpretu jekk ma titkellimx bil-lingwa li biha jsiru l-proċedimenti. Għandek id-dritt li tuża lingwa li tifhem fil-proċedimenti kriminali. Jekk ikun hemm bżonn li jiġu tradotti dokumenti, rekords jew deċiżjonijiet importanti, jipparteċipa wkoll traduttur fil-proċedimenti.

ii) X’inhuma d-drittijiet tiegħi għall-informazzjoni u l-aċċess għall-atti tal-proċess?

Ladarba l-investigazzjoni jew l-investigazzjoni sommarja tkun lesta, inti u l-avukat tiegħek għandkom id-dritt li tanalizzaw l-atti tal-kawża kollha. Imbagħad inti tkun tista’ tressaq talba għal investigazzjoni ulterjuri.

Waqt il-preparazzjonijiet ta’ qabel il-proċess, inti u l-avukat difensur tiegħek għandkom id-dritt li tikkonsultaw l-atti tal-kawża u li tieħdu siltiet u noti u tagħmlu kopji.

iii) X’inhu d-dritt tiegħi ta’ aċċess għal avukat u biex tiġi infurmata parti terza dwar is-sitwazzjoni tiegħi?

Jekk ġejt detenut jew arrestat, għandek id-dritt li tagħmel telefonata ta’ 20 minuta lil persuna li tkun speċifikajt.

Għandek id-dritt li tagħżel avukat difensur u li tikkonsulta lill-avukat matul il-passi individwali tal-proċess kriminali. Madankollu, ma tistax tistaqsi lill-avukat dwar kif għandek twieġeb il-mistoqsijiet. Għandek id-dritt li titlob li l-avukat tiegħek ikun preżenti waqt l-interrogazzjoni u waqt passi proċedurali oħrajn.

Jekk tinżamm f’detenzjoni qabel il-proċess jew tkun qed tiskonta s-sentenza tiegħek, għandek id-dritt li tkellem lill-avukat difensur tiegħek mingħajr ma jkunu preżenti persuni oħrajn.

iv) X’inhu d-dritt tiegħi għal għajnuna legali?

Tista’ tqabbad avukat difensur bi spejjeż tiegħek stess. F’ċerti każijiet, għandek id-dritt li tiġi pprovdut b’avukat difensur.

v) X’inhu importanti li wieħed ikun jaf dwar:

a. Preżunzjoni tal-innoċenza

Kull persuna li jinbdew proċedimenti kriminali kontriha hija meqjusa innoċenti sakemm ma tinstabx ħatja b’sentenza finali minn qorti tal-ġustizzja.

b. Id-dritt li wieħed jibqa’ sieket u li wieħed ma jinkriminax ruħu

Minbarra d-dritt li tagħmel dikjarazzjonijiet waqt il-proċedimenti, għandek ukoll id-dritt li tibqa’ sieket. Ħadd ma jista’ jġiegħlek tixhed jew tammetti xi ħtija.

c. Piż tal-provi

L-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi għandhom id-dmir li jiksbu l-evidenza. Bħala l-persuna akkużata, għandek id-dritt, min-naħa l-oħra, li tikseb evidenza, iżda m’intix meħtieġ li tagħmel dan.

L-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi għandhom jiċċaraw kemm il-fatturi mressqa kontrik kif ukoll dawk favorik.

vi) X’inhuma s-salvagwardji speċifiċi għat-tfal?

Il-prosekuzzjoni kriminali ma tistax tibda, jew ma tistax tkompli u għandha titwaqqaf, jekk il-persuna akkużata ma tkunx kriminalment responsabbli minħabba li tkun taħt l-età.

Rappreżentant legali ta’ minorenni jista’ jieħu passi f’isem il-minorenni, bħal pereżempju jagħżel avukat u jressaq mozzjonijiet, rikorsi u appelli. Ir-rappreżentant legali għandu d-dritt li jkun preżenti matul il-passi proċedurali kollha li għalihom il-persuna akkużata tkun parti.

Minorenni għandu jkollu avukat difensur wara li jiġi akkużat; jekk il-minorenni ma jkunx jista’ jagħżel avukat waħdu, jinħatar avukat għalih.

Fil-każ ta’ minorenni li jkun taħt il-15-il sena fil-ħin tal-att, għandha dejjem tiġi eżaminata l-kapaċità tiegħu li jirrikonoxxi l-illegalità tal-att u li jikkontrolla l-imġiba tiegħu. Jekk dawn il-kundizzjonijiet ma jiġux issodisfati, il-minorenni ma jkunx kriminalment responsabbli.

Anki jekk ikun hemm raġunijiet legali, minorenni jista’ jinżamm f’detenzjoni biss jekk l-iskop tad-detenzjoni ma jkunx jista’ jinkiseb mod ieħor.

Il-qorti kompetenti tista’ tittrasferixxi l-kawża lil qorti li fil-ġuriżdizzjoni tagħha jirrisjedi l-minorenni jew lil qorti oħra fejn il-proċedimenti aktarx li jilħqu l-iskop tagħhom bl-aħjar mod.

vii) X’inhuma s-salvagwardji speċifiċi għas-suspettati vulnerabbli?

Il-persuni vulnerabbli fil-kuntest ta’ proċedimenti kriminali huma dawk li mhumiex kapaċi jifhmu l-proċedimenti kriminali minħabba l-età jew il-kundizzjoni mentali jew fiżika tagħhom u ma jistgħux jipparteċipaw b’mod effettiv f’tali proċedimenti.

Bl-ebda mod ma tista’ ssir diskriminazzjoni kontrihom meta jiġu biex jeżerċitaw id-drittijiet proċedurali tagħhom.

Il-persuni b’diżabilitajiet mentali jew fiżiċi/sensorji serji għandhom jiġu preżunti li huma vulnerabbli.

Il-persuni vulnerabbli u r-rappreżentanti legali tagħhom (bħat-tutur tagħhom maħtur mill-qorti) jew l-adulti xierqa (bħal qraba) għandhom jiġu infurmati rigward kwalunkwe dritt proċedurali speċjali.

L-interrogatorju mill-pulizija għandu jiġi rreġistrat kemm bil-vidjo kif ukoll bl-awdjo.

Iċ-ċaħda tal-libertà ta’ persuni vulnerabbli qabel il-kundanna għandha tintuża biss bħala l-aħħar rimedju. Din għandha tkun proporzjonata u mwettqa f’kundizzjonijiet adattati skont il-ħtiġijiet speċjali tagħhom.

Tul il-proċedimenti kriminali kollha, il-privatezza, l-integrità personali u d-data personali ta’ dawn il-persuni għandhom jiġu protetti.

D) X’inhuma l-limiti ta’ żmien legali matul l-investigazzjoni?

Għandek id-dritt li l-kawża tiegħek tinstema’ fi żmien raġonevoli.

L-investigazzjoni għandha titlesta fi żmien xahrejn, erba’ jew sitt xhur fil-każ ta’ kontravvenzjoni, delitt jew delitt speċjalment serju, rispettivament. Madankollu, il-konformità ma’ dawn il-limiti ta’ żmien mhijiex legalment infurzabbli.

Tista’ tressaq ilment lill-prosekutur fejn titlob li tiġi eżaminata l-imġiba tal-pulizija u biex jieqaf id-dewmien fl-investigazzjoni. Il-prosekutur għandu jinfurmak dwar l-eżiti ta’ dan l-eżami.

E) X’inhuma l-preparazzjonijiet ta’ qabel il-proċess, inklużi alternattivi għad-detenzjoni ta’ qabel il-proċess u l-possibbiltajiet għat-trasferiment lejn l-Istat ta’ oriġini (Ordni Ewropew ta’ Superviżjoni)?

Il-preparazzjonijiet ta’ qabel il-proċess huma parti mill-proċess kriminali li jdumu minn meta tinbeda l-prosekuzzjoni kriminali sakemm jinħareġ l-att ta’ akkuża, tiġi proposta sentenza fuq talba tal-partijiet jew tittieħed deċiżjoni finali dwar il-mertu tal-kawża minn awtorità tal-infurzar tal-liġi.

Il-preparazzjonijiet ta’ qabel il-proċess jinvolvu prinċipalment il-ġbir u l-iżgurar tal-evidenza u l-preparazzjoni ta’ materjal li jservi bħala bażi għal aktar teħid ta’ deċiżjonijiet.

Il-prosekuzzjoni kriminali tibda jew bil-ħruġ ta’ ordni biex tinbeda l-prosekuzzjoni jew b’eżekuzzjoni ta’ operazzjoni ta’ protezzjoni, operazzjoni mhux rikorrenti jew operazzjoni perentorja.

L-alternattivi għall-detenzjoni qabel il-proċess jinkludu garanzija, pleġġ jew superviżjoni. Dawn l-alternattivi huma possibbli biss fil-każ ta’ detenzjoni imposta minħabba r-riskju ta’ ħarba u ta’ arrest preventiv. Il-qorti tista’ tuża dawn l-alternattivi jekk assoċjazzjoni ta’ ċittadini jew persuna magħrufa tiggarantixxi l-imġiba tajba tiegħek, jew jekk tagħmel pleġġ bil-miktub li tgħix ħajja f’osservanza tal-liġi, jew jekk l-iskop ta’ detenzjoni jista’ jinkiseb b’mezzi ta’ superviżjoni minn uffiċjal tal-probation.

Qorti tista’ taċċetta wkoll garanzija finanzjarja (ħelsien mill-arrest b’garanzija) bħala alternattiva għad-detenzjoni minħabba riskju ta’ ħarba jew għall-arrest preventiv. Jekk tikser ir-regoli, il-garanzija finanzjarja tgħaddi għand l-Istat u inti titqiegħed taħt detenzjoni qabel il-proċess.

Jekk tingħata alternattivi għad-detenzjoni qabel il-proċess, il-qorti tista’ timponilek obbligi jew restrizzjonijiet raġonevoli (bħall-projbizzjoni li titlaq mill-pajjiż, li titlaq minn ċerta żona, li tiltaqa’ ma’ xi persuni, li ssuq vettura, eċċ.).

L-Ordni Ewropew ta’ Superviżjoni għandu l-għan li jtejjeb il-protezzjoni tal-pubbliku ġenerali billi jippermettilek bħala persuna li tirrisjedi fi Stat Membru wieħed iżda suġġetta għal proċedimenti kriminali fi Stat Membru ieħor, li tkun sorveljata mill-awtoritajiet fl-Istat li inti residenti fih sakemm tibda tinstema’ l-kawża.

Dan huwa alternattiva għad-detenzjoni li permezz tagħha l-miżuri ta’ superviżjoni jiġu mmonitorjati mill-Istat Membru ta’ residenza. Jekk jinkisru, l-Istat Membru jirritorna l-persuna lill-Istat Membru ta’ oriġini.

Għalkemm din il-miżura tkopri d-delitti kollha u mhijiex ristretta għal tipi jew livelli partikolari ta’ delitti, il-miżuri ta’ superviżjoni għandhom ġeneralment jiġu applikati fil-każ ta’ reati inqas gravi.