Δικαιώματα των θυμάτων - ανά χώρα

Πώς μπορώ να καταγγείλω μια αξιόποινη πράξη;

Αν έχετε πέσει θύμα αξιόποινης πράξης, μπορείτε να υποβάλετε καταγγελία:

• σε οποιοδήποτε αστυνομικό τμήμα ή αστυνομικό υπάλληλο,
• σε οποιαδήποτε εισαγγελία,
• σε οποιοδήποτε ειρηνοδικείο (Amtsgericht).

Μπορείτε να υποβάλετε την καταγγελία σας εγγράφως ή προφορικώς. Σε περίπτωση προφορικής καταγγελίας, συντάσσεται πρακτικό από τον φορέα που παραλαμβάνει την καταγγελία σας. Αν το ζητήσετε, θα λάβετε γραπτή επιβεβαίωση της καταγγελίας σας. Η καταγγελία μπορεί επίσης να υποβληθεί από άλλο πρόσωπο για λογαριασμό σας. Το εν λόγω πρόσωπο δεν χρειάζεται συναφώς ειδικό πληρεξούσιο.

Στα περισσότερα ομόσπονδα κράτη, η αστυνομία παρέχει επίσης τη δυνατότητα ηλεκτρονικής υποβολής καταγγελιών μέσω του λεγόμενου «διαδικτυακού φυλακίου» ή «ηλεκτρονικού φυλακίου» («Internetwache» ή «Onlinewache»).

Με την καταγγελία σας θα πρέπει να δηλώσετε τα προσωπικά σας στοιχεία και μια διεύθυνση επικοινωνίας, ώστε να μπορούν να σας ζητηθούν τυχόν περαιτέρω διευκρινίσεις και, αργότερα, να σας κοινοποιηθεί η κλήση για να καταθέσετε ως μάρτυρας στο δικαστήριο. Αν έχετε επιφυλάξεις σχετικά με την παροχή των προσωπικών σας δεδομένων, για παράδειγμα επειδή αισθάνεστε ότι απειλείστε, θα πρέπει να ενημερώσετε την αρχή παραλαβής της καταγγελίας σας το συντομότερο δυνατόν. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να εξεταστεί αν, εν ανάγκη, είναι δυνατόν να δηλωθεί ως διεύθυνση επικοινωνίας σας όχι η διεύθυνση κατοικίας σας αλλά κάποια άλλη διεύθυνση, όπως η διεύθυνση δικηγόρου ή οργάνωσης υποστήριξης θυμάτων.

Ως προς το περιεχόμενο της καταγγελίας σας, είναι σημαντικό να συμπεριλάβετε σ’ αυτήν όλες τις πληροφορίες που έχετε στη διάθεσή σας σχετικά με τον ύποπτο ή τους υπόπτους και την αξιόποινη πράξη, προκειμένου η αστυνομία και ο εισαγγελέας να έχουν τη δυνατότητα να επαληθεύσουν τις πληροφορίες σας και να πραγματοποιήσουν τις πρώτες έρευνες.

Καταρχήν, δεν υπάρχει συγκεκριμένη προθεσμία για την καταγγελία αξιόποινης πράξης. Ωστόσο, ορισμένες αξιόποινες πράξεις, όπως η εξύβριση και η διατάραξη της οικιακής ειρήνης, μπορούν να διωχθούν μόνο αν έχετε υποβάλει έγκληση, και η έγκληση πρέπει να υποβληθεί εγγράφως σε ειρηνοδικείο, εισαγγελία ή την αστυνομία εντός τριών μηνών από τον χρόνο κατά τον οποίο λάβατε γνώση της πράξης και του δράστη. Ως προς τη γνώση του δράστη, αρκεί να μπορεί αυτός να εξατομικευτεί. Δεν απαιτείται γνώση του ονόματός του. Κατά την υποβολή της καταγγελίας σας θα σας εξηγηθεί αν χρειάζεται η υποβολή έγκλησης. Επιπλέον, έχετε υπόψη σας ότι οι αξιόποινες πράξεις παραγράφονται, με αποτέλεσμα να μην είναι πλέον δυνατή η ποινική δίωξή τους. Ωστόσο, η παραγραφή επέρχεται μετά την πάροδο αρκετών ετών, η δε προθεσμία παραγραφής διαφέρει ανάλογα με την εκάστοτε πράξη.

Πώς μπορώ να ενημερωθώ σχετικά με τις εξελίξεις της υπόθεσης;

Όταν επικοινωνείτε με δημόσιες υπηρεσίες για να ζητήσετε πληροφορίες, είναι χρήσιμο να παρέχετε τον αριθμό αναφοράς της οικείας υπόθεσης. Με τον τρόπο αυτό το αίτημά σας μπορεί να συνδεθεί με τη σχετική διαδικασία ευκολότερα και ταχύτερα και εσείς να λάβετε την απάντησή σας γρηγορότερα.

Θα λάβετε αριθμό αναφοράς από την υπηρεσία που παρέλαβε την καταγγελία σας, δηλαδή συνήθως αριθμό αναφοράς της αστυνομίας. Με τον εν λόγω αριθμό αναφοράς μπορείτε να ενημερώνεστε για τις ενέργειες στις οποίες προβαίνει η αστυνομία, καθώς και να υποβάλλετε τυχόν περαιτέρω πληροφορίες. Αν η υπόθεση διαβιβαστεί στην εισαγγελία, μπορείτε να ζητήσετε από την αστυνομία ή την εισαγγελία τον αριθμό αναφοράς της εισαγγελίας, ο οποίος είναι διαφορετικός από εκείνον της αστυνομίας.

Αν δεν γνωρίζετε τον αριθμό αναφοράς, μπορείτε κατά την επικοινωνία σας να παράσχετε τα προσωπικά σας στοιχεία και, αν το γνωρίζετε, το όνομα του κατηγορουμένου.

Δικαιούμαι νομική συνδρομή (κατά την ανάκριση ή τη δίκη); Υπό ποιες προϋποθέσεις;

Δικαίωμα δωρεάν νομικής συνδρομής ή νομικής βοήθειας παρέχεται στις ακόλουθες περιπτώσεις:

Αν από τις περιστάσεις προκύπτει ότι ενδέχεται να μην είστε σε θέση να ασκήσετε τα δικαιώματά σας κατά τη διάρκεια της κατάθεσής σας, είναι δυνατόν να διοριστεί για λογαριασμό σας, με έξοδα του κράτους, δικηγόρος που θα ενεργήσει ως συνήγορός σας κατά την κατάθεσή σας.

Αν δικαιούστε να παραστείτε ως πολιτικώς ενάγων (Nebenkläger), σε ορισμένες περιπτώσεις, ιδίως στις περιπτώσεις σοβαρών βίαιων και σεξουαλικών εγκλημάτων, είναι δυνατόν να διοριστεί για λογαριασμό σας δικηγόρος με έξοδα του κράτους, ακόμη και πριν από την απαγγελία των κατηγοριών. Αν δεν πληρούνται οι εν λόγω προϋποθέσεις για τον διορισμό δικηγόρου για λογαριασμό σας, έχετε ως πρόσωπο που δικαιούται να παραστεί ως πολιτικώς ενάγων δικαίωμα σε νομική βοήθεια και μπορείτε να υποβάλετε σχετικό αίτημα αν, λόγω της οικονομικής σας κατάστασης, δεν είστε σε θέση να καλύψετε τα έξοδα της διαδικασίας και δεν μπορείτε να υπερασπιστείτε μόνος σας επαρκώς τα συμφέροντά σας ή αυτό δεν μπορεί να αναμένεται ευλόγως από εσάς.

Στην περίπτωση των κατ’ έγκληση διωκόμενων εγκλημάτων, τα οποία διώκονται αυτεπαγγέλτως από την εισαγγελία μόνο αν αυτό είναι προς το δημόσιο συμφέρον, μπορείτε να υποβάλετε έγκληση σε βάρος του κατηγορουμένου, προκειμένου να επιτύχετε την τιμωρία του, αν η εισαγγελία έκρινε ότι δεν συντρέχει δημόσιο συμφέρον που να δικαιολογεί την άσκηση ποινικής δίωξης και ο κατηγορούμενος ήταν τουλάχιστον 18 ετών κατά τον χρόνο της τέλεσης της αξιόποινης πράξης. Στην περίπτωση αυτή, θα υποκαταστήσετε την εισαγγελία. Ως ιδιώτης κατήγορος (Privatkläger), μπορείτε να υποβάλετε αίτηση για νομική βοήθεια στο δικαστήριο που έχει επιληφθεί της υπόθεσής σας. Η νομική βοήθεια θα σας χορηγηθεί αν, λόγω της οικονομικής σας κατάστασης, δεν είστε σε θέση να καλύψετε τα έξοδα της διαδικασίας και η ευδοκίμηση της υπόθεσής σας φαίνεται πιθανή.

Μπορώ να ζητήσω επιστροφή των εξόδων (για τη συμμετοχή στην έρευνα/δίκη); Υπό ποιες προϋποθέσεις;

Αν καταθέσετε ως μάρτυρας στην εισαγγελία ή στο δικαστήριο, θα σας επιστραφούν τα έξοδα μετακίνησης, οι δαπάνες σας σε μετρητά, αποζημίωση για τον χρόνο που δαπανήσατε, αποζημίωση για την απώλεια οικιακής εργασίας ή τα απολεσθέντα εισοδήματά σας, αν το ζητήσετε εντός τριών μηνών από την κατάθεση. Δικαίωμα αποζημίωσης ενδέχεται να έχουν και τα πρόσωπα που κλητεύονται από την αστυνομία. Πρόκειται για ζήτημα που καθορίζεται από τη σχετική νομοθεσία του εκάστοτε ομόσπονδου κράτους.

Μπορώ να προσβάλω τυχόν απόφαση να τεθεί η υπόθεσή μου στο αρχείο χωρίς να παραπεμφθεί στο δικαστήριο;

Μια υπόθεση μπορεί να τεθεί στο αρχείο από την εισαγγελία για διάφορους λόγους.

Μπορείτε να προσβάλετε τυχόν απόφαση να τεθεί η υπόθεσή σας στο αρχείο με γραπτή προσφυγή. Αν έχετε υπόψη σας περαιτέρω πραγματικά περιστατικά ή αποδεικτικά στοιχεία, θα πρέπει οπωσδήποτε να τα προσδιορίσετε συγκεκριμένα στο έγγραφο της προσφυγής. Αν η εισαγγελία εμμείνει στην απόφασή της, η υπόθεση θα επανεξεταστεί από τη Γενική Εισαγγελία. Σε κάθε περίπτωση, επί της προσφυγής σας θα εκδοθεί γραπτή απόφαση.

Αν η εισαγγελία και η Γενική Εισαγγελία αρνηθούν να παραπέμψουν την υπόθεση στο δικαστήριο, μπορείτε, σε ορισμένες περιπτώσεις, να προσφύγετε στο αρμόδιο εφετείο (Oberlandesgericht ή Kammergericht) και να κινήσετε διαδικασία για να διαταχθεί η παραπομπή της υπόθεσης στο δικαστήριο (τη λεγόμενη διαδικασία «Klageerzwingungsverfahren»). Στην απόφαση της Γενικής Εισαγγελίας θα αναφέρεται ρητά αν στην περίπτωσή σας είναι δυνατή η κίνηση της εν λόγω διαδικασίας. Σε κάθε περίπτωση, η εν λόγω διαδικασία υπόκειται σε προθεσμίες και αυστηρές τυπικές προϋποθέσεις. Η αίτηση πρέπει να υπογράφεται από δικηγόρο, σε περίπτωση δε που δεν ευδοκιμήσει θα επιβαρυνθείτε με τα σχετικά έξοδα.

Μπορώ να συμμετάσχω στη δίκη;

Αν είστε μάρτυρας, η συμμετοχή σας στη δίκη περιορίζεται στην κατάθεσή σας. Μετά την κατάθεσή σας, μπορείτε να παρακολουθήσετε τη δίκη ως θεατής, αλλά δεν θα μπορείτε πλέον να συμμετάσχετε στη διαδικασία.

Αν έχετε δηλώσει παράσταση πολιτικής αγωγής, δικαιούστε να παραστείτε στην κύρια διαδικασία και μπορείτε να υποβάλλετε αιτήματα, ιδίως αιτήματα διεξαγωγής αποδείξεων, καθώς και ερωτήματα και δηλώσεις, όπως η εισαγγελία. Ως πολιτικώς ενάγων έχετε επίσης τη δυνατότητα δευτερολογίας (αγόρευσης).

Ως κατά προσχώρηση πολιτικώς ενάγων (Adhäsionskläger), μπορείτε να αξιώσετε από τον δράστη στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας αποζημίωση για υλική ή ηθική βλάβη. Ως κατά προσχώρηση πολιτικώς ενάγων δικαιούστε επίσης να συμμετάσχετε στην κύρια διαδικασία. Ωστόσο, δεν διαθέτετε τα υπόλοιπα δικονομικά δικαιώματα του πολιτικώς ενάγοντος.

Ποιος είναι ο επίσημος ρόλος μου στο πλαίσιο του συστήματος δικαιοσύνης; Για παράδειγμα, είμαι ή μπορώ να επιλέξω να είμαι: θύμα, μάρτυρας, πολιτικώς ενάγων ή ιδιώτης κατήγορος;

Πριν από την ολοκλήρωση της ανάκρισης, ως θύμα αξιόποινης πράξης, έχετε στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας πρωτίστως την ιδιότητα του μάρτυρα. Μπορείτε να επικοινωνείτε με τις δημόσιες αρχές ανά πάσα στιγμή και να παρέχετε σ’ αυτές περαιτέρω αποδεικτικά στοιχεία και πληροφορίες. Τα θύματα αξιόποινων πράξεων, τα οποία στον κώδικα ποινικής δικονομίας ονομάζονται «παθόντες», διαθέτουν δικαιώματα που υπερβαίνουν τα γενικά δικαιώματα των μαρτύρων, όπως το δικαίωμα να ζητούν πληροφορίες σχετικά με το αν ο ύποπτος τελεί υπό κράτηση, το δικαίωμα, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, πρόσβασης στη δικογραφία ή λήψης πληροφοριών από τη δικογραφία (βλ. συναφώς και κατωτέρω), το δικαίωμα να ζητούν τον διορισμό για λογαριασμό τους δικηγόρου ή το δικαίωμα να εκπροσωπούνται από δικηγόρο.

Αν δικαιούστε να παραστείτε ως πολιτικώς ενάγων, θα αποφασίσετε ο ίδιος αν επιθυμείτε να συμμετάσχετε στη διαδικασία. Ομοίως, εναπόκειται σε εσάς να αποφασίσετε αν θα προβάλετε ή όχι αξίωση αποζημίωσης για υλική ή ηθική βλάβη στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας ως κατά προσχώρηση πολιτικώς ενάγων.

Ποια είναι τα δικαιώματά μου και ποιες οι υποχρεώσεις μου στο πλαίσιο του ρόλου αυτού;

Ως μάρτυρας, έχετε τα ακόλουθα δικαιώματα κατά την κατάθεσή σας:

• Μπορείτε να αρνηθείτε να καταθέσετε αν ο κατηγορούμενος είναι ή ήταν σύζυγός σας ή είναι μνηστήρας σας (συμπεριλαμβανομένων των καταχωρισμένων σχέσεων συμβίωσης μεταξύ προσώπων του ιδίου φύλου) ή αν είναι στενός συγγενής σας εξ αίματος ή εξ αγχιστείας.
• Μπορείτε να αρνηθείτε να απαντήσετε σε συγκεκριμένες ερωτήσεις αν η απάντησή τους θα μπορούσε να οδηγήσει σε ποινική διαδικασία σε βάρος σας ή σε βάρος στενού συγγενή σας.
• Ερωτήσεις που μπορεί να θίξουν την τιμή σας ή που αφορούν την ιδιωτική σας ζωή μπορούν να τίθενται μόνο αν είναι απαραίτητο.
• Μπορείτε να συνοδεύεστε από πρόσωπο της εμπιστοσύνης σας, εκτός αν η παρουσία του θα έθετε σε κίνδυνο τον σκοπό της ανάκρισης.
• Μπορείτε να συνοδεύεστε από δικηγόρο.
• Αν δεν είστε σε θέση να ασκήσετε ο ίδιος τα δικαιώματά σας, έχετε, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, το δικαίωμα να διοριστεί για λογαριασμό σας, με έξοδα του κράτους, δικηγόρος που θα ενεργήσει ως συνήγορός σας κατά την κατάθεσή σας.
• Αν δεν γνωρίζετε επαρκώς τη γερμανική γλώσσα, θα διοριστεί διερμηνέας για την κατάθεσή σας.
• Έχετε δικαίωμα επιστροφής εξόδων (βλ. ανωτέρω υπό την ερώτηση «Μπορώ να ζητήσω επιστροφή των εξόδων»).

Οι κύριες υποχρεώσεις σας ως μάρτυρα είναι οι εξής:

• Υποχρεούστε να πείτε την αλήθεια. Στην υποχρέωση αυτή συμπεριλαμβάνεται επίσης η υποχρέωση να μην παραλείψετε από την κατάθεσή σας κανένα στοιχείο που θα μπορούσε να έχει σημασία για την υπόθεση. Η εκ προθέσεως ψευδής κατάθεση στο δικαστήριο αποτελεί ποινικό αδίκημα και τιμωρείται κατά κανόνα με ποινή φυλάκισης. Ποινικά αδικήματα αποτελούν επίσης η ψευδής ενοχοποίηση τρίτου και η υπόθαλψη εγκληματία, σε περίπτωση δε ψευδομαρτυρίας είναι πιθανόν να πληρούται το πραγματικό και των εν λόγω αδικημάτων.

Υποχρεούστε να εμφανιστείτε για να καταθέσετε αν κλητευθείτε από την εισαγγελία, την αστυνομία κατ’ εντολή της εισαγγελίας ή από το δικαστήριο.

Μπορώ να προβώ σε δήλωση ή να παράσχω αποδεικτικά στοιχεία κατά τη διάρκεια της δίκης; Υπό ποιες προϋποθέσεις;

Αν κληθείτε να παραστείτε στη δίκη ως μάρτυρας, υποχρεούστε να καταθέσετε,

εκτός αν συντρέχει περίπτωση στην οποία δικαιούστε να αρνηθείτε να καταθέσετε (βλ. ανωτέρω σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του μάρτυρα).

Ως πολιτικώς ενάγων, μπορείτε να υποβάλετε δήλωση στο πλαίσιο της διαδικασίας (βλ. ανωτέρω υπό την ερώτηση «Μπορώ να συμμετάσχω στη δίκη;»).

Τι πληροφορίες θα λάβω κατά τη διάρκεια της δίκης;

Ως παθών ποινικού αδικήματος, αν το ζητήσετε, θα ενημερωθείτε για την έκβαση της δικαστικής διαδικασίας.

Θα έχω πρόσβαση στα δικαστικά αρχεία;

Αν έχουν προσβληθεί δικαιώματά σας μέσω αξιόποινης πράξης, μπορείτε να αναθέσετε σε δικηγόρο να εξετάσει τον φάκελο της υπόθεσης και να επιθεωρήσει τα αποδεικτικά στοιχεία, εφόσον μπορεί να αποδείξει συναφώς έννομο συμφέρον. Στην περίπτωση αυτή, μπορείτε επίσης να λάβετε πληροφορίες και αντίγραφα από τον φάκελο για να ενημερωθείτε σχετικά με την πορεία της διαδικασίας. Αν δικαιούστε να συμμετάσχετε στη διαδικασία ως πολιτικώς ενάγων, δεν χρειάζεται να αποδείξετε εσείς ή ο δικηγόρος σας έννομο συμφέρον για να εξετάσετε τον φάκελο ή να λάβετε πληροφορίες.

Αν ως παθών αξιόποινης πράξης δεν εκπροσωπείστε από δικηγόρο, έχετε ίδιο δικαίωμα πρόσβασης στον φάκελο και μπορείτε να εξετάσετε τον φάκελο υπό επίβλεψη.

Το δικαίωμα εξέτασης του φακέλου και/ή λήψης πληροφοριών από αυτόν μπορεί υπό ορισμένες προϋποθέσεις να αποκλειστεί, για παράδειγμα αν τίθεται σε κίνδυνο ο σκοπός της ανάκρισης. Το εν λόγω δικαίωμα αποκλείεται αν η άσκησή του αντιβαίνει σε υπέρτερα άξια προστασίας συμφέροντα του κατηγορουμένου ή άλλων προσώπων. Μέχρι την απαγγελία των κατηγοριών και μετά την τελεσίδικη περάτωση της διαδικασίας αρμόδια να αποφασίζει για τη χορήγηση πρόσβασης στον φάκελο είναι η εισαγγελία, ενώ κατά το ενδιάμεσο διάστημα αρμόδιο είναι το δικαστήριο που έχει επιληφθεί της υπόθεσης.