Prawa ofiar – w poszczególnych państwach

Jak złożyć zawiadomienie o przestępstwie?

Każdy może złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.

Co do zasady zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa składa się do prokuratora lub organu śledczego:

• osobiście (pisemnie lub ustnie) – zawiadomienia składane ustnie są protokołowane przez przedstawiciela organu, który zadaje ofierze pytania na temat elementów i okoliczności przestępstwa popełnionego przeciwko niej, tożsamości sprawcy i wszelkich dowodów, które ofiara może posiadać;
• telefonicznie – policja prowadzi również bezpłatną telefoniczną linię interwencyjną dla świadków (Telefontanú), za pośrednictwem której świadkowie i ofiary mogą anonimowo zawiadamiać o przestępstwach. Numer tej bezpłatnej infolinii to 003680555111 – jest ona czynna non stop, a zgłoszenia przyjmują osoby współpracujące z Komendą Policji w Budapeszcie. Więcej informacji na temat infolinii w języku węgierskim można uzyskać na oficjalnej stronie internetowej policji węgierskiej pod adresem http://www.police.hu/en;
• lub za pomocą innych środków komunikacji, w tym dzwoniąc pod unijny numer alarmowy: 112.

Zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa może przyjąć również inny organ lub sąd, które mają obowiązek przekazać je organowi śledczemu. Jeżeli zawiadomienie wymaga podjęcia natychmiastowych działań, właściwy organ ma obowiązek je przyjąć.

Wszystkie złożone zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa są niezwłocznie protokołowane.

Zawiadomienie można złożyć anonimowo, co oznacza, że podanie swojej tożsamości lub danych kontaktowych nie jest obowiązkowe. Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa musi zawierać szczegółowe informacje dotyczące przestępstwa. Nie ma żadnego specjalnego formularza dotyczącego zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, którego użycia wymagałyby właściwe organy.

Nie ma ściśle określonego terminu na złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, ale organy nie przyjmą zawiadomienia złożonego po upływie określonego czasu. Termin ten (tzw. termin przedawnienia) jest zwykle równy długości maksymalnego wymiaru kary za dane przestępstwo i wynosi co najmniej 5 lat.

W przypadku niektórych przestępstw ofiara może również wnieść oskarżenie prywatne, tj. wniosek obejmujący oświadczenie żądania ścigania i ukarania sprawcy; termin na wniesienie oskarżenia prywatnego wynosi 30 dni od chwili poznania tożsamości sprawcy.

W jaki sposób mogę uzyskać informacje o przebiegu sprawy?

Osoba, która złożyła zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, oraz – jeśli zawiadomienie nie zostało złożone przez ofiarę, lecz jest ona znana – ofiara są informowane o wszczęciu postępowania przygotowawczego.

Osoba, która złożyła zawiadomienie, i oskarżyciel prywatny muszą zostać powiadomieni o odmowie przyjęcia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.

Sąd postanawia i zawiadamia ofiarę o:

• oddaleniu wniosku o udział w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego,
• umorzeniu postępowania, jeżeli postępowanie przygotowawcze wszczęte na podstawie zawiadomienia złożonego przez ofiarę w charakterze oskarżyciela prywatnego nie zapewniło wystarczających dowodów.

W toku postępowania przygotowawczego policja lub prokurator mogą powiadomić ofiarę o:

• czynnościach dochodzeniowo-śledczych,
• powołaniu biegłego w sprawie,
• zastosowaniu wobec sprawcy środka zabezpieczającego.

Ofierze przestępstwa przysługuje szereg uprawnień, które pozwalają jej na uzyskanie informacji na temat postępowania przygotowawczego:

• ofiara może (ale nie musi) być obecna przy przesłuchaniu biegłych, oględzinach miejsca zdarzenia lub przedmiotu, eksperymencie procesowym i okazaniu podejrzanych; ponadto ofiara powinna zostać powiadomiona o tych czynnościach, ale organy mogą odstąpić od powiadomienia, jeżeli jest to uzasadnione pilnym charakterem czynności dochodzeniowo-śledczej, oraz muszą odstąpić od powiadomienia, jeżeli nie można zagwarantować ochrony osób uczestniczących w postępowaniu,
• ofiara może zapoznać się z protokołem czynności dochodzeniowo-śledczych, przy przeprowadzeniu których może być obecna, oraz z innymi aktami sprawy wyłącznie wówczas, gdy nie jest to sprzeczne z dobrem postępowania przygotowawczego,
• w przypadku czynności dochodzeniowo-śledczych, przy których ofiara musi lub może być obecna, może jej towarzyszyć również jej pełnomocnik, osoba zapewniająca wsparcie lub – jeżeli nie narusza to dobra postępowania – osoba pełnoletnia wyznaczona przez ofiarę, jeżeli ofiara jest przesłuchiwana w charakterze świadka, towarzyszyć może jej reprezentujący ją prawnik oraz wyznaczona przez ofiarę osoba pełnoletnia,
• ofiara ma prawo do otrzymywania w związku z dotyczącym jej przestępstwem na swój wniosek informacji o:
  • zwolnieniu lub ucieczce oskarżonego odbywającego areszt tymczasowy,
  • przedterminowym zwolnieniu warunkowym lub zwolnieniu po zakończeniu odbywania kary bądź ucieczce oraz przerwie w wykonywaniu kary pozbawienia wolności przez osobę skazaną na karę pozbawienia wolności,
  • zwolnieniu lub ucieczce skazanego na pozbawienie wolności na krótki okres oraz o przerwie w odbywaniu takiej kary,
  • zwolnieniu lub ucieczce osoby skierowanej na tymczasowe przymusowe leczenie w zakładzie,
  • zwolnieniu osoby skierowanej na przymusowe leczenie w zakładzie, opuszczeniu zakładu przez taką osobę bez zezwolenia oraz zwolnieniu socjalizacyjnym takiej osoby,
  • w przypadku nieletnich sprawców umieszczonych w zakładach poprawczych – o wyjściu na przepustkę lub opuszczeniu zakładu po odbyciu kary, opuszczeniu zakładu bez zezwolenia i przerwie w pobycie w zakładzie poprawczym dla nieletnich,
• ofiara ma prawo otrzymywać kopie opinii biegłych i protokołów czynności dochodzeniowo-śledczych, przy których może być zgodnie z prawem obecna, inne kopie można uzyskać tylko wtedy, gdy nie jest to sprzeczne z dobrem postępowania przygotowawczego, i dopiero po złożeniu zeznań w charakterze świadka, w razie umorzenia postępowania ofiara może otrzymać na swój wniosek kopie całości akt sprawy prowadzonych przez policję lub prokuraturę,
• ofiara może przeglądać akta sprawy po zakończeniu postępowania przygotowawczego, składać wnioski i zgłaszać uwagi.

Czy przysługuje mi pomoc prawna (podczas dochodzenia/śledztwa lub w czasie procesu)? Na jakich warunkach?

Tak.

W postępowaniu karnym państwo zapewnia następującą pomoc w ramach pomocy prawnej:

• zwolnienie z kosztów dla oskarżycieli posiłkowych,
• reprezentację przez adwokata z urzędu dla pokrzywdzonych, oskarżycieli prywatnych, powodów cywilnych i innych zainteresowanych stron oraz dla oskarżycieli posiłkowych.

Ofiara ma prawo otrzymać taką pomoc, jeżeli zgodnie z przepisami ustawy o pomocy prawnej uznawana jest za osobę znajdującą się w potrzebie; prawo do reprezentacji przez adwokata z urzędu przysługuje tylko tym ofiarom, oskarżycielom prywatnym i innym zainteresowanym osobom, które tego potrzebują, ponieważ ze względu na zawiłość sprawy nie mają wystarczającej wiedzy prawnej lub znajdują się w szczególnej sytuacji osobistej, w związku z czym nie byłyby w stanie skutecznie dochodzić swoich praw procesowych samodzielnie.

Wnioski o przyznanie pomocy prawnej można składać do służb pomocy prawnej, wypełniając opracowany w tym celu formularz w jednym egzemplarzu, do którego należy dołączyć dokumenty lub zaświadczenia urzędowe potwierdzające, że wnioskodawca kwalifikuje się do otrzymania pomocy; wnioskodawca może także okazać oficjalne zaświadczenie o kwalifikowaniu się do otrzymania pomocy.

Wnioski o pomoc można składać do służb pomocy prawnej najpóźniej na etapie rozprawy w postępowaniu karnym, przed posiedzeniem, na którym sąd wyda orzeczenie kończące postępowanie w sprawie.

W zakresie pomocy prawnej oferowanej przez służby pomocy prawnej ofiara może wybrać – ze specjalnego rejestru – osobę, która zapewni pomoc prawną.

Czy mogę ubiegać się o zwrot kosztów (z tytułu uczestnictwa w dochodzeniu/śledztwie/procesie)? Na jakich warunkach?

Tak.

Jeżeli dana osoba uczestniczy w postępowaniu w charakterze ofiary, oskarżyciela prywatnego, oskarżyciela posiłkowego lub powoda cywilnego, zwrotowi podlegają następujące wydatki poniesione przez tę osobę lub jej pełnomocników:

• koszty podróży i zakwaterowania,
• koszty opinii biegłych powołanych przez tę osobę za zgodą prokuratury/sądu,
• koszty pełnej lub częściowej rejestracji audiowizualnej postępowania / stenografii,
• koszty jednej kopii akt sprawy,
• wydatki na komunikację (telefon, faks, poczta i inne środki komunikacji),
• honorarium za reprezentację prawną.

Wydatki bieżące ofiary i jej pełnomocników oraz honoraria pełnomocników pokrywa ofiara bez względu na to, w jakim charakterze uczestniczy w postępowaniu.

Wydatki poniesione w związku z uczestnictwem w postępowaniu w charakterze świadka (koszty podróży, koszty zakwaterowania, koszty wyżywienia, koszty związane z nieobecnością w pracy) podlegają zwrotowi na wniosek ofiary.

Koszty podróży: koszty faktycznie poniesione w związku z podróżą z miejsca zamieszkania świadka do miejsca przesłuchania i z powrotem.

Koszty zakwaterowania: jeżeli przesłuchanie świadka rozpoczyna się o takiej porze, że podróż z miejsca zamieszkania do miejsca przesłuchania rozpoczęłaby się w godzinach nocnych, zwrotowi podlegają koszty zakwaterowania świadka w obiekcie zakwaterowania zbiorowego.

Koszty wyżywienia: koszty wyżywienia zostaną zwrócone świadkowi, jeżeli jest on uprawniony do zwrotu kosztów zakwaterowania lub jeżeli podróż z miejsca zamieszkania do miejsca przesłuchania, podróż powrotna i przesłuchanie trwają łącznie ponad 6 godzin w ciągu jednego dnia.

Koszty związane z nieobecnością w pracy: świadek, który nie jest uprawniony do otrzymania wynagrodzenia za czas nieobecności w pracy, w którym jest on przesłuchiwany, ma prawo do zwrotu kosztów w wysokości 1,5% minimalnego wynagrodzenia za godzinę za czas nieobecności w pracy, w tym za czas podróży.

Świadek, który był obecny na przesłuchaniu biegłych, musi przesłać dowody potwierdzające poniesione wydatki do organu lub sądu, który nakazał przesłuchanie biegłych i który określi kwotę zwrotu po otrzymaniu opinii biegłego.

W przypadku gdy osoba dochodzi roszczenia cywilnego jako powód cywilny, sąd nakaże oskarżonemu pokrycie poniesionych przez nią wydatków bieżących oraz wydatków bieżących i honorariów jej pełnomocnika, jeżeli orzeczenie sądu uwzględni takie roszczenie cywilne. Jeżeli roszczenie zostało uwzględnione częściowo, oskarżony zostanie zobowiązany do pokrycia proporcjonalnej części kosztów.

W przypadku gdy osoba występuje w charakterze oskarżyciela posiłkowego, sąd nakaże oskarżonemu pokrycie poniesionych przez nią wydatków bieżących oraz wydatków bieżących i honorariów jej pełnomocnika, jeżeli oskarżyciela zastępuje oskarżyciel posiłkowy, a sąd uzna oskarżonego za winnego.

Moja sprawa została umorzona zanim trafiła do sądu. Czy mogę się odwołać?

Ofiara może wnieść środek zaskarżenia w przypadkach określonych w prawie, jeżeli organ śledczy lub prokuratura odmówiły przyjęcia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub umorzyły postępowanie przygotowawcze. W razie odmowy przyjęcia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa ofiara może zażądać wszczęcia postępowania przygotowawczego tylko wtedy, jeżeli to ona złożyła zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.

Na postanowienie o odmowie przyjęcia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub umorzeniu postępowania przygotowawczego przysługuje zażalenie, które należy wnieść w terminie ośmiu dni od ogłoszenia postanowienia. Jeżeli organ śledczy lub prokuratura, które wydały postanowienie, nie uwzględnią zażalenia, muszą przekazać sprawę prokuratorowi uprawnionemu do jej rozstrzygnięcia. Wydane przez prokuratora postanowienie w przedmiocie zażalenia nie podlega dalszym środkom zaskarżenia.

Czy mogę uczestniczyć w procesie?

Po doręczeniu zawiadomienia o wniesieniu aktu oskarżenia sąd wyznacza termin rozprawy oraz przygotowuje rozprawę, wezwania do stawienia się przed sądem i zawiadomienia. Osoby, których obecność na rozprawie jest obowiązkowa, otrzymują wezwania do stawienia się przed sądem, a osoby, które zgodnie z prawem mogą uczestniczyć w rozprawie, otrzymują zawiadomienia.

Kolejność czynności dowodowych w trakcie rozprawy ustala sąd. Postępowanie dowodowe rozpoczyna się od przesłuchania oskarżonego, a ofiara jest zwykle pierwszym z przesłuchiwanych świadków. Świadkowie, którzy nie jeszcze nie zeznawali, nie mogą być obecni przy przesłuchaniu innego świadka. Wyjątkiem od tej reguły jest jednak obecność ofiary przesłuchiwanej w charakterze świadka. Pełnomocnik procesowy ofiary może być obecny przez cały czas rozprawy, w związku z czym ofiara może otrzymywać informacje na temat wszelkich czynności dowodowych, które przeprowadzono pod jej nieobecność, od swojego pełnomocnika procesowego.

Jaka jest moja rola w systemie wymiaru sprawiedliwości? Czy jestem na przykład: ofiarą przestępstwa, świadkiem, powodem cywilnym, oskarżycielem prywatnym?

Zgodnie z prawem procesowym ofiara może uczestniczyć w postępowaniu w charakterze:

• świadka: osoby mogącej posiadać wiedzę na temat faktu, który ma zostać udowodniony;
• powoda cywilnego: ofiary dochodzącej roszczenia cywilnego (najczęściej przez powództwo adhezyjne) w postępowaniu karnym;
• oskarżyciela prywatnego: w przypadku niektórych przestępstw określonych w prawie ofiara może reprezentować oskarżenie osobiście jako oskarżyciel prywatny;
• oskarżyciela posiłkowego: w przypadku niektórych przestępstw, które zgodnie z prawem są zasadniczo ścigane z oskarżenia publicznego, oskarżyciela może reprezentować ofiara.

Jeżeli zostanie to uznane za niezbędne do celów postępowania dowodowego, ofiara zostaje zobowiązana do złożenia zeznań lub innego rodzaju udziału w postępowaniu w przypadkach i w sposób przewidziany w prawie. O występowaniu w charakterze powoda cywilnego, oskarżyciela prywatnego lub oskarżyciela posiłkowego decyduje jednak sama ofiara.

Czy mogę wybrać swoją rolę? Jakie są moje prawa i obowiązki wynikające z tej roli?

Na każdym etapie postępowania karnego ofiara ma prawo do:

1. obecności przy czynnościach procesowych i wglądu w dokumenty, które jej dotyczą, w toku postępowania (chyba że prawo stanowi inaczej),
2. wnoszenia wniosków i sprzeciwów na każdym etapie postępowania,
3. otrzymania informacji od sądu, prokuratora i organu śledczego na temat praw i obowiązków ofiary w postępowaniu karnym,
4. wniesienia środka zaskarżenia w przypadkach określonych w prawie,
5. otrzymania na swój wniosek informacji na temat przestępstwa, które dotyczy ofiary, tj. o zwolnieniu lub ucieczce zatrzymanego oskarżonego lub oskarżonego, którego skazano na karę pozbawienia wolności lub skierowano na przymusowe leczenie.

Jeżeli organ śledczy, prokuratura lub sąd uzna to za niezbędne do celów postępowania dowodowego, ofiara zostaje zobowiązana do złożenia zeznań lub innego rodzaju udziału w postępowaniu w przypadkach i w sposób przewidziany w prawie. Oznacza to przede wszystkim spełnienie obowiązku złożenia zeznań, od którego istnieją wyjątki, np. jeżeli ofiara w ogóle nie może zeznawać w charakterze świadka (np. ze względu na przewidzianą w prawie tajemnicę zawodową, tajemnicę spowiedzi) lub jeżeli ofiara może odmówić składania zeznań (np. ze względu na bycie krewnym oskarżonego lub gdyby takie zeznania mogły obciążyć samą ofiarę lub jej krewnych).

Ofiara może uczestniczyć w postępowaniu karnym jako powód cywilny i może wskazać już na etapie składania zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, że zamierza dochodzić roszczenia cywilnego (zwykle przez powództwo adhezyjne). Dochodzenie roszczeń cywilnych jest zwolnione z opłat. W takim przypadku sąd orzeka w przedmiocie winy oskarżonego i roszczenia cywilnego w jednym postępowaniu karnym, co dla powoda cywilnego jest o tyle korzystne, że nie musi wytaczać powództwa cywilnego. W postępowaniu karnym powód cywilny może wnieść o zajęcie majątku oskarżonego, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy domniemania, że zaspokojenie roszczenia może zostać uniemożliwione.

W przypadku przestępstw określonych w prawie (napaści, naruszenia prywatności, naruszenia tajemnicy korespondencji, zniesławienia, w tym w formie pisemnej, oraz zniewagi) ofiara może wystąpić w charakterze oskarżyciela prywatnego. W przypadku wymienionych powyżej przestępstw ofiara musi złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa w ciągu 30 dni od poznania tożsamości sprawcy. W zawiadomieniu ofiara musi wskazać wszelkie dowody zarzucanego przestępstwa i wyraźnie oświadczyć, czy żąda ukarania oskarżonego.

Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa można złożyć do sądu ustnie lub na piśmie. Sąd zarządzi wszczęcie postępowania przygotowawczego, jeżeli tożsamość oskarżonego, jego dane osobowe lub miejsce pobytu nie są znane lub jeżeli konieczne jest ustalenie miejsca położenia środków dowodowych. Sąd umorzy postępowanie, jeżeli w postępowaniu przygotowawczym nie udało się ustalić tożsamości sprawcy.

Sąd zarządzi posiedzenie pojednawcze (személyes meghallgatást), na którym podejmie próbę doprowadzenia do ugody między ofiarą a oskarżonym. Jeżeli uda się osiągnąć porozumienie między ofiarą a oskarżonym, sąd umorzy postępowanie; w przeciwnym razie postępowanie będzie kontynuowane na rozprawie głównej.

Jeżeli ofiara odstąpi od oskarżenia, postępowanie zostanie umorzone. Podobne skutki mają miejsce wówczas, gdy ofiara nie stawi się na posiedzeniu pojednawczym lub na rozprawie bez usprawiedliwionej przyczyny bądź jeżeli ofiary nie można było wezwać do stawienia się przed sądem, ponieważ nie zgłosiła ona zmiany adresu.

Oskarżyciel prywatny ma wszystkie prawa oskarżenia, w tym prawa, które można wykonywać w toku postępowania, oraz prawo do wniesienia środka zaskarżenia wobec orzeczeń wydanych przez sąd.

Po wyczerpaniu środków zaskarżenia dostępnych w toku postępowania przygotowawczego ofiara może – w niektórych przypadkach – wystąpić w charakterze oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego i samodzielnie prowadzić sprawę przed sądem. Ponadto ofiara może wystąpić w charakterze oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego, jeżeli odmówiono przyjęcia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub umorzono postępowanie przygotowawcze, ponieważ czyn nie wyczerpywał znamion czynu zabronionego, bądź w przypadku wystąpienia okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną (np. działanie pod przymusem, błąd co do faktu, obrona konieczna czy stan wyższej konieczności). Jeżeli w danej sprawie prawo dopuszcza występowanie w charakterze oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego, prokurator rozpatrujący zażalenie przekazuje ofierze szczegółowe informacje na ten temat.

Jeżeli zażalenie zostanie oddalone w związku z odmową przyjęcia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub umorzeniem postępowania, ofiara będzie mogła zapoznać się z dokumentami dotyczącymi przestępstwa, które popełniono przeciwko ofierze, w siedzibie prokuratury. Ofiara występująca w charakterze oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego może wnieść akt oskarżenia do sądu pierwszej instancji w terminie sześćdziesięciu dni od daty oddalenia jej zażalenia. W przypadku oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego istnieje przymus adwokacki. O dopuszczalności aktu oskarżenia postanawia sąd.

Czy mogę składać oświadczenia przed sądem lub przedstawiać dowody? Na jakich warunkach?

Ofiara ma prawo do złożenia zeznań w postępowaniu karnym. Zgodnie z prawem ofiara ma nie tylko obowiązek, ale również prawo współpracować w postępowaniu dowodowym z własnej inicjatywy. Ofiara może składać zeznania i dostarczać środki dowodowe również w inny sposób (np. przekazując organowi dowody z dokumentów). Ofiara może wnosić wnioski i sprzeciwy na każdym etapie postępowania. Co do zasady ofiara jest pierwszym świadkiem, który zostaje przesłuchany.

Po mowie końcowej prokuratora ofiara może wygłosić swoją mowę i oświadczyć, czy wnosi o ustalenie odpowiedzialności karnej oskarżonego i wymierzenie mu kary. Powód cywilny może złożyć oświadczenie w związku z dochodzonym roszczeniem cywilnym.

Jakie informacje uzyskam w czasie procesu?

Przed procesem ofiara wezwana do stawienia się przed sądem może skontaktować się z sądowym asystentem świadka w celu uzyskania właściwych informacji. Sądowy asystent świadka jest urzędnikiem sądowym, który przekazuje świadkowi informacje na temat składania zeznań i udziela mu niezbędnego wsparcia w tym zakresie. Wsparcie dla świadka nie obejmuje informowania o sprawie i nie może skutkować wywieraniem wpływu na świadka.

W postępowaniu karnym ofiara ma prawo do otrzymywania informacji na temat swoich praw i obowiązków oraz przebiegu sprawy, a także – o ile prawo nie stanowi inaczej – do obecności przy dokonywaniu czynności procesowych i wglądu w akta sprawy dotyczące przestępstwa, które popełniono przeciwko ofierze, oraz do otrzymania ich kopii po zakończeniu postępowania przygotowawczego.

Ofiara musi zostać powiadomiona o wniesieniu aktu oskarżenia, o wszystkich postanowieniach dotyczących ofiary oraz o wyroku kończącym postępowanie w sprawie.

Czy będę mieć dostęp do akt sądowych?

Ofiara ma prawo do wglądu w dowolnym momencie w akta sprawy dotyczące przestępstwa, które popełniono przeciwko ofierze, oraz do otrzymania ich kopii po zakończeniu postępowania przygotowawczego.

Sąd musi zapewnić prawo do wglądu w akta w taki sposób, aby uniknąć niepotrzebnego ujawniania danych osobowych. Wydawanie kopii akt można jednak ograniczyć wyłącznie ze względu na prawo do poszanowania godności człowieka, prawa osobiste i prawo do poszanowania godności osoby zmarłej.