Krajowe sądy powszechne

Niemcy

W tej części zawarto informacje na temat organizacji sądów powszechnych w Niemczech.

Autor treści:
Niemcy

Sądy powszechne – wprowadzenie

Sądy właściwe w sprawach cywilnych

Sądy rejonowe (Amtsgerichte) rozpoznają w pierwszej instancji sprawy cywilne – przede wszystkim te, w których wartość przedmiotu sporu wynosi do 5000 euro. Rozpoznają również niektóre inne sprawy, np. z zakresu najmu, prawa rodzinnego oraz świadczeń alimentacyjnych, bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Sądy rejonowe rozpoznają sprawy w składzie jednoosobowym.

Sądy krajowe (Landgerichte) rozpoznają w pierwszej instancji wszystkie sprawy cywilne, do których rozpoznania nie są właściwe sądy rejonowe. Są to zasadniczo sprawy, w których wartość przedmiotu sporu przekracza kwotę 5000 euro.

Co do zasady sądy krajowe również rozpoznają sprawy w składzie jednoosobowym. Sprawy złożone i o zasadniczym znaczeniu rozpoznaje jednak izba złożona z maksymalnie trzech sędziów zawodowych.

drugiej instancji sądy krajowe rozpoznają środki zaskarżenia od orzeczeń, które wydały sądy rejonowe w postępowaniu cywilnym. Środki zaskarżenia rozpoznaje izba złożona zazwyczaj z trzech sędziów.

Ponadto w sądach krajowych mogą być powoływane izby ds. gospodarczych. Rozpoznają one spory gospodarcze w pierwszej i drugiej instancji. W skład tych izb wchodzą: jeden sędzia jako przewodniczący i dwóch przedsiębiorców w charakterze ławników.

Wyższe sądy krajowe (Oberlandesgerichte) są zazwyczaj sądami drugiej instancji. W postępowaniu cywilnym sądy te rozpoznają środki zaskarżenia od orzeczeń sądów krajowych i sądów rejonowych w sprawach z zakresu prawa rodzinnego.

Izby (Senatewyższych sądów krajowych składają się zwykle z trzech sędziów zawodowych. Sprawy cywilne, które nie są szczególnie złożone i nie mają zasadniczego znaczenia, można jednak przekazać do rozpoznania składowi jednoosobowemu.

Naczelnym sądem powszechnym jest Trybunał Federalny (Bundesgerichtshof), który jest sądem najwyższej instancji rozpoznającym wyłącznie skargi kasacyjne. Izby Trybunału Federalnego składają się z pięciu sędziów zawodowych.

Sądy właściwe w sprawach karnych

Sądy pierwszej instancji

ustawie o ustroju sądów powszechnych (Gerichtsverfassungsgesetz – GVG) określono zakres właściwości sądów w sprawach karnych. W pierwszej instancji sprawy karne rozpoznaje sąd rejonowy, chyba że ustalone zostanie, iż sądem właściwym jest sąd krajowy lub wyższy sąd krajowy (§ 24 ust. 1 pkt 1–3 GVG). Postępowanie karne w sprawie o przestępstwo prowadzi jeden sędzia sądu karnego (§ 25 GVG), jeżeli:

  • sprawa dotyczy przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego lub
  • nie zachodzą przesłanki orzeczenia kary pozbawienia wolności w wymiarze przekraczającym dwa lata.

W pozostałych przypadkach sprawy rozpoznaje sąd ławniczy (Schöffengericht) (§ 28 GVG), w którego skład wchodzą: jeden sędzia zawodowy i dwóch ławników.

Sąd ten orzeka w sprawach o przestępstwa średniej wagi, które wchodzą w zakres właściwości sądu rejonowego (§ 24 ust. 1 GVG), chyba że sprawę przekazano do rozpoznania sędziemu sądu karnego (§ 25 GVG). Do właściwości tych sądów należą sprawy o przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności w wymiarze od dwóch do czterech lat. Skład sędziowski może zostać rozszerzony na wniosek prokuratury (§ 29 ust. 2 GVG), jeżeli prokuratura i sędzia uznają, że ze względu na zakres sprawy należy powołać drugiego sędziego.

Zakres właściwości sądów krajowych regulują przepisy § 74 ust. 1 GVG. Zgodnie z tymi przepisami sąd krajowy rozpoznaje sprawy o wszystkie przestępstwa, które nie wchodzą w zakres właściwości sądu rejonowego ani wyższego sądu krajowego, tj. przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności w większym wymiarze.

W niemieckim kodeksie karnym (Strafgesetzbuch) wprowadza się rozróżnienie między występkiem (Vergehen) a zbrodnią (Verbrechen). Zbrodnia jest czynem zagrożonym karą pozbawienia wolności w wymiarze co najmniej jednego roku. W związku z tym zbrodnia stanowi poważniejsze przestępstwo niż występek.

Sądy krajowe są właściwe w sprawach o przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności w wymiarze powyżej czterech lat (§ 74 ust. 1 początek zdania drugiego GVG). Są właściwe również wówczas, gdy prokuratura postanowi wnieść oskarżenie do sądu krajowego z uwagi na szczególną wagę sprawy, mimo że właściwość do rozpoznania tej sprawy przysługuje zasadniczo sądowi rejonowemu.

Sprawy karne w sądach krajowych rozpoznaje w pierwszej instancji wielka izba karna (Große Strafkammer), w skład której wchodzi co do zasady trzech sędziów i dwóch ławników. Zgodnie z § 76 ust. 2 GVG wielka izba karna może postanowić na początku rozprawy lub w chwili wyznaczania terminu rozprawy, że sprawa zostanie rozpoznana w składzie jedynie dwóch sędziów i dwóch ławników.

Wyższy sąd krajowy jest sądem pierwszej instancji w sprawach o przestępstwa z § 120 ust. 1 i 2 GVG, z których większość dotyczy zagrożenia dla bezpieczeństwa lub istnienia Republiki Federalnej Niemiec. W skład izby karnej (Strafsenat) Trybunału Federalnego może wchodzić pięciu sędziów, w tym przewodniczący składu sędziowskiego. Na początku rozprawy izba ta może jednak postanowić, że sprawa zostanie rozpoznana przez trzech sędziów, w tym przewodniczącego składu sędziowskiego, chyba że ze względu na zakres lub złożoność sprawy wymagany jest udział dwóch dodatkowych sędziów (§ 122 ust. 2 zdania pierwsze i drugie GVG).

Środki zaskarżenia

Środki zaskarżenia od orzeczeń sądów rejonowych rozpoznaje sąd krajowy [§ 312 kodeksu postępowania karnego – Strafprozessordnung, StPO], a dokładniej jego tzw. mała izba karna (Kleine Strafkammer) (§ 76 ust. 1 GVG), w skład której wchodzą: jeden sędzia zawodowy i dwóch ławników. Do rozpoznania środka zaskarżenia wniesionego od orzeczenia wydanego przez rozszerzony skład sędziowski z udziałem ławników powołuje się drugiego sędziego zawodowego (§ 76 ust. 6 GVG). Ponadto zgodnie z § 335 StPO zamiast zwykłego środka zaskarżenia można wnieść nadzwyczajny środek zaskarżenia (tzw. rewizję nadzwyczajną, Sprungrevision).

Przewidziano możliwość wniesienia o rewizję (Revision) każdego orzeczenia wydanego przez sąd krajowy lub wyższy sąd krajowy w pierwszej instancji (§ 333 StPO). Trybunał Federalny jest instancją rewizyjną (Revisionsinstanz) w odniesieniu do wszystkich orzeczeń wyższych sądów krajowych i wielkich izb karnych sądów krajowych (§ 135 ust. 1 GVG). Izby Trybunału Federalnego dokonują rewizji w składzie pięciu sędziów zawodowych, w tym jednego przewodniczącego składu. Rewizji (pozostałych) orzeczeń sądów krajowych dokonuje wyższy sąd krajowy.

Powiązane strony

Trybunał Federalny

Ostatnia aktualizacja: 14/05/2021

Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.