Sądy szczególne
Co do zasady każdy sąd powszechny zajmuje się wszystkimi sprawami na gruncie prawa cywilnego i karnego przypisanymi do jego szczebla organizacji [sąd rejonowy (Bezirksgericht) lub sąd pierwszej lub drugiej instancji].
W największych austriackich miastach funkcjonują również sądy szczególne:
- pięć w stolicy, mianowicie Krajowy Sąd Karny w Wiedniu (Landesgericht für Strafsachen Wien), Krajowy Sąd Cywilny w Wiedniu (Landesgericht für Zivilrechtssachen Wien), Krajowy Sąd Pracy i Spraw Społecznych w Wiedniu (Arbeits- und Sozialgericht Wien), Sąd Gospodarczy w Wiedniu (Handelsgericht Wien) oraz Sąd Rejonowy ds. Gospodarczych w Wiedniu (Bezirksgericht für Handelssachen Wien) oraz
- dwa w Grazu: Krajowy Sąd Karny w Grazu (Landesgericht für Strafsachen Graz) oraz Krajowy Sąd Cywilny w Grazu (Landesgericht für Zivilrechtssachen Graz).
Sprawy z zakresu prawa pracy dotyczą głównie sporów cywilnych w obszarze stosunków pracy, o których mowa w § 50 ustawy o sądach pracy i spraw społecznych (Arbeits- und Sozialgerichtsgesetz, ASGG). W sprawach tych stosuje się odrębne postępowanie, które jest zbliżone do postępowania cywilnego, ale uzupełnione o dodatkowe przepisy szczególne.
W pierwszej instancji sprawy z zakresu prawa pracy wnosi się do sądów krajowych (Landesgerichte) lub, w Wiedniu, do Sądu Pracy i Spraw Społecznych (Arbeits- und Sozialgericht); w drugiej instancji – do wyższych sądów krajowych (Oberlandsgerichte), a w ostatniej, trzeciej instancji – do Sądu Najwyższego (Oberster Gerichtshof). Wyroki wydaje wydział (Senat) właściwego sądu, w którego składzie zasiada co najmniej jeden sędzia zawodowy (Berufsrichter(in)) oraz dwóch ławników (Laienrichter(innen)) – jeden wskazany przez organizacje pracodawców, a drugi przez organizacje pracowników.
Postępowanie odwoławcze w sprawach z zakresu prawa pracy zbliżone jest do postępowania odwoławczego w sprawach cywilnych, jednakże w jego ramach przewidziano mniej ograniczeń dotyczących środków odwoławczych. Na przykład dopuszczalne jest wniesienie skargi rewizyjnej (Revision) do Sądu Najwyższego bez względu na wartość przedmiotu sporu, pod warunkiem że zagadnienie prawne, którego dotyczy skarga, ma duże znaczenie.
Sprawy gospodarcze dotyczą głównie spraw cywilnych, w których stroną jest przedsiębiorca, zgodnie z definicją zawartą w § 51 ustawy o właściwości sądów (Jurisdiktionsnorm). Są one rozpoznawane w toku zwykłego postępowania cywilnego, uzupełnionego o niewielką liczbę przepisów szczególnych. Jeżeli sprawę gospodarczą rozpoznaje wydział sądu pierwszej lub drugiej instancji, w składzie orzekającym zasiada również ławnik reprezentujący przedsiębiorców. (Nie dotyczy to Sądu Najwyższego.)
Sprawy kartelowe, zgodnie z definicją zawartą w ustawie o kartelach (Kartelgesetz), prowadzi Wyższy Sąd Krajowy w Wiedniu, który pełni funkcję sądu kartelowego (Kartellgericht) pierwszej instancji. Właściwość tego sądu obejmuje cały kraj. Apelacje od wyroków sądu kartelowego wnosi się w drugiej i ostatniej instancji do Sądu Najwyższego, który pełni funkcję wyższego sądu kartelowego (Kartellobergericht). Wyroki wydają wydziały, w których – w obu instancjach – zasiada co najmniej jeden sędzia zawodowy oraz dwóch wykwalifikowanych ławników. Jednego z nich wybiera Austriacka Federalna Izba Gospodarcza (Wirtschaftskammer Österreich), a drugiego – z kilkoma wyjątkami – Federalna Izba Pracowników i Pracodawców (Bundeskammer für Arbeiter und Angestellte).
W postępowaniach nieprocesowych (Verfahren außer Streitsachen) sąd orzeka w niektórych sprawach z zakresu prawa prywatnego o szczególnym charakterze (przeważnie dotyczących rozliczeń, zagadnień dotyczących prawa pieczy oraz w innych sprawach, w których zazwyczaj nie występują dwie strony reprezentujące sprzeczne interesy). Tryb tych postępowań jest podobny do trybu postępowań niespornych (freiwilligen Gerichtsbarkeit).
W zdecydowanej większości tego rodzaju spraw w pierwszej instancji orzekają sądy rejonowe, w drugiej instancji – sądy krajowe, a w ostatniej instancji – Sąd Najwyższy. W pierwszej instancji w składzie orzekającym zasiada jeden sędzia (Einzelrichter(in)) lub specjalnie wykwalifikowany urzędnik sądowy (Rechtspfleger(in)). W drugiej i trzeciej instancji orzekają wydziały, w skład których wchodzi trzech lub pięciu sędziów zawodowych.
Procedura odwoławcza w postępowaniu nieprocesowym jest również zbliżona do procedury obowiązującej w sprawach cywilnych. Ze względu szczególny charakter tego postępowania przewidziano jednak mniej ograniczeń w odniesieniu do środków odwoławczych. Ponadto w drugiej instancji powód ma również w ograniczonym zakresie możliwość przedstawienia nowej kwestii wykraczającej poza wnioski i twierdzenia, które przedstawił w pierwszej instancji.
W związku z dużym zróżnicowaniem spraw rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym przewidziano szereg przepisów szczególnych regulujących poszczególne przypadki.
Sądy administracyjne
W Austrii funkcjonują następujące sądy administracyjne:
- dziewięć krajowych sądów administracyjnych (Landesverwaltungsgerichte) – po jednym w każdym kraju związkowym;
- dwa federalne sądy administracyjne: Federalny Sąd Administracyjny (Bundesverwaltungsgericht) i Federalny Sąd do Spraw Finansowych (Bundesfinanzgericht);
- Trybunał Administracyjny (Verwaltungsgerichtshof).
Sądy administracyjne rozpoznają w szczególności odwołania od decyzji organów administracji i aktów administracyjnych wydanych przez te organy bez postępowania, a także skargi na bezczynność tych organów (Säumnisbeschwerden).
Federalny Sąd do Spraw Finansowych orzeka w postępowaniach odwoławczych dotyczących podatków i opłat publicznych (z kilkoma wyjątkami) oraz w postępowaniach karnoskarbowych, o ile sprawy te podlegają bezpośrednio właściwości federalnych organów skarbowych lub podatkowych. Federalny Sąd Administracyjny rozpoznaje przede wszystkim skargi na decyzje, które zostałyby w przeciwnym razie wydane przez władze federalne w ramach bezpośredniej administracji federalnej. W innych przypadkach administracyjne środki odwoławcze rozpoznają co do zasady krajowe sądy administracyjne.
W określonych okolicznościach można również wnieść skargę rewizyjną na orzeczenia sądów administracyjnych do Trybunału Administracyjnego. W sprawach dotyczących naruszenia przepisów konstytucji, w szczególności naruszenia praw podstawowych, można zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego.
Inne sądy szczególne
Trybunał Konstytucyjny (Verfassungsgerichtshof)
Trybunał Konstytucyjny jest trzecim – obok Sądu Najwyższego i Trybunału Administracyjnego – sądem najwyższej instancji (Höchstgericht) w Austrii. Podobnie jak w przypadku dwóch pozostałych sądów najwyższej instancji siedziba Trybunału Konstytucyjnego mieści się w Wiedniu, a jego właściwość obejmuje cały kraj.
Głównym zadaniem Trybunału Konstytucyjnego jest badanie zgodności z konstytucją. Obejmuje to również prawa podstawowe. Na wniosek trybunał bada w szczególności konstytucyjność następujących ustaw, rozporządzeń i decyzji:
- ustaw federalnych i krajowych,
- rozporządzeń wydanych przez organy administracji,
- orzeczeń sądów administracyjnych.
W stosownych przypadkach trybunał może uchylić takie akty.
W przeciwieństwie do innych sądów sędziowie Trybunału Konstytucyjnego nie są sędziami zawodowymi, lecz sędziami honoris causa (Honoratiorenrichter(innen)). Są to znamienici juryści, którzy mają za sobą wybitną karierę prawniczą na innym stanowisku. Większość sędziów Trybunału Konstytucyjnego sprawuje urząd w niepełnym wymiarze czasu pracy i może kontynuować wykonywanie swojego dotychczasowego zawodu (np. sędziego lub wykładowcy akademickiego, jednak nie urzędnika służby cywilnej, gdyż powołanie na stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego urzędnika służby cywilnej wymaga zwolnienia go z pełnienia obowiązków urzędnika). Trybunał Konstytucyjny zbiera się wyłącznie na posiedzeniach, które z reguły odbywają się cztery razy w roku.
Prawnicze bazy danych
Strona internetowa austriackiego wymiaru sprawiedliwości zawiera ogólne informacje na temat austriackiego systemu sądowego.
Czy dostęp do baz danych jest nieodpłatny?
Tak.
Powiązane strony
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.