Limiti ta' żmien fuq il-proċeduri

1 X’inhuma t-tipi ta' skadenzi rilevanti għall-proċeduri ċivili?

It-termini proċedurali jistgħu jkunu perentorji (peremptório), meta l-iskadenza tagħhom ittemm id-dritt li jitwettaq att, jew dilatorji (dilatório), meta jiddifferixxu sa mument partikolari l-possibbiltà li jitwettaq att jew il-punt minn meta jibda jiddekorri terminu ieħor.

It-termini proċedurali huma soġġetti għar-regoli stabbiliti fl-Artikoli 138 sa 143 tal-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili.

Il-kalkolu tat-termini proċedurali jew tat-termini stabbiliti mill-qrati huwa rregolat mir-regoli stabbiliti fl-Artikoli 278, 279 u 296 tal-Kodiċi Ċivili.

Għat-termini f’materji ċivili, it-tul u l-effett tagħhom fuq ir-relazzjonijiet legali huma rregolati mill-Artikoli 296 sa 333 tal-Kodiċi Ċivili.

B’mod partikolari, it-termini ta’ preskrizzjoni (prazos de prescrição) u t-termini ta’ dekadenza (prazos de caducidade) huma rregolati, rispettivament, mill-Artikoli 300 sa 327 u l-Artikoli 328 sa 333 tal-Kodiċi Ċivili.

2 Il-lista tal-jiem varji li mhumiex meqjusa jiem tax-xogħol skont ir-Regolament (KEE, Euratom) nru 1182/71 tat-3 ta’ Ġunju 1971.

Għal dan l-għan, il-Portugall innotifika lill-Kummissjoni Ewropea bil-festi pubbliċi li ġejjin:

l-1 ta' Jannar; l-10 ta’ April (il-Ġimgħa l-Kbira); it-12 ta’ April (Ħadd il-Għid); il-25 ta’ April; l-1 ta’ Mejju; l-10 ta' Ġunju; il-11 ta’ Ġunju (Corpus Christi); il-15 ta’ Awwissu; il-5 ta' Ottubru; l-1 ta’ Novembru; l-1, it-8 u l-25 ta’ Diċembru.

Il-Kummissjoni ppubblika din il-lista f’Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea Nru C 31, 2020, paġna 3, li tinsab hawnhekk ħolqa.

L-Istati Membri jipprovdu din il-lista lill-Kummissjoni kull sena. Xi wħud mill-festi pubbliċi jvarjaw minn sena għall-oħra u mhux dejjem jaqgħu fid-data indikata hawn fuq.

3 Liema huma r-regoli ġenerali li japplikaw għall-iskadenzi fir-rigward ta’ proċeduri ċivili differenti?

Ir-regola ġenerali fid-dritt proċedurali ċivili Portugiż hija li fin-nuqqas ta' dispożizzjoni speċifika, it-terminu huwa ta' għaxart ijiem għall-partijiet biex iressqu talba għal kwalunkwe att jew proċediment ġudizzjarju, jitolbu n-nullità, jippreżentaw eċċezzjoni inċidentali jew jeżerċitaw kull dritt proċedurali ieħor; it-terminu huwa wkoll ta' għaxart ijiem biex parti twieġeb għat-talba tal-parti l-oħra (l-Artikolu 149 tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili).

4 Meta jkun meħtieġ li att jew formalità jitwettqu fi żmien stabbilit minn qabel, dan meta jibda jiddekorri?

Bħala regola, it-terminu għal kull tweġiba dejjem jibda jgħodd min-notifika tal-att ikkonċernat (l-Artikolu 149(2) tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili).

In-notifiki lill-partijiet waqt il-proċedimenti jsiru lir-rappreżentanti legali tagħhom.

Meta n-notifika tkun intenzjonata li tħarrek lil parti biex tidher personalment, minbarra li jiġi nnotifikat ir-rappreżentant, jintbagħat ukoll avviż irreġistrat bil-posta lill-parti stess, bl-indikazzjoni tad-data, il-post u r-raġuni għall-preżenza.

In-notifika lir-rappreżentanti ssir bil-posta elettronika (ara l-Ordni ta’ Implimentazzjoni (Portaria) Nru 280/13 tas-26 ta’ Awwissu 2013, fuq http://www.pgdlisboa.pt/leis/lei_mostra_articulado.php?nid=1967&tabela=leis&so_miolo=S), u s-sistema kompjuterizzata tiċċertifika d-data ta’ meta tkun saret in-notifika, bin-notifika tkun preżunta li saret fit-tielet jum sussegwenti jew, jekk dak il-jum ma jkunx jum tax-xogħol fl-ewwel jum tax-xogħol wara dak.

It-taħrika b'ittra rreġistrata, b’avviż tal-wasla, "titqies li seħħet fil-jum meta jiġi ffirmat l-avviż tal-wasla u li tkun ġiet effettwata mill-persuna mħarrka anke jekk l-avviż tal-wasla jkun ġie ffirmat minn terza persuna, bil-preżunzjoni, sakemm ma jkunx hemm evidenza kuntrarja, li l-ittra ġiet ikkonsenjata fil-pront lir-riċevitur" (l-Artikolu 230(1) tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili).

Fil-każ ta' proċedimenti għall-issodisfar ta' obbligi pekunjarji li jkunu ġejjin minn kuntratti bil-miktub fejn il-partijiet ikunu għażlu l-indirizz tan-notifika tagħhom, it-taħrika tintbagħat bil-posta fl-indirizz magħżul, sakemm il-valur tal-proċedimenti ma jkunx jaqbeż it-EUR 30 000.00 jew, f'każ li jkun jaqbeż dan l-ammont, l-obbligu tat-tkomplija tal-forniment tal-prodotti jew servizzi. Jekk il-persuna mħarrka tirrifjuta li tiffirma l-avviż tal-wasla jew li jirċievi l-ittra, il-pustier jagħmel nota tal-inċident qabel ma jirritorna l-ittra, u t-taħrika titqies li tkun ġiet effettwata fuq il-bażi tan-nota tal-inċident. L-avveniment rilevanti li l-perjodu jibda jiddekorri minnu huwa d-data tal-annotazzjoni tal-inċident (l-Artikolu 229 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili).

Jekk l-ittra tiġi rritornata minħabba li d-destinatarju ma jkunx ġabarha mill-uffiċċju postali fit-terminu statutorju jew minħabba li persuna li mhix il-persuna nnotifikata tirrifjuta li tiffirma l-avviż tal-wasla jew li tirċievi l-ittra, it-taħrika terġa' ssir billi tintbagħat ittra rreġistrata bl-avviż tal-wasla oħra. F'dan il-każ, l-ittra nnifisha - fuq formola approvata uffiċjalment - titħalla fil-post flimkien ma' kopja tal-informazzjoni obbligatorja kollha. Il-pustier irid jannota d-data u l-post preċiż fejn ħalla l-ittra u minnufih jgħaddi ċ-ċertifikat lill-qorti.

Jekk ma jkunx possibbli li l-ittra tkun impustata fil-kaxxa tal-ittri tal-persuna li tkun qed tiġi mħarrka, il-pustier iħalli nota. F'dan il-każ, it-taħrika titqies li ġiet effettwata fid-data annotata mill-pustier jew, jekk tħalliet nota, fit-tmien jum wara dik id-data (il-persuna mħarrka tkun avżata b'dan fl-iktar ittra reċenti mibgħuta lilha). Huwa minn dan il-punt li jibda jiddekorri t-terminu proċedurali mibdi mit-taħrika.

Meta t-taħrika tkun effettwata minn rappreżentant legali, marixxall jew uffiċjal ġudizzjarju li jikkuntattja l-persuna mħarrka, it-terminu jibda jiddekorri minn meta l-persuna tiffirma l-avviż tal-wasla tat-taħrika.

Id-dritt proċedurali ċivili jipprevedi terminu dilatorju li jirrifletti d-distanza ġeografika bejn il-post tat-taħrika u l-qorti fejn tkun se tinstema' l-kawża jew il-fatt li l-persuna mħarrka ma tkunx ġiet innotifikata personalment. F’dawn iċ-ċirkostanzi t-terminu dilatorju jiżdied mat-terminu perentorju u ż-żewġ perjodi jgħoddu bħala wieħed.

It-taħrika permezz tal-pubblikazzjoni minħabba l-inċertezza dwar fejn tinsab il-persuna li qed tiġi mħarrka ssir billi tittella’ nota segwita minn avviż fuq paġna web aċċessibbli għall-pubbliku (l-Artikolu 24 tal-Ordni ta’ Implimentazzjoni Nru 280/13 tas-26 ta’ Awwissu 2013). F'dan il-kuntest, it-taħrika titqies li ġiet effettwata fil-jum tal-pubblikazzjoni tal-avviż. It-terminu dilatorju jibda mid-data tan-notifika. L-iskadenza għall-preżentazzjoni tar-risposta tibda tiddekorri mit-tmiem ta’ dan it-terminu minimu.

5 Il-bidu tad-dekorrenza jista’ jiġi affettwat jew modifikat mill-metodu ta’ trażmissjoni jew ta’ notifika tad-dokumenti (servizz personali minn marixxall jew servizz postali)?

Iva. Ara t-tweġiba tal-mistoqsija preċedenti.

6 Jekk iż-żmien jibda jiddekorri meta jitwettaq xi avveniment, il-jum li fih jitwettaq l-avveniment ikun jgħodd għall-kalkolu taż-żmien?

Id-data proprja tal-att, tal-avveniment, tad-deċiżjoni, tat-taħrika jew tan-notifika ma tgħoddx (l-Artikolu 279(b) tal-Kodiċi Ċivili).

7 Meta skadenza tkun espressa f’jiem, l-għadd ta’ jiem indikat ikun jinkludi l-jiem tal-kalendarju jew il-jiem tax-xogħol?

Meta t-terminu biex isir att proċedurali jintemm f'jum meta l-qrati jkunu magħluqin, il-perjodu jiġi estiż sal-jum tax-xogħol li jkun imiss (l-Artikolu 138(2) tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili).

Il-btajjel ġudizzjarji huma mit-22 ta' Diċembru sat-3 ta' Jannar, minn Ħadd il-Palm sal-għada tal-Għid u mis-16 ta' Lulju sal-31 ta' Awwissu.

Il-qorti tista’, permezz ta’ digriet motivat u wara li tisma’ lill-partijiet, tissospendi t-terminu proċedurali, f’konformità mal-Artikolu 269(1)(c) tal-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili.

8 Meta skadenza bħal din tkun espressa f’ġimgħat, xhur jew snin?

Il-kalkolu ta’ kwalunkwe terminu ma jinkludix il-jum – u lanqas is-siegħa, jekk it-terminu jkun espress f’sigħat – ta’ meta seħħ l-avveniment li minnu jibda jiddekorri t-terminu, skont l-Artikolu 279(b) tal-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili.

9 Jekk skadenza bħal din tkun espressa f’ġimgħat, xhur jew snin, meta tiskadi?

Perjodu espress f'ġimgħat, xhur jew snin u li jibda minn ċerta data jispiċċa f'nofsillejl tal-jum korrispondenti tal-aħħar ġimgħa, xahar jew sena; jekk il-jum korrispondenti ma jkunx jeżisti fl-aħħar xahar, il-perjodu jispiċċa fl-aħħar jum ta' dak ix-xahar (l-Artikolu 279(c) tal-Kodiċi Ċivili).

10 Jekk meta tiskadi d-data tal-iskadenza jkun nhar ta' Sibt, Ħadd jew festa pubblika jew jum mhux tax-xogħol, din tiġi estiża sal-ewwel jum tax-xogħol li jkun imiss?

Peress li l-qrati jiftħu fil-ġranet tax-xogħol biss, u l-Ħdud u l-festi pubbliċi huma meqjusa bħala btajjel ġudizzjarji, il-perjodi li jintemmu l-Ħadd jew f'festa pubblika jiġu estiżi sal-ewwel jum tax-xogħol li jkun imiss jekk l-att ikkonċernat ikun irid jinstema' l-qorti.

Ir-regola għall-kalkolu tat-termini proċedurali kollha hija li tmiem il-perjodu għat-twettiq ta' att proċedurali jiġi estiż sal-jum tax-xogħol li jkun imiss jekk jaħbat ma' data meta l-qorti tkun magħluqa (l-Artikolu 138(2) tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili).

11 Hemm ċirkostanzi li fihom jiġu estiżi l-iskadenzi? X’inhuma l-kundizzjonijiet biex wieħed jibbenefika minn dawn l-estensjonijiet?

It-terminu proċedurali stabbilit mil-liġi jista' jkun estiż fil-każijiet stipulati.

Bi qbil mal-partijiet, it-terminu jista' jiġi estiż darba u għall-istess tul taż-żmien (l-Artikolu 141 tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili).

Jista’ jiġi permess in-nuqqas ta’ osservanza tat-terminu minħabba impediment iġġustifikat, meta avveniment li ma jkunx attribwibbli lill-parti jew lir-rappreżentanti tagħha jipprevjeni att partikolari milli jitwettaq fi żmien xieraq (l-Artikolu 140 tal-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili).

Barra minn hekk, l-Artikolu 139 tal-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili jiddikjara li, irrispettivament mill-eżistenza ta’ impediment iġġustifikat, l-att jista’ jitwettaq fl-ewwel tlett ijiem tax-xogħol wara l-iskadenza, soġġett għall-ħlas immedjat ta’ multa stabbilita kif ġej:

a) jekk l-att jitwettaq fl-ewwel jum, il-multa tiġi stabbilita għal 10% tat-tariffa tal-qorti li tikkorrispondi għall-proċedura jew għall-att, sa massimu ta’ 1/2 unità ta’ kont;

b) jekk l-att jitwettaq fit-tieni jum, il-multa tiġi stabbilita għal 25% tat-tariffa tal-qorti li tikkorrispondi għall-proċedura jew għall-att, sa massimu ta’ 3 unitajiet ta’ kont;

c) jekk l-att jitwettaq fit-tielet jum, il-multa tiġi stabbilita għal 40% tat-tariffa tal-qorti li tikkorrispondi għall-proċedura jew għall-att, sa massimu ta’ 7 unitajiet ta’ kont.

12 X’inhuma l-iskadenzi għall-appelli?

It-terminu għall-preżentazzjoni ta' appell huwa ta' 30 jum li jibdew jgħoddu min-notifika tad-deċiżjoni (l-Artikolu 638 tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili), u 15-il jum għal każijiet urġenti u fil-każijiet stipulati fl-Artikolu 644(2) u fl-Artikolu 677 tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili.

Jekk il-parti tkun kontumaċi u ma jkollhiex bżonn tiġi nnotifikata skont l-Artikolu 249 tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili, it-terminu għall-preżentazzjoni ta' appell jibda meta d-deċiżjoni tiġi ppubblikata sakemm il-parti ma tibqax kontumaċi qabel tmiem il-perjodu u f'dak il-każ irid jiġi nnotifikat bis-sentenza jew bl-ordni u l-perjodu jibda mid-data tan-notifika.

Fil-każ ta' ordnijiet jew sentenzi orali riprodotti fil-proċess, it-terminu jibda mill-jum meta ngħataw sakemm il-parti tkun preżenti jew innotifikata biex tidher.

Meta, minbarra s-sitwazzjonijiet imsemmijin fuq, in-notifika ma jkunx hemm għalfejn issir, it-terminu jibda mill-jum meta l-persuna ssir taf bid-deċiżjoni.

Fl-istess terminu bħal dak għall-preżentazzjoni ta' appell, l-intimat irid iwieġeb l-argumenti tar-rikorrent.

Fir-risposta, l-intimat jista' jikkontesta l-ammissibilità jew it-tempestività tal-appell, kif ukoll il-locus standi tar-rikorrent.

Jekk il-fini tal-appell tkun li jinkiseb rieżami ta' evidenza rreġistrata, it-terminu biex jiġi ppreżentat l-appell u għar-risposta jiżdied b'għaxart ijiem.

Jekk l-intimat jitlob li jitwessa' l-ambitu tal-appell, ir-rikorrent jista' jwieġeb fi żmien 15-il jum min- notifika tat-talba.

Jekk ikun hemm iktar minn rikorrent wieħed jew iktar minn intimat wieħed, anke jekk ikunu rappreżentati minn avukati differenti, kull waħda mit-talbiet tagħhom ikollha t-terminu tagħha. Ir-Reġistru huwa responsabbli għall-iżgurar li l-kawżi kollha jinstemgħu fit-termini assenjati lilhom.

13 Il-qrati jistgħu jimmodifikaw l-iskadenzi, b'mod partikolari l-iskadenzi għad-dehra jew jiffissaw data speċjali għad-dehra?

It-termini proċedurali statutorji ma jistgħux jitqassru.

14 Meta att maħsub għal parti li tkun residenti f’post fejn hija tibbenefika minn estensjoni tal-iskadenza jiġi nnotifikat f’post fejn min jirrisjedi fih ma jibbenefikax minn estensjoni bħal din, il-persuna titlef il-benefiċċju ta’ din l-iskadenza?

It-terminu għall-preżentazzjoni ta’ risposta mogħti lil persuna mħarrka biex tikkontesta azzjoni ċivili partikolari jista’ jiġi estiż meta t-taħrika tkun ġiet innotifikata barra mid-distrett fejn il-qorti invokata jkollha s-sede tagħha.

Estensjoni tat-terminu jiddependi minn jekk it-taħrika tkunx ġiet innotifikata barra mid-distrett fejn il-qorti invokata jkollha s-sede tagħha u mhux mill-post tar-residenza tal-persuna mħarrka - l-Artikolu 245 tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili.

15 X’inhuma l-konsegwenzi jekk ma jiġux rispettati l-iskadenzi?

L-iskadenza tat-terminu obbligatorju jtemm id-dritt li att jitwettaq. Madankollu, l-att jista’ jitwettaq wara l-iskadenza tat-terminu f'każ ta' impediment iġġustifikat u, irrispettivament minn hekk, jista' jitwettaq ukoll fl-ewwel tlett ijiem tax-xogħol wara l-iskadenza, bil-kundizzjoni tal-ħlas immedjat ta' multa (l-Artikolu 139 tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili).

16 Jekk id-data ta’ l-iskadenza tkun għaddiet, x’inhuma r-rimedji disponibbli għal dawk li ma jkunux irrispettawha, jiġifieri l-partijiet inadempjenti?

L-att jista' jsir wara l-iskadenza tat-terminu f'każijiet ta' impediment iġġustifikat, kif imsemmi fil-punti 11 u 15.

Skont l-Artikolu 140 tal-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili, impediment iġġustifikat jitqies bħala avveniment mhux attribwibbli lill-parti jew lir-rappreżentanti jew lill-aġenti awtorizzati tagħha li jipprevjeni att partikolari milli jitwettaq fi żmien xieraq. F'dan il-każ, il-parti li tallega l-impediment iġġustifikat trid tipprovdi minnufih l-evidenza ta' sostenn.

Irrispettivament minn impediment iġġustifikat, l-att jista' jsir fi żmien l-ewwel tlett ijiem tax-xogħol wara l-iskadenza tat-terminu, bil-kundizzjoni tal-ħlas immedjat ta' multa, kif intqal fuq, u l-qorti tista', b'mod eċċezzjonali, tiddeċiedi li tnaqqas jew taħfer il-multa f'każijiet ta' problemi finanzjarji ċari jew meta l-ammont jitqies bħala manifestament sproporzjonat, partikolarment f'kawżi li ma jirrikjedux li jitqabbad rappreżentant legali u meta l-att ikun sar mill-partijiet stess.

Ħoloq relatati

• Id-Direttorat Ġenerali għall-Politika tal-Ġustizzja
• Id-Direttorat Ġenerali għall-Amministrazzjoni tal-Ġustizzja
• Il-Gazzetta Uffiċjali Portugiża
• Bażi ta' data ta' dokumenti legali
• Il-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili
• Il-Kodiċi Ċivili