Limiti ta' żmien fuq il-proċeduri

1 X’inhuma t-tipi ta' skadenzi rilevanti għall-proċeduri ċivili?

L-atti proċedurali jridu jitwettqu sa skadenzi speċifiċi (términos) jew fil-perjodi ta’ żmien (plazos) stipulati mil-liġi.

Skadenza tispeċifika ż-żmien sa meta jrid iseħħ att proċedurali partikolari.

Perjodu ta’ żmien jispeċifika ż-żmien disponibbli għat-twettiq tal-proċess. Il-perjodi jistgħu jiġu espressi f’jiem, ġimgħat, xhur jew snin.

Jekk il-liġi ma tistipula ebda perjodu ta’ żmien jew skadenza, għandu jinftiehem li l-att irid jitwettaq mingħajr dewmien.

Madankollu, jeħtieġ li jiġi applikat il-kriterju tal-proporzjonalità, u l-Artikolu 6(1) tal-Konvenzjoni għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u l-Libertajiet Fundamentali ffirmata f’Ruma fl-4 ta’ Novembru 1950 u l-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem (QEDB) jintroduċu l-kunċett ta’ żmien raġonevoli (li jqis fatturi bħall-kumplessità tal-kawża, kemm normalment jieħu żmien it-tip ta’ kawża inkwistjoni, l-interessi tal-litigant u l-aġir proċedurali tiegħu, l-aġir tal-awtoritajiet jew il-kunsiderazzjoni tar-riżorsi disponibbli). Madankollu, jekk il-qorti tonqos milli tirrispetta l-kunċett ta’ żmien raġonevoli, dan jaffettwa d-dritt stabbilit fl-Artikolu 24(2) tal-Kostituzzjoni Spanjola.

Barra minn hekk, in-nuqqas mill-qrati u mill-persunal tal-qorti li josservaw l-iskadenzi u l-perjodi ta’ żmien mingħajr raġuni valida jwassal għal azzjoni dixxiplinarja skont il-Liġi Organika dwar il-Ġudikatura (Ley Orgánica del Poder Judicial). Dan huwa mingħajr preġudizzju għad-dritt tal-parti danneġġjata li titlob kwalunkwe danni li jistgħu jkunu dovuti.

Minbarra l-perjodi ta’ żmien proċedurali, hemm il-kwistjoni separata tat-termini għall-eżerċitar tad-drittijiet legali sostantivi (limitazzjoni u preskrizzjoni).

2 Il-lista tal-jiem varji li mhumiex meqjusa jiem tax-xogħol skont ir-Regolament (KEE, Euratom) nru 1182/71 tat-3 ta’ Ġunju 1971

Fir-rigward tar-regolamentazzjoni tal-proċeduri amministrattivi, ir-Regolament Nru 1182/71 bħalissa qed jiġi traspost fil-liġi nazzjonali mill-Artikolu 48 tal-Liġi li tistabbilixxi s-Sistema Legali li tirregola l-Korpi Pubbliċi u l-Proċedura Amministrattiva Komuni (Ley de Régimen Jurídico de las Administraciones Públicas y del Procedimiento Administrativo Común). L-Artikolu 48 jistipula dan li ġej:

1. Sakemm il-liġi Spanjola jew il-leġiżlazzjoni tal-UE ma tiddikjarax mod ieħor, meta l-perjodi ta’ żmien ikunu espressi f’jiem, huma jitqiesu bħala li jirreferu għal jiem tax-xogħol, u l-Ħdud u l-btajjel pubbliċi huma esklużi. Meta l-perjodu ta’ żmien ikun espress f’jiem kalendarji, dan se jiġi speċifikat fin-notifiki relatati.
2. Meta l-perjodu ta’ żmien ikun espress f’xhur jew snin, huma jibdew jiddekorru mill-jum ta’ wara dak li fih jiġi nnotifikat jew ippubblikat l-att, jew mill-jum ta’ wara dak li fih rikors jitqies bħala li ġie permess jew irrifjutat fin-nuqqas ta’ risposta mill-awtoritajiet rilevanti. Jekk ma jkun hemm ebda data ekwivalenti għad-data tal-bidu fl-aħħar xahar tal-perjodu, id-data ta’ skadenza titqies bħala li hija l-aħħar jum tax-xahar.
3. Jekk l-aħħar jum tal-perjodu jkun jum mhux tax-xogħol, il-perjodu jiġi estiż għall-jum tax-xogħol li jkun imiss.
4. Meta l-perjodu ta’ żmien ikun espress f’jiem, dawn jingħaddu mill-jum ta’ wara dak li fih jiġi nnotifikat jew ippubblikat l-att inkwistjoni, jew mill-jum ta’ wara dak li fih rikors jitqies bħala li ġie permess jew irrifjutat fin-nuqqas ta’ risposta mill-awtoritajiet ikkonċernati.
5. Meta jum ikun jum tax-xogħol fil-muniċipalità jew fil-Komunità Awtonoma fejn tkun residenti l-parti kkonċernata u jum mhux tax-xogħol fil-post fejn ikun jinsab il-korp amministrattiv, jew viċi versa, dan jiġi ttrattat bħala jum mhux tax-xogħol fil-każijiet kollha.
6. Il-fatt li jum kien iddikjarat bħala jum tax-xogħol jew jum mhux tax-xogħol għall-fini tal-kalkolu tal-perjodi ta’ żmien minnu nnifsu ma jiddeterminax kif joperaw l-uffiċċji tal-amministrazzjoni pubblika, kif jiġu organizzati s-sigħat tax-xogħol jew l-aċċess pubbliku għar-reġistri.
7. Għall-fini tal-kalkolu tat-termini, il-kalendarju tal-jiem mhux tax-xogħol jiġi ddeterminat mill-Gvern Ċentrali u mill-amministrazzjonijiet tal-Komunità Awtonoma għall-oqsma ta’ responsabbiltà rispettivi tagħhom, soġġett għall-kalendarju uffiċjali tal-jiem tax-xogħol. Il-kalendarju approvat mill-Komunitajiet Awtonomi se jinkludi l-jiem mhux tax-xogħol għad-diversi korpi tal-gvern lokali fiż-żona ġeografika inkwistjoni, li għalihom japplika l-kalendarju.

Il-kalendarju jrid jiġi ppubblikat qabel il-bidu ta’ kull sena fil-gazzetta uffiċjali rilevanti u f’midja oħra sabiex jiġi żgurat li jkun magħruf mal-pubbliku.

LINK tal-WEB għall-kalendarju tal-jiem tax-xogħol fl-2022.

Għall-fini tal-proċedimenti ġudizzjarji, il-jiem mhux tax-xogħol huma stipulati fl-Artikolu 182 tal-Liġi Organika dwar il-Ġudikatura. Dan jistabbilixxi dan li ġej:

1. Dawn li ġejjin huma jiem mhux tax-xogħol għal finijiet proċedurali: Is-Sibtijiet u l-Ħdud; l-24 u l-31 ta’ Diċembru; il-btajjel nazzjonali, reġjonali u pubbliċi. Il-Kunsill Ġenerali tal-Ġudikatura jista’, permezz ta’ regolament, jawtorizza l-proċeduri ġudizzjarji f’dawn il-jiem f’każijiet mhux previsti espressament mil-liġi.
2. Jum tax-xogħol jibda mit-8 ta’ filgħodu sat-8 ta’ filgħaxija, sakemm il-liġi ma tistabbilixxix mod ieħor.

Skont l-Artikolu 183 tal-Liġi Organika dwar il-Ġudikatura, il-jiem f’Awwissu huma jiem mhux tax-xogħol għall-proċeduri ġudizzjarji kollha, bl-eċċezzjoni tal-proċeduri ddikjarati bħala urġenti mil-liġijiet proċedurali.

3 Liema huma r-regoli ġenerali li japplikaw għall-iskadenzi fir-rigward ta’ proċeduri ċivili differenti?

Ir-regoli huma stabbiliti fl-Artikoli 130 sa 136 tal-Kapitolu II, it-Titolu V, il-Ktieb I tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili (Ley de Enjuiciamiento Civil) 1/2000, kif emendata mil-Liġi 42/2015 tal-5 ta’ Ottubru 2015.

Il-karatteristiċi ewlenin tar-regoli attwali huma dawn li ġejjin:

(a) Il-proċeduri ġudizzjarji kollha jridu jitwettqu fil-jiem tax-xogħol u waqt is-sigħat tax-xogħol:

Il-jiem tax-xogħol huma l-jiem kollha tas-sena minbarra s-Sibtijiet u l-Ħdud u l-btajjel pubbliċi lokali, reġjonali u nazzjonali. Il-jiem f’Awwissu huma wkoll jiem mhux tax-xogħol u l-qrati ma jibagħtux notifiki elettroniċi lill-prattikanti legali f’dawn il-jiem, sakemm dawn ma jitqisux bħala jiem tax-xogħol għall-finijiet tal-formalitajiet inkwistjoni.

Is-sigħat tax-xogħol huma mit-8 ta’ filgħodu sat-8 ta’ filgħaxija, sakemm il-liġi ma tistipulax mod ieħor għal proċedura speċifika. Għall-finijiet ta’ notifika u infurzar, is-sigħat mit-8 sal-10 ta’ filgħaxija dejjem jitqiesu bħala sigħat tax-xogħol.

Permezz ta’ eċċezzjoni, għal ċerti proċeduri, bħall-preżentazzjoni ta’ offerti f’irkant elettroniku, it-terminu jiġi definit f’termini ta’ jiem kalendarji, u ma hemmx sigħat mhux tax-xogħol. L-Artikolu 649 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili jistabbilixxi perjodu ta’ għoxrin jum tal-kalendarju mill-bidu tal-irkant, u l-irkant ma jagħlaqx qabel siegħa wara li ssir l-aħħar offerta, diment li din tkun ogħla mill-ogħla offerta preċedenti, anki jekk dan ikun ifisser li l-perjodu inizjali ta’ għoxrin jum jiġi estiż b’sa 24 siegħa.

(b) Il-jiem u l-ħinijiet jistgħu jitqiesu bħala jiem u sigħat tax-xogħol għall-finijiet tal-proċeduri meqjusa bħala urġenti, jiġifieri meta dewmien jista’ jkun serjament detrimentali għall-partijiet ikkonċernati jew għall-amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja, jew ikun jista’ jagħmel deċiżjoni tal-qorti ineffettiva. (Eżempji jinkludu dħul mhux volontarju fi sptar psikjatriku u miżuri ġudizzjarji meħuda fl-aħjar interess tal-minuri f’kunflitti li jirriżultaw minn proċeduri ta’ qorti ċivili.) Dan jista’ jsir fuq l-inizjattiva tal-qorti jew fuq talba tal-parti kkonċernata, u jista’ jiġi ordnat mill-konsulent legali jew mill-qorti nnifisha, skont kif ikun il-każ.

Fi kwalunkwe każ, jistgħu jittieħdu miżuri urġenti f’Awwissu mingħajr il-ħtieġa ta’ awtorizzazzjoni espressa. Bl-istess mod, l-awtorizzazzjoni mhijiex meħtieġa jekk il-miżuri urġenti mibdija matul is-sigħat tax-xogħol ikollhom neċessarjament jitkomplew f’sigħat mhux tax-xogħol.

(ċ) Fir-rigward tal-kalkolu tal-perjodi ta’ żmien, il-perjodu jibda jiddekorri mill-jum wara dak tan-notifika legali tal-bidu tal-perjodu, u jinkludi l-aħħar jum tal-perjodu, li jintemm f’nofs il-lejl.

Madankollu, meta l-liġi tistipula li perjodu ta’ żmien jibda jiddekorri hekk kif jiskadi perjodu ta’ żmien ieħor, huwa jibda jiddekorri mill-għada tal-iskadenza tal-perjodu ta’ qabel, mingħajr il-ħtieġa ta’ notifika ġdida.

(d) Għall-preżentata tad-dokumenti tat-talbiet (l-Artikolu 135 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili) hemm żewġ mezzi ta’ komunikazzjoni bejn il-qorti u l-litiganti:

1. F’kopja stampata, għall-persuni fiżiċi li ma jkunux irrappreżentati minn rappreżentant tal-qorti (procurador) (kif ġeneralment ikun il-każ meta t-talba tkun għal inqas minn EUR 2 000) jew meta d-dokument ma jkunx jista’ jiġi ppreżentat f’forma diġitali.
2. Permezz tas-sistemi elettroniċi u online tal-qrati. Dawn huma obbligatorji għall-prattikanti legali u għal ċerti litiganti, anki meta ma jkunux irrappreżentati minn rappreżentant tal-qorti (pereżempju, persuni ġuridiċi, nutara u reġistraturi: ara l-Artikolu 273 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili). Il-partijiet jistgħu jagħżlu wkoll li jużaw dawn is-sistemi anki meta ma jkunux meħtieġa jagħmlu dan. Fejn id-dokumenti jiġu ppreżentati elettronikament, il-konferma tingħata fil-forma ta’ riċevuta elettronika li tinħareġ awtomatikament. Il-prattikanti jistgħu jippreżentaw it-trattazzjonijiet u dokumenti oħrajn b’mod elettroniku 24 siegħa kuljum, kull jum tas-sena. Meta dokument jiġi ppreżentat f’jum mhux tax-xogħol jew barra mis-sigħat tax-xogħol, huwa jitqies bħala li kien ippreżentat fil-bidu tal-jum tax-xogħol li jkun imiss. Hemm ukoll dispożizzjoni għall-perjodi ta’ żmien li jkunu waslu biex jiskadu sabiex jiġu estiżi meta ma jkunx jista’ jiġi ddepożitat dokument obbligatorju sat-terminu minħabba interruzzjoni mhux ippjanata fis-servizz tal-preżentata online.

Ikun xi jkun il-metodu ta’ preżentata li jintuża, kwalunkwe dokumenti li huma soġġetti għal terminu jistgħu jiġu ppreżentati sat-3 p.m. fil-jum tax-xogħol wara dak li fih jiskadi l-perjodu ta’ żmien.

Fil-proċedimenti fil-qrati ċivili, id-dokumenti tat-talbiet ma jistgħux jiġu ppreżentati lill-qorti responsabbli.

(e) Il-perjodi ta’ żmien ma jistgħux jiġu estiżi: jekk parti tonqos milli tosserva t-terminu, hija titlef l-opportunità li twettaq l-att proċedurali inkwistjoni.

LINK TAL-WEB:

LIĠI DWAR IL-PROĊEDURA ĊIVILI (LEY DE ENJUICIAMIENTO CIVIL)

4 Meta jkun meħtieġ li att jew formalità jitwettqu fi żmien stabbilit minn qabel, dan meta jibda jiddekorri?

Ir-regola ġenerali fl-Artikolu 151 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili hija li l-avviż tad-deċiżjonijiet kollha maħruġa mill-qrati jew mill-konsulenti legali jrid jiġi nnotifikat fi żmien tlett ijiem mid-data tad-deċiżjoni jew mid-data tal-pubblikazzjoni.

L-Artikolu 151(2) jiddikjara li meta l-avviż jiġi nnotifikat lill-Prosekutur Pubbliku, lis-Servizz Legali tal-Gvern, lill-Konsulent għall-Cortes Generales u lill-Assemblej Leġiżlattivi jew lill-Konsulent għas-Servizz Legali tal-Amministrazzjoni tas-Sigurtà Soċjali jew lil korpi oħrajn tal-Komunità Awtonoma jew lil organizzazzjonijiet tal-Gvern Lokali, u meta l-avviż jiġi nnotifikat permezz tal-Korpi Professjonali li jirrappreżentaw lir-Rappreżentanti Proċedurali tal-Qorti, dan jitqies bħala li ngħata fil-jum tax-xogħol li jkun imiss wara d-data tal-wasla rreġistrata fir-reġistru formali, jew fil-konferma tal-wasla meta l-avviż ikun ġie nnotifikat b’mod elettroniku jew online. Meta l-avviż jintbagħat wara t-3 p.m., huwa jitqies bħala li wasal fil-jum tax-xogħol ta’ wara.

L-Artikolu 151(3) iżid li meta l-kunsinna ta’ dokument jew ordni li għandha takkumpanja l-avviż isseħħ f’data sussegwenti għar-riċevuta tal-avviż, l-avviż jitqies li jkun ingħata meta l-kunsinna tad-dokument tkun ġiet irreġistrata, sakemm l-effetti tal-avviż ikunu marbuta mad-dokument.

5 Il-bidu tad-dekorrenza jista’ jiġi affettwat jew modifikat mill-metodu ta’ trażmissjoni jew ta’ notifika tad-dokumenti (servizz personali minn marixxall jew servizz postali)?

Meta l-avviż ta’ deċiżjoni jiġi nnotifikat minn uffiċjal ġudizzjarju jew bil-posta, id-data rilevanti hija d-data li fiha d-dokument jiġi kkonsenjat mill-uffiċjal ġudizzjarju jew mis-servizz postali u ffirmat malli jiġi riċevut.

Meta l-avviż jiġi nnotifikat permezz ta’ pubblikazzjoni skont l-Artikolu 164 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili minħabba li l-indirizz tal-konvenut ma jkunx magħruf, il-perjodu jibda jiddekorri mill-għada li l-avviż jitpoġġa fuq it-tabella tal-avviżi tal-qorti jew jiġi ppubblikat fil-Gazzetta tal-Istat Uffiċjali jew b’mod elettroniku, kif applikabbli.

Meta jkun meħtieġ li l-kopji tad-dokumenti ppreżentati mir-rappreżentanti tal-qorti jiġu ttrasferiti lir-rappreżentanti tal-qorti tal-partijiet l-oħrajn, l-Artikolu 278 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili jistipula li jekk, bil-liġi, l-att ittrasferit jiskatta l-bidu ta’ perjodu ta’ żmien li fih ikun meħtieġ li jittieħed pass proċedurali, dak il-perjodu jibda jiddekorri mingħajr l-involviment tal-qorti u jiġi kkalkolat mid-data wara dik irreġistrata fuq il-kopji li ġew ittrasferiti jew mid-data li fiha jitqiesu bħala li ġew ittrasferiti, meta jkunu ġew ikkonsenjati b’mod elettroniku.

6 Jekk iż-żmien jibda jiddekorri meta jitwettaq xi avveniment, il-jum li fih jitwettaq l-avveniment ikun jgħodd għall-kalkolu taż-żmien?

Il-kalkolu jibda mill-għada tal-jum li fih ikun seħħ l-avveniment li bil-liġi jiskatta l-bidu tal-perjodu ta’ żmien.

7 Meta skadenza tkun espressa f’jiem, l-għadd ta’ jiem indikat ikun jinkludi l-jiem tal-kalendarju jew il-jiem tax-xogħol?

Il-jiem mhux tax-xogħol huma esklużi mill-kalkoli tal-perjodi ta’ żmien, ħlief kif spjegat hawn fuq għal offerti f’irkanti elettroniċi, fejn il-perjodu jkun espress f’jiem kalendarji.

Meta jiġu kkalkolati l-perjodi ta’ żmien għal azzjonijiet urġenti, il-jiem f’Awwissu ma jiġux ikklassifikati bħala jiem mhux tax-xogħol: huma biss is-Sibtijiet, il-Ħdud u l-btajjel pubbliċi li jiġu esklużi mill-kalkolu.

8 Meta skadenza bħal din tkun espressa f’ġimgħat, xhur jew snin?

Il-perjodi ta’ żmien espressi f’xhur jew snin jiġu kkalkolati minn data għal oħra. Il-leġiżlazzjoni Spanjola ma tipprevedix perjodi ta’ żmien espressi f’ġimgħat.

9 Jekk skadenza bħal din tkun espressa f’ġimgħat, xhur jew snin, meta tiskadi?

Jekk ma jkun hemm ebda data ekwivalenti għad-data tal-bidu fl-aħħar xahar tal-perjodu, id-data ta’ skadenza titqies bħala li hija l-aħħar jum tax-xahar.

10 Jekk meta tiskadi d-data tal-iskadenza jkun nhar ta' Sibt, Ħadd jew festa pubblika jew jum mhux tax-xogħol, din tiġi estiża sal-ewwel jum tax-xogħol li jkun imiss?

Meta terminu jiskadi nhar ta’ Sibt, Ħadd jew f’jum mhux tax-xogħol ieħor, huwa jitqies bħala li ġie estiż sal-jum tax-xogħol li jkun imiss.

11 Hemm ċirkostanzi li fihom jiġu estiżi l-iskadenzi? X’inhuma l-kundizzjonijiet biex wieħed jibbenefika minn dawn l-estensjonijiet?

Il-perjodi ta’ żmien ma jistgħux jiġu estiżi. Madankollu, il-perjodi jistgħu jiġu interrotti u l-iskadenzi jiġu estiżi meta ma jkunux jistgħu jiġu osservati għal raġunijiet ta’ force majeure. F’dawn il-każijiet, l-arloġġ jerġa’ jibda meta tkun waqfet tapplika r-raġuni għall-interruzzjoni jew l-estensjoni. Il-qorti, fuq mozzjoni tagħha stess jew fuq talba tal-parti affettwata mis-sitwazzjoni, trid issib provi ta’ tali sitwazzjoni ta’ force majeure f’seduta ta’ smigħ li għaliha attendew il-partijiet l-oħrajn (ara t-tweġiba għall-mistoqsija 13).

12 X’inhuma l-iskadenzi għall-appelli?

It-termini għad-diversi tipi ta’ appell huma stabbiliti mil-liġi u ma jistgħux jiġu estiżi. Għall-appelli lill-qorti superjuri li jmiss (recursos de apelación) u lill-Qorti Suprema (recursos de casación), il-perjodu ta’ żmien huwa ta' 20 jum mill-jum wara n-notifika tad-deċiżjoni ġudizzjarja (l-Artikolu 458 u 479 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili).

13 Il-qrati jistgħu jimmodifikaw l-iskadenzi, b'mod partikolari l-iskadenzi għad-dehra jew jiffissaw data speċjali għad-dehra?

It-termini statutorji ma jistgħux jiġu estiżi. F’xi każijiet, il-liġi tesiġi li l-qorti tiffissa data u ħin speċifiċi għal att.

Bħala eċċezzjoni, hemm dispożizzjoni sabiex il-perjodi jiġu interrotti u l-iskadenzi jiġu estiżi fil-każ ta’ force majeure:

1. Id-dispożizzjoni ġenerali tinsab fl-Artikolu 134(2) tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili. Il-konsulent legali, fuq mozzjoni tiegħu stess jew fuq talba tal-parti affettwata mis-sitwazzjoni, irid isib provi ta’ tali sitwazzjoni ta’ force majeure f’seduta ta’ smigħ li għaliha attendew il-partijiet l-oħrajn. Appell għal reviżjoni tad-deċiżjoni tal-konsulent jista’ jitressaq quddiem il-qorti.
2. Ladarba tkun ġiet stabbilita data għal seduta ta’ smigħ, jekk kwalunkwe waħda minn dawk il-persuni mħarrka sabiex jidhru quddiem il-qorti ma tkunx tista’ tagħmel dan għal raġunijiet ta’ force majeure jew għal kawżi simili, hija għandha tgħarraf lill-qorti minnufih, tipprovdi prova tar-raġuni u titlob seduta ta’ smigħ jew deċiżjoni ġdida (l-Artikolu 183(1) u l-Artikoli 189 u 430 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili). Titħabbar seduta ta’ smigħ ġdida jekk il-prova tas-sitwazzjoni tiġi aċċettata u jekk din is-sitwazzjoni ma tħallix lil dawn li ġejjin jattendu: l-avukat (l-Artikolu 183(2) u l-Artikolu 188(1)(5) u (6) tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili); parti li l-preżenza tagħha hija neċessarja minħabba li ma tkunx assistita minn avukat jew minħabba li tkun trid tiġi interrogata; (l-Artikoli 183(3) u 188(4) tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili); jew xhud jew espert. Fil-każ tal-aħħar, ix-xhud jew l-espert jista’ minflok jintalab jeżamina l-evidenza barra s-seduta ta’ smigħ, ladarba jkunu nstemgħu l-partijiet (l-Artikolu 183(4) tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili). ċ.
3. It-terminu għal persuna disprezzata mill-qorti sabiex titlob l-annullament ta’ sentenza finali jista’ jiġi estiż f’każ ta’ force majeure (l-Artikolu 502(2) tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili).
4. Meta l-evidenza tiġi eżaminata qabel iseħħ il-proċess (li jista’ jiġi awtorizzat mill-imħallef skont l-Artikolu 293 et seq. tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili jekk ikun hemm biża’ fondata li mhux se jkun possibbli li l-provi jiġu eżaminati fl-istadju tas-soltu tal-proċediment), ir-rikors irid jiġi ppreżentat fi żmien xahrejn mill-eżami tal-provi, sakemm ma jiġix ipprovat li ma kienx possibbli li l-proċess jinbeda f’dak il-perjodu ta’ żmien għal raġunijiet ta’ force majeure jew kawżi simili (l-Artikolu 295(3) tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili).

Iż-żewġ partijiet jistgħu, permezz ta’ ftehim reċiproku, japplikaw ukoll sabiex il-proċedimenti jiġu sospiżi, mingħajr ma jagħtu raġunijiet, sabiex ikunu jistgħu jipprovaw jilħqu ftehim jew soluzzjoni jew jissottomettu ruħhom għal medjazzjoni jew arbitraġġ. Il-proċedimenti ma jistgħux jiġu sospiżi għal aktar minn 60 jum jew sakemm titlesta l-medjazzjoni (l-Artikolu 19(4) u l-Artikolu 415 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili).

Jekk isir rikors għal għajnuna legali, hemm żewġ xenarji possibbli, koperti mill-Artikolu 16 tal-Liġi 1/1996 tat-10 ta’ Jannar 1996 (il-Liġi dwar l-Għajnuna Legali), kif emendata mil-Liġi 42/2015 imsemmija hawn fuq:

1. Jekk ir-rikors isir meta l-proċedimenti jkunu diġà nbdew, sabiex jiġi evitat li d-dritt għal azzjoni jiġi preskritt jew li waħda mill-partijiet tiġi mċaħħda mid-dritt għal proċess minħabba l-iskadenza tal-perjodu ta’ żmien, il-konsulent legali jew l-entità amministrattiva tista’, fuq mozzjoni tagħha stess jew fuq talba tal-partijiet, tordna sabiex il-perjodu jiġi sospiż sakemm tittieħed deċiżjoni dwar jekk għandhiex tingħata għajnuna legali jew le, jew sakemm ikun hemm ħatra provviżorja ta’ avukat u rappreżentant tal-qorti f’każijiet fejn ir-rappreżentanza legali tkun obbligatorja jew meħtieġa fl-interessi tal-ġustizzja, dment li r-rikors ikun sar fil-perijodi ta’ żmien stabbiliti fil-leġiżlazzjoni tal-proċedura ċivili.
2. Meta r-rikors għal għajnuna legali jsir qabel il-bidu tal-proċedimenti u l-kawża tista’ tkun affettwata ħażin bl-iskadenza tal-perijodi ta’ limitazzjoni jew preskrizzjoni, dawn il-perijodi jiġu interrotti jew sospiżi, rispettivament, sakemm ikun hemm ħatra proviżorja ta’ avukat ta’ għajnuna legali u, jekk meħtieġ, rappreżentant tal-qorti, li jittratta l-każ f’isem r-rikorrent; u, jekk ma tista’ ssir l-ebda ħatra bħal din, sakemm tinħareġ deċiżjoni amministrattiva definittiva dwar jekk għandhiex tingħata għajnuna legali jew le.

Fi kwalunkwe każ, il-perjodu ta’ limitazzjoni jerġa’ jibda jiskatta meta r-rikorrent jiġi nnotifikat bil-ħatra proviżorja ta’ avukat mill-Kamra tal-Avukati (Colegio de Abogados) jew, fejn applikabbli, meta l-Bord tal-Għajnuna Legali joħroġ id-deċiżjoni tiegħu dwar jekk jagħtix għajnuna legali u, fi kwalunkwe każ, fi żmien xahrejn minn meta jsir ir-rikors.

Jekk ir-rikors jiġi miċħud, ikun abbużiv u intiż biss sabiex jestendi l-perijodi ta’ żmien, il-qorti adita bil-kawża tista’ tikkalkola l-perijodi ta’ żmien fl-aktar termini stretti permessi mil-liġi, bil-konsegwenzi kollha li jirriżultaw minn dan.

Fi proċedimenti orali li jinvolvu żgumbrament minħabba inadempjenza ta’ ħlas jew l-iskadenza tal-limitu ta’ żmien, l-Artikolu 441(5) tal-Liġi tal-Proċedura Ċivili jipprevedi każ ieħor ta’ sospensjoni tal-proċedimenti meta s-servizzi soċjali jikkonfermaw li l-unità domestika milquta tkun f’sitwazzjoni ta’ vulnerabbiltà soċjali u/jew ekonomika. Ir-Reġistratur tal-Qorti, malli jirċievi l-komunikazzjoni, jissospendi l-proċedimenti sakemm jiġu adottati l-miżuri meqjusa xierqa mis-servizzi soċjali, għal perjodu massimu ta’ xahar minn meta tasal il-komunikazzjoni mis-servizzi soċjali lill-qorti, jew fi żmien tliet xhur jekk ir-rikorrent ikun persuna ġuridika. Ladarba l-miżuri jkunu ttieħdu jew il-perjodu jkun skada, is-sospensjoni titneħħa u l-proċedura titkompla.

14 Meta att maħsub għal parti li tkun residenti f’post fejn hija tibbenefika minn estensjoni tal-iskadenza jiġi nnotifikat f’post fejn min jirrisjedi fih ma jibbenefikax minn estensjoni bħal din, il-persuna titlef il-benefiċċju ta’ din l-iskadenza?

Mhux applikabbli.

15 X’inhuma l-konsegwenzi jekk ma jiġux rispettati l-iskadenzi?

B’mod ġenerali, parti li tonqos milli tikkonforma ma’ perjodu ta’ żmien jew skadenza titlef id-dritt li twettaq l-azzjoni inkwistjoni (l-Artikolu 136 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili). Uħud mill-aktar eżempji sinifikanti huma dawn li ġejjin:

• Fir-rigward tad-dehra tal-konvenut fil-proċess, huwa jiġi ddikjarat bħala li huwa disprezzat mill-qorti (l-Artikoli 442(2) u 496(1) tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili) u l-proċess ikompli mingħajr ma l-konvenut jerġa’ jiġi mħarrek. Il-konvenut jiġi nnotifikat biss b’din id-deċiżjoni u bid-deċiżjoni finali li ttemm il-proċess (l-Artikolu 497 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili).
• Fi proċedimenti ordinarji, jekk ir-rikorrent jew l-avukat tar-rikorrent jonqos milli jidher fis-seduta ta’ smigħ ta’ qabel il-proċess u l-konvenut ma jidhirx jew inkella jidher iżda ma jaffermax interess leġittimu fil-kontinwazzjoni tal-proċedimenti, il-kawża tiġi miċħuda (l-Artikolu 414).
• Fi proċedimenti orali, jekk ir-rikorrent jonqos milli jidher u l-konvenut ma jafferma ebda interess leġittimu fil-kontinwazzjoni tal-proċedimenti, ir-rikorrent jitqies bħala li waqqaf il-proċedimenti. Ir-rikorrent jiġi ordnat iħallas l-ispejjeż u jħallas kumpens lill-konvenut meta l-konvenut jitlob dan u jipprovdi provi tad-dannu u t-telf imġarrab (l-Artikolu 442(1) tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili).
• Minkejja d-dmir tal-qorti li tamministra l-kawżi b’mod attiv, meta ma jkun hemm ebda attività fil-proċedimenti, dawn jiskadu, u l-forom kollha ta’ kawżi u appelli fl-istanzi kollha jitqiesu bħala li ġew abbandunati (l-Artikolu 237 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili). Il-proċedimenti fil-prim’istanza jiskadu wara sentejn mill-inattività u jitqiesu bħala li ġew irtirati, li jfisser li huwa possibbli li tinbeda azzjoni ġdida. Il-proċedimenti fit-tieni istanza jew li qegħdin jistennew appell straordinarju fuq il-bażi ta’ irregolarità proċedurali jew appell lill-Qorti Suprema jiskadu wara sena mill-inattività u l-parti titqies bħala li abbandunat kull forma ta’ appell. Il-perjodi ta’ żmien jiġu kkalkolati minn meta l-avviż ġie nnotifikat l-aħħar lill-partijiet. Il-proċedimenti ma jiskadux meta jitwaqqfu minħabba force majeure jew raġunijiet oħrajn mhux fil-kontroll tal-partijiet.
• Il-proċedimenti ta’ infurzar ma jiskadux u jistgħu jikomplew sakemm tiġi infurzata s-sentenza, anki jekk jibqgħu inattivi għall-perjodi deskritti hawn fuq. Iżda sabiex dan japplika, jeħtieġ li jkunu nbdew il-proċedimenti ta’ infurzar, minħabba li l-Artikolu 518 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili jimponi perjodu ta’ limitazzjoni ta’ ħames snin fuq kwalunkwe azzjoni ta’ infurzar ibbażata fuq sentenza tal-qorti, deċiżjoni tal-qorti jew ftehim ta’ medjazzjoni. Il-perjodu ta’ ħames snin jibda jiddekorri meta deċiżjoni ssir finali u ma tkunx tista’ tiġi appellata. Għalhekk, jekk talba għall-infurzar ma tiġix ippreżentata f’dan il-perjodu ta’ żmien, it-terminu jiskadi u jintilef id-dritt li s-sentenza tiġi infurzata permezz tal-qrati.

16 Jekk id-data ta’ l-iskadenza tkun għaddiet, x’inhuma r-rimedji disponibbli għal dawk li ma jkunux irrispettawha, jiġifieri l-partijiet inadempjenti?

Meta parti tiġi informata li l-iskadenza għal azzjoni partikolari skadiet, li wasslet għall-bidu tal-istadju proċedurali li jmiss, jew meta s-sottomissjoni jew ir-rikors ta’ parti jiġu rrifjutati minħabba li jkunu tardivi, il-parti tista’ tappella kontra d-deċiżjoni. Dan ikun il-każ, pereżempju, jekk id-difiża għal talba tiġi rrifjutata minħabba li tkun ġiet ippreżentata wara l-iskadenza.

Xi ħadd li jkun ġie kkundannat in absentia u li s-sentenza tkun ġiet innotifikata lilu personalment jista’ jappella biss permezz ta’ appell lill-qorti superjuri li jmiss (recurso de apelación) jew lill-Qorti Suprema (recurso de casación). Dawn ir-rotot tal-appell huma disponibbli wkoll meta l-avviż jiġi nnotifikat permezz ta’ pubblikazzjoni f’pubblikazzjonijiet uffiċjali jew b’mod elettroniku. Fiż-żewġ każijiet, l-appell irid jitressaq fil-perjodu stipulat mil-liġi (l-Artikolu 500 tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili).

Meta xi ħadd ikun naqas b’mod persistenti milli jidher quddiem il-qorti, huwa jista’ jitlob li sentenza finali tiġi annullata jekk ma jkunx jista’ jidher quddiem il-qorti jew jekk ma jkunx jaf bl-eżistenza tal-proċedimenti għal raġunijiet ta’ force majeure (l-Artikolu 501 u s-segwenti tal-Liġi dwar il-Proċedura Ċivili).