Soorten juridische beroepen

Juridische beroepen – inleiding

Tot de juridische beroepen in Finland behoren rechters die in rechtbanken werken, openbare aanklagers, rechtsbijstandsadvocaten, advocaten, openbare notarissen en tenuitvoerleggingsinstanties (gerechtsdeurwaarders).

Openbare aanklagers

Organisatie

Overeenkomstig de Finse grondwet is de procureur-generaal de hoogste openbare aanklager. Hij staat aan het hoofd van het Openbaar Ministerie.

Het Openbaar Ministerie vertoont een tweelagige structuur. Het is samengesteld uit enerzijds het bureau van de procureur-generaal – het centrale gezag van de dienst - en anderzijds 15 lokale bureaus van openbare aanklagers met in totaal 50 dienstafdelingen. Het Finse Openbaar Ministerie telt 581 personeelsleden, waarvan 381 openbare aanklagers zijn.

Aan het hoofd van de lokale bureaus staan hogere lokale openbare aanklagers. Zij treden tevens op als plaatsvervangende hogere en lokale openbare aanklagers. In sommige eenheden werken assistent-openbare aanklagers die stage lopen als voorbereiding op het ambt van openbare aanklager.

In alle bovengenoemde gevallen gaat het om algemene openbare aanklagers die, op een enkele uitzondering na, bevoegd zijn om onverschillig welk strafbaar feit te vervolgen dat in hun rechtsgebied wordt gepleegd. Bijzondere openbare aanklagers, zoals de parlementaire ombudsman en de kanselier van justitie, kunnen slechts in specifieke, welomlijnde gevallen tot vervolging overgaan.

Rol en taken

Krachtens de wet moet de openbare aanklager ervoor zorgen dat daders van strafbare feiten ter verantwoording worden geroepen. Hij dient daarbij op zodanige wijze te werk te gaan dat de rechtszekerheid van de betrokken partijen en het openbaar belang gewaarborgd zijn. De openbare aanklager moet objectief zijn en hij moet zijn of haar taken snel en efficiënt uitvoeren.

Het Openbaar Ministerie moet te allen tijde de gezamenlijke waarden van billijkheid, kundigheid en welzijn voor ogen houden.

De titel van openbare aanklager verwijst naar het feit dat openbare aanklagers een publieke dienst verlenen. In tegenstelling tot de andere partijen bij een strafzaak handelen zij niet in eigen belang, maar in het belang van de samenleving. Openbare aanklagers zijn staatsambtenaren die erop moeten toezien dat op strafbare feiten een passende wettelijke sanctie volgt. Zij behoren tot de onafhankelijke rechterlijke macht.

De meeste strafzaken (ongeveer 80.000 per jaar) worden door lokale openbare aanklagers behandeld. Het bureau van de procureur-generaal buigt zich hoofdzakelijk over strafzaken die gevolgen hebben voor de gehele samenleving. Dat zijn er doorgaans een tiental per jaar.

Het onderzoek naar strafbare feiten – vooronderzoek – wordt verricht door de politie. Na afloop daarvan wordt het verzamelde materiaal opgestuurd naar de openbare aanklager, die de tenlastelegging onderzoekt. Dit betekent dat hij voor elke verdachte persoon en elk belastende handeling nagaat of er sprake is van een strafbaar feit en of er voldoende bewijzen zijn om tot vervolging over te gaan.

Vervolging vindt plaats wanneer er duidelijke aanwijzingen voor de schuld van de verdachte zijn. Indien er onvoldoende bewijzen zijn of er enigerlei andere reden bestaat om niet tot vervolging over te gaan (bv. verjaring), kan de openbare aanklager afzien van vervolging.

Juridische gegevensbanken

Gelieve de website van het bureau van de procureur-generaal en van het Finse ministerie van Justitie te raadplegen voor verdere informatie.

Rechters

Organisatie

In Finland worden de meeste vonnissen uitgesproken door beroepsrechters. In de districtsrechtbanken zetelen echter ook lekenrechters (lekenmannen en -vrouwen). Rechters behoren tot de onafhankelijke rechterlijke macht. Zij zijn verbonden aan het hoogste gerechtshof, de hoven van beroep en de districtsrechtbanken, het hoogste administratieve gerechtshof en de administratieve rechtbanken, en aan de verzekeringsrechtbank, de arbeidsrechtbank en het hof voor marktzaken. Rechters zijn ambtenaren en kunnen niet worden ontslagen. Zij kunnen alleen door een rechtelijke beslissing van hun functie worden ontheven. Evenmin kunnen zij tegen hun wil worden overgeplaatst.

Hoofdstuk 12 van de Wet op de staatsambtenaren bevat afzonderlijke bepalingen voor rechters. Krachtens de wet zijn de bepalingen inzake verlof, vermaning, beëindiging van het dienstverband en tijdelijk ontslag van andere ambtenaren niet van toepassing op rechters. Overeenkomstig de Wet op de staatsambtenaren zijn rechters verplicht af te treden zodra zij de wettelijke pensioengerechtigde leeftijd van 68 jaar bereiken of blijvend arbeidsongeschikt zijn.

Rol en taken

Rechters

Wie voor het ambt van rechter in aanmerking wenst te komen, moet meester in de rechten zijn en gedurende één jaar stage hebben gelopen bij een rechtbank van eerste aanleg. De gebruikelijke weg die de aspirant-rechter aflegt, passeert langs de functie van referendaris (senior secretaris) in een hof van beroep, waarna meestal een benoeming tot rechter van een districtsrechtbank of een hof van beroep volgt. In de toekomst zullen aspirant-rechters worden opgeleid. De hoven van beroep adverteren de bestaande vacatures en de commissie die belast is met de benoeming van de rechters beoordeelt de geschiktheid van de kandidaten. De rechters worden benoemd door de president van de Republiek.

Lekenrechters

In districtsrechtbanken hebben lekenleden of ‘lekenrechters’ zitting die in sommige gevallen deelnemen aan het besluitvormingsproces. Lekenrechters worden hoofdzakelijk ingezet in strafzaken, maar zij kunnen tevens optreden in civiele zaken en pachtgeschillen. In districtsrechtbanken worden aanhangige zaken behandeld door een gewone rechter, die als voorzitter fungeert, en drie lekenrechters. De lekenrechters beschikken over autonome bevoegdheid en, indien nodig, wordt over het vonnis gestemd, waarbij de meerderheid beslist. Bij staking van stemmen in een strafzaak prevaleert de optie die de beschuldigde het minst benadeelt; in civiele zaken brengt de rechter de beslissende stem uit.

De gemeenteraad benoemt de lekenrechters voor vier jaar. Elke gemeente moet over minstens twee lekenrechters beschikken; in grote gemeenten ligt dit aantal beduidend hoger. De lekenrechters moeten zo representatief mogelijk zijn voor de bevolking van de gemeente voor wat betreft leeftijd, geslacht, taal en beroep.

Lekenrechters moeten Fins staatsburger zijn. Personen jonger dan 25 jaar of ouder dan 63 jaar komen niet voor benoeming in aanmerking. Wie aan een rechtbank of een penitentiaire instelling verbonden is of als openbare aanklager, advocaat of politieambtenaar werkzaam is, kan niet worden benoemd. De lekenrechter legt een eed of een plechtige verklaring af alvorens zitting te nemen in de rechtbank.

Het is de bedoeling dat elke lekenrechter ongeveer eenmaal per maand, dus een twaalftal keer per jaar, aan een zitting deelneemt. De districtsrechtbank betaalt de lekenrechters een bedrag per zitting, plus een vergoeding voor de inkomstenderving.

Rechtsbijstandsadvocaten

Organisatie

Rechtsbijstandsadvocaten zijn advocaten of andere juristen die in dienst zijn bij bureaus voor rechtsbijstand. Zij zijn staatsambtenaar en worden door de minister van Justitie benoemd. De bureaus voor rechtsbijstand staan onder leiding van het ministerie van Justitie.

De vereisten voor een betrekking als rechtsbijstandsadvocaat zijn een graad van meester in de rechten (oikeustieteen kandidaatti) en voldoende ervaring in de advocatuur of de rechterlijke macht. Veel rechtsbijstandsadvocaten zijn ook reserverechter.

Rechtsbijstandsadvocaten treden ten overstaan van rechtbanken op als advocaten en zij moeten zich dus aan dezelfde gedragscode houden. Zij vallen onder het toezicht van de orde van advocaten. Meer dan de helft van de Finse rechtsbijstandsadvocaten is lid van de orde. Zij zijn bij het vervullen van hun taak volledig onafhankelijk.

Organisatie van juridische beroepen: advocaten

Juristen / advocaten

Alleen leden van de orde van advocaten mogen de titel van ‘asianajaja’ of ‘advokat’ dragen. Eenieder die lid wenst te worden van de orde van advocaten moet onder meer aan de volgende eisen voldoen:

• in het bezit zijn van een graad van meester in de rechten (LL.M.) waaruit blijkt dat de betrokkene bevoegd is tot het uitoefenen van een juridisch ambt,
• bekendstaan als een integer persoon,
• verschillende jaren ervaring hebben in het juridische beroep en andere gerechtelijke activiteiten,
• slagen voor een bijzonder examen over de basiselementen van het juridische beroep en de beroepsethiek,
• onafhankelijk en autonoom optreden ten aanzien van de regering en andere invloedssferen, met uitzondering van de cliënt,
• in het bezit zijn van diverse andere kwalificaties.

Verantwoordelijkheden van advocaten en toezicht op de uitoefening van hun beroep

De strafrechtelijke aansprakelijkheid en de aansprakelijkheid voor schade van advocaten verschilt in beginsel niet van die van andere burgers. Desalniettemin moet iedere advocaat een aansprakelijkheidsverzekering afsluiten die alle schade dekt met uitzondering van die welke is toe te schrijven aan opzet of grove nalatigheid. De orde van advocaten heeft een compensatiefonds opgericht om de schade ten gevolge van strafbare gedragingen te dekken.

Advocaten hebben bovendien ook een professionele verantwoordelijkheid. Het bestuur van de orde van advocaten moet waarborgen dat de advocaten zich bij het vervullen van hun taken houden aan de beroepsethiek. Tegen advocaten die dat niet doen, wordt een tuchtmaatregel uitgevaardigd. Deze procedure begint meestal met een schriftelijke klacht. De kanselier van justitie wordt in kennis gesteld van de beslissingen van de orde van advocaten en kan daartegen beroep instellen bij het hof van beroep van Helsinki.

De Finse orde van advocaten is een publiekrechtelijke organisatie die gereguleerd wordt door de Wet op de advocaten van 1958. Voordien bestond een geregistreerde vereniging met dezelfde naam. Beide organisaties stonden en staan uitsluitend open voor advocaten.

De orde van advocaten telt ongeveer 1850 leden, die ‘advocaten’ (in het Fins: asianajaja; in het Zweeds: advokat) worden genoemd. Ongeveer 600 leden zijn in dienst bij advocatenkantoren, waar 120 van hen werken als rechtskundig adviseur. De bureaus voor rechtsbijstand hebben tevens meer dan 100 rechtskundig adviseurs in dienst die geen lid zijn van de orde van advocaten.

Advocaten die uit de orde van advocaten worden gezet ten gevolge van tuchtmaatregelen kunnen hun beroep blijven uitoefenen onder een andere beroepstitel. Zij zijn niet meer onderhevig aan de verplichtingen waaraan advocaten zich moeten houden en vallen niet langer onder het toezicht van de orde van advocaten.

Een onderdaan van Finland of van een andere staat binnen de Europese Economische Ruimte die de leeftijd van 25 jaar heeft bereikt, mag worden toegelaten als advocaat indien hij van onbesproken gedrag is en ook op grond van zijn overige eigenschappen en levenswijze geschikt blijkt voor het beroep. Hij moet voldoen aan de academische eisen die in Finland aan het beroep worden gesteld, en de vaardigheden en werkervaring hebben die voor de werkzaamheden van advocaat noodzakelijk zijn. Hij mag niet failliet zijn verklaard en moet volledig handelingsbekwaam zijn.

Overeenkomstig internationale verplichtingen die in Finland van toepassing zijn, kan eenieder die niet aan de Finse academische eisen voldoet en niet over de vereiste ervaring beschikt, maar wel aan de eisen voldoet om in een ander land van de Europese Economische Ruimte het beroep van advocaat uit te oefenen, eveneens als advocaat worden toegelaten. De gegadigde moet dan in een door de orde van advocaten georganiseerd examen aantonen dat hij beschikt over voldoende kennis van de Finse wetgeving en van de rechtspraktijk in Finland.

Bovendien kan degene die in een andere lidstaat van de Europese Unie aan de beroepsvereisten voor advocaat voldoet, zonder examen worden toegelaten. De gegadigde moet dan ten minste drie jaar onder de titel van zijn land van oorsprong zijn opgenomen in het EU-register dat door de orde van advocaten wordt bijgehouden, en bevoegd zijn om in een andere lidstaat als advocaat te praktiseren. Bovendien moet de betrokkene aantonen dat hij het beroep van advocaat ten minste gedurende die periode regelmatig in Finland heeft uitgeoefend.

Juridische gegevensbanken

Gelieve de website van de Finse orde van advocaten te raadplegen voor verdere informatie.

Rechtskundige adviseurs

In Finland kan nagenoeg iedereen advies geven en bijstand verlenen in juridische zaken, zelfs beroepsmatig. Er zijn echter maar weinig adviseurs die geen meester in de rechten zijn.

Praktiserende advocaten die geen lid zijn van de orde van advocaten voldoen niet steeds aan de eisen voor advocaten of onderwerpen zich soms liever niet aan de verplichtingen die aan het beroep verbonden zijn. Net afgestudeerde advocaten, personen die nog niet lang als advocaat praktiseren of uit andere rechtsgebieden naar de advocatuur zijn overgestapt, en deeltijdse advocaten voldoen bijvoorbeeld niet aan de eisen.

Openbare notarissen

Het beroep van openbare notaris is in Finland wettelijk geregeld. Openbare notarissen zijn in dienst bij een gemeente of een district. Zij moeten meester in de rechten (oikeustieteen kandidaatti) zijn.

Ondanks de overeenkomsten verschillen de taken van de openbare notaris in Finland sterk van die van notarissen in de rest van Europa en de Verenigde Staten. In Finland zijn openbare notarissen altijd staatsambtenaar. Zij vervullen deze functie echter niet voltijds; de meeste ambtenaren die de taak van openbaar notaris uitoefenen, zijn ambtenaar bij een van de plaatselijke registratiekantoren (maistraatti). Aangezien de vorm van civielrechtelijke overeenkomsten in Finland vrij is, is de tussenkomst van een notaris geen vereiste voor de geldigheid ervan. Alleen bij de eigendomsoverdracht van een onroerende zaak is een notariële akte noodzakelijk.

Openbare notarissen legaliseren handtekeningen en waarmerken kopieën van certificaten en uittreksels uit personenregisters. Een openbare notaris kan ook een verklaring afgeven dat de ondertekenaar van een bepaald document de in het document genoemde functie vervult en bevoegd is dit document af te geven.

Andere juridische beroepen

Tenuitvoerleggingsinstanties

Organisatie

Gedwongen tenuitvoerlegging gebeurt door plaatselijke gerechtsdeurwaarders, namelijk de deurwaarder van het district, de plaatselijke politiechef of de “drost” (landkapsfogde) van de provincie Åland. Zij worden bijgestaan door assistent-deurwaarders die in de praktijk het grootste deel van de gedwongen tenuitvoerleggingen voor hun rekening nemen. Deze instanties hebben ook bedienden in dienst. Gerechtsdeurwaarders zijn staatsambtenaar.

Het ministerie van Justitie is belast met de algemene leiding over en het toezicht op de deurwaardersdiensten. Ook het hoofd van de justitieafdeling van het provinciebestuur oefent controle en toezicht op de tenuitvoerlegging uit. Hij beslist onder andere over bezwaren tegen de wijze van tenuitvoerlegging door de bevoegde instanties. Het ministerie van Justitie en de hoofden van de justitieafdelingen zijn echter niet bevoegd om een gedwongen tenuitvoerlegging of andere maatregel in te trekken of te wijzigen.

In Finland komt een gedwongen tenuitvoerlegging gewoonlijk neer op een invordering van schulden en heeft derhalve veel weg van een gerechtelijke procedure. Tijdens deze procedure worden de geldigheid van de vordering en de betalingsverplichting van de debiteur onderzocht. Indien de desbetreffende rechterlijke beslissing niet vrijwillig wordt nagekomen, wordt zij gedwongen ten uitvoer legt. Bepaalde vorderingen, zoals belastingen en sociale premies, kunnen zonder rechterlijke beslissing worden geïnd.

De tenuitvoerleggingsinstanties zien toe op de belangen van zowel de schuldeiser als de schuldenaar. Zij streven ernaar dat de schuldenaar zijn schuld vrijwillig betaalt na ontvangst van een incassobrief. Indien geen betaling wordt verricht, leggen zij beslag op het salaris, het pensioen, beroepsinkomsten of goederen. De in beslag genomen goederen kunnen worden verkocht op een gerechtsdeurwaardersveiling.