Wymiar sprawiedliwości
W systemie sądownictwa Anglii i Walii sędziowie o różnym statusie zawodowym – pracujący zarówno w pełnym jak i niepełnym wymiarze godzin – zasiadają w angielskich i walijskich sądach oraz trybunałach. Informacje o wymiarze sprawiedliwości w Anglii i Walii można znaleźć na stronie poświęconej wymiarowi sprawiedliwości w Anglii i Walii.
Sędziowie pracujący w pełnym wymiarze godzin
- Lord Chief Justice jest zwierzchnikiem wymiaru sprawiedliwości w Anglii i Walii oraz prezesem sądów w Anglii i Walii. Lord Chief Justice pełni tę pierwszą funkcję począwszy od 3 kwietnia 2006 r., kiedy to przekazano mu kompetencje lorda kanclerza na podstawie ustawy o reformie konstytucyjnej z 2005 r. (Constitutional Reform Act 2005). Jest on zwierzchnikiem wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych.
- Przewodniczący wydziałów – czterech wyższych rangą sędziów przewodniczących poszczególnych wydziałów: Master of the Rolls (trzeci rangą sędzia Anglii i Walii) - przewodniczący Wydziału Cywilnego; przewodniczący Wydziału Ławy Królewskiej (President of the Queen’s Bench Division); przewodniczący Wydziału Rodzinnego (President of the Family Division) i przewodniczący Wydziału Kanclerskiego Wysokiego Trybunału (Chancellor of the High Court (Chancery)). Więcej informacji można znaleźć na stronie poświęconej wymiarowi sprawiedliwości w Anglii i Walii.
- Sędziowe Sądu Apelacyjnego (Lords Justices of Appeal) zasiadają w Sądzie Apelacyjnym (Court of Appeal) rozpatrującym zarówno sprawy karne, jak i cywilne.
- Sędziowie Wysokiego Trybunału (High Court Judgesi) zasiadają w Wysokim Trybunale (High Court) rozpatrującym najbardziej skomplikowane sprawy cywilne. Rozpatrują oni również najpoważniejsze i najbardziej kontrowersyjne sprawy karne w Sądzie Koronnym (Crown Court), np. sprawy o zabójstwo.
- Sędziowie okręgowi (Circuit Judges) zwykle rozpatrują sprawy karne, cywilne i rodzinne.
- Sędziowie rejonowi (District Judges) rozpatrują sprawy cywilne. Większa część ich pracy odbywa się na posiedzeniach niejawnych (tzn. niedostępnych dla publiczności). Są oni uprawnieni do rozpatrywania w sądzie hrabstwa (county court) wszelkich spraw, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza określonej kwoty (wysokość tej kwoty jest co jakiś czas zmieniana). Sprawy, w których wartość przedmiotu sporu przekracza tę kwotę, rozpatruje zwykle sędzia okręgowy. Sędziowie rejonowi wydają orzeczenia kończące postępowanie w ponad 80 % wszystkich spraw cywilnych w Anglii i Walii.
- Zasiadają oni w sądach pokoju (magistrates courts) i rozpatrują te same typy spraw, co sędziowie pokoju (magistrates) - zob. poniżej. Uczestniczą oni jednak przede wszystkim w rozstrzyganiu spraw bardziej skomplikowanych i wymagających dłuższego rozpatrywania.
- High Court Masters i Registrars to sędziowie proceduralni, którzy zajmują się większością czynności kancelaryjnych w sprawach cywilnych w Wydziale Kanclerskim (Chancery) i Wydziale Ławy Królewskiej (Queen’s Bench) Wysokiego Trybunału.
Sędziowie pracujący w niepełnym wymiarze godzin
Sędziowie pracujący w niepełnym wymiarze godzin powoływani są zwykle na okres wynoszący co najmniej pięć lat, z zachowaniem stosownych górnych limitów wiekowych. Do tej kategorii sędziów należą przede wszystkim:
- zastępcy sędziów Wysokiego Trybunału (Deputy High Court Judges), którzy zasiadają w jednym lub większej liczbie wydziałów Wysokiego Trybunału;
- recorders, których zakres odpowiedzialności jest podobny do zakresu odpowiedzialności sędziów okręgowych, jednak zwykle zajmują się oni mniej skomplikowanymi sprawami lub sprawami mniejszej wagi rozstrzyganymi przez sąd;
- zastępcy sędziów rejonowych (Deputy District Judges), zasiadają w sądach hrabstw oraz w oddziałach rejonowych Wysokiego Trybunału. Zajmują się najmniej skomplikowanymi sprawami podlegającymi właściwości sędziów rejonowych;
- zastępcy sędziów rejonowych zajmują się podobnymi sprawami, co ich odpowiednicy pracujący w pełnym wymiarze godzin w sądach pokoju (Magistrates Courts);
- zastępcy High Court Masters i Registrars zajmują się podobnymi sprawami, co ich koledzy pracujący w pełnym wymiarze godzin w Wysokim Trybunale.
Sędziowie trybunałów
Trybunały rozpatrują rocznie niemal 800 000 spraw dotyczących bardzo różnorodnych zagadnień, do których należą m.in. spory podatkowe, emerytalne czy imigracyjne.
Trybunały zwykle orzekają w składach orzekających, z udziałem sędziego bądź przewodniczącego mającego przygotowanie prawnicze, przy wsparciu osób z zewnątrz dysponujących wiedzą z konkretnych dziedzin. Nie ma ławy przysięgłych, a sędzia trybunału nie dysponuje uprawnieniami do orzeczenia wobec strony przegrywającej kary pozbawienia wolności. Ich głównym zadaniem jest pomyślne rozstrzygnięcie sporu, a w niektórych sprawach podjęcie decyzji o poziomie odszkodowania lub zadośćuczynienia na rzecz strony wygrywającej spór.
Sędziowie pokoju (magistrates)
Sędziowie pokoju (magistrates, justices of the peace, JPs) rozpatrują około 95 % spraw karnych w Anglii i Walii. Ponad 30 000 sędziów pokoju wykonuje swoje obowiązki lokalnie i zwykle sprawuje urząd przez pół dnia co najmniej 26 razy w roku. Nie muszą oni posiadać kwalifikacji prawniczych i nie pobierają wynagrodzenia.
Skład orzekający to zwykle trzech sędziów pokoju, przy czym jeden z nich jest przeszkolony do sprawowania funkcji przewodniczącego, który ułatwia składowi orzekającemu wykonywanie jego funkcji i przemawia w jego imieniu. Skład orzekający korzysta ze wsparcia sekretarza posiadającego kwalifikacje prawnicze, który służy radą w kwestiach materialnoprawnych i proceduralnych.
Sędziowie pokoju zajmują się sprawami karnymi stosunkowo mniejszej wagi. Należą do nich drobne kradzieże, zniszczenie mienia, zakłócanie porządku publicznego czy wykroczenia w ruchu drogowym. Zajmują się oni także szeregiem kwestii dotyczących rodziny i dzieci oraz wnioskami o wydanie zezwoleń.
Prokuratorzy
Organizacja
Prokuratura (Crown Prosecution Service, CPS) to niezależny urząd odpowiedzialny za wnoszenie oskarżenia w sprawach karnych po przeprowadzeniu czynności dochodzeniowo-śledczych przez policję w Anglii i Walii. Prokuraturę nadzoruje prokurator generalny (attorney general), który odpowiada za działanie tego urzędu przed Parlamentem. Anglia i Walia są podzielone na 42 okręgi prokuratorskie, a każdy z nich podlega prokuratorowi naczelnemu (chief crown prosecutor). Ponadto istnieją cztery wyspecjalizowane wydziały krajowe, zajmujące się przestępczością zorganizowaną, szczególnymi rodzajami przestępstw, zwalczaniem terroryzmu oraz przestępczością gospodarczą. Serwis telefoniczny CPS Direct udziela funkcjonariuszom policji w Anglii i Walii porad poza godzinami urzędowymi oraz przekazuje decyzje.
Zwierzchnikiem Prokuratury jest dyrektor (Director of Public Prosecutions, DPP), który podejmuje decyzje w najbardziej zawiłych i kontrowersyjnych sprawach oraz doradza policji w sprawach karnych. Sprawuje on ogólny nadzór nad stawianymi zarzutami i wnoszeniem aktów oskarżenia przez CPS i podlega prokuratorowi generalnemu.
W prokuraturze są zatrudnieni prokuratorzy i prokuratorzy pomocniczy (associate prosecutors), jak również personel urzędu prokuratorskiego i personel administracyjny. Stanowiska prokuratorów publicznych piastują doświadczeni prawnicy mający uprawnienia do występowania przed sądami zwani barristers lub inni zastępcy prawni, odpowiedzialni za wnoszenie oskarżenia w sprawach karnych w imieniu Korony. Prokuratorzy pomocniczy zajmują się ograniczonym zakresem spraw i przekazują je do sądów pokoju.
Rola i obowiązki
Personel prokuratury:
- doradza policji i bada dowody w sprawach mogących wymagać wniesienia oskarżenia;
- decyduje o stawianych zarzutach (z wyjątkiem spraw mniejszej wagi), jeżeli zapadła decyzja o postawieniu podejrzanego w stan oskarżenia;
- przygotowuje sprawy i przedstawia je przed sądem.
Prokuratorzy (crown prosecutors) są uważani za urzędników służby cywilnej i rekrutowani w drodze otwartego konkursu. Kandydat na prokuratora musi:
- być prawnikiem zwanym solicitor dopuszczonym do wykonywania zawodu w Anglii i Walii, posiadającym w pełni aktualne uprawnienia do prowadzenia praktyki; bądź
- być prawnikiem mającym uprawnienia do występowania przed sądami zwanym barrister, członkiem organizacji zawodowej zrzeszającej tych prawników (English Bar), z ukończoną aplikacją;
- być obywatelem Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Prawnicy, którzy uzyskali tytuł zawodowy poza Anglią i Walią, muszą przed objęciem stanowiska zdać specjalny egzamin (lawyer transfer test).
Organizacja zawodów prawniczych: zastępcy prawni
Prawnicy zwani barristers lub advocates
Bar Council reguluje działalność wszystkich prawników zwanych barristers w Anglii i Walii. Rada została utworzona, aby jak najlepiej zabezpieczać interesy zawodu, opracowywać i wdrażać najważniejsze inicjatywy polityczne oraz utrzymywać standardy, prestiż i niezależność palestry. Na mocy ustawy o usługach prawnych z 2007 r. (Legal Services Act 2007) zadanie regulacji działalności tego zawodu powierzono niezależnej i posiadającej odrębną strukturę Radzie ds. Standardów (Bar Standard Board). Prawnicy zwani barristers to indywidualni, wyspecjalizowani doradcy prawni oraz obrońcy sądowi. Zasadniczo prowadzą działalność na własny rachunek i pracują zespołowo w biurach zwanych chambers (izby), nazywani są wtedy tenants. Są szkoleni przede wszystkim do pełnienia funkcji obrońcy; innymi słowy uczy się ich reprezentować klientów w sądach wyższej instancji. Ich zadania obejmują też doradzanie klientom, badanie spraw, a także pogłębianie swojej wiedzy w wybranej dziedzinie specjalizacji. Około 10 % praktykujących barristers nosi tytuł Queen’s Counsel (doradcy królowej, QC) – zajmują się oni najważniejszymi i najbardziej skomplikowanymi sprawami.
Prawnicy zwani solicitors
Zadaniem prawników należących do tej grupy jest udzielanie klientom (osobom fizycznym, przedsiębiorstwom, organizacjom wolontariackim, organizacjom dobroczynnym itd.) fachowych porad prawnych oraz reprezentowanie ich, także przed sądami. Zakres ich obowiązków jest niezwykle zróżnicowany. Większość z nich prowadzi prywatną praktykę, zakładając spółki oferujące usługi klientom. Mogą oni prowadzić praktykę ogólną, obejmującą wiele dziedzin prawa, lub specjalizować się w określonej dziedzinie. Niektórzy z nich są zatrudnieni jako prawnicy w instytucjach rządowych, samorządowych, prokuraturze, sądach pokoju, organizacjach handlowych lub przemysłowych bądź innych podmiotach. Mogą oni wybrać najbardziej odpowiednie dla siebie środowisko pracy.
Co do zasady prawnicy zwani solicitors udzielają swoim klientom porad prawnych. Jeżeli konieczne jest zapewnienie klientowi zastępstwa procesowego przed sądem wyższej instancji w Anglii i Walii, solicitor zwykle zleca prowadzenie sprawy przed sądem prawnikowi zwanemu barrister. Udział tego ostatniego nie jest zawsze wymagany, gdyż odpowiednio wykwalifikowany solicitor ma prawo występowania (a więc reprezentowania klientów) przed sądami wyższej instancji.
Zrzeszenie zwane Law Society reprezentuje interesy zawodowe prawników zwanych solicitors w Anglii i Walii. Zakres obowiązków tego zrzeszenia obejmuje negocjowanie z zawodowymi organami regulacyjnymi, rządem i innymi instytucjami oraz prowadzenie w nich działalności lobbingowej, jak również organizowanie szkoleń i doradztwo. Celem tego zrzeszenia jest świadczenie pomocy prawnikom zwanym solicitors, ich ochrona oraz propagowanie ich działalności w całej Anglii i Walii.
Solicitors Regulation Authority zajmuje się wszystkimi sprawami regulacyjnymi i dyscyplinarnymi oraz określaniem, nadzorowaniem i egzekwowaniem standardów zawodowych prawników zwanych solicitors w Anglii i Walii. Organ ten – zwany dawniej Law Society Regulation Board – działa wyłącznie w interesie publicznym.
Urząd ds. Zażaleń na Osoby Wykonujące Zawody Prawnicze (Office for Legal Complaints) zajmuje się sprawami zgłoszonymi przez obywateli, którzy zamierzają wnieść zażalenie na prawnika zwanego solicitor. Dawniej zwany Służbą ds. Zażaleń na Osoby Wykonujące Zawody Prawnicze (Legal Complaints Service), organ ten w sposób niezależny i bezstronny podejmuje działania mające na celu szybkie i skuteczne rozwiązanie problemów.
Notariusze
Notariusze to trzeci i zarazem najstarszy zawód prawniczy w Anglii i Walii. Notariusze mogą prowadzić praktykę zawodową, a uprawnienia w tym względzie nadaje im Faculty Office (po raz pierwszy dokonał tego arcybiskup Canterbury w 1279 r.). Organem regulacyjnym tego zawodu jest Sąd Arcybiskupi (Court of Faculties). Działalność notariusza tworzy pomost pomiędzy prawem stanowionym i common law.
Wszyscy notariusze posiadają wykształcenie prawnicze i choć większość z nich może również występować w charakterze solicitora, aby zostać dopuszczonym do zawodu notariusza, należy złożyć odrębne i niezależne egzaminy. Aby zyskać kwalifikacje do wykonywania zawodu, wszyscy notariusze muszą ukończyć takie samo szkolenie przygotowujące: oznacza to konieczność ukończenia kursu prowadzenia praktyki notarialnej oferowanego przez University College London. Po uzyskaniu uprawnień zawodowych notariusze mogą prowadzić praktykę w dowolnym miejscu na obszarze Anglii i Walii i wszyscy mają te same kompetencje. Oprócz przygotowywania i wydawania aktów notarialnych i dokumentów notarialnie poświadczonych, notariusze mogą też udzielać porad dotyczących sporządzania testamentów, spraw spadkowych, zarządu nieruchomościami oraz przenoszenia tytułu własności do nieruchomości.
Czynności notarialne są uznawane na całym świecie od wieków, co umożliwia obywatelom swobodne przemieszczanie się, a przedsiębiorcom swobodny obrót. W ten sposób notariusze usprawniają handel oraz ułatwiają życie obywatelom, umożliwiając im wykonywanie codziennych czynności oraz swobodne prowadzenie działalności gospodarczej po rozsądnych kosztach i bez zbędnych opóźnień.
Notariusz posiada pieczęć urzędową, a akty notarialne w Anglii i Walii mają moc dowodową. Akty notarialne są sporządzane w formie prywatnej i publicznej; akty publiczne są także zwane urzędowymi aktami notarialnymi (notarial acts in authentic form). Akty notarialne opatrzone podpisem i pieczęcią notariusza są uznawane we wszystkich krajach świata za dokumenty wystawione przez właściwego urzędnika ds. prawnych.
Działalność notariuszy podlega podobnym regulacjom zawodowym jak działalność prawników zwanych solicitors. Notariusze muszą corocznie odnawiać swoje uprawnienia do prowadzenia praktyki oraz posiadać ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzonej działalności (indemnity insurance) oraz ubezpieczenie od ryzyka sprzeniewierzenia (fidelity insurance). Odnowienie uprawnień jest możliwe pod warunkiem przestrzegania wymaganych przepisów. Mianowanie na notariusza ma charakter osobisty. Notaries Society jest organizacją reprezentującą około 800 notariuszy. Society of Scrivener Notaries, dawna londyńska gildia zrzeszająca pisarzy sądowych, reprezentuje około 30 notariuszy – mianowanych przez Scriveners Company – którzy prowadzą praktykę głównie w centralnym Londynie.
Rzecznicy patentowi i rzecznicy ds. znaków towarowych
Rzecznicy patentowi i rzecznicy ds. znaków towarowych są specjalistycznymi doradcami w dziedzinie własności intelektualnej. Udzielają klientom porad prawnych w tej dziedzinie, w szczególności na temat patentów, znaków towarowych, wzorów i praw autorskich. Reprezentują również swoich klientów w sądach szczególnych ds. własności intelektualnej (niektórzy nabywają szersze uprawnienia po uzyskaniu dodatkowych uprawnień procesowych i są wówczas określani mianem litigators). Większość rzeczników patentowych i rzeczników ds. znaków towarowych prowadzi prywatną praktykę. Wielu z nich pracuje w wyspecjalizowanych kancelariach, ale niektórzy są partnerami w spółkach z prawnikami zwanymi solicitors. Dodatkowo znaczna cześć osób wykonujących ten zawód pracuje w sektorze przemysłowym. Rzecznicy patentowi i rzecznicy ds. znaków towarowych mający uprawnienia procesowe mogą reprezentować swoich klientów w sądzie w sprawach dotyczących własności intelektualnej, tak jak prawnicy zwani solicitors, co obejmuje kierowanie spraw do prawnika zwanego barrister, który poprowadzi sprawę w sądzie. Akredytowany Instytut Rzeczników Patentowych (Chartered Institute of Patent Attorneys) reprezentuje rzeczników patentowych w całym Zjednoczonym Królestwie. Jego zadania obejmują udział w pracach nad legislacją dotyczącą własności intelektualnej we współpracy z administracją rządową, zapewnianie kształcenia i szkoleń dla rzeczników patentowych oraz stażystów i kontakty z organami regulacyjnymi rzeczników. Zadaniem instytutu jest promowanie prawa własności intelektualnej i zawodów związanych z tą dziedziną prawa. Instytut Rzeczników ds. Znaków Towarowych (Institute of Trade Mark Attorneys, ITMA) reprezentuje rzeczników ds. znaków towarowych i ich środowisko na terytorium Zjednoczonego Królestwa. Zadania instytutu polegają na negocjowaniu z administracją rządową, niezależnym organem nadzoru (Komisją ds. Nadzoru Własności Intelektualnej) i innymi odpowiednimi organizacjami, oraz lobbing w tych podmiotach. Instytut zapewnia odpowiednie kształcenie, szkolenie i doradztwo osobom wykonującym zawód rzecznika ds. znaków towarowych i jest odpowiedzialny za propagowanie tego zawodu i praw własności intelektualnej. Komisja ds. Nadzoru Własności Intelektualnej (Intellectual Property Regulation Board – IPReg) zajmuje się wszystkimi sprawami dotyczącymi nadzoru i sprawami dyscyplinarnymi oraz ustala, monitoruje i egzekwuje standardy dotyczące rzeczników patentowych i rzeczników ds. znaków towarowych na terytorium Zjednoczonego Królestwa. Działa w interesie publicznym i prowadzi ustawowe rejestry rzeczników patentowych i rzeczników ds. znaków towarowych, tak jednostek, jak i organizacji.
Inne zawody prawnicze
Oprócz urzędników w sądach pokoju, od sekretarzy i pozostałego personelu większości sądów w Anglii i Walii nie wymaga się przygotowania prawniczego. Są to urzędnicy służby cywilnej zajmujący się kwestiami administracyjnymi i wspierający sędziów. Nie mogą oni udzielać porad prawnych. Jako urzędnicy służby cywilnej, wszyscy członkowie personelu sądów są zatrudnieni przez Służbę ds. Sądów i Trybunałów Jej Królewskiej Mości (Her Majesty's Courts and Tribunals Service).
Więcej informacji na temat różnych kategorii personelu sądowego można znaleźć tutaj (456 Kb) .
Rola sekretarzy sądowych w sądach pokoju jest inna. Niezawodowi sędziowie nie muszą mieć przygotowania prawniczego i polegają na radach sekretarzy posiadających wykształcenie prawnicze, którzy dzielą się na: justices’ clerks (sekretarzy sędziów) oraz legal advisers/court clerks(doradców prawnych/sekretarzy sądu).
-
Sekretarze sędziów są głównymi doradcami prawnymi sędziów pokoju. Są to prawnicy (barristers lub solicitors) posiadający co najmniej pięcioletnie odpowiednie doświadczenie. Doradzają oni sędziom pokoju w kwestiach prawnych i proceduralnych, zarówno w sądzie, jak i poza nim. Są również odpowiedzialni za szkolenie doradców prawnych i zarządzanie nimi, jakość świadczonych usług prawnych oraz udzielanie spójnych porad prawnych w całym podległym im okręgu.
-
Doradcy prawni zasiadają w sądzie i doradzają sędziom pokoju w kwestiach materialnoprawnych, proceduralnych i dotyczących praktyki prawnej. Oni także posiadają przygotowanie prawnicze (zwykle funkcję tę sprawują solicitors lub barristers).
Nakazy (writs) wydane przez Wysoki Trybunał są obecnie egzekwowane przez komorników przy Wysokim Trybunale (High Court enforcement officers), mianowanych i przydzielanych do rewirów komorniczych przez lorda kanclerza lub jego przedstawiciela. Odpowiadają oni za egzekwowanie nakazów sądowych – prowadzą egzekucję środków pieniężnych należnych na mocy orzeczenia Wysokiego Trybunału lub przekazanego do niego orzeczenia sądu hrabstwa (county court). Mogą dokonywać zajęcia i sprzedaży składników majątku w celu zaspokojenia należności. Mogą również dokonywać przejęcia i zwrotu mienia oraz nadzorować ten proces.
Komornicy przy sądach hrabstw (county court bailiffs) to urzędnicy służby cywilnej zatrudniani przez Służbę ds. Sądów i Trybunałów Jej Królewskiej Mości, zajmujący się egzekucją wyroków lub nakazów wydanych i zarejestrowanych w sądach hrabstw. Są to urzędnicy służby cywilnej wykonujący tytuły egzekucyjne, przejmujący posiadanie nieruchomości oraz odzyskujący mienie objęte nakazem zwrotu mienia. Normy regulujące pracę komorników prowadzących egzekucję nakazów zawarte są w art. 85–111 ustawy o sądach hrabstw z 1984 r. (County Courts Act 1984). Procedury egzekucyjne zostały ustanowione przepisami postępowania cywilnego. Ponadto komornicy przy sądach hrabstw wykonują inne czynności, w tym osobiste doręczanie dokumentów oraz nakazów pozbawienia wolności. Przepisy dotyczące nakazu pozbawienia wolności zawarte są w art. 118–122 ustawy o sądach hrabstw.
Licencjonowani komornicy to podmioty prywatne, które uzyskały odpowiednią licencję na podstawie przepisów o zastawie na zabezpieczenie czynszu (distress for rent rules) i zostali upoważnieni do prowadzenia czynności przez sędziego okręgowego (circuit judge) przy sądzie hrabstwa. Zastaw na zabezpieczenie czynszu odnosi się do zajęcia rzeczy najemcy przez wynajmującego na zabezpieczenie zaległego czynszu bez udziału sądu. Na mocy szeregu innych ustaw licencjonowani komornicy mogą również egzekwować spłatę innych określonych rodzajów wierzytelności, takich jak zaległy podatek lokalny czy podatek od nieruchomości komercyjnych.
Powiązane strony
Prokuratura,
Faculty Office,
Notaries Society,
Wymiar Sprawiedliwości w Anglii i Walii,
Law Society,
Solicitors Regulation Authority,
Urząd ds. Zażaleń na Osoby Wykonujące Zawody Prawnicze,
Komisja ds. Usług Prawnych,
Akredytowany Instytut Rzeczników Patentowych;
Instytut Rzeczników ds. Znaków Towarowych,
Komisja ds. Nadzoru Własności Intelektualnej,
Służba ds. Sądów i Trybunałów Jej Królewskiej Mości.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.