Mogelijkheden om naar de rechter te stappen ter bescherming van het milieu

Handhaving van beslissingen van administratieve rechtbanken

- Raad van State

Wanneer de Raad van State of de Raad voor Vergunningsbetwistingen een bestreden administratieve beslissing vernietigt heeft die uitspraak retroactieve werking en wordt de administratieve beslissing geacht nooit te hebben bestaan. Op verzoek van een van de partijen verduidelijkt de Raad van State de gronden van haar vernietigingsbeslissing en de maatregelen die genomen worden om de onwettigheid die tot de vernietiging geleid heeft, te verhelpen. Indien het arrest een nieuwe beslissing van de betrokken overheid met zich meebrengt, kan de Raad bevelen dat deze administratieve beslissing binnen een bepaalde termijn moet worden genomen. Dit kan bevolen worden in een later arrest, op voorwaarde dat de partij op wiens verzoek de vernietiging werd uitgesproken de overheid via aangetekende brief in gebreke heeft gesteld om een nieuwe beslissing te nemen, en dat ten minste 3 maand zijn verstreken sinds de datum van betekening van het vernietigingsarrest. Indien de overheid geen discretionaire beoordelingsmarge heeft betreffende de nieuwe beslissing, komt het arrest van de Raad van State in de plaats van die beslissing (substitutie). Wanneer het arrest van de Raad van State impliceert dat de betrokken overheid afziet van het nemen van een bepaalde beslissing, kan de Raad dergelijk verbod om een beslissing te nemen opleggen. Indien de overheid deze verplichting niet nakomt, kan de partij op wiens verzoek de vernietiging werd uitgesproken de Raad van State verzoeken een dwangsom op te leggen. De tenuitvoerlegging van de dwangsom gebeurt op verzoek van de partij op wiens vraag ze werd opgelegd en door tussenkomst van de minister van Justitie. De opbrengst wordt voor de helft toegewezen aan de Schatkist. De andere helft wordt betaald aan de partij op wiens verzoek de dwangsom werd opgelegd. Dergelijke dwangsom kan aanzienlijk zijn: in een zaak betreffende illegale vergunningen voor het kappen van bossen werd een dwangsom van 50.000 euro per site per dag opgelegd door de Raad. In een andere zaak werd de dwangsom vastgelegd op 15.000 euro per inbreuk en per dag. Op verzoek van een verweerder of tussenkomende partij, en indien ze het noodzakelijk acht, wijst de Raad de gevolgen aan van nietig verklaarde administratieve besluiten die definitief of voorlopig worden gehandhaafd gedurende een termijn die ze bepaalt. Dergelijke maatregel kan enkel worden uitgesproken indien er uitzonderlijke redenen zijn die een afwijking van het legaliteitsprincipe rechtvaardigen, de beslissing bijzonder gemotiveerd is en er een tegensprekelijk debat heeft plaatsgevonden. De beslissing kan rekening houden met de belangen van derden.

- Raad voor Vergunningsbetwistingen

De regels die van toepassing zijn voor de Raad voor Vergunningsbetwistingen zijn gelijkaardig. Indien de Raad voor Vergunningsbetwistingen het beroep gegrond acht, zal ze de bestreden vergunningsbeslissing volledig of gedeeltelijk vernietigen. De Raad heeft de bevoegdheid voorlopige maatregelen op te leggen: hij kan de overheid die de vernietigde beslissing genomen heeft bevelen een nieuwe beslissing te nemen binnen een door de Raad bepaalde termijn. De Raad kan tevens bepaalde voorwaarden opleggen. Enkel indien de overheid die de nieuwe beslissing moet nemen geen discretionaire beoordelingsmarge heeft, kan de Raad zijn arrest in de plaats stellen van die beslissing. In alle andere gevallen kan de Raad niet in de plaats treden van de overheid die de bestreden beslissing genomen heeft. Die overheid dient een nieuwe beslissing te nemen in overeenstemming met het arrest van de Raad. Tegen deze nieuwe beslissing kan opnieuw beroep worden aangetekend. De Raad voor Vergunningsbetwistingen kan dwangsommen opleggen onder gelijkaardige voorwaarden als de Raad van State. De Raad kan een “administratieve lus” toepassen. Indien de Raad een onwettigheid ontdekt in een bestreden beslissing, kan hij onder bepaalde voorwaarden de administratieve overheid de mogelijkheid bieden een nieuwe, wettige beslissing te nemen, die opnieuw zal beoordeeld worden door de Raad. De Raad voor Vergunningsbetwistingen kan tevens de rechtsgevolgen van een vernietigde vergunningsbeslissing handhaven onder gelijkaardige voorwaarden als de Raad van State.

Herstelvergoeding

Eenieder die de vernietiging van een beslissing vordert voor de Raad van State, kan verzoeken dat hem schadevergoeding wordt toegekend met oog op het herstel van schade die geleden wordt als gevolg van de onwettigheid. De schadevergoeding kan gevraagd worden in de vordering tot nietigverklaring, tijdens de procedure, of ten laatste 60 dagen na betekening van het arrest dat de onwettigheid heeft vastgesteld. De Raad van State houdt rekening met alle omstandigheden van publiek en privaat belang. Nadat een vordering tot schadevergoeding werd ingediend bij de Raad van State kan de verzoeker geen vordering meer instellen bij de burgerlijke rechtbanken betreffende dezelfde schade. Een persoon die reeds een vordering inzake burgerlijke aansprakelijkheid indiende bij een gewone rechtbank kan geen schadevergoeding meer vorderen voor de Raad van State.

Stilzwijgen van de overheid

Wanneer een administratieve overheid verplicht is een beslissing te nemen, en er na het verstrijken van een termijn van 4 maanden na ingebrekestelling door een belanghebbende partij geen beslissing genomen werd, wordt dit stilzwijgen van de overheid geacht een negatieve beslissing in te houden die kan worden aangevochten voor de Raad van State. Deze bepaling doet niet af aan de bijzondere bepalingen die een andere termijn opleggen of andere gevolgen verbinden aan het stilzwijgen van de overheid, zoals bijvoorbeeld het geval is bij enkele milieuvergunningsprocedures (zie paragraaf 1.7.1).