Ir-responsabilità tal-ġenituri - il-kustodja tat-tfal u d-drittijiet ta’ kuntatt

1 Xi tfisser il-frażi fil-liġi "responsabbiltà tal-ġenituri" fil-prattika? Liema huma d-drittijiet u d-dmirijiet ta’ detentur tar-responsabbiltà tal-ġenituri?

Is-sinifikat tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri u d-durata tagħhom

Ir-responsabbiltajiet tal-ġenituri huma setgħat u doveri assenjati lill-ġenituri f’rabta ma’ wliedhom. L-ulied huma soġġetti għar-responsabbiltajiet tal-ġenituri sakemm jilħqu l-età maġġuri jew ta’ emanċipazzjoni. L-età maġġuri hija ta’ 18-il sena. Il-minorenni li jkunu għalqu 16-il sena jistgħu jsiru emanċipati permezz taż-żwieġ.

Drittijiet u obbligi ta’ min ikollu responsabbiltajiet tal-ġenituri

Ir-responsabbiltajiet tal-ġenituri jinkludu s-setgħat u d-doveri tal-ġenituri b’rabta ma’ wliedhom, li ġejjin (l-Artikoli 1877 sa 1920-C tal-Kodiċi Ċivili):

• Jedukaw lill-ulied billi jagħtuhom taħriġ ġenerali u vokazzjonali, b’mod partikolari għall-ulied b’insuffiċjenzi fiżiċi u mentali;
• Sa fejn jistgħu l-ġenituri, jħeġġu l-iżvilupp fiżiku u mentali tal-ulied;
• Jipprovdu appoġġ għall-ulied u jkopru n-nefqa relatata mas-sikurezza, is-saħħa u l-edukazzjoni tagħhom;
• Jirrappreżentaw lill-ulied;
• Jaġixxu bħala l-amministraturi tal-assi tal-ulied bl-istess attenzjoni li biha jamministraw l-assi tagħhom;
• Ikollhom kustodja tal-ulied u jiddeterminaw ir-residenza tal-ulied;
• Jaċċertaw ir-ritorn tal-ulied, billi jirrikorru għal awtorità pubblika, jekk ikun hemm bżonn, jekk dawn jitilqu mid-dar tal-ġenituri jew jitneħħew minnha;
• Jiddeċiedu dwar l-edukazzjoni reliġjuża tal-ulied taħt l-età ta’ 16-il sena;
• Skont il-maturità tal-ulied, titqies l-opinjoni tagħhom rigward kwistjonijiet familjali importanti u tiġi rikonoxxuta l-awtonomija tagħhom fl-organizzazzjoni ta’ ħajjithom stess.

Min-naħa l-oħra:

• L-ulied għandhom id-dover li jobdu lill-ġenituri tagħhom;
• L-ulied ma jistgħux jitilqu mid-dar tal-ġenituri, jew id-dar maħsuba għaliha mill-ġenituri, u lanqas ma jistgħu jitneħħew minnha;
• Il-ġenituri mhumiex obbligati li jipprovdu għall-appoġġ ta’ wliedhom jew ikopru l-ispejjeż għas-sikurezza, is-saħħa u l-edukazzjoni tagħhom sa fejn tali spejjeż ikunu jistgħu jiġu koperti mit-tfal stess mir-rikavati tax-xogħol tagħhom jew minn introjtu ieħor;
• Il-ġenituri jistgħu jużaw l-introjtu mill-assi ta’ wliedhom biex ikopru n-nefqa fuq l-appoġġ, is-sikurezza, is-saħħa u l-edukazzjoni ta’ wliedhom, kif ukoll, sa livelli raġonevoli, bżonnijiet oħra tal-ħajja familjali;
• Il-ġenituri mhumiex obbligati li jidħlu bħala garanti billi amministraturi tal-assi ta’ wliedhom, għajr meta dan ikopri t-titoli, u l-qorti, meta tikkunsidra l-valur tal-assi, tqis li jkun meħtieġ.

Dawn li ġejjin ikunu validi f’ċirkostanzi ta’ eċċezzjoni:

• Atti ta’ amministrazzjoni jew disponiment tal-assi akkwiżiti minn ulied taħt is-16-il sena permezz tax-xogħol;
• Tranżazzjonijiet legali speċifiċi għall-ħajja ta’ kuljum tal-minorenni li, filwaqt li jkunu fl-ambitu tal-kapaċità fiżika tagħhom, ikunu jinvolvu biss in-nefqa jew id-disponiment tal-assi ta’ importanza minuri;
• Tranżazzjonijiet legali li jirrigwardaw il-professjoni, l-arti jew is-sengħa li l-minorenni jkollhom il-permess li jipprattikaw, jew dawk ipprattikati fit-twettiq ta’ tali professjoni, arti jew sengħa.

(Għal atti li jirrigwardaw il-professjoni, l-arti jew is-sengħa tal-minorenni u għal atti pprattikati fit-twettiq ta’ tali professjoni, arti jew sengħa, ikunu eliġibbli biss l-assi li l-minorenni jkollhom disponiment liberu tagħhom).

L-assi bi sjieda tal-ġenituri:

• Il-ġenituri għandhom is-sjieda tal-assi akkumulati mill-minorenni li jkunu qed jgħixu magħhom permezz ta’ xogħol imwettaq għall-ġenituri tagħhom, u bl-użu ta’ mezzi jew kapital li jappartjeni lill-ġenituri;
• Il-ġenituri jridu jagħtu lill-ulied parti mill-assi akkumulati, jew inkella jikkumpensawhom għall-ħidma tagħhom; il-qadi ta’ dan id-dover, madanakollu, ma jistax jintalab fil-qorti.

Introjtu mill-assi tal-ulied:

• Il-ġenituri jistgħu jużaw l-introjtu mill-assi ta’ wliedhom biex ikopru n-nefqa fuq l-appoġġ, is-sikurezza, is-saħħa u l-edukazzjoni ta’ wliedhom, kif ukoll, sa livelli raġonevoli, bżonnijiet oħra tal-ħajja familjali;
• F’każ li ġenitur wieħed biss jeżerċita r-responsabbiltà tal-ġenituri, l-użu tal-introjtu tal-ulied ikun f’idejhom, skont it-termini stipulati mil-liġi;
• L-użu tal-introjtu minn assi li l-ulied jistgħu jakkwiżixxu legalment permezz ta’ wirt (sehem riżervat tal-patrimonju) ma jistax jiġi eskluż mid-donatur jew testatur.

Limitazzjonijiet fir-rigward tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri

Il-ġenituri ma jamministrawx:

• l-assi tal-ulied frott is-suċċessjoni, li l-ġenituri jkunu ġew esklużi minnha minħabba skwalifika b’riżultat tal-aġir jew id-diżeredazzjoni;
• l-assi li jkunu ngħataw lill-ulied permezz ta’ donazzjoni jew suċċessjoni kontra r-rieda tal-ġenituri;
• l-assi li jkunu tħallew jew ingħataw b’donazzjoni lit-tfal, bl-esklużjoni tal-amministrazzjoni mill-ġenituri;
• l-assi akkwiżiti mill-ulied b’età ’il fuq minn 16-il sena mix-xogħol tagħhom.

Bħala rappreżentanti tat-tfal, il-ġenituri ma jistgħux, mingħajr awtorizzazzjoni tal-qorti:

• jittrasferixxu jew ikollhom gravat fuq beni għajr fil-każ ta’ trasferiment għall-kunsiderazzjoni ta’ valur ta’ oġġetti suxxettibbli għat-telf jew id-deterjorament (din ir-restrizzjoni ma tinkludix l-użu tal-flus jew il-kapital tal-minorenni fl-akkwiżizzjoni tal-assi);
• jivvutaw fil-laqgħat ġenerali tal-kumpaniji dwar deliberazzjonijiet li jirrikjedu x-xoljiment ta’ tali kumpaniji;
• jakkwistaw stabbiliment kummerċjali jew industrijali jew jibqgħu jużaw dak li jkunu rċevew it-tfal permezz tas-suċċessjoni jew b’donazzjoni;
• jinvestu f’kumpanija bħala soċjetà ordinarja, jew soċjetà limitata b’ishma;
• jinvolvu ruħhom f’obbligi relatati ma’ kambju jew li jirriżultaw minn kwalunkwe titolu trasferibbli b’ġira;
• ikunu garanti jew jassumu dejn ta’ ħaddieħor;
• jinvolvu ruħhom f’faċilitajiet ta’ kreditu;
• jinvolvu ruħhom f’obbligi li jridu jitwettqu wara l-età maġġuri;
• jassenjaw drittijiet ta’ kreditu;
• jirrinunzjaw wirt jew legat;
• jaċċettaw wirt, donazzjoni jew legat b’kostijiet, jew jaqblu ma’ qsim extraġudizzjarju;
• iwellu oġġetti għal terminu li jaqbeż is-sitt snin;
• jaqblu mal-qsim ta’ proprjetà f’koproprjetà indiviżibbli, jew mal-likwidazzjoni u d-distribuzzjoni tal-assi ta’ kumpanija, jew jitolbu fil-qorti biex isir hekk.
• jinnegozjaw tranżazzjoni jew jidħlu fi ftehimiet ta’ arbitraġġ f’rabta mal-atti msemmija fil-paragrafi preċedenti, jew jinnegozjaw arranġament mal-kredituri.

Il-ġenituri ma jistgħux, mingħajr l-awtorizzazzjoni tal-qorti:

• iwellu jew jakkwistaw, direttament jew permezz ta’ intermedjarju, anki bi rkant pubbliku, assi jew drittijiet tal-ulied soġġetti għar-responsabbiltajiet tal-ġenituri;
• isiru ċessjonarji ta’ krediti jew ta’ drittijiet oħra fir-rigward tal-ulied, għajr f’każijiet ta’ surrogazzjoni legali, bejgħ b’irkant ġudizzjarju , jew għotja fl-ambitu ta’ qsim awtorizzat mill-qorti.

Tmiem l-amministrazzjoni

• Il-ġenituri jridu jittrasferixxu lill-ulied, hekk kif dawn isiru maġġorenni jew isiru emanċipati, l-assi kollha li jappartjenu lilhom.
• Meta r-responsabbiltà tal-ġenituri jew l-amministrazzjoni tintemm għal raġunijiet oħra, l-assi jridu jiġu trasferiti lir-rappreżentant legali tal-ulied.
• L-assi mobbli jridu jiġu rritornati fil-kundizzjoni li kienu fiha oriġinarjament. Jekk dawn ma jkunux għadhom jeżistu, il-ġenituri jridu jħallsu l-valur rispettiv tagħhom, sakemm ma jkunux ġew ikkunsmati f’użu kondiviż mat-tfal jew ikunu spiċċaw fix-xejn għal raġunijiet mhux attribwibbli lill-ġenituri.

2 Bħala regola ġenerali, min għandu r-responsabbiltà tal-ġenituri fuq l-ulied?

Responsabbiltajiet tal-ġenituri fiż-żwieġ

• Fiż-żwieġ, l-eżerċitar tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri huwa taż-żewġ ġenituri;
• Il-ġenituri jeżerċitaw ir-responsabbiltajiet tal-ġenituri bi ftehim reċiproku. Jekk ma jkun hemm l-ebda ftehim dwar kwistjonijiet ta’ importanza partikolari, ġenitur jew ieħor jista’ jressaq il-kwistjoni quddiem il-qorti, li tipprova tirrikonċilja;
• Jekk il-konċiljazzjoni msemmija fil-paragrafu preċedenti ma tkunx possibbli, il-qorti tisma’ lill-ulied qabel ma tiddeċiedi, għajr jekk ċirkostanzi serji jissuġġerixxu li ma jsirx hekk;

Atti eżegwiti minn wieħed mill-ġenituri

• Jekk wieħed mill-ġenituri jwettaq att li jagħmel parti mill-eżerċitar tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri, jiġi preżunt li dawn ikunu qed jaġixxu bi qbil mal-ġenitur l-ieħor, għajr meta l-liġi espressament tirrikjedi l-kunsens taż-żewġ ġenituri, jew meta dan ikun att ta’ importanza partikolari;
• Nuqqas ta’ ftehim mhuwiex eżegwibbli fil-konfront ta’ parti terza li taġixxi f’bona fide;
• Il-parti terza trid tirrifjuta li tintervjeni f’att eżegwit minn wieħed mill-ġenituri f’każijiet li fihom il-ftehim ma jkunx jista’ jiġi preżunt, jew meta l-ġenituri jkun konxju mill-oppożizzjoni tal-ġenitur l-ieħor;

Eżerċitar konġunt tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri mill-ġenitur uniku tal-wild u mill-konjuġi jew mill-partner reġistrat tiegħu

• Meta l-paternità tiġi stabbilita biss f’rabta ma’ wieħed mill-ġenituri, ir-responsabbiltajiet tal-ġenituri jistgħu jiġu assenjati minn deċiżjoni tal-qorti lill-konjuġi jew partner reġistrat tal-ġenitur, li jeżerċitawhom b’mod konġunt;
• L-eżerċitar konġunt tar-responsabbiltà tal-ġenituri f’dan il-każ jiddependi mir-rikors mill-ġenitur u mill-konjuġi jew partner reġistrat tiegħu;

Il-qorti trid, fejn ikun possibbli, tisma’ lill-minorenni.

3 Jekk il-ġenituri ma jkunux kapaċi jew ma jridux jeżerċitaw ir-responsabbiltà tal-ġenituri fuq uliedhom, tista’ tinħatar persuna oħra minflokhom?

Iva, kif ġej:

Jekk wieħed mill-ġenituri jew it-tnejn li huma ma jkunux jistgħu jeżerċitaw ir-responsabbiltajiet tal-ġenituri

Meta wieħed mill-ġenituri ma jkunx jista’ jeżerċita r-responsabbiltajiet tal-ġenituri minħabba assenza, inkapaċità jew impediment ieħor dekretat minn qorti, il-ġenitur l-ieħor irid jeżerċita r-responsabbiltajiet. Jekk il-ġenitur l-ieħor ma jitħalliex jagħmel dan permezz ta’ deċiżjoni ġudizzjarja, ir-responsabbiltajiet iridu jiġu eżerċitati minn dawn il-persuni li ġejjin f’ordni ta’ preferenza (l-Artikolu 1903 tal-Kodiċi Ċivili):

• Il-konjuġi jew il-partner reġistrat ta’ wieħed miż-żewġ ġenituri;
• Xi ħadd mill-familja ta’ wieħed miż-żewġ ġenituri.

Dawn ir-regoli huma applikabbli wkoll mutatis mutandis, f’każijiet li fihom il-paternità tiġi stabbilita biss fir-rigward ta’ wieħed mill-ġenituri.

Mewt ta’ ġenitur

Wara l-mewt ta’ wieħed mill-ġenituri, l-eżerċitar tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri jkun jispetta lill-ġenitur li jibqa’ ħaj.

Każijiet li fihom il-minorenni jkun soġġett għal tutela obbligatorja: (l-Artikolu 1921 tal-Kodiċi Ċivili):

• Jekk il-ġenituri jkunu mietu;
• Jekk il-ġenituri ma jitħallewx jeżerċitaw ir-responsabbiltajiet tal-ġenituri fir-rigward tal-governanza tal-ulied;
• Jekk il-ġenituri ma jkunux tħallew jeżerċitaw l-awtorità tal-ġenituri għal minn tal-anqas sitt xhur;
• Jekk il-ġenituri ma jkunux magħrufa.

Nota: il-projbizzjoni tal-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri għandha tkun tirrigwarda unikament it-tutela tat-tfal innifishom jew l-amministrazzjoni tal-assi tagħhom, jew tkopri ż-żewġ aspetti.

Każijiet li fihom tiġi stabbilita s-sistema ta’ amministrazzjoni tal-assi tal-ulied (l-Artikolu 1921 tal-Kodiċi Ċivili):

• F’każijiet li fihom il-ġenituri jkunu ġew esklużi, projbiti jew sospiżi milli jamministraw l-assi tal-minuri kollha jew parzjalment, permezz ta’ titolu ieħor jew jekk l-amministratur ma jkunx ġie ddeżinjat;
• F’każijiet li fihom l-entità kompetenti għall-iddeżinjar tat-tutur taffida l-amministrazzjoni tal-assi tal-minorenni kollha jew parzjalment lil ħaddieħor.

It-tutela u l-amministrazzjoni tal-assi ex officio mill-qorti:

Kull darba li xi sitwazzjoni fost dawk indikati hawn fuq, li jikkostitwixxu ġustifikazzjonijiet għall-istabbiliment tat-tutela jew għall-amministrazzjoni tal-assi, tkun tapplika għall-minorenni, il-qorti trid, ex officio, tistabbilixxi t-tutela jew l-amministrazzjoni tal-assi.

Kwalunkwe awtorità ġudizzjarja jew amministrattiva, jew uffiċjal tar-reġistratur ċivili li jkun infurmat dwar tali sitwazzjonijiet fl-eżerċitar tad-doveri tiegħi jrid jinnotifika lill-qorti kompetenti bihom.

Kif jiġu eżerċitati t-tutela u l-amministrazzjoni tal-assi tal-ulied

It-tutela tiġi eżerċitata minn tutur u mill-kunsill tal-familja. It-tutur għandu l-istess drittijiet u obbligi bħall-ġenituri, anki jekk bl-emendi u r-restrizzjonijiet stipulati mil-liġi (l-Artikoli 1927 u 1950 tal-Kodiċi Ċivili).

L-amministrazzjoni tal-assi hija eżerċitata minn amministratur wieħed jew aktar, u jekk it-tutela tkun stabbilita, mill-kunsill tal-familja.

It-tutela u l-amministrazzjoni tal-assi huma eżerċitati t-tnejn taħt is-superviżjoni tal-qorti.

Hija r-responsabbiltà tal-qorti li tikkonferma jew taħtar tuturi, amministraturi tal-assi u membri tal-kunsill tal-familja.

Min jista’ jkun tutur

Il-ġenituri jistgħu jaħtru tutur għal uliedhom, li jrid jiġi kkonfermat mill-qorti. Meta l-ġenituri ma jkunux ħatru gwardjan, jew il-ħatra ma tkunx ġiet ikkonfermata, ikun jispetta lill-qorti, wara li tisma’ lill-kunsill tal-familja, li taħtar tutur.

Qabel ma taħtar lit-tutur, il-qorti trid tisma’ lill-minorenni.

Il-qorti trid tagħżel lit-tutur minn fost:

• il-qraba jew il-membri tal-familja tal-minorenni;
• il-persuni li għandhom il-kura de facto tal-minorenni, jew qed jipprovdu kura għall-minorenni;
• il-persuni li jkunu wrew affezzjoni mat-tfal.

Min ma jistax ikun tutur

Il-persuni segwenti ma jistgħux ikunu tuturi (l-Artikolu 1933 tal-Kodiċi Ċivili):

• Il-minorenni li ma jkunux għadhom saru emanċipati;
• Dawk li ġew iddikjarati mentalment inkompetenti, anki jekk ma jkunux taħt kustodja b’limitazzjonijiet fuq l-eżerċitar tad-drittijiet personali;
• Il-persuni b’kondotta ħażina jew li ma għandhom l-ebda sors ta’ għajxien magħruf;
• Dawk li ġew esklużi jew sospiżi għalkollox jew parzjalment mir-responsabbiltà tal-ġenituri;
• Dawk li tneħħew jew ġew sospiżi minn tutela oħra jew mill-pożizzjoni ta’ membru tal-kunsill tal-familja minħabba nuqqas li jaqdu d-doveri tagħhom;
• Dawk iddivorzjati jew legalment separati minn persuni u proprjetà minħabba ħtija tagħhom;
• Dawk li jkollhom każ miftuħ mal-minorenni jew mal-ġenituri tagħhom, jew li kellhom każ simili tul l-aħħar ħames snin;
• Dawk li l-ġenituri, it-tfal jew il-konjuġi tagħhom ikollhom każ miftuħ mal-minorenni jew mal-ġenituri tagħhom, jew li kellhom każ simili tul l-aħħar ħames snin;
• Dawk li huma għedewwa personali tal-minorenni jew tal-ġenituri tagħhom;
• Dawk li ma jkunux tħallew mill-omm jew mill-missier tal-minorenni, taħt l-istess termini li kieku bihom kienu jaħtru tutur.
• Uffiċjali tal-qorti jew tal-uffiċċju tal-prosekuzzjoni (Ministério Público) li jwettqu funzjonijiet fid-distrett fejn ikun jinsab l-indirizz reġistrat tat-tfal, jew fejn ikunu jinsabu l-assi tagħhom;
• Adulti f’kustodja, persuni insolventi u dawk esklużi jew sospiżi mir-responsabbiltà tal-ġenituri jew li tkun tneħħitilhom it-tutela fir-rigward tal-amministrazzjoni tal-assi jistgħu jinħatru bħala tuturi dment li jkunu inkarigati biss mill-kustodja u l-governanza tal-minorenni bħala individwu jew dment li l-miżuri ta’ kustodja jippermettu dan.

Min jista’ jkun amministratur

Ir-regoli msemmija hawn fuq fir-rigward tal-għażla tat-tutur, u l-projbizzjoni mill-eżerċitar ta’ dan ir-rwol, tapplika wkoll għall-amministratur, sakemm ma jkunx stipulat mod ieħor mil-liġi.

Barra minn hekk, il-persuni segwenti ma jistgħux ikunu amministraturi (l-Artikolu 1970 tal-Kodiċi Ċivili):

• Persuni insolventi u dawk esklużi jew sospiżi mir-responsabbiltà tal-ġenituri jew li tkun tneħħitilhom it-tutela fir-rigward tal-amministrazzjoni tal-assi;
• Dawk ikkundannati bħala awturi jew kompliċi ta’ reati ta’ serq, serq aggravat, frodi, abbuż tal-fiduċja, falliment jew insolvenza frodulenti u offiżi relatati mal-proprjetà f’termini ġenerali.

L-allokazzjoni tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri minħabba l-inkapaċità de facto tal-ġenituri li jeżerċitaw ir-responsabbiltajiet tal-ġenituri

Meta l-ġenituri jkunu de facto inkapaċi li jeżerċitaw ir-responsabbiltajiet tal-ġenituri, l-uffiċċju tal-prosekuzzjoni jrid jieħu l-miżuri neċessarji biex jipproteġi lill-minorenni u, għal dan l-għan, jista’ jaħtar persuna li, f’isem il-minorenni, ikun jista’ jidħol fi tranżazzjonijiet legali li jkunu urġenti jew ta’ benefiċċju evidenti għall-minorenni.

Il-limitazzjoni tal-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri f’sitwazzjonijiet ta’ periklu għall-minorenni li ma jinkludux l-esklużjoni mill-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri

Meta s-sikurezza, is-saħħa, l-edukazzjoni jew it-tagħlim morali tal-minorenni jkunu f’riskju iżda ma jkunx hemm għalfejn tasal sal-punt li teskludi l-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri, il-qorti tista’, fuq talba tal-uffiċċju tal-prosekutur jew ta’ kwalunkwe persuna oħra, tieħu miżuri xierqa biex tipproteġi lill-minorenni (l-Artikolu 1918 tal-Kodiċi Ċivili).

L-Artikolu 35 tal-liġi għall-protezzjoni tat-tfal u taż-żgħażagħ f’riskju, approvata mil-Liġi Nru 147/99 tal-1 ta’ Settembru 1999, jistabbilixxi l-miżuri għall-promozzjoni u l-protezzjoni ta’ minuri f’sitwazzjonijiet ta’ riskju:

• Jingħataw appoġġ konġunt tal-ġenituri;
• Jingħataw appoġġ konġunt ta’ membru ieħor tal-familja;
• Jiġu fdati f’idejn persuna b’reputazzjoni tajba;
• Jingħataw appoġġ għal għajxien indipendenti;
• Il-foster care;
• Il-kura residenzjali;
• Jiġu fdati f’idejn persuna magħżula għall-adozzjoni, familja foster jew istitut bil-ħsieb ta’ adozzjoni.

Meta jkun hemm kunsens mill-ġenituri u l-ebda oppożizzjoni mill-minorenni, il-kumitati għall-protezzjoni tat-tfal u taż-żgħażagħ (comissões de protecção de crianças e jovens) ikollhom il-kompetenza li japplikaw il-miżuri ta’ protezzjoni u assistenza għat-tfal imsemmija hawn fuq, mingħajr l-intervent tal-qorti, ħlief għall-aħħar miżura msemmija (jiġu fdati bil-ħsieb ta’ adozzjoni), li tista’ tiġi applikata biss mill-qorti.

Il-kumitati għall-protezzjoni tat-tfal u taż-żgħażagħ huma istituzzjonijiet uffiċjali finanzjarjament awtonomi u nonġudizzjarji li jfittxu li jippromovu d-drittijiet tat-tfal u taż-żgħażagħ u li jipprevjenu jew itemmu sitwazzjonijiet li jistgħu jaffettwaw is-sikurezza, is-saħħa, it-tagħlim, l-edukazzjoni jew l-iżvilupp tagħhom kumplessivament.

Meta tiġi promulgata waħda mill-miżuri msemmija hawn fuq – mill-qorti jew mill-kumitat għall-protezzjoni tat-tfal u taż-żgħażagħ – il-ġenituri jżommu l-eżerċizzju tar-responsabbiltà tal-ġenituri f’dak kollu li ma jkunx inkompatibbli magħha.

Jekk il-minorenni jkun ġie fdat lil parti terza jew lil stabbiliment edukattiv jew ta’ kura, tiġi stabbilita sistema ta’ aċċess mill-ġenituri, sakemm, f’każijiet ta’ eċċezzjoni, dan ma jkunx imur kontra l-interessi tat-tfal.

Il-verżjoni attwali tal-liġi għall-protezzjoni tat-tfal u taż-żgħażagħ f’riskju tista’ tiġi kkonsultata hawnhekk http://www.pgdlisboa.pt/leis/lei_mostra_articulado.php?nid=545&tabela=leis

Il-limitazzjoni tal-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri f’sitwazzjonijiet perikolużi għall-assi tal-minorenni, li ma jinkludux l-esklużjoni mill-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri

Meta amministrazzjoni ħażina mill-ġenituri tipperikola l-assi tat-tfal, iżda dan ma jkunx każ ta’ esklużjoni mill-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri, il-qorti tista’, fuq talba tal-uffiċċju tal-prosekuzzjoni, jew kwalunkwe qarib, tordna tali miżuri li jidhrilha li jkunu xierqa.

Filwaqt li tqis il-valur tal-assi, il-qorti tista’, b’mod partikolari, titlob dan li ġej mingħand il-ġenituri:

• Rendikont tal-kontijiet;
• Informazzjoni dwar l-amministrazzjoni u l-istatus tal-assi tat-tfal;

u, meta dawn il-miżuri ma jkunux biżżejjed:

• Li jfornu garanti.

4 Jekk il-ġenituri jiddivorzjaw jew jinfirdu, ir-responsabbiltà tal-ġenituri kif tkun iddeterminata għall-ġejjieni?

L-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri f’każ ta’ divorzju, separazzjoni legali, dikjarazzjoni ta’ nullità jew annullament taż-żwieġ huwa rregolat skont il-prinċipji li ġejjin (l-Artikolu 1906 tal-Kodiċi Ċivili):

• Ir-responsabbiltajiet tal-ġenituri dwar kwistjonijiet ta’ importanza partikolari għall-ħajja tal-wild għandhom jiġu eżerċitati konġuntament miż-żewġ ġenituri f’konformità mat-termini taż-żwieġ, ħlief f’każijiet ta’ urġenza manifesta, fejn kull ġenitur jista’ jaġixxi waħdu u għandu jipprovdi informazzjoni lill-ġenitur l-ieħor mill-aktar fis possibbli;
• Meta l-eżerċitar konġunt tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri dwar kwistjonijiet ta’ importanza partikolari għall-ħajja tal-wild jinstab li jmur kontra l-interessi tal-wild, il-qorti għandha, permezz ta’ opinjoni motivata, tiddetermina li dawk ir-responsabbiltajiet jiġu eżerċitati minn wieħed mill-ġenituri;
• L-eżerċitar tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri relatati mal-attivitajiet ta’ kuljum tat-tfal jispetta lill-ġenitur li miegħu t-tfal jgħixu abitwalment, jew lill-ġenitur ma’ liema t-tfal ikunu qegħdin joqogħdu fuq bażi temporanja; madankollu, dan tal-aħħar, fl-eżerċitar tar-responsabbiltajiet tiegħu, ma għandux jaġixxi kontra l-aktar linji gwida edukattivi rilevanti, kif definiti mill-ġenitur li miegħu t-tfal ikunu jgħixu abitwalment;
• Il-ġenitur li jkun responsabbli għall-eżerċitar tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri relatati mal-attivitajiet ta’ kuljum jista’ jeżerċitahom hu stess jew jiddelega l-eżerċitar tagħhom;
• Il-qorti tiddetermina d-drittijiet ta’ residenza u ta’ aċċess tat-tfal skont l-interessi tat-tfal, filwaqt li tqis iċ-ċirkostanzi kollha rilevanti, jiġifieri kwalunkwe ftehim tal-ġenituri u r-rieda espressa mingħand kull ġenitur biex jippromovi r-relazzjonijiet normali mal-ġenitur l-ieħor;
• Il-ġenitur li ma jeżerċitax responsabbiltà tal-ġenituri, kemm mija fil-mija kif ukoll parzjalment, għandu d-dritt li jkun infurmat dwar kif tiġi eżerċitata tali responsabbiltà, b’mod partikolari rigward l-edukazzjoni u l-kundizzjonijiet ta’ għajxien tal-wild;
• Il-qorti dejjem se tiddeċiedi f’konformità mal-interessi tat-tfal, inkluż li tinżamm relazzjoni mill-qrib maż-żewġ ġenituri, tippromovi u taċċetta l-ftehimiet, jew tieħu deċiżjonijiet li jiffavorixxu kemm jista’ jkun opportunitajiet għall-kuntatt maż-żewġ ġenituri u l-kondiviżjoni tar-responsabbiltajiet bejniethom.

5 Jekk il-ġenituri jilħqu ftehim dwar il-kwistjoni tar-responsabbiltà tal-ġenituri, liema formalitajiet għandhom ikunu rrispettati biex il-ftehim jorbot legalment?

Sabiex il-ftehim dwar ir-responsabbiltajiet tal-ġenituri jkun legalment vinkolanti, dan irid jiġi approvat mill-qorti jew mir-reġistratur ċivili, f’waħda mill-għamliet indikati fit-tweġibiet għall-mistoqsijiet 6 u 10.

6 Jekk il-ġenituri ma jkunux jistgħu jilħqu ftehim dwar il-kwistjoni tar-responsabbiltà tal-ġenituri, liema huma l-mezzi alternattivi biex jiġi solvut il-kunflitt mingħajr intervent tal-qorti?

Il-partijiet jistgħu jużaw mezzi alternattivi biex isolvu l-kunflitt, qabel ma jitolbu għall-intervent tal-qorti jew inkella matul l-azzjoni legali.

Medjazzjoni qabel l-intervent tal-qrati

Il-prinċipju tal-medjazzjoni volontarja

Qabel ma jressqu każ il-qorti, il-ġenituri jistgħu jużaw il-medjazzjoni tal-familja pubblika jew privata sabiex jilħqu ftehim dwar ir-responsabbiltà tal-ġenituri.

Fil-Portugall, il-medjazzjoni hija volontarja. Il-partijiet f’kunflitt familjali li jirrigwarda lill-uliedhom jistgħu, bi ftehim, jużaw il-medjazzjoni tal-familja pubblika jew privata qabel ma jagħtu bidu għal azzjoni legali. Ladarba titressaq il-kawża, il-qorti tista’ wkoll tirrinvija lill-partijiet għall-medjazzjoni, iżda dan ma tistax timponih jekk il-partijiet ma jaqblux miegħu, jew joġġezzjonaw għalih.

Ratifika obbligatorja tal-ftehim

Ladarba jinkiseb il-ftehim b’riżultat tal-medjazzjoni, sabiex dan ikun vinkolanti u ġuridikament eżegwibbli, il-partijiet iridu japplikaw għar-ratifika tiegħu mill-qorti jew mir-reġistratur tar-reġistru ċivili, skont il-każ.

Azzjonijiet dwar kwistjonijiet familjali li jaqgħu taħt il-kompetenza tar-reġistratur tar-reġistru ċivili jirrikjedu ftehim minn qabel tal-partijiet, inkella jkunu jaqgħu taħt il-kompetenza tal-qrati.

L-uffiċċji tar-reġistru ċivili għandhom il-kompetenza li jirratifikaw il-ftehim fir-rigward tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri meta dan ikun anness ma’ ftehim dwar id-divorzju jew is-separazzjoni legali kunsenswali biss. Qabel ir-ratifika mir-reġistratur, l-uffiċċju tal-prosekuzzjoni joħroġ opinjoni dwar il-ftehim sa fejn dan ikun jirrigwarda r-responsabbiltajiet tal-ġenituri fir-rigward tat-tfal minorenni.

Meta l-medjazzjoni tal-familja sseħħ qabel ma tiġi proposta azzjoni u jkollha unikament l-għan li tistabbilixxi r-responsabbiltajiet tal-ġenituri fir-rigward tat-tfal minorenni (mingħajr ma jkun hemm il-ftehim anness mal-ftehim dwar id-divorzju jew is-separazzjoni legali), ir-ratifika ta’ dak il-ftehim trid tintalab mill-partijiet mingħand il-qorti kompetenti.

Medjazzjoni privata

Jekk il-partijiet ikollhom aċċess għall-medjazzjoni privata, ikollhom iħallsu minn buthom it-tariffi tal-medjatur. Dan l-ammont, ir-regoli u l-iskeda tal-medjazzjoni jiġu stabbiliti fil-protokoll tal-medjazzjoni ffirmat mill-partijiet u mill-medjatur fil-bidu tal-medjazzjoni. Il-Ministeru għall-Ġustizzja jorganizza lista ta’ medjaturi li tista’ tiġi kkonsultata mill-partijiet sabiex jagħżlu medjatur privat, hawnhekk https://dgpj.justica.gov.pt/Portals/31/GRAL_Media%E7%E3o/Lista-mediadores-privada_18.09.2020.pdf.

Medjazzjoni pubblika

Biex jagħmlu uża mill-medjazzjoni pubblika, il-partijiet għandhom jikkuntattjaw lill-uffiċċju għas-soluzzjonijiet alternattivi għat-tilwim tad-Direttorat Ġenerali għall-Politika dwar il-Ġustizzja (Direcção Geral da Política de Justiça) u jitolbu għall-iskedar ta’ sessjoni ta’ premedjazzjoni. Dan jistgħu jagħmluh bit-telefon, bil-posta elettronika jew b’mod elettroniku. Fis-sessjoni ta’ premedjazzjoni pubblika, jiġi ffirmat protokoll tal-medjazzjoni bejn il-partijiet u l-medjatur. Jiġi stabbilit perjodu ta’ żmien, jiġu skedati s-sessjonijiet u jiġu spjegati r-regoli proċedurali. Il-medjazzjoni pubblika tal-familja tiswa EUR 50 għal kull waħda mill-partijiet, irrispettivament mill-għadd ta’ sessjonijiet skedati. Din it-tariffa ta’ EUR 50 titħallas minn kull parti fil-bidu nett tal-medjazzjoni pubblika. It-tariffi tal-medjaturi li jaħdmu permezz tas-sistema pubblika ma jitħallsux mill-partijiet. Jitħallsu mid-Direttorat Ġenerali għall-Politika dwar il-Ġustizzja, skont skeda legali.

Is-sessjonijiet ta’ medjazzjoni pubblika jistgħu jsiru fis-sede tad-Direttorat Ġenerali għall-Politika dwar il-Ġustizzja, jew f’sedi għad-dispożizzjoni fil-muniċipalità fejn il-partijiet ikunu jirrisjedu.

Fil-medjazzjoni pubblika, il-partijiet jistgħu jagħżlu medjatur minn lista ta’ medjaturi pubbliċi magħżula. Il-lista tal-medjaturi pubbliċi tinsab fis-sit web imsemmi aktar ’il fuq. Jekk il-partijiet ma jagħżlux medjatur, l-uffiċċju għas-soluzzjoni alternattiva għat-tilwim tad-Direttorat Ġenerali għall-Politika dwar il-Ġustizzja jindika wieħed mill-medjaturi mil-lista tal-medjaturi pubbliċi, f’ordni sekwenzjali filwaqt li jqis kemm dan ikun qrib l-inħawi ta’ residenza tal-partijiet. Bħala regola, dan l-appuntament isir elettronikament.

Għajnuna legali

Jekk il-partijiet ikunu intitolati għall-għajnuna legali, din tista’ tkopri l-ispejjeż tal-medjazzjoni.

Medjazzjoni u smigħ tekniku quddiem speċjalista matul il-proċedimenti legali

Jekk il-partijiet jirreferu l-kwistjoni lill-qorti, jinbdew il-proċedimenti ċivili li jirregolaw l-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri, fejn l-imħallef jibda billi jistabbilixxi laqgħa bejn il-ġenituri.

Meta l-ġenituri ma jkunux jistgħu jilħqu ftehim fil-laqgħa, l-imħallef jissospendiha għal perjodu massimu ta’ xahrejn jew tliet xhur, skont il-każ, u jirrinvija lill-ġenituri għall-medjazzjoni (jekk dawn jaqblu li jużaw dan il-metodu), jew għal smigħ tekniku speċjalista (li jista’ jiġi impost fuq il-ġenituri bħala obbligatorju).

Fi tmiem dak il-perjodu, l-imħallef jiġi mgħarraf bl-eżitu tal-medjazzjoni jew tas-smigħ tekniku speċjalista u jistabbilixxi data biex il-laqgħa tissokta sabiex il-ftehim jiġi kkonfermat u/jew ratifikat.

Jekk fi tmiem din il-fażi, il-ġenituri ma jkunux jistgħu jilħqu ftehim, imbagħad issegwi l-fażi ta’ litigazzjoni tal-proċedimenti – il-ġenituri jiġu nnotifikati biex jippreżentaw l-argumenti tagħhom u biex jipprovdu evidenza, u mbagħad issir l-investigazzjoni u tingħata s-sentenza.

L-informazzjoni disponibbli dwar il-medjazzjoni tinsab hawnhekk https://dgpj.justica.gov.pt/Resolucao-de-Litigios/Mediacao

7 Jekk il-ġenituri jmorru l-qorti, liema kwistjonijiet jistgħu jiġu deċiżi mill-imħallef fir-rigward tat-tfal?

Bħala punt preliminari, huwa importanti li wieħed jenfasizza li fil-Portugall, f’każ ta’ divorzju, separazzjoni, annullament taż-żwieġ, u f’każijiet fejn ma jkun hemm l-ebda żwieġ jew koabitazzjoni tal-ġenituri, id-deċiżjoni dwar l-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri trid dejjem tittieħed abbażi ta’ tliet aspetti fundamentali: il-kustodja tal-minorenni, ir-reġim ta’ aċċess u l-manteniment dovut lill-minorenni. Fi kliem ieħor, l-obbligu ta’ manteniment lil wild minorenni jitqies bħala waħda mir-responsabbiltajiet tal-ġenituri, u fil-prinċipju huwa rregolat flimkien mar-responsabbiltajiet l-oħra tal-ġenituri, għalkemm f’ċerti każijiet tista’ titressaq kawża biss biex il-manteniment dovut lill-ulied jiġi stabbilit u emendat.

Il-qorti tista’ tiddeċiedi dwar il-kwistjonijiet li ġejjin:

• tistabbilixxi tutela u l-amministrazzjoni tal-assi;
• taħtar persuna li tmexxi l-affarijiet f’isem il-minorenni u, apparti minn hekk, taħtar persuna ta’ fiduċja li tirrappreżenta b’mod extraġudizzjarju lill-ulied soġġetti għar-responsabbiltajiet tal-ġenituri;
• tirregola l-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri u tisma’ kwistjonijiet marbuta ma’ dan;
• tistabbilixxi l-manteniment dovut lill-minorenni u lil tfal ta’ ’l fuq minn 18-il sena jew emanċipati, li jkunu qed ikomplu l-edukazzjoni vokazzjonali jew akkademika tagħhom;
• tħejji u tiġġudika l-eżekuzzjonijiet għall-manteniment;
• tordna li l-ulied jiġu kkonsenjati ġudizzjarjament;
• tawtorizza lir-rappreżentant legali tal-minorenni biex iwettqu ċerti atti, tikkonferma dawk l-atti li jkunu ġew eżegwiti mingħajr awtorizzazzjoni, u tagħmel arranġamenti biex jiġu aċċettati rigali;
• tiddeċiedi dwar il-garanzija li trid tiġi pprovduta mill-ġenituri affavur ta’ wliedhom minorenni;
• tiddekreta l-esklużjoni sħiħa jew parzjali u tistabbilixxi limiti fuq l-eżerċitar tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri;
• tivverifika l-maternità u l-paternità ex officio;
• tiddeċiedi, f’każ ta’ nuqqas ta’ ftehim bejn il-ġenituri, dwar l-isem u l-kunjomijiet tal-minorenni;
• tistabbilixxi relazzjoni ta’ kustodja ċivili (apadrinhamento civil) u tirrevoka tali deċiżjonijiet;
• tirregola l-interazzjonijiet tat-tfal mal-aħwa u l-qraba axxendenti;
• jekk ikun hemm tutela jew amministrazzjoni tal-assi, tiddetermina r-remunerazzjoni tat-tutur jew tal-amministratur, tkun infurmata dwar il-ħatra, tkeċċija jew tneħħija tat-tutur, amministratur jew membru tal-kunsill tal-familja, tesiġi jew tiġġudika r-rendikontijiet, tawtorizza s-sostituzzjoni tal-ipoteka legali u tiddetermina r-rinforz u s-sostituzzjoni tal-garanzija pprovduta, u taħtar tutur ad hoc biex jirrappreżenta b’mod extraġudizzjarju lill-ulied;
• taħtar tutur ad hoc li jirrappreżenta lill-minorenni fil-proċedimenti ta’ tutela kollha;
• tiddeċiedi dwar ir-rinforz u s-sostituzzjoni tal-garanzija provduta lill-ulied minorenni;
• tesiġi u tiġġudika r-rendikontijiet li jridu jiġu pprovduti mill-ġenituri.

8 Jekk il-qorti tiddeċiedi li ġenitur wieħed biss għandu jkollu l-kustodja tal-ulied, dan ikun ifisser li huwa jew hija jistgħu jiddeċiedu dwar l-affarijiet kollha li jirrigwardjaw it-tfal mingħajr ma qabel jikkonsultaw lill-ġenitur l-ieħor?

Bħala regola, le. Anki jekk il-kustodja ta’ wild minorenni tingħata biss lil ġenitur wieħed, ir-responsabbiltà tal-ġenituri dwar kwistjonijiet ta’ importanza partikolari għall-ħajja tal-ulied hija taż-żewġ ġenituri, sakemm id-deċiżjoni ma tkunx tiddetermina li tali eżerċitar huwa esklużivament ta’ wieħed minnhom (l-Artikolu 1906 tal-Kodiċi Ċivili).

Fir-rigward tal-aspetti l-oħra tal-mistoqsija, it-tweġiba diġà ġiet diskussa fid-dettall fir-risposta għall-mistoqsija 4.

9 Jekk il-qorti tiddeċiedi li l-ġenituri għandu jkollhom il-kustodja konġunta ta’ uliedhom, dan xi jfisser fil-prattika?

Fil-prattika, kustodja konġunta tfisser li:

• Ir-responsabbiltajiet tal-ġenituri huma eżerċitati konġuntament miż-żewġ ġenituri, li jiddeċiedu dwar kwistjonijiet li jikkonċernaw il-ħajja tal-ulied bl-istess kundizzjonijiet bħal meta kienu miżżewġin;
• L-ulied jistgħu jirrisjedu b’mod alternat ma’ kull wieħed mill-ġenituri.

10 Għand liema qorti jew awtorità għandi nirrikorri jekk inkun irrid nippreżenta rikors dwar ir-responsabbiltà tal-ġenituri? Liema formalitajiet għandhom ikunu rispettati u liema dokumenti għandi nehmeż mar-rikors tiegħi?

Metodi proċedurali biex jitressaq każ li jirrigwarda r-responsabbiltà tal-ġenituri

Proċeduri ta’ kura u protezzjoni

Jekk il-minorenni jkun f’sitwazzjoni li tista’ tipperikola s-sikurezza, is-saħħa, it-tagħlim morali jew l-edukazzjoni tiegħu, u jekk l-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri kienet limitata minħabba l-applikazzjoni ta’ waħda mill-miżuri ta’ kura u protezzjoni indikati fit-tweġiba għall-mistoqsija 3, jinbdew proċedimenti ta’ kura u ta’ protezzjoni, li jaqgħu fil-kompetenzi tal-kumitati għall-protezzjoni tat-tfal u taż-żgħażagħ jew tal-qrati, skont il-każ.

Proċeduri ta’ tutela ċivili

Fil-każijiet l-oħra indikati fit-tweġiba għall-mistoqsija 7, rigward ir-regolamentazzjoni tal-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri, tinbeda proċedura ta’ tutela ċivili, li taqa’ fil-kompetenzi tal-qrati.

Proċeduri ta’ kompetenza tal-uffiċċji tar-reġistraturi ċivili

F’każijiet fejn ikun hemm ftehim li jirrigwarda r-regolamentazzjoni tal-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri, kemm jekk dan ikun anness ma’ ftehim dwar is-separazzjoni legali jew dwar id-divorzju kif ukoll jekk le, jitressaq każ quddiem l-uffiċċju tar-reġistru ċivili. Sta għar-Reġistratur li jirratifika l-ftehim dwar ir-responsabbiltà tal-ġenituri wara li jkun sema’ l-opinjoni tal-uffiċċju tal-prosekuzzjoni.

Nota: Meta jinbdew proċediment ta’ divorzju mingħajr il-kunsens tal-konjuġi l-ieħor, il-qorti jkollha l-kompetenza u l-proċedura ssir f’għamla ta’ proċedimenti speċjali ta’ divorzju mingħajr il-kunsens tal-konjuġi l-ieħor. Jekk matul il-kawża, il-partijiet jilħqu qbil, il-qorti tikkonverti l-proċedimenti fi proċedimenti ta’ divorzju kunsenswali u tirratifika l-ftehimiet, inklużi dawk relatati mar-responsabbiltajiet tal-ġenituri, jekk ikun hemm tfal minorenni.

Formalitajiet u dokumenti li jridu jiġu mehmużin (dawn ivarjaw skont l-għamla tal-każ u l-awtorità kompetenti):

Proċedura ta’ kura u ta’ protezzjoni li tinbeda fil-kumitat għall-protezzjoni tat-tfal u taż-żgħażagħ

• Il-proċedura tibda meta tiġi riċevuta l-komunikazzjoni bil-miktub jew meta jiġu rreġistrati l-fatti jew ir-rapporti verbali li jkun jaf bihom il-kumitat;
• Is-sitwazzjonijiet ta’ riskju għoli jistgħu jiġu rrapportati minn kulħadd, mill-entitajiet b’kompetenza fi kwistjonijiet relatati mat-tfulija u ż-żgħożija, mill-minorenni stess, mill-ġenituri, mir-rappreżentanti legali jew mill-persuna li jkollha l-kustodja de facto tat-tfal;
• Il-proċedura tal-kumitat għall-protezzjoni tinkludi l-ġbir ta’ informazzjoni, il-formalitajiet u l-eżaminar meħtieġa u adattati biex tkun stabbilita s-sitwazzjoni, ir-raġunijiet għad-deċiżjoni, l-applikazzjoni tal-miżura rispettiva u l-implimentazzjoni tagħha;
• Il-proċedura hija organizzata b’mod issimplifikat, fejn l-atti jew il-formalitajiet li jsiru jew li jintalbu mill-kumitat għall-protezzjoni li fuqhom tissawwar l-implimentazzjoni tal-atti msemmija fil-paragrafu preċedenti jiġu rreġistrati f’ordni kronoloġiku;
• Fir-rigward ta’ kull proċedura, it-teħid ta’ deċiżjonijiet jiġi traskritt f’forma fil-qosor, flimkien mad-dikjarazzjoni tar-raġunijiet.

Il-proċedura ta’ kura u ta’ protezzjoni fil-qorti

• Il-proċedura tibda meta jiġi riċevut ir-rikors inizjali mressaq mill-uffiċċju tal-prosekuzzjoni, mill-ġenituri, mir-rappreżentant legali, mit-tuturi de facto, jew mill-ulied li jkollhom aktar minn 12-il sena;
• Il-proċedura tikkonsisti mill-investigazzjoni, mill-proċedimenti ġudizzjarji, mill-fażijiet ta’ deċiżjoni u ta’ eżekuzzjoni tal-miżura;
• Mhuwiex obbligatorju li kull waħda mill-partijiet taħtar avukat fil-Prim’Istanza, ħlief fis-sitwazzjonijiet li ġejjin, li fihom il-qorti tkun obbligata li taħtar rappreżentanza legali għall-minorenni: meta l-interessi tal-minorenni jkunu f’kunflitt ma’ dawk tal-ġenituri, tar-rappreżentant legali jew tat-tutur tagħhom; meta dan jintalab mill-minorenni; fi proċedimenti ġudizzjarji fejn il-minorenni jrid ikun dejjem irrappreżentat minn avukat jew minn rappreżentant nominat.

Il-proċedura ta’ tutela ċivili

• Il-proċedura tibda fuq inizjattiva tal-uffiċċju tal-prosekuzzjoni, tal-ulied li jkollhom aktar minn 12-il sena, tal-qraba axxendenti, tal-aħwa jew tar-rappreżentant legali tal-minorenni.
• Hija r-responsabbiltà tal-uffiċċju tal-prosekuzzjoni li jirrappreżenta lill-minorenni fil-qorti, li jieħu azzjoni għan-nom tagħhom, li jitlob ir-regolamentazzjoni tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri, u li jiddefendi l-aħjar interessi tal-minuri.
• Hija proċedura mhux kontenzjuża li tibda b’rikors imressaq quddiem il-qorti, u meta jkun hemm oġġezzjoni.
• Meta l-liġi ma tipprevedix mod ieħor, il-partijiet iridu jagħtu l-lista tax-xhieda u jitolbu l-evidenza kollha fir-rikors u fl-oġġezzjoni.
• Il-qorti tkun assistita minn timijiet tekniċi multidixxiplinari.
• It-tfal għandhom id-dritt li jinstemgħu. Għal dan l-iskop, l-imħallef jivvaluta, fuq ordni, l-kapaċità tat-tfal li jifhmu l-kwistjonijiet, u jista’ jserraħ fuq konsulenza teknika.
• Matul is-smigħ, l-imħallef jisma’ lit-tfal, lill-partijiet, lill-membri tal-familja u lil persuni oħra li jidhirlu li għandu jisma’.
• Fi kwalunkwe stadju tal-proċedimenti jistgħu jittieħdu fi deċiżjonijiet proviżorji u prekawzjonarji.
• Fi kwalunkwe stadju tal-proċedura, l-imħallef jista’ jordna l-intervent tas-servizzi ta’ medjazzjoni pubbliċi u privati, dment li l-partijiet jaqblu li jużaw il-medjazzjoni.
• Speċifikament, fi proċeduri li jirregolaw ir-responsabbiltajiet tal-ġenituri, isiru arranġamenti għal laqgħa bejn il-ġenituri, u jekk il-ġenituri ma jaqblux f’dik il-laqgħa, il-qorti tirrinvijahom għall-medjazzjoni (jekk jaċċettawha) jew għal smigħ tekniku speċjalista. Ikun biss jekk il-ftehim ma jkunx possibbli permezz ta’ waħda minn dawn l-alternattivi li dawn jiġu segwiti minn espożizzjoni tal-fatti, minn investigazzjoni, minn smigħ u minn deċiżjoni.
• Il-partijiet għandhom id-dritt li jkunu jafu l-informazzjoni provduta fil-parir tekniku u evidenza u opinjonijiet oħra inklużi fil-proċedimenti; jistgħu jitolbu kjarifika, iżidu evidenza oħra jew jitolbu informazzjoni. L-imħallef jista’ jiċħad tali rikorsi permezz ta’ ordni li ma tistax tkun ikkontestata jekk skontu dawn ma jkunux meħtieġa, ikunu impossibbli li jiġu ssodisfati, jew dilatorji.
• Is-smigħ, kull meta jsir, jiġi dejjem irreġistrat.
• Jingħataw ir-raġunijiet għad-deċiżjoni tal-imħallef.
• L-obbligu li jiġi appuntat avukat ikun fl-istadju tal-appell biss. Madankollu, fil-prim’istanza, hemm l-obbligu li jiġi appuntat avukat għat-tfal fil-każijiet segwenti: meta l-interessi tal-minorenni u dawk tal-ġenituri tagħhom, tar-rappreżentant legali jew tat-tutur tagħhom ikunu f’kunflitt; meta wild b’maturità xierqa jitlob lill-qorti għalih.
• Sakemm ma jkunx espressament previst mod ieħor, l-appella jistgħu jitressqu minn deċiżjonijiet meħuda bħala finali jew proviżorji li jirrigwardaw ir-rikors, l-emendar jew it-tmiem tal-miżuri ta’ tutela ċivili.
• Jistgħu jappellaw l-uffiċċju tal-prosekuzzjoni u l-partijiet, il-ġenituri, ir-rappreżentant legali u kull min ikollu kustodja de facto tal-wild.
• L-appelli jiġu pproċessati u ġġudikati bħal fi kwistjonijiet ċivili, b’terminu perentorju ta’ 15-il ġurnata għall-pretensjonijiet u għat-tweġiba.
• L-appelli għandhom effett purament devoluttiv, sakemm il-qorti ma tiddeċidix mod ieħor.

Il-proċeduri ta’ kompetenza tal-uffiċċji tar-reġistraturi ċivili

F’każijiet li fihom il-ftehim dwar ir-responsabbiltajiet tal-ġenituri jkun anness ma’ ftehim dwar id-divorzju jew is-separazzjoni legali, iridu jiġu ppreżentati d-dokumenti li ġejjin:

• Il-proċess ta’ separazzjoni legali jew ta’ divorzju kunsenswali jinbeda b’rikors iffirmat mill-konjuġi jew mir-rappreżentanti tagħhom fl-uffiċċju tar-reġistru ċivili.
• Ir-rikors jiġi eżaminat f’rabta ma’ proprjetà komuni, il-ftehim dwar id-divorzju, il-manteniment bejn il-konjuġi u d-deżinjazzjoni tad-dar tal-familja, apparti l-ftehim dwar l-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri meta jkun hemm tfal minorenni u ma jkun hemm l-ebda regolament ġudizzjarju preċedenti;
• Wara li jsir ir-rikors, il-bażi tad-data tar-reġistru ċivili tiġi kkonsultata minnufih u awtomatikament, u jiddaħħlu d-dokumenti neċessarji fil-bażi tad-data sabiex issir il-korroborazzjoni taċ-ċertifikat taż-żwieġ tal-partijiet interessati u ta’ kwalunkwe ftehim qabel iż-żwieġ iddikjarat quddiem ir-reġistratur, ħlief f’każijiet li fihom ir-reġim tal-proprjetà jkun iddikjarat fiċ-ċertifikat taż-żwieġ;
• Ladarba jiġi riċevut ir-rikors, ir-reġistratur jgħarraf lill-konjuġi bl-eżistenza tas-servizzi ta’ medjazzjoni tal-familja;
• Meta jintlaħaq ftehim dwar l-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri f’rabta mat-tfal minorenni, il-każ jiġi rinvijat lill-uffiċċju tal-prosekuzzjoni fil-qorti reġjonali (tribunal judicial de primeira instância) b’kompetenza li tisma’ l-kwistjoni fil-ġurisdizzjoni tal-uffiċċju tar-reġistru ċivili, sabiex tkun tista’ toħroġ deċiżjoni dwar il-ftehim fi żmien 30 jum;
• Jekk l-uffiċċju tal-prosekuzzjoni jkun tal-fehma li l-ftehim ma jipproteġix kif suppost l-interessi tal-minorenni, ir-rikorrenti jistgħu jemendaw il-ftehim kif jixraq jew jippreżentaw ftehim ġdid, u f’dak il-każ il-ftehim jerġa’ jiġi eżaminat mill-uffiċċju tal-prosekuzzjoni;
• Jekk l-uffiċċju tal-prosekuzzjoni jkun tal-fehma li l-ftehim jissalvagwardja kif dovut l-interessi tal-minorenni, jew jekk il-konjuġi jkunu emendaw il-ftehim skont l-istruzzjonijiet tal-uffiċċju tal-prosekutur, ir-reġistratur jivverifika li l-prerekwiżiti legali jkunu ġew issodisfati, u għal dak l-iskop ikun jista’ jiddetermina l-eżekuzzjoni tal-atti u l-preżentazzjoni ta’ kwalunkwe evidenza meħtieġa, u mbagħad jiddeċiedi dwar il-merti tar-rikors;
• F’każijiet li fihom ir-rikorrenti ma jikkonformawx mal-emendi skont struzzjonijiet mill-uffiċċju tal-prosekutur, u jibqgħu bl-intenzjoni li jiddivorzjaw, il-kawża tiġi rinvijata lill-qorti tad-distrett tal-uffiċċju tar-reġistru ċivili.

F’każijiet li fihom il-ġenituri, kemm jekk miżżewġin kif ukoll jekk le, ikunu jixtiequ jirregolaw l-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri għat-tfal minorenni tagħhom it-tnejn, jew li jemendaw ftehim diġà ratifikat, dan iridu jitolbuh fi kwalunkwe mument minn kwalunkwe uffiċċju tar-reġistru ċivili. Għal dan l-għan, għandhom jinkludu d-dokumenti li ġejjin:

• Talba għal regolamentazzjoni tal-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri;
• Ftehim dwar l-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri u dwar l-obbligazzjonijiet ta’ manteniment għal tfal minorenni, iffirmat miż-żewġ ġenituri jew mir-rappreżentanti tagħhom;
• Ir-Reġistratur jagħmel reviżjoni tal-ftehim u jistieden lill-ġenituri biex jemendawh meta dan ma jkunx jipproteġi l-interessi tal-minorenni;
• Il-ftehim imbagħad jiġi rinvijat lill-uffiċċju tal-prosekuzzjoni fil-qorti reġjonali b’kompetenza dwar il-kwistjoni, fiż-żona ta’ residenza tal-minorenni, sabiex ikun jista’ jiddeċiedi fi żmien 30 jum;
• Jekk ma jkun hemm l-ebda oġġezzjoni mis-servizz tal-prosekuzzjoni, il-kawża tiġi rinvijata lill-uffiċċju tar-reġistru ċivili u r-Reġistratur jirratifika l-ftehim;
• Id-deċiżjoni ta’ ratifika għandhom l-istess effetti bħad-deċiżjonijiet tal-qorti.

L-informazzjoni dwar il-kompetenza tal-uffiċċji tar-reġistru ċivili tista’ tiġi kkonsultata hawnhekk http://www.pgdlisboa.pt/leis/lei_mostra_articulado.php?nid=581&tabela=leis

L-entitajiet ta’ referenza għall-partijiet interessati (skont il-każ, il-qrati, il-kumitati għall-protezzjoni tat-tfal u taż-żgħażagħ u l-uffiċċji tar-reġistru ċivili):

Il-ġurisdizzjoni u l-kompetenza tal-qrati

Dwar il-kwistjoni tar-regolamentazzjoni tar-responsabbiltà tal-ġenituri, il-qorti distrettwali tal-familja u tal-minorenni (tribunal de comarca) tkun il-qorti kompetenti. F’oqsma mhux koperti mill-qorti tal-familja u tal-minorenni, il-qorti ċivili lokali fil-qorti distrettwali jew il-qorti b’kompetenza ġenerika jkollha l-ġurisdizzjoni.

Japplikaw ir-regoli segwenti dwar il-ġurisdizzjoni:

• Il-qorti tal-post tar-residenza tat-tfal fil-mument li jinbdew il-proċedimenti jkollha l-ġurisdizzjoni;
• Jekk ir-residenza tat-tfal ma tkunx magħrufa, il-qorti tal-post fejn jirrisjedi min ikollu r-responsabbiltà tal-ġenituri jkollha l-ġurisdizzjoni;
• Jekk min ikollu r-responsabbiltajiet tal-ġenituri jkun jirrisjedi f’postijiet differenti, il-qorti bil-ġurisdizzjoni tkun il-qorti kompetenti għall-post tar-residenza tal-persuna li teżerċita r-responsabbiltà tal-ġenituri;
• Fil-każ ta’ eżerċitar konġunt tar-responsabbiltà tal-ġenituri, il-qorti bil-ġurisdizzjoni tkun il-qorti tal-post tar-residenza tal-persuna li t-tfal joqogħdu magħha jew, fil-każ ta’ kustodja konġunta, il-qorti fejn l-azzjoni tkun tressqet l-ewwel;
• Jekk xi waħda mill-azzjonijiet tikkonċerna żewġt itfal, tfal tal-istess ġenituri u li jkunu residenti f’distretti differenti, il-qorti bil-ġurisdizzjoni tkun il-qorti fejn l-azzjoni tkun tressqet l-ewwel;
• Jekk xi waħda mill-azzjonijiet tikkonċerna aktar minn żewġt itfal, tfal tal-istess ġenituri u li jkunu residenti f’distretti differenti, il-qorti bil-ġurisdizzjoni tkun il-qorti tal-post fejn jirrisjedu l-maġġorparti ta’ dawn it-tfal;
• Jekk, meta jinbdew il-proċediment, it-tfal ikunu jgħixu barra mill-pajjiż u l-qorti Portugiża jkollha ġurisdizzjoni internazzjonalment, il-qorti kompetenti li tisma’ u tiddeċiedi dwar il-każ tkun il-qorti tal-post tar-residenza tar-rikorrent u tal-intimat;
• Meta r-rikorrent u l-intimat ikunu jgħixu barra mill-pajjiż u l-qorti Portugiża jkollha ġurisdizzjoni internazzjonalment, il-kawża tinstema’ mill-Qorti tal-Familja u tal-Minorenni ta’ Lisbona (Juízo de Família e Menores de Lisboa), fid-distrett ġudizzjarju ta’ Lisbona;
• Mingħajr preġudizzju għar-regoli dwar l-azzjonijiet relatati u d-dispożizzjonijiet ta’ liġi speċifika, kull bidla li sseħħ wara li jinbdew il-proċedimenti tkun irrilevanti.

Ġurisdizzjoni u kompetenza tal-kumitati għall-protezzjoni tat-tfal u taż-żgħażagħ

Il-kumitati għall-protezzjoni tat-tfal u taż-żgħażagħ huma kompetenti fi kwistjonijiet relatati ma’ proċeduri li jirrigwardaw il-kura u l-protezzjoni tat-tfal u taż-żgħażagħ f’riskju, meta jkun hemm ftehim tal-ġenituri u ma jkun hemm l-ebda oġġezzjoni mill-minorenni. Il-kumitat għall-protezzjoni tal-post tar-residenza tal-minorenni fil-mument meta tiġi riċevuta n-notifika tas-sitwazzjoni jkun kompetenti għall-applikazzjoni tal-miżuri ta’ kura u protezzjoni.

Japplikaw ir-regoli segwenti dwar il-ġurisdizzjoni:

• Jekk ir-residenza tat-tfal jew taż-żgħażagħ ma tkunx magħrufa u ma tkunx tista’ tiġi ddeterminata, ikun kompetenti l-kumitat għall-protezzjoni tal-post fejn it-tfal ikunu jinsabu;
• Mingħajr preġudizzju għad-dispożizzjonijiet tal-paragrafi preċedenti, il-kumitat għall-protezzjoni tal-post fejn ikun jinsab il-minorenni għandu jieħu l-passi meqjusa ta’ urġenza u l-miżuri neċessarji għall-protezzjoni immedjata tat-tfal;
• Jekk, wara l-applikazzjoni ta’ miżura nonprotettiva, il-minorenni jibdlu r-residenza tagħhom għal aktar minn tliet xhur, il-każ jiġi rinvijat lill-kumitat għall-protezzjoni fiż-żona l-ġdida ta’ residenza;
• L-implimentazzjoni ta’ miżura ta’ kura u ta’ protezzjoni tal-fostering ma tinvolvix il-bidla fir-residenza tat-tfal jew taż-żgħażagħ;
• Il-kumitat għall-protezzjoni b’ġurisdizzjoni ratione loci fiż-żona tal-muniċipalità tal-fostering jew tad-distrett tat-tfal jew taż-żgħażagħ jikkoopera kemm jista’ jkun mal-kumitat li jkun applikata l-miżura ta’ kura u ta’ protezzjoni għal segwitu effettiv tal-miżura applikata kif mitlub għal dan l-iskop.

Kompetenza u ġurisdizzjoni tal-uffiċċji tar-reġistru ċivili

Skont il-materja inkwistjoni, l-uffiċċji tar-reġistru ċivili għandhom il-kompetenza li jirratifikaw il-ftehim fir-rigward tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri, kemm jekk ikun ġie preżentat separatament kif ukoll jekk ikun ġie anness mar-rikorsi għad-divorzju jew separazzjoni legali kunsenswali.

Skont is-suġġett inkwistjoni, l-uffiċċji tar-reġistru ċivili huma kompetenti li jipproċessaw u jiddeċiedu dwar il-proċedimenti ta’ divorzju jew ta’ separazzjoni legali kunsenswali, inkluża r-ratifika tal-ftehimiet fir-rigward tar-responsabbiltà tal-ġenituri annessi magħhom.

Ir-regoli dwar il-ġurisdizzjoni ratione loci ma japplikawx għall-uffiċċji tar-reġistru ċivili. Fi kliem ieħor, il-partijiet jistgħu jirrikorru għand kwalunkwe uffiċċju tar-reġistru ċivili.

Kompetenza f’azzjonijiet relatati

• Jekk fir-rigward tal-istess wild, jinbdew, b’mod separat, proċedura ta’ tutela ċivili u proċedura ta’ kura u ta’ protezzjoni, inklużi proċeduri quddiem il-kumitat għall-protezzjoni tat-tfal u taż-żgħażagħ, jew proċedura ta’ tutela edukattiva, dawn iridu jingħaqdu f’kawża konġunta, irrispettivament mill-istatus tagħhom, u l-imħallef kompetenti li jisma’ l-kawżi jkun l-imħallef li quddiemu tkun tressqet l-ewwel il-proċedura;
• Id-dispożizzjonijiet tal-paragrafu preċedenti ma japplikawx għal miżuri ta’ tutela li jirrigwardaw il-verifika awtomatika tal-maternità jew tal-paternità, jew għal dawk li jaqgħu fil-kompetenzi tal-uffiċċju tar-reġistru ċivili, jew għal dawk li jikkonċernaw aktar minn wild wieħed;
• F’każ ta’ divorzju jew separazzjoni legali, il-proċeduri li jirregolaw l-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri, l-għoti tal-manteniment u l-esklużjoni mill-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri jiġu annessi ma’ dik l-azzjoni.

Meta l-proċedura ta’ tutela ċivili tkun tirrigwarda aktar minn wild wieħed, tista’ tinbeda proċedura unika u, meta jinbdew proċeduri differenti, dawn kollha jistgħu jiġu annessi ma’ dik il-proċedura li tkun inbdiet l-ewwel, jekk dan ikun iġġustifikat mir-relazzjonijiet familjali.

11 Liema proċedura tapplika f’dawn il-każijiet? Jista’ wieħed jagħmel użu minn proċedura ta’ emerġenza?

Diġà saret referenza għal din il-proċedura fit-tweġiba għall-mistoqsija 10.

Il-każijiet ta’ kura u ta’ protezzjoni u l-każijiet ta’ tutela ċivili jistgħu jiġu trattati bħala proċeduri ta’ emerġenza meta xi dewmien jista’ jaffettwa negattivament l-interessi tat-tfal. F’dan il-każ, dawn jitkomplew matul il-btajjel ġudizzjarji.

Fi kwalunkwe każ, f’sitwazzjonijiet ta’ emerġenza jistgħu jiġu applikati miżuri proviżorji.

B’mod partikolari, huma previsti l-proċedimenti legali urġenti li ġejjin:

• Meta ssir talba mill-uffiċċju tal-prosekutur, il-qorti, hekk kif tiġi mgħarrfa b’sitwazzjonijiet li jqiegħdu l-ħajja jew l-integrità mentali jew fiżika tal-minorenni f’periklu, toħroġ deċiżjoni proviżorja fi żmien 48 siegħa, li tikkonferma l-miżuri meħuda għall-protezzjoni immedjata tat-tfal, filwaqt li tapplika kwalunkwe waħda mill-miżuri għall-kura u għall-protezzjoni previsti fil-liġi jew tiddetermina dak li huwa xieraq għall-futur tal-minorenni;
• Għal dan l-għan, il-qorti twettaq investigazzjonijiet sommarji u indispensabbli u tordna l-passi meħtieġa biex taċċerta l-eżekuzzjoni tad-deċiżjonijiet tagħha, u tista’ tagħmel uża mill-awtoritajiet tal-pulizija u tħalli lill-persuni bir-responsabbiltà li jikkonformaw mad-deċiżjonijiet tagħhom jidħlu fi kwalunkwe dar matul il-jum.

Barra minn hekk, huma previsti l-proċedimenti nonġudizzjarji ta’ emerġenza li ġejjin:

• Meta jkun hemm periklu għall-ħajja jew għall-integrità mentali jew fiżika tal-minorenni, u ma jkun hemm l-ebda kunsens ta’ min ikollu r-responsabbiltà tal-ġenituri jew ta’ min ikollu l-kustodja de facto, kwalunkwe awtorità b’kompetenza fir-rigward ta’ kwistjonijiet dwar it-tfal u ż-żgħażagħ, jew il-kumitati għall-protezzjoni tat-tfal u taż-żgħażagħ, tieħu miżuri xierqa għall-protezzjoni immedjata tal-minorenni u titlob l-intervent tal-qorti jew tal-pulizija;
• L-entità li tintervjeni tinnotifika minnufih lill-uffiċju tal-prosekutur jew, jekk dan ma jkunx possibbli, hekk kif ikun possibbli;
• Sakemm il-qorti tiġi biex tintervjeni, il-pulizija tneħħi lit-tfal jew liż-żgħażagħ mill-periklu li jkunu jinsabu fih u taċċerta li jkollhom protezzjoni ta’ emerġenza taħt foster care, fil-faċilitajiet tal-entitajiet b’kompetenza fir-rigward ta’ kwistjonijiet dwar it-tfal u ż-żgħażagħ, jew xi post adattat ieħor;
• L-uffiċċju tal-prosekutur, wara li jirċievi n-notifika minn kwalunkwe waħda mill-entitajiet imsemmija hawn fuq, jesiġi minnufih li tittieħed azzjoni legali urġenti mill-qorti kompetenti.

12 Nista’ nikseb għajnuna legali biex inkopri l-ispejjeż tal-proċedura?

Iva, l-għajnuna legali hija disponibbli għall-proċedimenti quddiem il-qorti u l-uffiċċju tar-reġistru ċivili.

13 Ikun possibbli li jsir appell kontra deċiżjoni dwar ir-responsabbiltà tal-ġenituri?

Iva, bil-mod diġà indikat fit-tweġiba għall-mistoqsija 10.

14 F’ċerti każijiet, jista’ jkun meħtieġ li wieħed japplika lill-qorti jew lil awtorità oħra għall-eżekuzzjoni ta’ deċiżjoni dwar ir-responsabbiltà tal-ġenituri. Liema proċedura tapplika f’każ bħal dan?

Ksur ta’ deċiżjoni dwar ir-responsabbiltà tal-ġenituri

Jekk, fir-rigward tas-sitwazzjoni tat-tfal, wieħed mill-ġenituri jew parti terza li jkunu ġew fdati f’idejha ma tikkonformax ma’ dak li jkun ġie deċiż jew maqbul, il-qorti tista’, ex officio, f’każ ta’ talba mill-uffiċċju tal-prosekutur jew mill-ġenitur l-ieħor:

• Tordna l-passi meħtieġa biex taċċerta l-eżekuzzjoni;
• Tordna li tingħata multa sa massimu ta’ 20 unità tal-kont (fl-2020, il-valur ta’ unità tal-kont kien ta’ EUR 102,00);
• U wara li tkun ivverifikat is-suppożizzjonijiet rispettivi, tordna lil min ikun naqas biex iħallas kumpens favur it-tfal, il-ġenitur rikjedenti jew it-tnejn.

Jekk il-ftehim ikun ġie rratifikat mill-qorti jew il-qorti tkun ħarġet is-sentenza tagħha, ir-rikors jingħaqad mal-proċediment li fih ikun sar il-ftehim jew tkun ħarġet sentenza, u ssir talba lill-qorti rispettiva jekk, skont ir-regoli dwar il-kompetenza u l-ġurisdizzjoni, hijiex il-qorti kompetenti biex tisma’ l-kawża ta’ ksur.

Ladarba r-rikors jiddaħħal jew jingħaqad mal-proċediment, l-imħallef jikkonvoka lill-ġenituri għal laqgħa jew, f’każijiet ta’ eċċezzjoni, jinnotifika lill-intimat biex jittratta kif jidhirlu li huwa xieraq fi żmien ħamest ijiem.

Fil-laqgħa, il-ġenituri jistgħu jaqblu li jemendaw dak li jkun stabbilit fir-rigward tal-eżerċitar tar-responsabbiltà tal-ġenituri, filwaqt li jitqiesu l-interessi tat-tfal.

F’każ ta’ nonkonformità mar-reġim ta’ aċċess, jekk l-intimat ma jattendix il-laqgħa, ma jressaqx argumenti, jew jekk l-argumenti tiegħu jkunu manifestament infondati, il-qorti tista’ tordna li jittieħdulu t-tfal sabiex ikun hemm konformità mar-reġim ta’ aċċess, u tispeċifika meta għandhom jkun hemm aċċess u tipprovdi għall-preżenza ta’ konsulenti tekniċi tal-qorti.

L-intimat jiġi nnotifikat biex iħalli lit-tfal bil-mod stabbilit, inkella jingħata multa.

Jekk ma ssirx laqgħa jew jekk il-ġenituri ma jirnexxilhomx jilħqu ftehim, l-imħallef jirrinvija lill-partijiet għall-medjazzjoni (jekk il-ġenituri jaqblu li jużawha) jew għal smigħ tekniku quddiem speċjalista, u mbagħad jasal għal deċiżjoni.

Jekk tkun ġiet imposta multa u ma titħallasx fi żmien 10 ijiem, isseħħ l-eżekuzzjoni flimkien mal-proċedura rispettiva.

Dawn il-proċedimenti huma rregolati mill-qafas legali tal-proċedura ta’ tutela ċivili, approvat mil-Liġi Nru 141/2015 tat-8 ta’ Settembru 2015, li tista’ tiġi kkonsultata hawnhekk http://www.pgdlisboa.pt/leis/lei_mostra_articulado.php?artigo_id=2428A0048&nid=2428&tabela=leis&pagina=1&ficha=1&so_miolo=&nversao=#artigo

L-eżekuzzjoni tal-manteniment

Sabiex l-għoti tal-manteniment ikun eżegwit, jistgħu jintużaw tliet mezzi alternattivi: is-smigħ għal ksur tar-responsabbiltà tal-ġenituri, kif imsemmi aktar ’il fuq; is-smigħ li jippreċedi l-eżekuzzjoni għall-għoti tal-manteniment, kif imsemmi aktar ’l isfel; jew l-eżekuzzjoni speċjali fir-rigward tal-manteniment, imsemmija aktar ’l isfel.

Is-smigħ li jippreċedi l-eżekuzzjoni għall-irkupru tal-manteniment dovut (l-Artikolu 48 tal-qafas legali tal-proċedura ta’ tutela ċivili)

Meta l-persuna b’obbligu legali li tħallas il-manteniment tonqos milli tħallas l-ammonti dovuti fi żmien 10 ijiem mid-data meta kellu jibda jitħallas, għandu jiġi osservat dan li ġej:

• Jekk il-persuna tkun taħdem mal-gvern, l-ammonti rispettivi jitnaqqsu meta jkun dovut, meta ssir talba tal-qorti indirizzata lill-impjegatur tas-settur pubbliku;
• Jekk il-persuna tkun impjegat b’salarju, l-ammonti jinqatgħu mill-qligħ jew mis-salarju, u b’dan jiġi nnotifikat l-impjegatur rispettiv sabiex jipproċessa dawn it-tnaqqisiet, u jassumi r-rwol ta’ depożitarju;
• Jekk il-persuna tirċievi introjtu minn kera, pensjonijiet, allowances, kummissjonijiet, perċentwali, emolumenti, għotjiet, kontribuzzjonijiet jew introjtu simili, it-tnaqqisiet jinqatgħu dawn il-ħlasijiet parzjali meta jkunu jridu jitħallsu jew jiġu akkreditati, filwaqt li jsiru r-rekwiżizzjonijiet jew in-notifiki neċessarji, u dawk innotifikati jassumu r-rwol ta’ depożitarji.

L-ammonti li jitnaqqsu jkopru wkoll il-manteniment akkumulat preċedentement, u jitħallsu direttament lil dawk li suppost jirċevuhom.

Eżekuzzjoni speċjali fir-rigward tal-manteniment

F’każ li l-manteniment ikun dovut lill-minorenni, il-persuna intitolata għall-manteniment tista’, altrimenti, tressaq azzjoni speċjali għall-eżekuzzjoni tal-manteniment, kif previst fl-Artikolu 933 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili (Código de Processo Civil). Għaldaqstant, f’azzjoni waħda, jistgħu jirkupraw għalkollox l-ammonti dovuti, tardivi jew li se jkunu dovuti. F’azzjoni ta’ eżekuzzjoni, il-persuna intitolata għall-manteniment tista’ tuża mezzi usa’ ta’ eżekuzzjoni bħall-qbid u ċ-ċessjoni tal-introjtu.

F’eżekuzzjoni speċjali fir-rigward tal-manteniment, ir-rikorrent jista’ jitlob: l-aġġudikazzjoni ta’ proporzjon tal-ammonti, salarji jew pensjonijiet li tirċievi l-parti l-oħra; jew l-introjtu assenjat tal-persuna bi dmir ta’ manteniment. L-aġġudikazzjoni jew iċ-ċessjoni ssir indipendentement mill-qbid u hija intiża li tkopri l-ħlas ta’ ammonti tardivi jew ammonti li se jkunu dovuti

Meta r-rikorrent jitlob l-aġġudikazzjoni tal-ammonti, salarji jew pensjonijiet, l-entità inkarigata mill-ħlas tagħhom jew mill-ipproċessar tal-ħlasijiet rispettivi tiġi nnotifikata li għandha tħallas il-parti aġġudikata direttament lir-rikorrent. L-ammont aġġudikat irid jiġi depożitat kull xahar fil-kont bankarju tar-rikorrent, li jrid jagħti n-numru tal-kont fir-rikors inizjali.

Jekk ir-rikors jitlob għal ċessjoni tal-introjtu, trid tiġi speċifikata liema proprjetà tirrigwarda, u l-aġent tal-eżekuzzjoni jordna li l-proprjetà inkwistjoni tkun biżżejjed biex tkopri l-manteniment li jkun diġà jew li se jsir dovut tardivament.

Il-persuna intitolata għall-manteniment tista’ xorta titlob il-qbid tal-proprjetà tal-persuna bi dmir ta’ manteniment. Il-qbid jista’ jinvolvi l-proprjetà mobbli jew immobbli, id-depożiti bankarji, id-drittijiet ta’ kreditu, l-istabbiliment kummerċjali jew l-ishma ta’ kumpaniji.

Jekk il-proprjetà maqbuda tinbiegħ biex jitħallas dejn ta’ manteniment, ir-restituzzjoni ta’ dal-ammont eċċedenti lill-persuna bi dmir ta’ manteniment ma għandhiex tiġi ordnata sakemm ma jkunx aċċertat il-ħlas tal-manteniment li se jkun dovut sa fejn l-imħallef iqis li huwa xieraq , sakemm ma jiġix provdut titolu ta’ sigurtà jew xi garanzija xierqa oħra.

Il-persuna bi dmir ta’ manteniment għandha titressaq il-qorti biss wara li jkun seħħ il-qbid/l-aġġudikazzjoni/iċ-ċessjoni tal-introjtu. L-oppożizzjoni tal-persuna bi dmir ta’ manteniment għall-eżekuzzjoni jew għall-qbid ma tissospendix l-eżekuzzjoni.

F’każ ta’ talba biex il-ħlasijiet tal-manteniment ikunu emendati jew itterminati waqt li tkun għadha pendenti eżekuzzjoni speċjali fir-rigward tal-manteniment, it-talba għal emenda jew terminazzjoni tingħaqad mal-eżekuzzjoni.

Il-verżjoni attwali tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili tista’ tiġi kkonsultata hawnhekk http://www.pgdlisboa.pt/leis/lei_mostra_articulado.php?nid=1959&tabela=leis

15 X’għandi nagħmel biex deċiżjoni dwar ir-responsabbiltà tal-ġenituri maħruġa minn qorti fi Stat Membru ieħor tiġi rikonoxxuta u infurzata f’dan l-Istat Membru?

Ir-rikonoxximent

Ir-rikonoxximent ta’ deċiżjoni dwar ir-responsabbiltà tal-ġenituri maħruġa fi Stat Membru ieħor marbut bir-Regolament tal-Kunsill Nru 2201/2003 tas-27 ta’ Novembru 2003 (minn hawn ’il quddiem, ir-Regolament Brussell IIa) huwa awtomatiku. Fi kliem ieħor, ma hemmx bżonn ta’ xi proċedura speċjali sabiex id-deċiżjoni tiġi rikonoxxuta.

Fil-Portugall, sabiex deċiżjoni dwar ir-responsabbiltà tal-ġenituri maħruġa fi Stat Membru ieħor tiġi eżegwita fis-sens tar-Regolament Brussell IIa, il-parti kkonċernata trid tressaq każ għal dikjarazzjoni ta’ eżegwibilità ta’ dik id-deċiżjoni quddiem il-qorti.

Madankollu, hemm żewġ każijiet previsti fl-Artikolu 40 tar-Regolament Brussell IIa fejn ma hemmx bżonn ta’ rikors għal dikjarazzjoni ta’ eżegwibilità, u ċ-ċertifikat maħruġ mill-qorti ta’ oriġini skont ir-Regolament Brussell IIa jkun biżżejjed biex tiġi eżegwita fil-Portugall sentenza mogħtija fi Stat Membru ieħor. Dan iseħħ fid-deċiżjonijiet segwenti: deċiżjonijiet li jikkonċernaw drittijiet għall-aċċess; u deċiżjonijiet li jagħtu ordni ta’ ritorn tat-tfal mogħtija mill-qorti b’ġurisdizzjoni b’segwitu għal deċiżjoni ta’ nonritorn maħruġa skont l-Artikolu 13 tal-Konvenzjoni tal-Aja dwar l-Aspetti Ċivili tal-Ħtif Internazzjonali ta’ Minuri tal-1980.

Il-ġurisdizzjoni ratione loci għar-rikors għall-eżegwibilità

Il-ġurisdizzjoni ratione loci għal rikors għal dikjarazzjoni ta’ eżegwibilità hija stipulata fir-Regolament Brussell IIa kif ġej: ir-rikors irid jiġi ppreżentat lill-qorti taż-żona ta’ residenza tal-persuna bi dmir ta’ manteniment; jew fiż-żona ta’ residenza tal-ulied li jkunu dovuti l-manteniment; jew, fin-nuqqas ta’ xi wieħed minn dawn il-fatturi ta’ konnessjoni, il-post tal-eżekuzzjoni.

Ir-rekwiżiti u d-dokument li jridu jakkumpanjaw ir-rikors għall-eżegwibilità

Ir-rekwiżiti u d-dokumenti li jridu jakkumpanjaw ir-rikors għall-eżegwibilità huma stipulati fir-Regolament Brussell IIa. Fil-qosor, ir-rikorrent irid jehmeż is-segwenti mar-rikors għall-eżegwibilità: kopja attestata tas-sentenza; iċ-ċertifikat tad-deċiżjoni maħruġa permezz tal-Anness II tar-Regolament Brussell IIa; fil-każ ta’ deċiżjoni li tinħareġ in absentia tal-intimat jew mingħajr ma l-intimat jikkontestaha, evidenza li hu jkun ġie kkonvokat jew li jkun aċċetta d-deċiżjoni b’mod inekwivoku.

Il-proċedura applikabbli għar-rikors għall-eżegwibilità prevista fir-Regolament Brussell IIa

Il-proċedura applikabbli hija rregolata mir-regoli stipulati fir-Regolament Brussell IIa, u għal kwalunkwe aspett mhux previst f’dak ir-Regolament, mir-regoli interni tal-proċedura ċivili Portugiża.

Għaldaqstant, mir-Regolament Brussell IIa jirriżulta li d-deċiżjoni ta’ eżegwibilità ma tiġix proċedura minn proċedura kontradittorja, u li r-rikors jista’ jiġi miċħud biss abbażi ta’ waħda mir-raġunijiet stipulati fir-Regolament. Appell mid-deċiżjoni ta’ eżegwibilità jista’ jitressaq minn kull waħda mill-partijiet fl-iskadenzi stipulati fir-Regolament Brussell IIa. Il-qorti Portugiża tista’ tiddeċiedi li s-sentenza ta’ qorti barranija hija parzjalment eżegwibbli ġuridikament, iżda ma tkunx tista’ tagħmel reviżjoni tagħha fir-rigward tas-sustanza.

Ir-regoli tal-proċedura ċivili Portugiża applikabbli

Ir-rikors għall-eżegwibilità jrid jiġi ppreżentat lid-diviżjoni tal-familja u tal-minorenni fil-qorti distrettwali. Meta ma jkun hemm l-ebda qorti tal-familja u tal-minorenni, ir-rikors irid jiġi ppreżentat lill-qorti ċivili lokali fil-qorti distrettwali jew lill-qorti b’kompetenza ġenerika.

L-azzjoni ssir fl-għamla dikjarattiva komuni, kif previst fil-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili tal-Portugall (Código de Processo Civil), bl-ispeċifikazzjonijiet stabbiliti fir-Regolament Brussell IIa.

Ladarba appell huwa dejjem ammissibbli, irrispettivament mill-valur, irid bilfors jinħatar avukat.

L-uffiċċju tal-prosekuzzjoni jista’ jieħu azzjoni biex jiddefendi l-interessi tal-minorenni.

Fir-rikors inizjali, ir-rikorrent irid:

• Jinnomina lill-qorti u lill-imħallef rispettiv ta’ fejn tkun tressqet l-azzjoni, u jidentifika lill-partijiet, jindika l-ismijiet tagħhom, l-indirizzi tagħhom jew l-uffiċċji reġistrati tagħhom u, meta jkun possibbli, in-numri tal-identifikazzjoni fiskali u ċivili tagħhom, il-karigi u l-postijiet tax-xogħol tagħhom;
• Jindika l-indirizz tax-xogħol tar-rappreżentant legali tiegħu;
• Jindika l-għamla tal-proċedimenti;
• Jistabbilixxi l-fatti essenzjali li jikkostitwixxu l-kawża tal-azzjoni u l-punti ta’ liġi li fuqhom tissejjes l-azzjoni;
• Jifformula r-rikors;
• Jiddikjara l-valur tal-pretensjoni;
• Jinnomina l-aġent tal-eżekuzzjoni inkarigat mit-taħrika, jew ir-rappreżentant ġudizzjarju responsabbli għaliha;
• Jitlob il-kumpilazzjoni ta’ xhieda, f’dan il-każ, il-korp informattiv previst fir-Regolament Brussell IIa li jrid jakkumpanja t-talba;
• Jehmeż dokument li jiġġustifika l-ħlas tat-tariffa tal-qorti dovuta, jew l-għoti ta’ għajnuna legali bħala eżenzjoni minn tali ħlas, inklużi każijiet fejn dan ġie eżentat fl-Istat Membru ta’ oriġini.

Ir-rikors inizjali u d-dokumenti jiġu ppreżentati minn rappreżentanti legali elettronikament bl-użu tas-sistema kompjuterizzata li fuqha sserraħ l-attività tal-qrati, permezz tal-indirizz https://citius.tribunaisnet.mj.pt/.

L-istess proċedura tapplika meta l-azzjoni titressaq mill-uffiċċju tal-prosekuzzjoni għad-difiża tal-interessi tal-minorenni. L-uffiċċju tal-prosekuzzjoni huwa eżenti mill-ispejjeż meta jaġixxi biex jiddefendi l-interessi tal-minorenni.

Sabiex ikollhom aċċess għas-sistema kompjuterizzata, l-avukati, l-avukati apprendisti u s-solicitors iridu jkunu rreġistrati mal-entità inkarigata mill-ġestjoni tal-aċċess għas-sistema kompjuterizzata.

Fil-każijiet li fihom, pretensjoni ma tkunx tinvolvi l-ħatra ta’ rappreżentant, u l-parti ma tkunx assistita jew meta l-parti tkun assistita minn rappreżentant iżda jkun hemm raġuni ġustifikabbli li timpedixxi lil dan tal-aħħar milli jwettaq l-atti proċedurali b’mod elettroniku, ir-rikors inizjali u d-dokumenti jistgħu jiġu ppreżentati b’wieħed mill-modi li ġejjin:

• Jiġu kkonsenjati lill-iskrivan tal-qorti, bid-data tal-konsenja titqies bħala d-data tal-att proċedurali;
• Jiġu trasferiti permezz tal-posta rreġistrata, bid-data tal-marka postali tar-reġistrazzjoni tkun dik tad-data tal-att proċedurali;
• Jiġu kkonsenjati permezz tal-faks, bid-data meta jintbagħtu titqies bħala d-data tal-att proċedurali.

Ir-rikors inizjali u d-dokumenti ta’ akkumpanjament, ladarba jaslu fil-qorti, jiġu uffiċjalment irreġistrati u distribwiti. L-imħallef jivverifika li jkun hemm l-informazzjoni neċessarja kollha u li ma jkun hemm l-ebda raġuni għal rifjut kif previst fir-Regolament Brussell IIa, u jiddikjara l-eżegwibilità tad-deċiżjoni. Id-deċiżjoni dwar l-eżegwibilità mbagħad tiġi nnotifikata lill-partijiet.

16 F’liema qorti f’dan l-Istat Membru għandi nirrikorri biex nopponi r-rikonoxximent ta’ deċiżjoni dwar ir-responsabbiltà tal-ġenituri maħruġa minn qorti fi Stat Membru ieħor? Liema proċedura tapplika f'dawn il-każijiet?

L-Artikolu 21 tar-Regolament Brussell IIa jipprevedi l-possibbiltà li parti interessata tapplika fi Stat Membru għal dikjarazzjoni biex deċiżjoni dwar ir-responsabbiltà tal-ġenituri maħruġa fi Stat Membru ieħor ma tiġix rikonoxxuta.

F’dan il-każ, il-qorti fil-Portugall fejn għandha tirrikorri l-parti u r-regoli applikabbli tal-proċedura jkunu dawk indikati fit-tweġiba għall-mistoqsija 15, bil-kjarifika segwenti: dan ikun każ ta’ azzjoni komuni għall-ħelsien mid-dejn. Dan għandu konsegwenzi fir-rigward tar-regoli tal-piż tal-provi, billi skont il-liġi Portugiża, f’azzjonijiet għall-ħelsien mid-dejn, huwa l-intimat li jrid jipprova l-fatti li jikkostitwixxu d-dritt invokat.

17 Liema liġi għandha tiġi applikata mill-qorti fi proċediment dwar ir-responsabbiltà tal-ġenituri meta t-tfal jew il-partijiet ma jkunux jgħixu f’dan l-Istat Membru jew ikunu ta’ nazzjonalitajiet differenti?

Ir-relazzjonijiet bejn il-ġenituri u l-ulied huma rregolati:

• Mil-liġi nazzjonali komuni tal-ġenituri;

jew fin-nuqqas ta’ dan,

• Mil-liġi tal-post tar-residenza abitwali komuni tal-ġenituri;

jew, jekk il-ġenituri jkollhom residenza abitwali fi Stati differenti,

• Mil-liġi personali tal-wild.

Il-liġi personali hija dik tan-nazzjonalità tal-individwu. Fil-każ ta’ persuni mingħajr Stat, il-liġi personali tal-persuni mingħajr Stat hija dik tal-post tar-residenza tagħhom. Madankollu, jekk il-persuna mingħajr Stat tkun minorenni jew persuna skwalifikata, il-liġi personali tagħhom tkun dik tad-domiċilju legali tagħhom.

Nota:

Il-Punt ta’ Kuntatt tan-Network Ġudizzjarju Ewropew fil-materji ċivili u kummerċjali (NĠE-ċivili), il-qrati jew entitajiet u awtoritajiet oħra mhumiex marbuta bl-informazzjoni li tinsab f’din l-iskeda informattiva. Huwa xorta waħda meħtieġ li jinqraw it-testi ġuridiċi fis-seħħ. Dawn huma soġġetti għal aġġornamenti regolari u għal evolviment tal-interpretazzjoni tal-ġurisprudenza.

 

Din il-paġna web hija parti minn L-Ewropa Tiegħek.

Nilqgħu l-feedback tiegħek dwar l-utilità tal-informazzjoni pprovduta.