Władza rodzicielska – opieka i prawo do kontaktów z dzieckiem

1 Co w praktyce oznacza termin prawny „władza rodzicielska”? Jakie prawa i obowiązki ma osoba sprawująca władzę rodzicielską?

Pojęcie to obejmuje wszystkie uprawnienia i obowiązki rodzica względem małoletniego przewidziane w maltańskim kodeksie cywilnym (rozdział 16 Zbioru praw Malty). Termin „władza rodzicielska” obejmuje prawo do pieczy nad dzieckiem i prawo do kontaktów z dzieckiem, prawo do podejmowania decyzji w kwestiach takich jak ustalenie miejsca zamieszkania dziecka, planowanie wyjazdów dziecka, ustalanie obowiązków alimentacyjnych względem dziecka, kształcenie dziecka, a także istotnych decyzji wywierających wpływ na stan jego zdrowia oraz zarząd majątkiem należącym do dziecka.

2 Kto z reguły sprawuje władzę rodzicielską nad dzieckiem?

Prawo do wykonywania władzy rodzicielskiej przysługuje rodzicowi biologicznemu dziecka lub – w przypadku przysposobienia – jego rodzicom adopcyjnym po zakończeniu postępowania w sprawie o przysposobienie. Ponadto samotna matka samodzielnie wykonuje władzę rodzicielską, chyba że ojciec zarejestruje narodziny dziecka wspólnie z matką.

3 Jeżeli rodzice nie są w stanie lub nie chcą sprawować władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, czy można wyznaczyć inną osobę w ich zastępstwie?

Jeżeli sąd wydał orzeczenie o objęciu dziecka kuratelą Ministra ds. Opieki Społecznej, zgodnie z ustawą o dzieciach i młodzieży (postanowienia o objęciu kuratelą), rozdział 285 Zbioru praw Malty, prawo do sprawowania pieczy nad dzieckiem przysługuje ministrowi.

4 Jak rozwiązana jest kwestia przyszłej władzy rodzicielskiej w przypadku rozwodu lub separacji rodziców?

W przypadku rozwodu lub separacji kwestie te rozstrzyga się w drodze orzeczenia sądu lub w drodze mediacji. Strony mogą również rozstrzygnąć te kwestie, sporządzając prawnie wiążący, wykonalny dokument i podpisując go w obecności notariusza.

5 Jeżeli rodzice zawrą porozumienie w sprawie władzy rodzicielskiej, jakie formalności należy spełnić, aby było ono prawnie wiążące?

Jeżeli takie porozumienie zawarto poza tokiem postępowania w sprawie o separację, aby stało się ono prawnie wiążące, musi zostać zatwierdzone przez sąd i wpisane do rejestru publicznego. Jeżeli natomiast porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej zostało zawarte w toku postępowania w sprawie o separację lub rozwód, przedstawia się je sądowi prowadzącemu postępowanie, który wydaje postanowienie o jego zatwierdzeniu lub odrzuceniu.

6 Jeśli rodzice nie mogą dojść do porozumienia w sprawie władzy rodzicielskiej, jakie są inne środki rozwiązania sporu bez konieczności oddawania sprawy do sądu?

Rozwiązaniem alternatywnym, z którego można skorzystać w takim przypadku, jest mediacja. Jeżeli rodzicom nie uda się wypracować porozumienia w toku mediacji, Wydział Rodzinny Sądu Cywilnego (Civil Court – Family Section) postanowi o wszczęciu postępowania.

7 Jeśli rodzice udadzą się do sądu, w jakich sprawach dotyczących dziecka może decydować sędzia?

Sędzia może rozstrzygać kwestie związane ze wszystkimi kluczowymi decyzjami uznawanymi za istotne z punktu widzenia dobra dziecka, na przykład decyzjami dotyczącymi miejsca zamieszkania dziecka, decyzjami służącymi ustaleniu, które z rodziców ma wykonywać władzę rodzicielską, decyzjami dotyczącymi prawa do odwiedzin i prawa do kontaktów z dzieckiem oraz decyzjami dotyczącymi obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka.

8 Jeśli sąd powierzy wyłączną władzę rodzicielską jednemu z rodziców, czy oznacza to, że rodzic ten może decydować we wszystkich sprawach dotyczących dziecka bez wcześniejszego porozumienia z drugim rodzicem?

Sąd rzadko przyznaje prawo do sprawowania wyłącznej pieczy nad dzieckiem i wykonywania wyłącznej władzy rodzicielskiej wobec dziecka jednemu z rodziców, jednak taka decyzja zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Jeżeli sąd zdecyduje się zastosować takie rozwiązanie i powierzy prawo do sprawowania wyłącznej pieczy nad dzieckiem i wykonywania wyłącznej władzy rodzicielskiej wobec dziecka jednemu z rodziców, niektóre kwestie nadal będą wymagały omówienia z drugim z rodziców oraz uzyskania jego zgody – dotyczy to w szczególności kwestii związanych z utrzymywaniem kontaktów z dzieckiem lub wywiezieniem małoletniego do państwa trzeciego, które wywierałyby bezpośredni wpływ na prawo do kontaktów z dzieckiem przysługujące rodzicowi niewykonującemu władzy rodzicielskiej.

9 Co w praktyce oznacza decyzja sądu o powierzeniu rodzicom wspólnej opieki nad dzieckiem?

Oznacza to, że oboje rodzice wspólnie omawiają kwestie związane z dzieckiem i wspólnie podejmują decyzje dotyczące dziecka. Nie dotyczy to jednak bieżących decyzji podejmowanych na co dzień, ale wyłącznie poważnych decyzji dotyczących miejsca zamieszkania dziecka, jego kształcenia i stanu zdrowia. W art. 136 ust. 3 kodeksu cywilnego odniesiono się do czynności przekraczających zwykły zarząd, których dokonanie wymaga zgody obojga rodziców.

10 Do jakiego sądu lub organu należy się zwrócić z wnioskiem w sprawie władzy rodzicielskiej? Jakie formalności należy spełnić i jakie dokumenty dołączyć do wniosku?

Jeżeli mediacja zakończy się niepowodzeniem, należy zwrócić się do Wydziału Rodzinnego Sądu Cywilnego. Nie opracowano żadnego oficjalnego wykazu dokumentów, które należy załączyć do takiego wniosku, dlatego też można załączyć do niego wszelkie istotne dokumenty i zaświadczenia, w szczególności jeżeli potwierdzają one prawo do wykonywania władzy rodzicielskiej, w tym wszelkie porozumienia o sposobie sprawowania pieczy i wykonywania władzy rodzicielskiej i wszelkie wydane w tej sprawie orzeczenia.

11 Jaką procedurę stosuje się w takim przypadku? Czy można zastosować procedurę nadzwyczajną?

Wyznacza się konkretny termin posiedzenia w celu rozpoznania wniosku. Podczas posiedzenia sędzia wysłucha oświadczeń stron oraz zeznań innych świadków powołanych przez strony. Jeżeli sąd uzna to za konieczne, może również zwrócić się do pracowników opieki społecznej i psychologów o sporządzenie sprawozdania dotyczącego dziecka. Takie sprawozdanie sporządzają biegli powołani przez sąd po zasięgnięciu opinii stron, dziecka i innych specjalistów powiązanych w określony sposób ze sprawą. Tryb pilny stosuje się w przypadku, gdy strona występująca z wnioskiem przedstawi dostatecznie ważne powody uzasadniające konieczność bezzwłocznego podjęcia stosownych czynności. Jeżeli służy to dobru małoletniego, sąd wydaje postanowienie tymczasowe dotyczące kwestii niecierpiących zwłoki – np. kwestii związanych z uniemożliwianiem wyjazdu dziecka, sprawowaniem pieczy nad dzieckiem i wykonywaniem wobec niego władzy rodzicielskiej itp.

12 Czy można uzyskać pomoc prawną na pokrycie kosztów postępowania?

Tak, dopuszcza się możliwość wystąpienia z wnioskiem o pomoc prawną, ale aby otrzymać taką pomoc, wnioskodawca musi spełnić kryterium dochodowe zgodnie z przepisami tytułu X księgi trzeciej kodeksu organizacji i postępowania cywilnego (rozdział 12 Zbioru praw Malty). Szczegółowe informacje na temat pomocy prawnej można znaleźć w sekcji poświęconej pomocy prawnej.

13 Czy od decyzji w sprawie władzy rodzicielskiej przysługuje odwołanie?

Orzeczenie można zaskarżyć wyłącznie w przypadku, gdy przedmiotem środka zaskarżenia jest kwestia prawna – dotyczy to na przykład sytuacji, w której sąd odmówił jednej ze stron możliwości skorzystania z prawa do powołania świadka bez podania uzasadnionej przyczyny. W takiej sytuacji orzeczenie można zaskarżyć do Sądu Apelacyjnego (Court of Appeal).

14 W niektórych przypadkach może zachodzić konieczność wystąpienia do sądu lub innego organu o wykonanie decyzji w sprawie władzy rodzicielskiej. Jaka procedura ma zastosowanie w takim przypadku?

Orzeczenie Wydziału Rodzinnego Sądu Cywilnego jest wprawdzie automatycznie wykonalne, jednak w przypadkach, w których jedno z rodziców nie zastosuje się do takiego orzeczenia, rodzic, którego prawo do wykonywania władzy rodzicielskiej zostało ograniczone, może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa na policji, która zwróci się następnie o wszczęcie postępowania karnego przed Sądem Pokoju (Court of Magistrates) w celu doprowadzenia do wykonania orzeczenia oraz nałożenia grzywny (multa) lub skazania sprawcy na karę pozbawienia wolności. Ponadto do Wydziału Rodzinnego Sądu Cywilnego można wystąpić z wnioskiem o zmianę treści orzeczenia sądu.

15 Co należy zrobić, aby orzeczenie dotyczące odpowiedzialności rodzicielskiej wydane przez sąd w jednym państwie członkowskim zostało uznane i wykonane w drugim państwie członkowskim?

W takim przypadku należy postępować zgodnie z przepisami rozporządzenia (WE) nr 2201/2003 dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej (Bruksela II bis), które stanowią, że sędzia właściwy do rozpoznania sprawy musi wydać zaświadczenie, które – wraz z odpisem orzeczenia i wnioskiem o jego uznanie i wykonanie – należy złożyć do Wydziału Rodzinnego Sądu Cywilnego. We wniosku należy również podać adres do doręczeń. Wszystkie dokumenty muszą być przetłumaczone na języki maltański lub angielski.

16 Do którego sądu w danym państwie członkowskim należy się zwrócić, aby wnieść środek zaskarżenia od postanowienia o uznaniu orzeczenia dotyczącego odpowiedzialności rodzicielskiej wydanego przez sąd w innym państwie członkowskim? Jaka rodzaj postępowania ma zastosowanie w takich sytuacjach?

Strona może sprzeciwić się uznaniu orzeczenia, zwracając się do tego samego sądu, do którego skierowano wniosek o wykonanie i uznanie orzeczenia, przy czym złożone przez nią pismo zostanie włączone do tych samych akt, do których złożono wniosek. Strona powinna wskazać powody uzasadniające wstrzymanie procedury uznawania i wykonywania orzeczenia, przy czym jej sprzeciw powinien przyjąć formę odpowiedzi na wniosek.

17 Jakie prawo zastosuje sąd w postępowaniu w sprawie odpowiedzialności rodzicielskiej w sytuacji, gdy dziecko lub strony nie mieszkają w danym państwie członkowskim lub są obywatelami różnych państw?

W takim przypadku należy zastosować przepisy rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000.

Ta strona jest częścią portalu Twoja Europa.

Państwa opinia na temat przydatności przedstawionych informacji jest dla nas ważna.