As international trade and travel expand, so too does the risk that a company or an individual might be involved in a dispute having an international element. The international element could be because the parties are of different nationality or that they reside in different countries or that they have entered into a contract concerning a transaction taking place abroad.

In the event of a dispute, it is not enough to determine which court has international jurisdiction to hear and determine the case; it also has to be established which law will be applicable to determine the substance of the matter.

Please select the relevant country's flag to obtain detailed national information.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Is-sorsi vinkolanti tal-liġi domestika Belġjana huma l-leġiżlazzjoni, il-prinċipji ġenerali tal-liġi, u d-dritt konswetudinarju. Il-leġiżlazzjoni tiġi promulgata minn awtorità pubblika: il-prinċipji ġenerali tal-liġi huma legalment vinkolanti għaliex is-soċjetà hija konvinta mill-valur legali tagħhom; id-dritt konswetudinarju jinkludi l-użanza mhux miktuba u l-prattika ġeneralment aċċettata.

Fil-Belġju, il-qrati mhux meħtieġa jsegwu preċedent: il-ġurisprudenza, bħal l-opinjoni akkademika, għandha awtorità iżda ma torbothomx. Is-sentenzi tal-qorti huma validi biss bejn il-partijiet li kienu fil-kawża u għalhekk mhux fuq imħallfin oħra b’kawżi simili quddiemhom. Bl-eċċezzjoni tal-Qorti Kostituzzjonali (Cour constitutionnelle/Grondwettelijk Hof), l-ebda qorti ma tista titlob li qrati oħra jsegwu preċedent tagħha. Anke sentenza tal-Qorti tal-Kassazzjoni (Cour de cassation/Hof van Cassatie), li tista tħassar sentenza ta’ qorti inferjuri u tirreferiha għal ritrattazzjoni, ma tagħtix struzzjonijiet li jorbtu lill-qorti li terġa tisma l-każ mill-ġdid. Huwa biss meta l-Qorti tal-Kassazzjoni tagħti sentenza għat-tieni darba fl-istess każ illi l-kontenut ta’ dik is-sentenza jorbot fuq il-qorti msejjħa biex tagħti s-sentenza finali.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Jekk jogħġbok qis li s-Servizz Federali Pubbliku għall-Affarijiet Barranin għandu bażi tad-data li jagħti ħarsa ġenerali tal-konvenzjonijiet bilaterali u multilaterali ffirmati mill-1987:

https://diplomatie.belgium.be/fr/traites

https://diplomatie.belgium.be/fr/traites

https://diplomatie.belgium.be/fr/traites

https://diplomatie.belgium.be/fr/traites

Il-kontenut ta’ bosta konvenzjonijiet fis-seħħ fil-Belġju huwa ppubblikat fil-Gazzetta Uffiċjali tal-Belġju (Moniteur belge/Belgisch Staatsblad), disponibbli elettronikament mill-1997:

https://justice.belgium.be

Barra minn hekk, it-test ta’ ħafna konvenzjonijiet, anke dawk li ġew konklużi qabel l-1987, jinsab fl-istess sit elettroniku taħt l-intestatura ‘Législation consolidée’/‘Geconsolideerde Wetgeving’(li kien fiha 2,8000 oġġett mill-1 ta’ Awwissu 2004).

Fil-prinċipju l-Belġju huwa Stat sovran li għandu l-awtorità suprema fuq dawk soġġetti għall-ġuriżdizzjoni tal-qrati tiegħu. Madankollu, minħabba l-internazzjonalizzazzjoni dejjem tikber tas-soċjetà, il-Belġju qiegħed isir dejjem aktar marbut mir-regoli stabbiliti minn organizzazzjonijiet u istituzzjonijiet supranazzjonali u internazzjonali. B’mod partikolari l-Unjoni Ewropea (UE), in-Nazzjonijiet Uniti (NU), l-Organizzazzjoni tat-Trattat tal-Atlantiku tat-Tramuntana (NATO) u l-Kunsill tal-Ewropa għamlu impatt fuq il-liġi Belġjana bil-promulgazzjoni ta’ trattati u regolamenti (li jistgħu ikunu direttament applikabbli jew le) u bl-impożizzjoni ta’ direttivi u proċessi ta’ armonizzazzjoni legali sabiex iġiegħlu lill-Istati Membri ta’ dawn l-organizzazzjonijiet jallinjaw is-sistemi legali interni tagħhom.

Il-konvenzjonijiet dwar id-drittijiet tal-bniedem direttament applikabbli fil-Belġju huma l-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem u l-Karta Soċjali Ewropea, it-tnejn ippromulgati mill-Kunsill tal-Ewropa. It-testi korrispondenti fuq livell tan-Nazzjonijiet Uniti huma l-Patt dwar id-Drittijiet Ċivili u Politiċi u l-Patt Internazzjonali dwar id-Drittijiet Ekonomiċi, Soċjali u Kulturali rispettivament.

Bħala organizzazzjoni supranazzjonali, l-Unjoni Ewropea (UE) għandha influwenza sinifikanti fuq l-Istati Membri tagħha, inkluż il-Belġju. L-istrumenti legali ewlenin tal-UE huma r-regolamenti, li huma direttament applikabbli, u d-direttivi, li jridu jiġu trasposti mill-Istati Membri nfushom.

Numru bla għadd ta’ istituzzjonijiet u organizzazzjonijiet huma attivi fl-iżvilupp ta’ diversi oqsma tal-liġi, bħad-dritt internazzjonali privat, id-dritt kriminali internazzjonali, il-kummerċ internazzjonali u d-dritt ekonomiku. Biex insemmu biss ftit: in-Nazzjonijiet Uniti, l-UNCITRAL, il-Konferenza tal-Aja dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, il-UNIDROIT, il-Kunsill tal-Ewropa, l-Unjoni Ewropea u l-Komunità Ewropea, il-Kummissjoni Internazzjonali dwar l-Istat Ċivili, l-Organizzazzjoni Marittima Internazzjonali (IMO), il-IATA (it-Trasport bl-Ajru), l-Unjoni tal-Benelux, eċċ.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Kemm l-awtoritajiet federali kif ukoll l-awtoritajiet tal-istati federati tal-Belġju jistgħu, skont il-kompetenzi materjali tagħhom, jikkonkludu konvenzjonijiet bilaterali ma’ pajjiżi oħra jew reġjuni oħra tad-dinja. Bosta minn dawn il-konklużjonijiet jiġu konklużi ma’ pajjiżi ġirien jew pajjiżi li l-Belġju għandu relazzjonijiet kummerċjali mill-qrib jew importanti magħhom.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-Liġi tas-16 ta’ Lulju 2004 li tistabbilixxi l-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat (Code de doit international privé, minn issa l-quddiem ‘il-Kodiċi’) ġiet ippubblikata fil-Gazzetta Uffiċjali fis-27 ta’ Lulju 2004 (https://justice.belgium.be). Tista’ tiġi kkonsultata minn dan is-sit elettroniku: ‘Leġiżlazzjonileġiżlazzjoni konsolidata’.

Din l-iskeda informattiva tispjega s-sitwazzjoni skont il-Kodiċi. Id-dispożizzjonijiet tal-Kodiċi rigward kemm il-ġuriżdizzjoni internazzjonali kif ukoll l-effetti tal-istrumenti awtentiċi u s-sentenzi tal-qrati barranin huma applikabbli għall-kawżi li jitressqu wara d-dħul fis-seħħ tal-Liġi, kif ukoll għal sentenzi tal-qorti u strumenti awtentiċi mogħtija wara d-dħul fis-seħħ tal-Liġi. Każijiet li jippreċedu dan il-perjodu li jaqgħu barra l-arranġamenti tranżizzjonali fil-Kodiċi huma rregolati minn varjetà wiesgħa ta’ leġiżlazzjoni u korp sostanzjali ta’ ġurisprudenza u ta’ duttrina. Is-siti web segwenti jistgħu jkunu ta’ siwi:

- https://www.law.kuleuven.be/ipr/en

- https://www.ipr.be/fr

- https://www.dipr.be/fr

Il-Kodiċi japplika biss sa fejn il-każ ma jkunx irregolat minn konvenzjonijiet internazzjonali, mil-liġi tal-Unjoni Ewropea jew minn leġiżlazzjoni speċifika.

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

L-imħallfin Belġjani ma japplikawx biss il-liġi Belġjana. Ta’ sikwit ikollhom jagħtu sentenza abbażi ta’ liġi barranija.

Fid-dritt internazzjonali privat tal-Belġju hemm stipulat li d-dritt barrani għandu jiġi applikat abbażi tal-interpretazzjoni li hija aċċettata fil-pajjiż barrani; jekk il-qorti nfisha ma tkunx tista’ tiddetermina l-kontenut tal-liġi barranija, tista’ titlob għall-kooperazzjoni tal-partijiet. Meta jkun jidher biċ-ċar li huwa impossibbli li l-qorti tiddetermina l-kontenut tal-liġi barranija fi żmien raġonevoli, din trid tapplika l-liġi tal-Belġju (l-Artikolu 15 tal-Kodiċi).

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Minn mindu ġie adottat il-Kodiċi, ir-renvoi ma għadux, b’mod ġenerali, aċċettat (l-Artikolu 16 tal-Kodiċi). Madankollu, il-Kodiċi jinkludi eċċezzjoni għal-liġi applikabbli għall-persuni ġuridiċi (l-Artikolu 110 tal-Kodiċi) u l-possibiltà ta’ renvoi lejn il-liġi tal-Belġju dwar il-kapaċità tal-persuni fiżiċi (ara aktar ’l isfel).

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Fattur ta’ konnessjoni jista’ jvarja tul iż-żmien (pereż. in-nazzjonalità) jew fl-ispazju (pereż. ir-residenza abitwali).

Il-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat jagħmel tentattiv biex jispeċifika r-regola li għandha tkun applikata fl-aktar sitwazzjonijiet komuni li fihom ikun hemm tibdil fil-fattur ta’ konnessjoni.

Fir-rigward tal-effetti taż-żwieġ, pereżempju, l-ewwel fattur ta’ konnessjoni skont il-Kodiċi huwa r-residenza abitwali tal-konjuġi fil-waqt li fih jiġu invokati l-effetti tiegħu (l-Artikolu 48).

Fil-każ ta’ filjazzjoni, il-Kodiċi jispeċifika li l-liġi applikabbli hija l-liġi taċ-ċittadinanza tal-persuna, fi żmien it-twelid tat-tarbija, li qiegħda tikkontesta l-filjazzjoni (l-Artikolu 62 tal-Kodiċi).

Id-drittijiet in rem fuq il-propjetà huma rregolati mil-liġi tal-Istat fejn tkun tinsab il-proprjetà fil-waqt tal-invokazzjoni tad-dritt. Madankollu, il-Kodiċi jispeċifika li l-akkwiżizzjoni u t-telf ta’ tali drittijiet huma rregolati mil-liġi tal-Istat fejn tkun tinsab il-proprjetà fil-waqt li seħħew l-atti jew il-fatti invokati bħala bażi għall-akkwiżizzjoni jew it-telf tad-dritt (l-Artikolu 87 tal-Kodiċi).

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Ir-regoli normali dwar il-konflitt ta’ liġijiet ma japplikawx f’għadd ta’ każijiet definiti fil-Kodiċi.

1. Il-liġi deżinjata mill-Kodiċi, b’eċċezzjoni, mhijiex applikabbli fil-każijiet li fihom ikun jidher biċ-ċar li, fid-dawl taċ-ċirkostanzi kollha, is-sitwazzjoni għandha biss rabta dgħajfa mal-Belġju, u hija marbuta mill-qrib ferm ma’ Stat ieħor. F’dan il-każ, tapplika l-liġi ta’ dak l-Istat l-ieħor (l-Artikolu 19 tal-Kodiċi).

2. Ir-regoli supremi jew ir-regoli tal-liġi pubblika tal-liġi tal-Belġju li jirregolaw sitwazzjoni internazzjonali irrispettivament mil-liġi deżinjata mir-regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet jibqgħu applikabbli (l-Artikolu 20 tal-Kodiċi).

3. Teżisti eċċezzjoni għall-politika pubblika internazzjonali li tippermetti li ċerti aspetti ta’ liġi barranija ma jkunux applikati jekk l-effett tagħhom ikun intollerabbli fl-ordinament ġuridiku tal-Belġju (l-Artikolu 21 tal-Kodiċi).

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Il-qorti tal-Belġju tista’ tirrikjedi lill-partijiet biex jistabbilixxu l-kontenut u l-ambitu tal-liġi barranija. Il-qorti tista’ tapplika wkoll il-Konvenzjoni Ewropea dwar l-informazzjoni dwar id-dritt barrani, iffirmata f’Londra fis-7 ta’ Ġunju 1968. Meta tkun rikjesta evidenza awtentika, il-parti tintalab tipproduċi dikjarazzjoni magħrufa bħala certificat de coutume, li fiha l-awtorità barranija xierqa tagħti evidenza awtentika tar-regoli li huma jew li kienu applikabbli f’pajjiżha.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Meta l-qorti tal-Belġju jkollha ġuriżdizzjoni skont ir-regoli msemmija aktar ’il fuq, xorta trid tikkunsidra liema liġi għandha tiġi applikata minnha fir-rigward tat-tilwima. Hija tieħu deċiżjoni dwar din il-kwistjoni f’konformità mad-dritt internazzjonali privat tal-Belġju. Skont ir-ratione materiae tat-tilwima, hemm diversi fatturi li jistgħu jikkollegaw il-każ ma’ ordinament ġuridiku partikolari. Il-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat huwa strutturat skont is-suġġett, u jindika l-fattur ta’ konnessjoni rilevanti għall-materja. Uħud minn dawn l-oqsma huma diskussi aktar ’l isfel.

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Din il-materja hija regolata mir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta’ Ġunju 2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi kuntrattwali, magħruf bħala r-Regolament “Ruma I”. Il-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat jestendi l-applikazzjoni tal-Konvenzjoni ta’ Ruma l-antika tal-1980 għal kwistjonijiet kontrattwali li kienu esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu. Il-Kodiċi dalwaqt għandu jiġi adattat biex iqis is-sitwazzjoni li tirriżulta mis-sostituzzjoni tal-Konvenzjoni ta’ Ruma l-antika bir-Regolament Ruma I.

Madankollu, ċerti materji esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tar-Regolament huma rregolati minn regoli speċifiċi, jew:

– skont konvenzjonijiet internazzjonali (b’mod partikolari l-Konvenzjoni ta’ Ġinevra tas-7 ta’ Ġunju 1930 għar-riżolviment ta’ ċerti konflitti tal-liġijiet f’rabta mal-kambjali u maċ-ċedoli, u l-Konvenzjoni ta’ Ġinevra tad-19 ta’ Marzu 1931 għar-riżolviment ta’ ċertu konflitt tal-liġijiet f’rabta maċ-ċekkijiet), jew inkella

– skont dispożizzjonijiet speċifiċi tal-Kodiċi (b’mod partikolari l-Artikolu 124 dwar it-trusts u l-Artikolu 111 dwar il-ftehimiet ta’ sħubija).

Fl-aħħar nett, ta’ min jieħu nota tal-fatt li, skont l-Artikolu 25 tar-Regolament, ċerti konvenzjonijiet internazzjonali jibqgħu japplikaw, jiġifieri:

– il-Konvenzjoni ta’ Budapest tal-21 ta’ Ġunju 2001 dwar il-kuntratt għat-trasport tal-merkanzija permezz ta’ passaġġi fuq l-ilma intern,

– il-Konvenzjoni Internazzjonali ta’ Londra tat-28 ta’ April 1989 dwar l-assistenza,

– il-Konvenzjonijiet Internazzjonali għall-unifikazzjoni ta’ ċerti regoli fir-rigward tal-kolliżjonijiet u s-salvataġġ fuq il-baħar, iffirmati fi Brussell fit-23 ta’ Settembru 1910, u l-Protokoll tal-Firma mehmuż miegħu.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Din il-materja hija regolata mir-Regolament (KE) Nru 864/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta’ Ġunju 2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali, magħruf bħala r-”Regolament Ruma II”. Il-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat japplika wkoll għal kwistjonijiet esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu.

Madankollu, ċerti materji li mhumiex koperti mir-Regolament huma rregolati minn regoli speċifiċi. Għaldaqstant, l-obbligu li jirriżulta minn att malafamanti jew minn ksur tad-drittijiet tal-privatezza jew tal-personalità huwa rregolat mil-liġi tal-Istat fejn ikun seħħ l-att jew id-dannu jew fejn ikun hemm it-theddida li jseħħ, fuq għażla tal-attur, sakemm il-persuna responsabbli ma tistabbilixxix li ma setgħetx tipprevedi li d-dannu kien se jseħħ f’dak l-Istat (ara l-Artikolu 99 tal-Kodiċi).

Ta’ min jinnota, li skont l-Artikolu 28 tar-Regolament, ċerti konvenzjonijiet internazzjonali jibqgħu japplikaw, jiġifieri:

– Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-4 ta’ Mejju 1971 dwar il-liġi applikabbli għall-inċidenti tat-traffiku,

– il-Konvenzjoni Internazzjonali għall-unifikazzjoni ta’ ċerti regoli dwar il-ġuriżdizzjoni ċivili f’materji ta’ kolliżjoni, il-Konvenzjoni Internazzjonali għall-unifikazzjoni ta’ ċerti regoli relatati mal-ġuriżdizzjoni penali fi kwistjonijiet ta’ kolliżjoni jew inċidenti oħra ta’ navigazzjoni, u l-Konvenzjoni Internazzjonali għall-unifikazzjoni ta’ ċerti regoli relatati mas-sekwestru tal-bastimenti tal-baħar, kollha kemm huma ffirmati fi Brussell fl-10 ta’ Mejju 1952,

– il-Konvenzjoni Internazzjonali dwar l-assistenza, Londra, it-28 ta’ Mejju 1989,

– il-Konvenzjoni dwar l-għoti ta’ privattivi Ewropej, Munich, il-5 ta’ Ottubru 1973,

– il-Konvenzjoni Internazzjonali tad-29 ta’ Mejju 1933 għall-unifikazzjoni ta’ ċerti regoli relatati mas-sekwestru kawtelatorju tal-inġenji tal-ajru,

– il-Konvenzjonijiet Internazzjonali għall-unifikazzjoni ta’ ċerti regoli fir-rigward tal-kolliżjonijiet u s-salvataġġ fuq il-baħar, iffirmati fi Brussell fit-23 ta’ Settembru 1910, u l-Protokoll tal-Firma mehmuż miegħu.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Sakemm ma jkunx speċifikat mod ieħor mill-Kodiċi, il-liġi applikabbli f’tilwimiet relatati mal-kapaċità u l-istatus personali hija l-liġi tal-istess Stat tan-nazzjonalità tal-persuna. L-istess regola tapplika għal bidliet fil-ġeneru (l-Artikolu 35 ter tal-Kodiċi).

Fir-rigward tal-kapaċità tal-persuni fiżiċi, il-Kodiċi jinkludi dispożizzjoni għal renvoiparzjali: il-kwistjoni tkun koperta mil-liġi tal-Belġju jekk id-dritt barrani jkun jitlob l-applikazzjoni tal-liġi tal-Belġju (l-Artikolu 34 tal-Kodiċi).

Skont il-prinċipju ġenerali, il-liġi applikabbli għall-iddeterminar tal-kunjomijiet u tal-ismijiet hija l-liġi tal-Istat tan-nazzjonalità tal-persuna (l-Artikolu 37 (1) tal-Kodiċi) jew, jekk ikollhom iktar minn passaport wieħed, il-liġi ta’ wieħed minn dawk l-Istati li tagħhom hija ċittadin (l-Artikolu 37(2) tal-Kodiċi).

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Bħala regola ġenerali biex tiġi determinata l-liġi applikabbli, l-Artikolu 62(1), l-ewwel subparagrafu tal-Kodiċi jistipula li d-determinazzjoni u l-kontestazzjoni tal-paternità jew tal-maternità ta’ persuna hija rregolata mil-liġi tal-Istat tan-nazzjonalità tal-persuna fil-waqt tat-twelid tat-tarbija jew, jekk id-determinazzjoni tal-paternità jew tal-maternità tirriżulta minn att volontarju, fil-waqt ta’ dak l-att.

Meta l-liġi deżinjata ma teħtieġx il-kunsens tal-wild f’każ ta’ determinazzjoni volontarja tal-filjazzjoni, ir-rekwiżiti u l-kundizzjonijiet ta’ dan il-kunsens u l-forma tal-esprezzjoni huma determinati mil-liġi tal-Istat fejn huwa abitwalment residenti l-wild fil-mument tal-kunsens (l-Artikolu 62(1), it-tieni subparagrafu tal-Kodiċi).

3.4.2 L-adozzjoni

Il-kundizzjonijiet biex tkun stabbilita adozzjoni huma rregolati mil-liġi nazzjonali tal-ġenitur adottiv jew id-dritt nazzjonali komuni konġunt tal-ġenituri adottivi. Jekk il-ġenituri adottivi ma jkollhomx l-istess nazzjonalità, il-kundizzjonijiet huma rregolati mil-liġi tar-residenza abitwali tagħhom jew, jekk dan ma jkunx possibbli, mil-liġi tal-Belġju (l-Artikolu 67 tal-Kodiċi).

Il-liġi applikabbli għad-diversi kunsensi meħtieġa hija dik tal-Istat li fih il-persuna adottata jkollha r-residenza abitwali tagħha. Madankollu, jekk din il-liġi ma tirrikjedix il-kunsens tal-persuna adottata jew tal-awturi jew rappreżentanti legali, jew ma tipprevedix l-adozzjoni, il-kunsens jiġi regolat mil-liġi tal-Belġju (l-Artikoli 67 u 68 tal-Kodiċi).

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Fir-rigward tal-liġi applikabbli għaż-żwieġ, il-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat jagħmel distinzjoni bejn:

1. il-wegħda ta’ żwieġ: il-liġi tal-Istat tar-residenza abitwali tal-konjuġi futuri jew, jekk dan ma jkunx possibbli, il-liġi tal-Istat li ż-żewġ konjuġi futuri jkollhom in-nazzjonalità tiegħu jew, jekk dan ma jkunx possibbli, il-liġi tal-Belġju (l-Artikolu 45 tal-Kodiċi);

2. il-konklużjoni ta’ żwieġ: il-liġi nazzjonali ta’ kull wieħed mill-konjuġi, bil-possibbiltà tal-eċċezzjoni ta’ żwieġ bejn persuni tal-istess sess fis-sens li d-dispożizzjoni ta’ liġi barranija li tipprojbixxi tali żwieġ tkun eskluża jekk wieħed mill-konjuġi jkollu n-nazzjonalità ta’ Stat li l-liġi tiegħu tkun tippermetti tali żwieġ jew ikollu r-residenza abitwali tiegħu fih (l-Artikolu 46 tal-Kodiċi);

3. formalitajiet: il-liġi tal-Istat fejn jiġi ċċelebrat iż-żwieġ (l-Artikolu 47 tal-Kodiċi);

4. l-effetti ta’ żwieġ: il-liġi tal-Istat tar-residenza abitwali tal-konjuġi jew, jekk dan ma jkunx possibbli, il-liġi tal-Istat li ż-żewġ konjuġi jkollhom in-nazzjonalità tiegħu jew, jekk dan ma jkunx possibbli, il-liġi tal-Belġju (l-Artikolu 48 tal-Kodiċi).

3.5.2 oppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

Fir-rigward tas-sħubijiet jew kull għamla ta’ koabitazzjoni soġġetta għar-reġistrazzjoni, il-liġi tal-Belġju tiddistingwi bejn ir-relazzjonijiet bejn il-koabitanti li joħolqu rabta ekwivalenti għaż-żwieġ u relazzjonijiet li ma joħolqux rabta ekwivalenti għaż-żwieġ.

Il-liġi applikabbli għal dawk tal-ewwel hija l-liġi li tapplika għaż-żwieġ (ara aktar ’il fuq), filwaqt li l-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet ta’ koabitazzjoni li ma joħolqux rabta ekwivalenti għaż-żwieġ hija l-liġi tal-Istat fejn tkun ġiet irreġistrata r-relazzjoni ta’ koabitazzjoni għall-ewwel darba.

Ma hemm l-ebda dispożizzjoni speċifika li tirregola r-relazzjonijiet ta’ koabitazzjoni mhux irreġistrati.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

F’dak li jikkonċerna d-divorju u s-separazzjoni de facto, ir-regoli fir-Nru 1259/2010 tal-20 ta' Diċembru 2010 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-liġi applikabbli għad-divorzju u għas-separazzjoni legali, magħruf bħala “Ruma III”, saru ġeneralment applikabbli. L-għażla tal-liġi applikabbli għall-konjuġi trid tiġi speċifikata mhux iktar tard mill-ewwel dehra tagħhom quddiem il-qorti li quddiemha tressaq ir-rikors għad-divorzju jew separazzjoni legali.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

L-Artikolu 15 tar-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 4/2009 tat-18 ta’ Diċembru 2008 dwar il-ġurisdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni tad-deċiżjonijiet u l-kooperazzjoni f’materji relatati ma’ obbligi ta’ manteniment jirreferi għall-istatus ta’ manteniment għall-Protokoll tal-Aja tat-23 ta’ Novembru 2007 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi ta’ Manteniment. Normalment, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-Istat li fih il-kreditur tal-manteniment ikollu r-residenza abitwali tiegħu jew tagħha. Madanakollu, jeżistu regoli speċjali bejn it-tfal u l-ġenituri tagħhom, fil-konfront ta’ persuni taħt il-21 sena fir-relazzjonijiet tagħhom ma’ persuni li mhumiex il-ġenituri tagħhom, bejn konjuġi u eks konjuġi, u bejn persuni li ż-żwieġ tagħhom ikun ġie annullat. Il-Protokoll għandu wkoll dispożizzjoni li tippermetti lill-partijiet li jindikaw il-liġi applikabbli.

Barra minn hekk, il-Konvenzjoni tal-Aja tal-24 ta’ Ottubru 1956 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi ta’ manteniment fil-konfront tat-tfal tapplika għar-relazzjonijiet bejn il-Belġju u Stat li jkun parti minnha mingħajr ma jkun għadu rratifika l-Protokoll tal-Aja tat-23 ta’ Novembru 2007 indikat aktar ’il fuq.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Is-sħab jistgħu jagħżlu għalihom infushom il-liġi li tirregola r-reġim tal-proprjetà matrimonjali tagħhom. Din l-għażla hija limitata bejn il-liġi tal-Istat tal-ewwel residenza abitwali tas-sħab wara ċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ tagħhom, u l-liġi nazzjonali ta’ wieħed mill-konjuġi (l-Artikolu 49 tal-Kodiċi).

Fin-nuqqas ta’ għażla tal-liġi applikabbli, ir-reġim tal-proprjetà matrimonjali jkun irregolat mil-liġi tal-Istat tal-ewwel residenza abitwali tas-sħab wara ċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ tagħhom. Fil-każ li dawn ir-residenzi abitwali ma jkunux fl-istess Stat, il-liġi applikabbli hija dik tal-Istat li ż-żewġ sħab kellhom in-nazzjonalità tiegħu fil-waqt taċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ tagħhom. F’każijiet oħra, il-liġi li tapplika hija l-liġi tal-Istat fejn kien iċċelebrat iż-żwieġ (l-Artikolu 51 tal-Kodiċi).

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Dan il-qasam huwa rregolat mir-Regolament (UE) Nru 650/2012 tal-4 ta’ Lulju 2012 dwar il-ġurisdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet u l-aċċettazzjoni u l-infurzar ta’ strumenti awtentiċi fil-qasam tas-suċċessjonijiet u dwar il-ħolqien ta’ Ċertifikat Ewropew tas-Suċċessjoni.

3.8 Proprjetà reali

Għall-iddeterminar tal-liġi applikabbli, jintuża wkoll il-kriterju tal-lok li fih tinsab il-proprjetà (l-Artikolu 87 tal-Kodiċi).

3.9 Insolvenza

L-insolvenza hija rregolata mir-Regolament (KE) Nru 1346/2000 tad-29 ta’ Mejju 2000 dwar il-proċedimenti ta’ falliment. Il-prinċipju bażiku fir-Regolament huwa li hemm proċedura universali ewlenija waħda ta’ insolvenza, li eventwalment tkun segwita minn proċedura territorjali sekondarji

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Id-dispożizzjonijiet essenzjali tad-dritt internazzjonali privat Bulgaru jinsabu fil-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat (Kodeks na mezhdunarodnoto chastno pravo) (KMCP). Il-prinċipju ewlieni li jiddetermina l-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet fid-dritt privat b’element internazzjonali huwa li relazzjonijiet bħal dawn huma rregolati mil-liġi tal-Istat li miegħu jkunu marbuta l-aktar mill-qrib.

Skont il-Kostituzzjoni, it-trattati internazzjonali ratifikati huma parti mil-liġi domestika tal-pajjiż u jipprevalu fuq ir-regoli tal-leġiżlazzjoni nazzjonali.

Ir-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet applikati fi proċeduri ċivili jistgħu jinstabu wkoll fil-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili (Grazhdanski protsesualen kodeks, GPK).

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Ara hawn fuq

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Ara hawn fuq

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Skont l-Artikolu 28 tal-KMCP, il-ġurisdizzjoni internazzjonali tiġi vverifikata mill-qorti fuq l-inizjattiva tagħha stess, mingħajr ma l-partijiet fil-kawża jkollhom jitolbu dan. Id-deċiżjoni li tiddetermina li l-eżistenza jew l-assenza ta’ dik il-ġurisdizzjoni hija soġġetta għal appell intermedju u ta’ kassazzjoni. Hemm ċans li l-qorti tkun familjari ma’ u tapplika r-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet.

Meta d-determinazzjoni ta’ liema liġi tapplika tiddependi fuq il-klassifikazzjoni tal-elementi essenzjali jew tar-relazzjoni legali, dawn l-elementi jew relazzjonijiet jiġu kklassifikati skont il-liġi Bulgara. Fil-valutazzjoni tal-klassifikazzjoni, il-qorti trid tqis l-element internazzjonali fir-relazzjonijiet li jkunu qed jiġu solvuti.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Id-dritt internazzjonali privat Bulgaru huwa familjari ma’ u jirrikorri għad-duttrina tar-renvoi. Ir-remissjoni għal-liġi Bulgara u t-trażmissjoni għal-liġi ta’ pajjiż terz mhumiex ammissibbli fir-rigward ta’:

1. l-istatus legali ta’ persuni ġuridiċi u ta’ entitajiet mhux inkorporati;

2. ir-rekwiżiti formali għat-tranżazzjonijiet legali;

3. l-għażla tal-liġi applikabbli;

4. manteniment;

5. relazzjonijiet kuntrattwali;

6. relazzjonijiet mhux kuntrattwali.

Skont l-Artikolu 40(3) tal-KMPC, il-liġi sostantiva Bulgara jew, rispettivament, il-liġi sostantiva tal-pajjiż terz, tapplika fil-każ li r-renvoi jiġi aċċettat.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Skont l-Artikolu 27 tal-KMCP, jekk ir-raġunijiet għall-ġurisdizzjoni internazzjonali kienu jeżistu meta nfetħet il-kawża, dik il-ġurisdizzjoni tinżamm anke jekk dawn ir-raġunijiet ma jibqgħux fis-seħħ waqt li l-proċeduri jkunu għaddejjin. Jekk il-ġurisdizzjoni internazzjonali ma kinitx teżisti meta nfetħet il-kawża, din il-ġurisdizzjoni tingħata jekk jinħolqu r-raġunijiet għaliha waqt li l-proċeduri jkunu għaddejjin.

Kwalunkwe bidla intervenjenti fiċ-ċirkostanzi sottostanti għad-determinazzjoni tal-liġi applikabbli m’għandhiex effett retroattiv: l-Artikolu 42 tal-KMCP.

Jekk il-post fejn tkun tinsab proprjetà jinbidel wara li jiġi stabbilit jew mitmum dritt in rem, il-liġi applikabbli tinbidel b’mod korrispondenti. Skont l-Artikolu 66 tal-KMCP, meta proprjetà tiġi rilokata, id-drittijiet miksuba skont il-liġi tal-Istat fejn kienet tinsab qabel dik il-proprjetà ma jistgħux jiġu eżerċitati bi preġudizzju għall-liġi tal-Istat fejn dik il-proprjetà tkun ġiet rilokata.

Skont l-Artikolu 93(4) tal-KMCP, il-partijiet f’kuntratt jistgħu fi kwalunkwe ħin jaqblu li jissoġġettaw dak il-kuntratt kompletament jew parzjalment għal liġi għajr dik li qabel kienet tirregola l-kuntratt ikkonċernat.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

L-uniku każ fejn dispożizzjoni ta’ liġi barranija ma tapplikax huwa jekk il-konsegwenzi tal-applikazzjoni tagħha jkunu manifestament inkompatibbli mal-politika pubblika Bulgara.

L-applikazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet fil-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat ma tippreġudikax l-applikazzjoni tar-regoli obbligatorji tal-liġi Bulgara li, meta wieħed iqis is-suġġett u l-għan tagħhom, iridu japplikaw minkejja t-trażmissjoni għal liġi barranija.

Il-qorti tista’ tqis ir-regoli obbligatorji ta’ Stat ieħor li miegħu r-relazzjoni għandha rabta mill-qrib jekk dawn ir-regoli, skont il-liġi tal-Istat li jkun stabbilixxa dawn ir-regoli, iridu jiġu applikati irrispettivament minn liema liġi tkun ġiet iddeterminata bħala applikabbli minn regola tal-Kodiċi dwar il-kunflitt tal-liġijiet. Sabiex tiddeċiedi jekk għandhiex tikkunsidra tali regoli speċjali obbligatorji, il-qorti jeħtiġilha tqis in-natura ta’ dawn ir-regoli u s-suġġett tagħhom u l-konsegwenzi tal-applikazzjoni jew tan-nuqqas ta’ applikazzjoni tagħhom.

Il-qrati Bulgari għandhom ġurisdizzjoni fuq azzjonijiet li jitressqu kontra diversi konvenuti jekk jeżistu r-raġunijiet għall-ġurisdizzjoni fir-rigward ta’ wieħed minn dawn il-konvenuti. Meta l-qrati Bulgari jkollhom ġurisdizzjoni fuq waħda mill-azzjonijiet imressqa mill-attur, huma għandhom ġurisdizzjoni biex jeżaminaw il-bqija tal-azzjonijiet ukoll.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Il-qorti jew awtorità oħra li tapplika l-liġi tistabbilixxi l-kontenut tal-liġi barranija fuq l-inizjattiva tagħha stess. Il-qorti tista’ tirrikorri għall-metodi previsti fit-trattati internazzjonali, tista’ titlob informazzjoni mill-Ministeru tal-Ġustizzja jew minn korp ieħor, u titlob opinjonijiet mingħand esperti u istituzzjonijiet speċjalizzati.

Minkejja dak li ntqal hawn fuq, il-partijiet għandhom id-dritt li jipproduċu dokumenti li jistabbilixxu l-kontenut tad-dispożizzjonijiet tal-liġi barranija li fuqha jibbażaw il-mozzjonijiet jew l-oġġezzjonijiet tagħhom, jew inkella jgħinu lill-qorti jew lil awtorità oħra li tapplika l-liġi. Il-qorti jew awtorità oħra li tapplika l-liġi tista’ tordna lill-partijiet biex jgħinu fl-istabbiliment tal-kontenut tal-liġi barranija.

Il-liġi barranija tiġi interpretata u applikata bl-istess mod kif tiġi interpretata u applikata fl-Istat li ħoloqha.

It-tqassim tal-oneru tal-provi jiġi ddeterminat mil-liġi sostantiva li tirregola l-konsegwenzi tal-fatt li jeħtieġ il-prova.

Meta l-ġurisdizzjoni tal-qrati Bulgari tkun tista’ tiġi stipulata permezz ta’ ftehim bejn il-partijiet fit-tilwima, din il-ġurisdizzjoni tista’ tiġi stabbilita anke mingħajr ftehim bħal dan jekk il-konvenut jaċċettaha b’mod espliċitu jew taċitu permezz ta’ atti dwar il-merti tat-tilwima.

L-awtoritajiet tal-eżekuzzjoni Bulgari għandhom il-ġurisdizzjoni esklussiva li jisfurzaw l-eżekuzzjoni meta l-obbligu li jkun is-suġġett ta’ din l-azzjoni jrid jitwettaq minn persuna li abitwalment tirrisjedi fil-Bulgarija jew meta s-suġġett ta’ din l-azzjoni jkun jinsab fil-Bulgarija.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Dan il-qasam huwa rregolat mir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta’ Ġunju 2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi kuntrattwali (Ruma I), u l-Bulgarija hija wkoll parti għall-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980, il-Konvenzjoni 80/934/KEE dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi kuntrattwali miftuħa għall-iffirmar f’Ruma fid-19 ta’ Ġunju 1980.

F’każ li r-Regolament imsemmi hawn fuq ma jkunx applikabbli, japplikaw id-dispożizzjonijiet tal-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat.

Il-qrati Bulgari jkollhom ġurisdizzjoni fuq azzjonijiet dwar relazzjonijiet kuntrattwali meta l-konvenut ikollu residenza abitwali, sede jew post prinċipali tan-negozju fil-Bulgarija, meta l-attur jew ir-rikorrent ikun ċittadin Bulgaru jew persuna ġuridika rreġistrata fil-Bulgarija, u meta l-post tat-twettiq tal-obbligu jkun fil-Bulgarija jew meta l-konvenut ikollu post tan-negozju prinċipali fil-Bulgarija.

Il-kuntratti huma rregolati mil-liġi magħżula mill-partijiet.

Sakemm ma jiġix miftiehem mod ieħor, huwa preżunt li l-partijiet aċċettaw bħala applikabbli l-użu li l-partijiet jafu bih jew li suppost kienu jafu bih, u li huwa magħruf b’mod wiesa’ fil-kummerċ internazzjonali jew fil-kummerċ, u li regolarment jiġi osservat mill-partijiet fil-kuntratti tat-tip involuti fil-kummerċ partikolari involut.

Bl-għażla tagħhom, il-partijiet jistgħu jagħżlu liġi applikabbli għall-kuntratt kollu jew għal parti minnu biss.

Meta s-suġġett tal-kuntratt ikun dritt in rem fi proprjetà immobbli, il-kuntratt ikun preżunt li huwa marbut l-aktar mill-qrib mal-Istat fejn tinsab il-proprjetà immobbli.

Il-konklużjoni u l-validità materjali ta’ kuntratt jew ta’ kwalunkwe dispożizzjoni separata ta’ kuntratt huma rregolati mil-liġi tal-Istat li tapplika għall-validità tal-kuntratt. Kuntratt ikun validu jekk jissodisfa r-rekwiżiti formali stabbiliti mil-liġi applikabbli għall-kuntratt kif previst mill-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat jew mil-liġi tal-Istat li fih jiġi konkluż il-kuntratt. Il-liġi li tirregola l-kuntratt tapplika wkoll fir-rigward tal-prova tal-kuntratt, safejn din il-liġi tinkludi regoli li joħolqu preżunzjonijiet ta’ liġi jew dispożizzjonijiet oħra dwar l-oneru tal-provi.

Il-qrati Bulgari għandhom ġurisdizzjoni fuq azzjonijiet imressqa minn konsumatur meta l-konvenut ikollu residenza abitwali, sede statutorja jew post prinċipali tan-negozju fil-Bulgarija, meta l-attur jew l-applikant ikun ċittadin Bulgaru jew persuna ġuridika rreġistrata fil-Bulgarija u meta jkollu residenza abitwali fil-Bulgarija.

Id-dispożizzjonijiet tal-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat ma japplikaw għal ebda obbligu li jirriżulta minn kambjala, ċedola u ċekk.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Dan il-qasam huwa rregolat mir-Regolament (KE) Nru 864/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-11 ta’ Lulju 2007 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (Ruma II).

F’każ li r-Regolament imsemmi hawn fuq ma jkunx applikabbli, japplikaw id-dispożizzjonijiet tal-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat.

L-obbligi li jirriżultaw minn tort jew delitt huma rregolati mil-liġi tal-Istat li fit-territorju tiegħu tirriżulta jew li aktarx tirriżulta l-ħsara diretta (lex loci delicti commissi). Meta l-awtur tat-tort jew delitt u l-persuna li ġġarrab id-dannu t-tnejn li huma jkollhom ir-residenza abitwali jew il-post tan-negozju tagħhom fl-istess Stat u fl-istess mument meta jseħħ id-dannu, tapplika l-liġi ta’ dak l-Istat.

Minkejja dan ta’ hawn fuq, jekk miċ-ċirkostanzi kollha jidher li t-tort jew delitt huwa manifestament aktar marbut mill-qrib ma’ Stat ieħor, tapplika l-liġi ta’ dak l-Istat l-ieħor. Konnessjoni manifestament aktar mill-qrib tista’ tkun ibbażata fuq relazzjoni preeżistenti bejn il-partijiet, bħal kuntratt li huwa marbut mill-qrib mat-tort jew delitt inkwistjoni.

Il-qrati Bulgari għandhom ġurisdizzjoni fuq azzjonijiet dwar dannu mġarrab bħala riżultat ta’ tort jew delitt meta l-konvenut ikollu residenza abitwali, sede, meta l-attur jissodisfa l-istess kundizzjonijiet, u meta l-att dannuż ikun twettaq fil-Bulgarija jew meta d-dannu jkun seħħ fil-Bulgarija.

Meta jkun ikkawżat dannu, jew ikun hemm riskju li jkun qed jiġi kkawżat dannu, minn prodott difettuż, l-obbligu ta’ kumpens ikun irregolat mil-liġi tal-Istat fejn tkun abitwalment residenti l-persuna li tkun qed iġġarrab id-dannu.

L-obbligi li jirriżultaw minn att ta’ kompetizzjoni żleali u ta’ restrizzjoni tal-kompetizzjoni huma rregolati mil-liġi tal-Istat li fit-territorju tiegħu l-interessi tal-kompetituri fir-relazzjonijiet bejniethom, jew l-interessi kollettivi tal-konsumaturi, ikunu, jew x’aktarx li se jkunu, affettwati direttament u sostanzjalment.

L-obbligi li jirriżultaw mill-ksur tad-drittijiet fir-rigward tal-personalità permezz tal-mezzi ta’ komunikazzjoni tal-massa u mill-ksur tad-drittijiet relatati mal-protezzjoni tad-data personali huma rregolati, skont il-preferenza tal-persuna li tkun qed iġġarrab il-ħsara, mil-liġi tal-Istat li fih dik il-persuna tkun abitwalment residenti, jew mil-liġi tal-Istat li fit-territorju tiegħu tkun seħħet il-ħsara, jew mil-liġi tal-Istat tal-post tan-negozju tal-konvenut.

L-obbligi li jirriżultaw mill-qerda tal-ambjent huma rregolati mil-liġi tal-Istat li fit-territorju tiegħu tirriżulta l-ħsara.

L-obbligi li jirriżultaw minn ksur tad-drittijiet tal-awtur, ta’ drittijiet relatati mad-drittijiet tal-awtur, u tad-drittijiet tal-proprjetà industrijali huma rregolati mil-liġi tal-Istat li għalih qed tintalab il-protezzjoni tad-dritt (lex loci protectionis).

L-obbligi li jirriżultaw minn arrikkiment indebitu huma rregolati mil-liġi tal-Istat li fih iseħħ l-arrikkiment ħlief meta l-arrikkiment indebitu jseħħ b’rabta ma’ relazzjoni oħra bejn il-partijiet (pereżempju kuntratt li jkun marbut mill-qrib mal-arrikkiment indebitu).

L-obbligi li jirriżultaw minn aġenzija mingħajr awtorità huma rregolati mil-liġi tal-Istat tar-residenza abitwali jew tal-post tan-negozju tal-parti kkonċernata fil-mument meta tassumi l-aġenzija. Meta l-obbligu li jirriżulta minn aġenzija mingħajr awtorità jkun marbut mal-protezzjoni ta’ persuna fiżika jew ta’ proprjetà speċifika, il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-Istat li fih il-persuna kienet preżenti jew li fih tkun tinsab il-proprjetà fil-mument tal-aġenzija mingħajr awtorità. Jekk miċ-ċirkostanzi kollha jidher li l-aġenzija mingħajr awtorità tkun manifestament aktar marbuta mill-qrib ma’ Stat ieħor, tapplika l-liġi ta’ dak l-Istat l-ieħor.

Wara li jinħoloq obbligu li jirriżulta minn relazzjoni mhux kuntrattwali, il-partijiet jistgħu jissottomettu dan l-obbligu lil liġi tal-għażla tagħhom.

Il-liġi applikabbli għall-obbligi li jirriżultaw minn relazzjoni mhux kuntrattwali tirregola l-kundizzjonijiet u l-firxa tar-responsabbiltà u l-persuni responsabbli, ir-raġunijiet għall-eżenzjonijiet mir-responsabbiltà u kwalunkwe limitazzjoni u diviżjoni tar-responsabbiltà, il-miżuri meħuda biex tiġi żgurata l-eżekuzzjoni, it-tipi ta’ korriment jew dannu, il-persuni intitolati għal kumpens għal korriment jew dannu mġarrba personalment, ir-responsabbiltà għal korriment ikkawżat minn persuna oħra, il-modi kif obbligu jista’ jinħall, u l-prova tal-obbligi.

Il-liġi applikabbli ma tirregolax ir-responsabbiltà tal-Istat u tal-korpi rregolati mid-dritt pubbliku, inklużi l-awtoritajiet u r-rappreżentanti tagħhom, għal atti mwettqa minnhom waqt l-eżerċitar tas-setgħat tagħhom.

Tkun xi tkun il-liġi applikabbli, fid-determinazzjoni tar-responsabbiltà, iridu jiġu kkunsidrati r-regoli tas-sikurezza u tal-kondotta li kienu fis-seħħ fil-post u fiż-żmien tat-twettiq tal-att dannuż.

Id-dritt tal-persuni li jkunu sofrew korriment jew dannu li jieħdu azzjoni diretta kontra l-assiguratur tal-persuna allegatament responsabbli huwa rregolat mil-liġi applikabbli għall-obbligu li jirriżulta mir-relazzjoni mhux kuntrattwali rilevanti.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Il-kapaċità ta’ persuna li jkollha d-drittijiet u d-dmirijiet u li tidħol f’relazzjonijiet legali hija rregolata mil-liġi nazzjonali tagħha (lex patriae) (il-liġi tal-Istat li tiegħu għandha ċ-ċittadinanza l-persuna). Meta l-liġi applikabbli għal relazzjoni speċifika tistabbilixxi kundizzjonijiet speċjali rigward il-kapaċità li wieħed ikollu drittijiet u dmirijiet, tapplika dik il-liġi. Skont l-Artikolu 50(2) tal-KMCP, meta jsir kuntratt bejn persuni li jkunu preżenti fit-territorju tal-istess Stat, il-persuna li tkun kapaċi jkollha drittijiet u dmirijiet skont il-liġi ta’ dak l-Istat tista’ ma tinvokax l-inkapaċità tagħha skont il-liġi ta’ Stat ieħor, ħlief meta l-kontroparti kienet konxja ta’ dik l-inkapaċità jew ma kinitx taf b’dik l-inkapaċità minħabba negliġenza fil-mument tal-konklużjoni tal-kuntratt. Id-dispożizzjoni tal-paragrafu 2 ma tapplikax għal kwalunkwe tranżazzjoni f’relazzjonijiet familjali u ta’ suċċessjoni, jew għal kwalunkwe tranżazzjoni rigward drittijiet in rem fi proprjetà immobbli li tinsab fi Stat li mhux l-Istat tal-post tal-konklużjoni tat-tranżazzjoni.

Il-kapaċità ta’ persuna li twettaq attivitajiet ta’ natura kummerċjali mingħajr inkorporazzjoni ta’ persuna ġuridika hija ddeterminata mil-liġi tal-Istat fejn il-persuna hija reġistrata bħala negozjant. Meta r-reġistrazzjoni ma tkunx meħtieġa, tapplika l-liġi tal-Istat fejn il-persuna jkollha post prinċipali tan-negozju.

Skont l-Artikolu 53 tal-KMCP, l-isem ta’ persuna u l-bdil ta’ dak l-isem huma rregolati mil-liġi nazzjonali tal-persuna. L-effett tal-bidla taċ-ċittadinanza fuq l-isem huwa ddeterminat mil-liġi tal-Istat li l-persuna tkun akkwistat iċ-ċittadinanza tiegħu. Meta kwalunkwe persuna bħal din tkun mingħajr Stat, l-effett tal-bidla tar-residenza abitwali tagħha fuq l-isem jiġi ddeterminat mil-liġi tal-Istat li fih il-persuna tistabbilixxi r-residenza abitwali ġdida tagħha.

L-isem u l-bidla tiegħu jistgħu jkunu rregolati mil-liġi Bulgara jekk dan jintalab minn persuna li tkun abitwalment residenti fil-Bulgarija.

Barra minn hekk, il-qrati Bulgari għandhom ġurisdizzjoni fuq materji relatati ma’ bidla jew protezzjoni ta’ isem meta l-persuna tkun ċittadina Bulgara jew tkun abitwalment residenti fil-Bulgarija, dwar materji relatati mal-limitazzjoni jew mat-tiċħid ta’ ċittadini Bulgari mill-kapaċità li jidħlu f’relazzjonijiet legali u dwar materji relatati mar-revoka tal-limitazzjoni jew it-tiċħid tal-kapaċità ta’ ċittadini Bulgari li jidħlu f’relazzjonijiet legali, li jistabbilixxu u li jtemmu l-kustodja jew il-kurazija, li jiddikjaw assenza li ħadd ma jkun sema’ biha aktar jew mewt, meta l-persuna mqiegħda taħt kustodja jew kurazija tkun persuna b’ċittadinanza Bulgara jew tkun abitwalment residenti fil-Bulgarija.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Il-qrati Bulgari u awtoritajiet oħra għandhom ġurisdizzjoni fuq il-proċedimenti għall-istabbiliment u l-kontestazzjoni ta’ filjazzjoni meta l-konvenut ikollu residenza abitwali fil-Bulgarija, meta l-attur jew ir-rikorrent ikun ċittadin Bulgaru, u meta l-wild minuri jew il-ġenitur, li jkun parti, ikun ċittadin Bulgaru jew ikun abitwalment residenti fil-Bulgarija. Din il-ġurisdizzjoni tapplika wkoll għal materji relatati ma’ relazzjonijiet in personam u in rem bejn il-ġenituri u t-tfal u mal-adozzjoni, l-annullament jew ir-revoka tal-adozzjoni, fejn l-adottant, il-persuna adottata jew wieħed mill-ġenituri tal-persuna adottata jkun/tkun ċittadin(a) Bulgaru/Bulgara jew huwa/hija abitwalment residenti fil-Bulgarija.

L-istabbiliment ta’ filjazzjoni huwa rregolat mil-liġi tal-Istat li ċ-ċittadinanza tiegħu t-tifel/tifla jkun kiseb/tkun kisbet fil-mument tat-twelid. L-istess liġi hija applikabbli għar-relazzjonijiet in personam bejn il-ġenituri fil-mument tat-twelid. Ir-renvoi għal-liġi ta’ pajjiż terz jiġi aċċettat meta dik il-liġi tammetti l-istabbiliment ta’ relazzjoni ta' filjazzjoni.

3.4.2 L-adozzjoni

Il-kundizzjonijiet għall-adozzjoni huma rregolati mil-liġi tal-Istat li tiegħu l-adottant (jew l-adottanti) u l-persuna adottata jkunu ċittadini fil-mument tal-preżentazzjoni tal-applikazzjoni għall-adozzjoni. Jekk dawn il-persuni jkollhom ċittadinanzi differenti, tapplika l-liġi nazzjonali ta’ kull waħda mill-persuni. Meta l-persuna adottata tkun ċittadina Bulgara, irid jintalab il-kunsens tal-Ministru tal-Ġustizzja. It-termini u l-proċedura għall-għoti ta’ kunsens għall-adozzjoni ta’ persuna li tkun ċittadina Bulgara minn ċittadin barrani huma stabbiliti b’regolament tal-Ministru tal-Ġustizzja. Meta l-persuna adottata tkun ċittadina Bulgara, l-adottant (kemm jekk ikun ċittadin Bulgaru kif ukoll jekk ikun ċittadin barrani) li jkun abitwalment residenti fi Stat ieħor jeħtieġlu wkoll jissodisfa l-kundizzjonijiet għall-adozzjoni skont il-liġi ta’ dak l-Istat. L-effett tal-adozzjoni huwa rregolat mil-liġi nazzjonali komuni tal-adottant u tal-persuna adottata. Jekk l-adottant u l-persuna adottata jkollhom ċittadinanzi differenti, tapplika l-liġi tal-Istat li fih għandhom residenza abitwali komuni.

Il-qrati Bulgari għandhom ġurisdizzjoni fuq azzjonijiet dwar manteniment f’każijiet fejn il-konvenut huwa abitwalment residenti fil-Bulgarija, fejn l-attur jew ir-rikorrent huwa ċittadin Bulgaru, u fejn il-kreditur tal-manteniment huwa abitwalment residenti fil-Bulgarija.

L-obbligi tal-manteniment huma rregolati mil-liġi tal-Istat li fih il-kreditur tal-manteniment huwa abitwalment residenti, ħlief meta l-liġi nazzjonali ta’ dak il-kreditur tkun aktar favorevoli għalihom. F’każijiet bħal dawn, tapplika l-liġi nazzjonali tal-kreditur tal-manteniment. Meta l-liġi applikabbli ma tippermettix l-għoti tal-manteniment, tapplika l-liġi Bulgara.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Iż-żwieġ fil-Bulgarija jiġi ċċelebrat minn reġistratur tal-istat ċivili jekk wieħed mill-konjuġi futuri jkun ċittadin Bulgaru jew ikun abitwalment residenti fil-Bulgarija. Iż-żwieġ bejn ċittadini barranin jista’ jiġi ċċelebrat fil-Bulgarija minn uffiċjal konsulari jew minn aġent diplomatiku tal-pajjiż ta’ oriġini taċ-ċittadini barranin ikkonċernati jekk dan ikun permess skont il-liġi ta’ dak l-Istat. Ċittadini Bulgari li jkunu jinsabu barra mill-pajjiż jistgħu jiżżewġu quddiem awtorità kompetenti tal-Istat barrani jekk dan ikun permess skont il-liġi ta’ dak l-Istat. Iż-żwieġ bejn ċittadini Bulgari barra mill-pajjiż jista’ jiġi ċċelebrat minn uffiċjal konsulari jew minn aġent diplomatiku Bulgaru jekk dan ikun permess skont il-liġi tal-Istat riċeventi. Iż-żwieġ bejn ċittadin Bulgaru u ċittadin barrani jista’ jiġi ċċelebrat barra mill-pajjiż minn uffiċjal konsulari jew minn aġent diplomatiku Bulgaru jekk dan ikun permess skont il-liġi tal-Istat riċeventi u l-liġi nazzjonali taċ-ċittadin barrani. Kwistjonijiet matrimonjali huma rikonoxxuti fil-qrati Bulgari jekk wieħed mill-konjuġi jkun ċittadin Bulgaru jew għandu r-residenza abitwali tiegħu fil-Bulgarija. Ir-rekwiżiti formali għaż-żwiġijiet huma rregolati mil-liġi tal-Istat taċ-ċelebrazzjoni.

Ir-rekwiżiti sostantivi għad-dħul fiż-żwieġ huma rregolati għal kull wieħed mill-konjuġi futuri mil-liġi tal-Istat li tiegħu l-persuna kienet ċittadina fil-mument taċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ.

Fir-rigward ta’ ċittadin Bulgaru li jidħol fi żwieġ barra mill-pajjiż, l-awtorizzazzjoni msemmija fl-Artikolu 6(2) tal-Kodiċi tal-familja (Semeen kodeks) tista’ tingħata mill-aġent diplomatiku jew mill-uffiċjal konsulari Bulgaru.

Meta wieħed mill-konjuġi futuri jkun ċittadin Bulgaru jew ikun resident abitwali fil-Bulgarija, iż-żwieġ jiġi ċċelebrat minn reġistratur Bulgaru tal-istat ċivili u, jekk il-liġi interna barranija applikabbli tistabbilixxi kwalunkwe impediment għad-dħul fiż-żwieġ li, skont il-liġi Bulgara, ikun inkompatibbli mal-libertà li wieħed jidħol fi żwieġ, dan l-impediment ma jitqiesx.

Ċittadin barrani jew persuna mingħajr Stat jeħtiġilhom jiċċertifikaw lir-reġistratur Bulgaru tal-istat ċivili li l-liġi nazzjonali tagħhom tirrikonoxxi l-validità ta’ żwieġ iċċelebrat minn awtorità kompetenti barranija u li ma hemmx impedimenti għad-dħul f’dak iż-żwieġ skont il-liġi nazzjonali tagħhom.

3.5.2 oppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

Ma hemm l-ebda regoli speċjali dwar il-kunflitt tal-liġijiet.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Dan il-qasam huwa rregolat mir-Regolament tal-Kunsill (UE) Nru 1259/2010 tal-20 ta’ Diċembru 2010 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-liġi applikabbli għad-divorzju u għas-separazzjoni legali.

F’każ li r-Regolament imsemmi hawn fuq ma jkunx applikabbli, japplikaw id-dispożizzjonijiet tal-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat.

Id-divorzju ta’ konjuġi tal-istess ċittadinanza barranija huwa rregolat mil-liġi tal-Istat li jkunu ċittadini tiegħu fil-mument tal-preżentata tar-rikors għad-divorzju.

Id-divorzju ta’ konjuġi ta’ ċittadinanzi differenti huwa rregolat mil-liġi tal-Istat li fih għandhom ir-residenza abitwali komuni tagħhom meta jiġi ppreżentat ir-rikors għad-divorzju. Meta l-konjuġi ma jkollhom l-ebda residenza abitwali komuni, tapplika l-liġi Bulgara.

Jekk il-liġi barranija applikabbli ma tkunx tippermetti d-divorzju u wieħed mill-konjuġi jkun ċittadin Bulgaru jew ikun abitwalment residenti fil-Bulgarija meta jiġi ppreżentat ir-rikors tad-divorzju, tapplika l-liġi Bulgara.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Dan il-qasam huwa rregolat mir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 4/2009 tat-18 ta’ Diċembru 2008 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni tad-deċiżjonijiet u l-kooperazzjoni f’materji relatati ma’ obbligi ta’ manteniment.

F’każ li r-Regolament imsemmi hawn fuq ma jkunx applikabbli, japplikaw id-dispożizzjonijiet tal-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat.

L-obbligi tal-manteniment huma rregolati mil-liġi tal-Istat li fih il-kreditur tal-manteniment huwa abitwalment residenti, ħlief meta l-liġi nazzjonali ta’ dak il-kreditur tkun aktar favorevoli għalih. F’każijiet bħal dawn, tapplika l-liġi nazzjonali tal-kreditur tal-manteniment. Meta l-kreditur tal-manteniment u d-debitur tal-manteniment ikunu ċittadini tal-istess Stat u d-debitur tal-manteniment ikun abitwalment residenti f’dak l-Istat, tapplika l-liġi nazzjonali komuni taż-żewġ persuni. Meta l-liġi applikabbli ma tippermettix l-għoti ta’ manteniment fis-sitwazzjonijiet imsemmija hawn fuq, tapplika l-liġi Bulgara.

Meta l-obbligi tal-manteniment bejn il-konjuġi preċedenti jirriżultaw minħabba annullament ta’ żwieġ jew divorzju, il-liġi applikabbli tkun il-liġi li tapplika għad-divorzju jew għall-annullament taż-żwieġ.

Il-liġi applikabbli għall-manteniment tiddetermina:

1. jekk tistax tintalab manteniment, f’liema ammont, u minn min;

2. min jista’ jitlob manteniment u f’liema limiti ta’ żmien;

3. jekk il-manteniment jistax jiġi mmodifikat u skont liema termini;

4. ir-raġunijiet għall-annullament tad-dritt għall-manteniment;

5. l-obbligu tad-debitur tal-manteniment li jirrimborża lill-awtorità li ħallset il-manteniment minflok dak id-debitur.

Meta jiġi ddeterminat l-ammont ta’ manteniment, iridu jitqiesu l-kapaċitajiet finanzjarji tad-debitur tal-manteniment u l-ħtiġijiet attwali tal-kreditur tal-manteniment, anke meta l-liġi barranija applikabbli tipprovdi mod ieħor.

L-annullament ta’ żwieġ huwa rregolat mil-liġi li kienet applikabbli għar-rekwiżiti sostantivi għad-dħul fiż-żwieġ.

Għall-annullament ta’ żwieġ u divorzju, ara s-suġġett rilevanti.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Il-qorti li jkollha ġurisdizzjoni fuq materji relatati mal-annullament u d-divorzju għandha ġurisdizzjoni fuq materji relatati ma’ relazzjonijiet in personam u in rem bejn il-konjuġi.

Ir-relazzjonijiet in personam bejn il-konjuġi huma rregolati mil-liġi nazzjonali komuni tagħhom. Ir-relazzjonijiet in personam bejn il-konjuġi li għandhom ċittadinanzi differenti huma rregolati mil-liġi tal-Istat li fih għandhom residenza abitwali komuni jew, meta ma jkollhom l-ebda residenza abitwali komuni, mil-liġi tal-Istat li miegħu ż-żewġ konjuġi huma l-aktar konnessi mill-qrib. Ir-relazzjonijiet in rem bejn il-konjuġi huma rregolati mil-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet in personam bejniethom.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Ir-Regolament (UE) Nru 650/2012 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-4 ta’ Lulju 2012 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet u l-aċċettazzjoni u l-infurzar ta’ strumenti awtentiċi fil-qasam tas-suċċessjonijiet u dwar il-ħolqien ta’ Ċertifikat Ewropew tas-Suċċessjoni.

F’każ li r-Regolament imsemmi hawn fuq ma jkunx applikabbli, japplikaw id-dispożizzjonijiet tal-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat.

Il-qrati Bulgari u awtoritajiet oħra għandhom ġurisdizzjoni fuq azzjonijiet relatati mas-suċċessjoni meta l-persuni deċeduti fil-mument tal-mewt tagħhom kienu abitwalment residenti fil-Bulgarija jew kienu ċittadini Bulgari, u meta parti mill-patrimonju tagħhom ikun jinsab fil-Bulgarija.

Il-wirt tal-proprjetà mobbli huwa rregolat mil-liġi tal-Istat li fih il-persuna deċeduta kienet abitwalment residenti fil-mument tal-mewt tagħha. Il-wirt ta’ proprjetà immobbli huwa rregolat mil-liġi tal-Istat fejn tkun tinsab il-proprjetà. Il-persuni deċeduti jagħżlu l-liġi tal-Istat li jkunu ċittadini tiegħu fil-mument meta jagħmlu dik l-għażla biex jirregolaw il-wirt tal-patrimonju kollu tagħhom. L-għażla ta’ liġi applikabbli ma għandhiex taffettwa s-sehem riżervat tal-werrieta stabbilit taħt il-liġi applikabbli hawn fuq.

Il-kapaċità ta’ persuna li tiddisponi mill-patrimonju tagħha permezz ta’ testment (għemil u revoka) hija rregolata mil-liġi applikabbli għas-suċċessjoni. Testment ikun formalment validu jekk jikkonforma mal-liġi tal-Istat fejn ikun sar, jew li tiegħu t-testatur kellu ċ-ċittadinanza fil-mument meta għamel it-testement jew fil-mument tal-mewt tiegħu, jew fejn it-testatur kien abitwalment residenti, jew fejn tkun tinsab il-proprjetà immobbli soġġetta għat-testment.

Il-liġi applikabbli għas-suċċessjoni tirregola ż-żmien u l-post tal-ftuħ tas-suċċessjoni, il-firxa u l-preċedenza tal-werrieta, l-ishma tal-werrieta, il-kapaċità li jirtu, it-teħid tal-obbligi tal-persuna deċeduta u t-tqassim tagħhom fost il-werrieta, l-aċċettazzjoni u r-rinunzja tas-suċċessjoni, il-limiti ta’ żmien għall-aċċettazzjoni tas-suċċessjoni, is-sehem disponibbli tal-patrimonju, u l-kundizzjonijiet għall-validità materjali tat-testment. Meta ma jkunx hemm werrieta taħt il-liġi applikabbli għas-suċċessjoni, il-patrimonju li jkun jinsab fit-territorju tal-Bulgarija jerġa’ lura għand l-Istat Bulgaru jew il-muniċipalità.

3.8 Proprjetà reali

Ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta’ Ġunju 2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (Ruma I) ĠU L 177, 4.7.2008, p. 6.

F’każ li r-Regolament imsemmi hawn fuq ma jkunx applikabbli, japplikaw id-dispożizzjonijiet tal-Kodiċi tad-Dritt Internazzjonali Privat.

Materji li jirrigwardaw proprjetà immobbli li tinsab fil-Bulgarija, materji li jirrigwardaw eżekuzzjoni jew garanzija kontra tali proprjetà u materji li jirrigwardaw it-trasferiment jew l-istabbiliment tad-drittijiet in rem f’tali proprjetà jaqgħu taħt il-kompetenza esklużiva tal-qrati u awtoritajiet oħra Bulgari.

Il-pussess, is-sjieda u drittijiet oħra in rem fi proprjetà mobbli u immobbli huma rregolati mil-liġi tal-Istat fejn tinsab il-proprjetà (lex loci rei sitae). Jekk il-proprjetà tkunx mobbli jew immobbli u t-tip ta’ drittijiet in rem jiġi ddeterminat mill-istess liġi.

L-akkwist u t-terminazzjoni tad-drittijiet in rem u tad-drittijiet possessorji huma rregolati mil-liġi tal-Istat fejn kienet tinsab il-proprjetà meta sar l-att jew meta seħħet iċ-ċirkostanza li tiġġustifika l-akkwist jew it-terminazzjoni.

L-akkwist, it-trasferiment u t-terminazzjoni ta’ drittijiet in rem f’mezzi ta’ trasport huma rregolati mil-liġi tal-bandiera tal-bastiment, mil-liġi tal-Istat fejn l-inġenju tal-ajru huwa rreġistrat, jew mil-liġi tal-Istat fejn l-operatur tal-vetturi ferrovjarji u tal-vetturi bil-mutur tal-art għandu l-post tan-negozju tiegħu.

3.9 Insolvenza

Dan il-qasam huwa rregolat mir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 1346/2000 u, meqjus mis-26 ta’ Ġunju 2017, mir-Regolament (UE) 2015/848 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-20 ta’ Mejju 2015 dwar proċedimenti ta’ insolvenza.

Ara l-Insolvenza

Il-siti web li ġejjin jistgħu jkunu utli:

https://www.justice.government.bg

http://www.vss.justice.bg

http://www.vks.bg/

http://www.vss.justice.bg/page/view/1397

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Il-miżura nazzjonali ewlenija fir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet hija l-Att Nru 91/2012 dwar id-Dritt Internazzjonali Privat.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

1.2.1 Għażla ta’ konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali li jirregolaw il-liġi applikabbli:

1.2.1.1 Applikabbli direttament

Il-Konvenzjoni ta’ Varsavja għall-Unifikazzjoni ta’ Ċerti Regoli dwar it-Trasport Internazzjonali bl-Ajru, Varsavja 1929

Il-Konvenzjoni dwar il-Kuntratt għat-Trasport Internazzjonali ta’ Oġġetti bit-Triq (CMR), 1956

Il-Konvenzjoni ta’ Guadalajara għall-Unifikazzjoni ta’ Ċerti Regoli dwar it-Trasport Internazzjonali bl-Ajru Mwettaq minn Persuna minbarra t-Trasportatur Kontraenti, 1961

Il-Konvenzjoni ta’ Vjenna dwar ir-Responsabbiltà Ċivili għad-Danni Nukleari, 1963

Il-Konvenzjoni tal-Aja dwar il-Liġi Applikabbli għall-Inċidenti tat-Traffiku, 1971

Il-Konvenzjoni dwar il-Kuntratt għat-Trasport Internazzjonali ta’ Passiġġieri u Bagalji bit-Triq (CVR), 1973

Il-Konvenzjoni dwar il-Perjodu ta’ Limitazzjoni fil-Bejgħ Internazzjonali ta’ Oġġetti, 1974

Il-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar it-Trasport tal-Oġġetti bil-Baħar, 1978

Il-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-Kuntratti ta’ Bejgħ Internazzjonali ta’ Merkanzija, Vjenna 1980

Il-Konvenzjoni dwar it-Trasport Internazzjonali bil-Ferrovija (COTIF), 1980

Il-Konvenzjoni għall-Unifikazzjoni ta’ Ċerti Regoli tat-Trasport Internazzjonali bl-Ajru, Montreal 1999

1.2.2.2 Konflitt tal-liġijiet

Il-Konvenzjoni dwar il-Ġuriżdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, ir-Rikonoxximent u l-Kooperazzjoni fir-rigward tar-Responsabbiltà tal-Ġenituri u Miżuri għall-Protezzjoni tat-Tfal, l-Aja 1996

Il-Konvenzjoni tal-Aja dwar il-Protezzjoni Internazzjonali tal-Adulti, 2000

Il-Protokoll tal-Aja dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi ta’ Manteniment, 2007 (l-UE fl-intier tagħha hija parti minnu)

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

1.3.1 Għażla ta’ konvenzjonijiet internazzjonali bilaterali li jirregolaw il-liġi applikabbli

Ftehim bejn ir-Repubblika Ċekoslovakka u r-Repubblika tal-Poplu tal-Albanija dwar l-assistenza legali f’każijiet ċivili, tal-familja u kriminali, 1959

Ftehim bejn ir-Repubblika Soċjalista Ċekoslovakka u r-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja dwar ir-regolamentazzjoni tar-relazzjonijiet legali f’każijiet ċivili, tal-familja u kriminali, 1964 (japplika għall-istati suċċessuri kollha tal-Eks Jugoslavja)

Ftehim bejn ir-Repubblika Soċjalista Ċekoslovakka u r-Repubblika tal-Poplu tal-Bulgarija dwar l-assistenza legali u r-regolamentazzjoni tar-relazzjonijiet legali f’każijiet ċivili, tal-familja u kriminali, 1976

Ftehim bejn ir-Repubblika Soċjalista Ċekoslovakka u r-Repubblika tal-Poplu tal-Mongolja dwar l-assistenza legali u dwar ir-relazzjonijiet legali f’każijiet ċivili, tal-familja u kriminali, 1976

Ftehim bejn ir-Repubblika Soċjalista Ċekoslovakka u r-Repubblika Kubana dwar l-assistenza legali reċiproka f’każijiet ċivili, tal-familja u kriminali, 1980

Ftehim bejn ir-Repubblika Soċjalista Ċekoslovakka u l-Unjoni tar-Repubbliki Soċjalisti Sovjetiċi dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’każijiet ċivili, tal-familja u kriminali, 1982 (japplika għall-Federazzjoni Russa u ħafna mill-istati suċċessuri l-oħra tal-eks USSR)

Ftehim bejn ir-Repubblika Soċjalista Ċekoslovakka u r-Repubblika Soċjalista tal-Vjetnam dwar l-assistenza legali f’każijiet ċivili u kriminali, 1982

Ftehim bejn ir-Repubblika Soċjalista Ċekoslovakka u r-Repubblika tal-Poplu tal-Polonja dwar l-assistenza legali u r-regolamentazzjoni tar-relazzjonijiet legali f’każijiet ċivili, tal-familja, tal-impjiegi u kriminali, 1987

Ftehim bejn ir-Repubblika Soċjalista Ċekoslovakka u r-Repubblika tal-Poplu tal-Ungerija dwar l-assistenza legali u r-regolamentazzjoni tar-relazzjonijiet legali f’każijiet ċivili, tal-familja u kriminali, 1989

Ftehim bejn ir-Repubblika Ċeka u r-Rumanija dwar l-assistenza legali f’każijiet ċivili, 1994

Ftehim bejn ir-Repubblika Ċeka u l-Ukrajna dwar l-assistenza legali f’każijiet ċivili, 2001

Ftehim bejn ir-Repubblika Ċeka u r-Repubblika tal-Użbekistan dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’każijiet ċivili u kriminali, 2002

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Din il-materja hija rregolata mill-Artikolu 23 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat.

Il-qorti tapplika l-liġi barranija fuq deċiżjoni tagħha stess. Il-liġi tapplika bl-istess mod bħall-pajjiż li fih tkun tinsab fis-seħħ. Id-dispożizzjonijiet tal-liġi applikata jkunu d-dispożizzjonijiet applikabbli għal deċiżjoni dwar il-każ fil-pajjiż li fih il-liġi tkun fis-seħħ, irrispettivament mill-ordni tagħhom fis-sistema jew mill-istatus tad-dritt pubbliku, bil-kundizzjoni li dawn ma jkunux f’kontradizzjoni mad-dispożizzjonijiet tal-liġi Ċeka li jridu jiġu applikati.

Fuq deċiżjoni tagħha stess, il-qorti tiddetermina l-parti tal-liġi barranija li trid tiġi applikata. Il-qorti jew l-awtorità pubblika li tiddeċiedi f’każijiet irregolati mil-liġi inkwistjoni tieħu l-passi kollha neċessarji biex tiddetermina l-liġi inkwistjoni.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Din il-materja hija rregolata f’termini ġenerali mill-Artikolu 21 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat.

Ir-rinviju huwa aċċettat, bl-eċċezzjoni tar-relazzjonijiet ibbażati fuq id-dritt kuntrattwali u tal-impjiegi. Fil-każijiet li fihom il-liġi applikabbli tkun intgħażlet mill-partijiet, id-dispożizzjonijiet tal-konflitt tal-liġijiet jistgħu jitqiesu biss meta dan isir bi qbil tal-partijiet.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Normalment kriterju partikolari jiġi evalwat biss meta jkun qed jiġi vvalutat fatt legalment sinifikanti. Regoli ta’ konflitt tal-liġijiet speċifiċi jistgħu, naturalment, jiddeċiedu kwistjoni f’ċerti waqtiet – ara pereżempju r-regoli dwar id-drittijiet in rem fil-punt 3.8.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Din il-materja hija rregolata f’termini ġenerali mill-Artikolu 24 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (magħrufa bħala l-“klawżola liberatorja”).

Il-liġi li għandha tkun applikata, skont l-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, ma hemmx għalfejn tkun applikata f’ċirkostanzi purament ta’ eċċezzjoni li fihom, wara kunsiderazzjoni raġunata kif suppost ta’ sommarju taċ-ċirkostanzi kollha ta’ każ u b’mod partikolari tal-istennija ġustifikata tal-partijiet fir-rigward tal-applikazzjoni ta’ liġi oħra, tkun tidher sproporzjonata u kuntrarja għal soluzzjoni raġonevoli u ġusta tar-relazzjoni bejn il-partijiet. F’dawn il-kundizzjonijiet u meta ma jintlaqtux id-drittijiet tal-persuni l-oħra, il-liġi li trid tiġi applikata hija dik li tirrifletti tali soluzzjoni.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Din il-materja hija rregolata mill-Artikolu 23 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat.

Fuq deċiżjoni tagħha stess, il-qorti tiddetermina l-parti tal-liġi barranija li trid tiġi applikata. Il-qorti jew l-awtorità pubblika li tiddeċiedi f’każijiet irregolati mil-liġi inkwistjoni tieħu l-passi kollha neċessarji biex tiddetermina l-liġi inkwistjoni.

Jekk il-qorti jew l-awtorità pubblika li tiddeċiedi f’każijiet irregolati mil-liġi inkwistjoni ma tkunx midħla tal-kontenut tal-liġi barranija, din tista’ titlob l-opinjoni tal-Ministeru tal-Ġustizzja sabiex tiddetermina dan il-kontenut.

Fil-każijiet li fihom il-liġi barranija ma tkunx tista’ tiġi ddeterminata fi żmien raġonevoli, jew fejn tali determinazzjoni tkun impossibbli, tapplika l-liġi Ċeka.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

L-obbligi kuntrattwali huma rregolati mill-Artikoli 87 u 89 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat. Dan huwa limitat għal dawk l-obbligi kuntrattwali jew aspetti tagħhom li ma jaqgħux fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-leġiżlazzjoni tal-UE jew tal-ftehimiet internazzjonali, sakemm dik il-leġiżlazzjoni jew dawk il-ftehimiet ma jkunux jippermettulhom li jkunu koperti mill-Att. Għaldaqstant din hija dispożizzjoni ta’ natura residwa.

Il-kuntratti huma rregolati mil-liġi tal-Istat li l-kuntratt huwa marbut l-aktar mill-qrib miegħu, sakemm il-partijiet ma jkunux għażlu l-liġi applikabbli. L-għażla tal-liġi trid issir espliċitament jew trid tkun tirriżulta b’mod inekwivoku mid-dispożizzjonijiet tal-kuntratt jew miċ-ċirkostanzi tal-każ.

Il-kuntratti tal-assigurazzjoni huma rregolati mil-liġi tal-Istat li d-detentur tal-polza jkun resident abitwali fih. Il-partijiet jistgħu jagħżlu l-liġi applikabbli għal kuntratt tal-assigurazzjoni.

Fil-każ ta’ ftehimiet ta’ assigurazzjoni li huma soġġetti għar-Regolament Ruma I, l-Att jagħmel użu mill-fakultà li għandhom l-Istati Membri skont l-Artikolu 7(3) ta’ dak ir-Regolament li tippermetti lill-partijiet li jagħżlu l-liġi applikabbli sa fejn jippermetti r-Regolament.

Relazzjonijiet legali li jinħolqu minn kuntratti legali unilaterali huma rregolati, skont l-Artikolu 90 tal-Att, mil-liġi tal-Istat li l-parti li tagħmel kuntratt legali unilaterali tkun residenti abitwalment fih jew ikollha l-uffiċċju reġistrat tagħha fih fil-waqt li fih ikun sar il-kuntratt legali, sakemm ma tkunx intgħażlet liġi oħra għall-applikazzjoni.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

L-Artikolu 101 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat jistabbilixxi, l-aktar fir-rigward tal-kamp ta’ applikazzjoni tar-Regolament Ruma II, miżura ta’ konflitt tal-liġijiet għall-obbligi mhux kuntrattwali biss li jirriżultaw minn ksur tad-drittijiet privati u tal-personalità, inklużi l-inġurji. Dawn l-obbligi huma rregolati mil-liġi tal-Istat li fih isir il-ksur. Madankollu, il-parti li tbati l-ħsara tista’ tagħżel l-applikazzjoni tal-liġi tal-Istat li fih (a) il-parti li tbati l-ħsara tkun residenti abitwalment fih jew ikollha l-uffiċċju reġistrat tagħha, (b) l-oriġinatur tal-ksur ikun residenti abitwalment jew ikollu l-uffiċċju reġistrat tiegħu, jew (c) il-ksur ta lok għal riżultat, dment li dan seta’ jkun previst mill-oriġinatur tal-ksur.

Ir-responsabbiltà mhux kuntrattwali hija wkoll legalment uniformi f’għadd ta’ ftehimiet dwar it-trasport internazzjonali msemmija aktar ’il fuq (ara l-paragrafu 1.2.1).

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Din il-materja hija rregolata mill-Artikolu 29 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat.

Sakemm l-Att ma jkunx jispeċifika mod ieħor, il-personalità ġuridika u l-kapaċità ġuridika huma rregolati mil-liġi tal-Istat li l-persuna tkun residenti abitwalment fih. Sakemm l-Att ma jkunx jispeċifika mod ieħor, ikun biżżejjed jekk il-persuna fiżika li tkun qed twettaq att legali jkollha l-kapaċità għall-att skont il-liġi li hija applikabbli fil-post li fih il-persuna fiżika twettaq dak l-att.

Il-miżura dwar l-ismijiet tal-persuni fiżiċi hija rregolata mil-liġi ta’ dak l-Istat li l-persuna jkollha n-nazzjonalità tiegħu. Madankollu, il-persuna tista’ tagħżel li tapplika l-liġi tal-Istat li tkun residenti abitwalment fih. Meta persuna jkollha iktar minn nazzjonalità waħda, tiġi segwita l-proċedura stabbilita fl-Artikolu 28 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat.

L-istatus personali tal-persuni fiżiċi huwa rregolat ukoll f’bosta ftehimiet bilaterali dwar l-għajnuna legali li r-Repubblika Ċeka hija marbuta bihom. Ir-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet f’dawk il-ftehimiet ġeneralment ikunu bbażati fuq il-kriterju tan-nazzjonalità u jieħdu preċedenza fuq ir-regoli stabbiliti fl-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

L-istabbiliment u l-ikkontestar tar-relazzjonijiet bejn il-ġenituri u l-ulied huma rregolati mill-Artikolu 54 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat. Dawn huma soġġetti għal-liġi ta’ dak l-Istat li l-wild ikollu n-nazzjonalità tiegħu permezz tat-twelid; fil-każijiet li fihom wild jikseb aktar minn nazzjonalità waħda permezz tat-twelid, tapplika l-liġi Ċeka. Il-liġi tal-Istat li fih omm il-wild kienet residenti abitwalment fil-waqt tat-twelid tapplika meta dan ikun fl-interess tal-wild. Meta l-wild ikun residenti abitwalment fir-Repubblika Ċeka u meta dan ikun fl-interess tal-wild, l-istabbiliment u l-ikkontestar ta’ relazzjoni bejn il-ġenituri u l-ulied huma soġġetti għal-liġi Ċeka. Relazzjoni bejn il-ġenituri u l-ulied tista’ tiġi stabbilita f’konformità mal-liġi tal-Istat li fih issir id-dikjarazzjoni ta’ relazzjoni bejn il-ġenituri u l-ulied. Fil-każijiet li fihom relazzjoni bejn il-ġenituri u l-ulied tkun ikkontestata fi Stat ieħor fi proċediment ġudizzjarju jew ekstraġudizzjarju f’konformità mal-liġi ta’ dak l-Istat u r-relazzjoni bejn il-ġenituri u l-ulied tiġi stabbilita fil-konfront ta’ persuna oħra, dan ikun biżżejjed biex tkun stabbilita relazzjoni bejn il-ġenituri u l-ulied fil-konfront ta’ dik il-persuna.

Il-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet bejn il-ġenituri u l-ulied f’materji ta’ manteniment hija ddeterminata f’konformità mal-Artikolu 15 tar-Regolament dwar l-obbligi relatati mal-Protokoll tal-Aja dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi ta’ Manteniment (2007). F’każijiet oħra li jinvolvu d-drittijiet tal-ġenituri u l-obbligi u l-miżuri biex ikunu protetti l-persuna jew il-beni tal-wild. il-liġi applikabbli hija ddeterminata f’konformi mal-Konvenzjoni tal-Aja dwar il-Ġurisdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, ir-Rikonoxximent u l-Kooperazzjoni fir-rigward tar-Responsabbiltà tal-Ġenituri u Miżuri għall-Protezzjoni tat-Tfal (1996).

3.4.2 L-adozzjoni

Din il-materja hija rregolata mill-Artikolu 61 u 62 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat.

Għall-adozzjoni huwa meħtieġ li jkunu ssodisfati l-kundizzjonijiet stipulati mil-liġi ta’ dak l-Istat li l-persuna adottata jkollha n-nazzjonalità tiegħu u dak l-Istat li l-ġenitur adottiv ikollu n-nazzjonalità tiegħu. Fil-każijiet li fihom il-ġenituri adottivi ma jkollhomx l-istess nazzjonalità, iridu jiġu ssodisfati l-kundizzjonijiet tas-sistemi legali ddeterminati min-nazzjonalitajiet taż-żewġ ġenituri, kif ukoll mil-liġi ta’ dak l-Istat li l-persuna adottata jkollha n-nazzjonalità tiegħu. Meta, skont dawn ir-regoli, ikun meħtieġ li tiġi applikata l-liġi ta’ pajjiż ieħor li ma jippermettix l-adozzjoni jew jippermettiha f’kundizzjonijiet ristretti ferm, tapplika l-liġi Ċeka, sakemm il-ġenitur adottiv jew minn tal-anqas wieħed mill-ġenituri adottivi jew il-persuna adottata jkunu residenti abitwalment fir-Repubblika Ċeka.

L-effetti tal-adozzjoni huma rregolati mil-liġi ta’ dak l-Istat li l-partijiet kollha jkollhom in-nazzjonalità tiegħu fil-waqt tal-adozzjoni jew, meta dan ma jkunx il-każ, mil-liġi tal-Istat li fih il-partijiet kollha jkunu residenti abitwalment dak il-ħin tal-adozzjoni jew, meta dan ma jkunx il-każ, mil-liġi ta’ dak l-Istat li l-persuna adottata jkollha n-nazzjonalità tiegħu.

Għar-relazzjonijiet bejn ġenitur adottiv u persuna adottata, jew il-ġenituri adottivi f’materji ta’ drittijiet u obbligi tal-ġenituri, trobbija tat-tfal u manteniment, tapplika l-liġi ddeterminata skont il-ftehimiet internazzjonali elenkati fil-paragrafu 3.4.1 għar-relazzjonijiet bejn il-ġenituri u l-ulied.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Din il-materja hija rregolata mill-Artikolu 48 u 49 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat.

Il-kapaċità ta’ persuna li tiżżewweġ, kif ukoll il-kundizzjonijiet għall-validità taż-żwieġ, huma soġġetti għal-liġi ta’ dak l-Istat li l-persuna jkollha n-nazzjonalità tiegħu.

L-għamla taż-żwieġ hija soġġetta għal-liġi applikabbli fil-post li fih ikun iċċelebrat iż-żwieġ.

Żwieġ iċċelebrat f’ambaxxata tar-Repubblika Ċeka f’pajjiż ieħor huwa soġġett għal-liġi Ċeka. Ċittadin Ċek ma jistax jidħol fi żwieġ f’missjoni diplomatika ta’ stat barrani fir-Repubblika Ċeka.

Ir-relazzjonijiet personali bejn il-konjuġi huma rregolati mil-liġi ta’ dak l-Istat li ż-żewġ persuni jkollhom in-nazzjonalità tiegħu. Meta dawn ikollhom nazzjonalità ta’ Stati differenti, ir-relazzjoni tkun irregolata mil-liġi tal-Istat li fih iż-żewġ konjuġi jkollhom ir-residenza abitwali tagħhom jew, meta dan ma jkunx il-każ, mil-liġi Ċeka.

3.5.2 oppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

L-Artikolu 67 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat tirregola l-liġi applikabbli għas-sħubijiet u relazzjonijiet simili u l-effetti tagħhom, il-kapaċità li dak li jkun jidħol għalihom, il-proċeduri biex dak li jkun jidħol għalihom jew għax-xoljiment tagħhom, biex ikunu annullati jew iddikjarati bla effett u għat-tpaċija ta’ kwistjonijiet personali jew ta’ beni bejn is-sħab.

Dawn il-materji kollha huma soġġetti għal-liġi tal-Istat li fih dak li jkun ikun se jidħol jew ikun daħal fi sħubija jew f’relazzjoni simili.

Il-liġi Ċeka ma tinkludi l-ebda miżura dwar il-konflitt tal-liġijiet li tittratta l-koabitazzjoni.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

L-Artikolu 50 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat jirregola l-liġi applikabbli għad-divorzju u għall-annullament ta’ żwieġ jew għall-iddeterminar ta’ jekk żwieġ ikunx null jew le. Ir-Repubblika Ċeka ma tipparteċipax fil-kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-liġi applikabbli f’każijiet ta’ divorzju u separazzjoni legali u għalhekk mhijiex marbuta mir-Regolament tal-Kunsill (UE) Nru 1259/2010.

Id-divorzju huwa rregolat mil-liġi tal-Istat li tirregola r-relazzjoni personali tal-konjuġi dak il-ħin li tinbeda l-proċedura. (Ir-relazzjonijiet personali bejn il-konjuġi huma rregolati mil-liġi ta’ dak l-Istat li ż-żewġ persuni jkollhom in-nazzjonalità tiegħu. Meta dawn ikollhom nazzjonalità ta’ Stati differenti, ir-relazzjoni tkun irregolata mil-liġi tal-Istat li fih iż-żewġ konjuġi jkollhom ir-residenza abitwali tagħhom jew, meta dan ma jkunx il-każ, mil-liġi Ċeka.) Meta, skont dawk ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet, ikun meħtieġ li tkun applikata liġi ta’ pajjiż barrani li ma jippermettix id-divorzju jew jippermettih biss f’ċirkostanzi ristretti ħafna, il-liġi Ċeka tapplika sakemm minn tal-anqas wieħed mill-miżżewġin ikun ċittadin tar-Repubblika Ċeka jew minn tal-anqas wieħed mill-miżżewġin ikun abitwalment residenti fir-Repubblika Ċeka.

Meta żwieġ ikun annullat jew meta jkun qed jiġi ddeterminat jekk żwieġ huwiex null jew le, il-kapaċità ta’ konklużjoni ta’ kuntratt ta’ żwieġ u l-għamla ta’ konklużjoni tiegħu jiġu vvalutati skont il-liġijiet applikabbli għalihom f’dak il-waqt li jkun ġie ċċelebrat iż-żwieġ.

Il-liġi Ċeka ma tinkludix miżura dwar il-konflitt tal-liġijiet għas-separazzjoni.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

L-obbligi ta’ manteniment bejn il-miżżewġin u dawk li kienu miżżewġin huma rregolati mill-Artikolu 15 tar-Regolament dwar l-obbligi relatati mal-Protokoll tal-Aja dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi ta’ Manteniment (2007).

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Mid-29 ta’ Jannar 2019, ir-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet relatati ma’ reġimi ta’ proprjetà matrimonjali inklużi fl-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat ġew sostitwiti mir-Regolament tal-Kunsill (UE) 2016/1103 tal-24 ta’ Ġunju 2016 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-ġurisdizzjoni, il-liġi applikabbli u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta' deċiżjonijiet f'materji ta' reġimi ta' proprjetà matrimonjali. Ir-Regolament japplika għal kawżi miftuħa u ftehimiet konklużi wara d-29 ta’ Jannar 2019.

Din il-materja hija rregolata mill-Artikolu 49 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat. Ir-reġimi tal-proprjetà matrimonjali tal-konjuġi huma rregolati mil-liġi tal-Istat li ż-żewġ konjuġi jkunu residenti abitwalment fih; meta jkun mod ieħor, mil-liġi ta’ dak l-Istat li ż-żewġ konjuġi jkollhom in-nazzjonalità tiegħu; u meta dan ma jkunx il-każ, mil-liġi Ċeka.

Is-soluzzjoni kuntrattwali tad-drittijiet tal-proprjetà matrimonjali hija rregolata mil-liġi applikabbli għar-reġimi tal-proprjetà matrimonjali f’dak il-waqt li fih isiru l-arranġamenti. Meta dan ma jkunx il-każ, il-konjuġi jistgħu jaqblu wkoll, għas-soluzzjoni kuntrattwali tad-drittijiet tal-proprjetà matrimonjali, li r-reġimi tal-proprjetà matrimonjali tagħhom ikunu rregolati jew mil-liġi ta’ dak l-Istat li wieħed mill-konjuġi jkollu n-nazzjonalità tiegħu, jew mill-Istat li wieħed mill-konjuġi jkun residenti abitwalment fih, jew mil-liġi tal-Istat fejn tkun tinsab il-proprjetà immobbli inkwistjoni, jew mil-liġi Ċeka. Meta l-ftehim isir f’pajjiż ieħor, għandu jitfassal att notarili tiegħu jew dokument simili.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Il-liġi applikabbli fir-rigward tas-suċċessjoni tal-persuni deċeduti fis-17 ta’ Awwissu 2015 jew wara hija rregolata mir-Regolament (UE) Nru 650/2012.

Din il-materja hija rregolata mill-Artikoli 76 u 77 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat. Din il-miżura tapplika fir-rigward tas-suċċessjoni tal-persuni deċeduti fis-16 ta’ Awwissu 2015 jew wara (sakemm il-liġi applikabbli ma tkunx irregolata mod ieħor minn ftehim internazzjonali bilaterali).

Skont l-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, ir-reġim legali tas-suċċessjoni huwa rregolat mil-liġi tal-Istat fejn it-testatur kien abitwalment residenti fil-waqt ta’ mewtu. Fil-każijiet li fihom testatur ikollu n-nazzjonalità tar-Repubblika Ċeka u minn tal-anqas wieħed mill-werrieta jkun resident abitwalment fir-Repubblika Ċeka, tapplika l-liġi Ċeka.

Il-kapaċità li wieħed jagħmel jew iħassar testment, kif ukoll l-effetti ta’ nuqqasijiet f’testment u l-manifestazzjonijiet tiegħu, huma rregolati mil-liġi ta’ dak l-Istat li t-testatur ikollu n-nazzjonalità tiegħu fil-waqt li fih jagħmel it-testment, jew li t-testatur ikun residenti abitwalment fih. Determinazzjoni simili tal-liġi applikabbli ssir fir-rigward tal-kapaċità li jsiru jew jitħassru għamliet oħra ta’ legati wara l-mewt u għall-iddeterminar ta’ liema għamliet oħra ta’ legati wara l-mewt huma ammissibbli.

Testment ikun validu fir-rigward tal-għamla tiegħu, meta l-għamla tikkonforma mal-liġi tal-Istat (a) li t-testatur kellu n-nazzjonalità tiegħu meta għamel it-testment jew fil-waqt ta’ mewtu, (b) fit-territorju fejn sar it-testment, (c) li t-testatur kien residenti abitwalment fih meta għamel it-testment jew fil-waqt ta’ mewtu, (d) li trid tiġi applikata għar-reġim legali tas-suċċessjoni jew li kellha tiġi applikata għal reġim bħal dan meta sar it-testment, jew (e) li fih ikun hemm proprjetà immobbli involuta. Dawn ir-regoli japplikaw ukoll għall-għamla ta’ annullament ta’ testment. Dawn ir-regoli japplikaw ukoll mutatis mutandis għall-għamla ta’ ftehimiet ta’ suċċessjoni u legati oħra wara l-mewt, dment li t-testatur ikun parti fil-ftehim ta’ suċċessjoni. Dan japplika wkoll għall-għamla tal-annullament ta’ ftehim ta’ suċċessjoni jew legati oħra wara l-mewt.

It-testatur, jista’ jispeċifika f’testment li, minflok il-liġi li kieku kienet tkun tapplika, ir-reġim legali tas-suċċessjoni jkun irregolat mil-liġi ta’ dak l-Istat li t-testatur ikun residenti abitwalment fih meta jkun għamel it-testment, inkluż għal legat immobbli, jew inkella jista’ jispeċifika li r-reġim legali tas-suċċessjoni, inkluż għal proprjetà immobbli, ikun irregolat mil-liġi ta’ dak l-Istat li jkollu n-nazzjonalità tiegħu meta jagħmel it-testment. Il-partijiet fi ftehim ta’ suċċessjoni jistgħu jagħżlu reġim legali ta’ suċċessjoni minn dawn is-sistemi legali dment li t-testatur ikun wieħed mill-partijiet fil-ftehim ta’ suċċessjoni. Dan japplika wkoll mutatis mutandis għal legati oħra wara l-mewt.

Skont ir-Regolament dwar is-Suċċessjoni, jekk, skont il-liġi applikabbli għall-wirt skont ir-Regolament, ma jkun hemm l-ebda werriet tal-assi, jew legatarju f’konformità mal-legat wara l-mewt, jew ebda persuna fiżika li tkun il-werrieta, l-applikazzjoni ta’ liġi li tkun iddeterminata b’dan il-mod ma teskludix id-dritt ta’ Stat Membru jew entità appuntata minn dak l-Istat Membru partikolari għal dak l-iskop, li jsir il-proprjetarju, bi dritt, tal-assi minn wirt li jinsabu fit-territorju tiegħu, u li l-kredituri fih għandhom dritt għall-ħlas ta’ dejn pendenti mill-assi residwi. Fil-liġi Ċeka, din il-materja hija rregolata mill-Artikolu 1634 tal-Kodiċi Ċivili. F’dan l-Artikolu hemm stipulat li, meta ma jkun hemm l-ebda werriet biex jiret, anki skont ir-regoli ab intestato, is-suċċessjoni tgħaddi għand l-Istat u l-Istat jitqies bħala l-werriet leġittimu. L-Istat ikollu l-istess pożizzjoni ta’ werriet fil-konfront tal-partijiet l-oħra f’konformità mal-benefiċċju tal-inventarju. Skont l-Artikolu 78 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, meta ma jkunx hemm werriet, il-beni u d-drittijiet tat-testatur li jkunu jinsabu fir-Repubblika Ċeka jgħaddu għal għand ir-Repubblika Ċeka; id-deċiżjonijiet f’dawn il-materji huma kompitu tal-ġuriżdizzjoni tal-qrati Ċeki. L-Istat jew unità territorjali oħra jew istituzzjoni eżistenti ma jitqisux, għal dawn il-finijiet, bħala werrieta, sakemm ma jkunux stabbiliti bħala werrieta fit-testment.

3.8 Proprjetà reali

Din il-materja hija rregolata mill-Artikolu 69 sa 79 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat.

Ir-regoli ġenerali hija li d-drittijiet sostantivi għall-proprjetà immobbli jew għall-proprjetà immobbli tanġibbli huma rregolati mil-liġi tal-post fejn tkun tinsab il-proprjetà. Skont din il-liġi wkoll ikun iddeterminat jekk proprjetà hijiex mobbli jew immobbli. Madankollu, għal xi proprjetà speċifika u għal ċerti aspetti tad-drittijiet in rem, l-Att fih regoli speċjali dwar il-konflitt tal-liġijiet – ara aktar ’l isfel:

Id-drittijiet in rem għall-bastimenti u l-inġenji tal-ajru rreġistrati f’reġistru pubbliku, li t-twaqqif u l-iskadenza tiegħu huma rregolati mil-liġi tal-Istat li fih jinżamm ir-reġistru.

It-twaqqif u l-iskadenza tad-drittijiet in rem għall-proprjetà mobbli tanġibbli huma rregolati mil-liġi tal-post li fih kienet tinsab il-proprjetà meta seħħ l-avveniment li wassal għall-ħolqien jew għall-iskadenza ta’ dak id-dritt.

It-twaqqif jew l-iskadenza tas-sjieda fi proprjetà mobbli tanġibbli li tkun trasferita abbażi ta’ ftehim huma rregolati mil-liġi li tirregola l-ftehim li jkun il-bażi għall-ħolqien jew għall-iskadenza tas-sjieda.

Meta proċediment legali li għandu jkun il-bażi għat-twaqqif u għall-iskadenza tad-drittijiet in rem għall-proprjetà mobbli tanġibbli jsir wara l-bidu tat-trasport tal-proprjetà u matul id-durata tat-trasport, tali twaqqif u skadenza għandhom ikunu rregolati mil-liġi tal-post li minnu tkun intbagħtet il-proprjetà. Madankollu, jekk it-twaqqif u l-iskadenza tad-drittijiet in rem għall-proprjetà inkwistjoni jsiru permezz ta’ pproċessar ta’ ċertifikat li jrid ikun ippreżentat għall-fini taċ-ċediment u l-użu tal-proprjetà, tapplika l-liġi tal-post li fih ikun jinsab iċ-ċertifikat fil-waqt tal-ipproċessar tiegħu.

Id-dispożizzjonijiet dwar l-entrati f’kotba pubbliċi u listi simili validi fil-post li fih tkun tinsab il-proprjetà immobbli jew mobbli jkunu applikati wkoll fil-każijiet li fihom ir-raġuni legali li tiġġustifika t-twaqqif, l-iskadenza, ir-restrizzjoni jew it-trasferiment tad-dritt irreġistrat tkun ivvalutata skont sistema legali oħra.

Il-preskrizzjoni akkwiżittiva hija rregolata mil-liġi valida fil-post li fih kienet tinsab il-proprjetà fil-bidu tal-perjodu ta’ preskrizzjoni akkwiżittiva. Id-detentur, madankollu, jista’ jirreferi għal-liġi tal-Istat li fih isseħħ il-preskrizzjoni akkwiżittiva, fil-każijiet li fihom – minn mindu l-proprjetà tkun waslet fl-Istat inkwistjoni – ikunu ġew issodisfati l-kundizzjonijiet kollha għall-preskrizzjoni akkwiżittiva skont il-liġi tal-Istat.

3.9 Insolvenza

Din il-materja hija rregolata mill-Artikolu 111 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat. Id-dispożizzjonijiet dwar il-konflitt tal-liġijiet tar-Regolament dwar l-Insolvenza japplikaw mutatis mutandis, għajr għal każijiet soġġetti għal dak ir-Regolament.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Bejn l-2007 u l-2016, l-UE kkodifikat ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet ta’ oqsma importanti tad-dritt privat fl-għamla ta’ Regolament (b’mod partikolari r-Regolament (KE) Nru 593/2008 (ir-“Regolament Ruma I”), ir-Regolament (KE) Nru 864/2007 (ir-“Regolament Ruma II”) u r-Regolament (UE) Nru 650/2012 (ir-“Regolament tal-UE dwar is-Suċċessjoni”). Għal ħarsa ġenerali, irreferi għall-gwida “Il-kooperazzjoni ġudizzjarja f’materji ċivili fl-Unjoni Ewropea”. B’konsegwenza ta’ dan, l-ambitu tar-regoli awtonomi tal-Ġermanja dwar il-konflitt tal-liġijiet kompla jidjieq.

Is-sors ewlieni tar-regoli domestiċi Ġermaniżi dwar il-konflitt tal-liġijiet (jew għad-Dritt Internazzjonali Privat) huwa l-Att Introduttorju għall-Kodiċi Ċivili (Einführungsgesetz zum Bürgerlichen Gesetzbuche – EGBGB), b’mod partikolari l-Artikoli minn 3 sa 48. Skont l-Artikolu 3 EGBGB, ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet stipulati fil-leġiżlazzjoni tal-UE u fil-konvenzjonijiet internazzjonali għandhom jipprevalu fuq id-dispożizzjonijiet tal-Att fil-kamp ta’ applikazzjoni tagħhom.

Il-liġi Ġermaniża tinkludi wkoll regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet imxerrdin fi bnadi oħra li mhumiex l-EGBGB, pereżempju fil-Kodiċi tal-Insolvenza (Insolvenzordnung – InsO).

F’oqsma li mhumiex irregolati mil-leġiżlazzjoni, pereżempju fid-Dritt Internazzjonali tal-Kumpaniji, il-liġi applikabbli hija ddeterminata mill-qrati.

L-osservazzjonijiet fil-punt 2 huma limitati fis-sustanza tagħhom għar-regoli domestiċi Ġermaniżi dwar il-konflitt tal-liġijiet.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Lista tal-konvenzjonijiet multilaterali kollha ffirmati u rratifikati mill-Ġermanja tinsab fid-Direttorju B tal-Gazzetta tad-Dritt Federali (Bundesgesetzblatt). Il-konvenzjonijiet multilaterali internazzjonali elenkati jinkludu konvenzjonijiet li jinkludi regoli unifikati dwar il-konflitt tal-liġijiet.

Konvenzjonijiet multilaterali ta’ din ix-xorta ta’ sikwit jinbdew minn organizzazzjonijiet internazzjonali. Ma tistax ma tissemmiex il-Konferenza tal-Aja dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, li l-Ġermanja ilha sew membru tagħha.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Dispożizzjonijiet individwali dwar il-konflitt tal-liġijiet jistgħu jkunu inklużi wkoll fil-konvenzjonijiet bilaterali. Fid-Direttorju B tal-Gazzetta tad-Dritt Federali hemm lista ta’ konvenzjonijiet ta’ din ix-xorta bejn il-Ġermanja u stati oħra (ara l-punt 1.2 aktar ’il fuq).

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-kwistjonijiet ta’ konflitt tal-liġijiet ma jfeġġux biss f’tilwimiet fil-qrati. Sħab fin-negozju fi stati differenti jeħtiġilhom li jkunu jafu liema liġi tirregola l-kuntratt ta’ bejniethom, irrispettivament minn kull tilwima legali fil-futur. Dik il-liġi tiddetermina d-drittijiet u l-obbligi tagħhom. Is-sewwieqa tal-karozzi li jkunu qegħdin jivvjaġġaw fuq btala fi stati oħra jridu jkunu konxji mil-liġi li jridu jwieġbu għaliha f’każ li jikkaġunaw inċident tat-traffiku hemmhekk. Dik il-liġi tiddetermina n-natura u l-iskala ta’ kull kumpens.

Fil-każijiet li fihom il-fatti ta’ tilwima jindikaw xi rabta mal-liġi ta’ stat ieħor, qorti Ġermaniża li tiddeċiedi dwar il-każ tiddetermina liema liġi trid tiġi applikata billi tirreferi għar-regoli Ġermaniżi dwar il-konflitt tal-liġijiet. L-imħallfin Ġermaniżi jridu jkunu midħla tar-regoli Ġermaniżi dwar il-konflitt tal-liġijiet. Iridu japplikawhom irrispettivament minn jekk il-parti tressaqx talba għalihom jew le.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Jekk skont ir-regoli Ġermaniżi dwar il-konflitt tal-liġijiet, tkun applikabbli l-liġi ta’ stat ieħor iżda l-liġi ta’ dak l-istat min-naħa tagħha tirreferi ulterjorment għal-liġi ta’ stat ieħor, il-liġi Ġermaniża ġeneralment taċċetta r-riferiment ulterjuri, skont l-ewwel sentenza tal-Artikolu 4(1) EGBGB, soġġett għal dispożizzjonijiet speċifiċi fl-atti ġuridiċi tal-UE jew fil-konvenzjonijiet internazzjonali. Jekk il-liġi barranija terġa’ tirreferi għal-liġi Ġermaniża, japplikaw id-dispożizzjonijiet sostantivi Ġermaniżi (it-tieni sentenza tal-Artikolu 4(1) EGBGB).

Fil-każijiet li fihom, id-dispożizzjonijiet Ġermaniżi dwar il-konflitt tal-liġijiet jippermettu lill-partijiet li jagħżlu s-sistema legali applikabbli, fl-Artikolu 4(2) EGBGB hemm stipulat li l-għażla tirrigwarda biss id-dispożizzjonijiet sostantivi.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

It-tibdil fil-liġi applikabbli f’sitwazzjoni li fiha l-fatti tal-kwistjoni jkunu għadhom suxxettibbli li jinbidlu huwa fenomenu familjari fil-liġi Ġermaniża. Pereżempju, id-drittijiet in rem huma fil-prinċipju vvalutati skont il-liġi tal-post li fih tkun tinsab il-proprjetà, li jfisser li jekk il-post ta’ oġġett jinbidel jaf isir irregolat minn sistema legali differenti.

Bidla fil-fattur ta’ konnessjoni bħal pereżempju bidla fin-nazzjonalità, hija aċċettata wkoll f’oqsma oħra tal-liġi.

Madankollu, l-ebda bidla fil-liġi applikabbli ma hija possibbli jekk ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet jistabbilixxu ħin speċifiku ta’ konnessjoni. Pereżempju, sabiex tkun iddeterminata l-liġi li tirregola suċċessjoni, il-fattur ta’ konnessjoni fil-każ ta’ persuni deċeduti fis-17 ta’ Awwissu 2015 jew wara, ikun il-post tar-residenza abitwali tat-testatur fil-mument tal-mewt (ara l-punt 3.7 aktar ’l isfel).

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

L-Artikolu 6 EGBGB jesprimi r-riżerva tal-Ġermanja rigward l-ordni pubbliku, li permezz tagħha liġi barranija ma tiġix applikata meta l-applikazzjoni tagħha tkun inkompatibbli biċ-ċar mal-prinċipji fundamentali tal-liġi Ġermaniża. “Prinċipji fundamentali” hawnhekk tfisser il-prinċipji bażiċi tal-ġustizzja. Ġeneralment, din tirreferi għal ksur serju tad-drittijiet fundamentali garantiti fil-Kostituzzjoni Ġermaniża. Għall-applikabbiltà tar-riżerva tal-ordni pubbliku huwa importanti wkoll li l-fatti tal-każ ikunu jippreżentaw konnessjoni domestika; inkella s-sistema legali Ġermaniża ma tistax tkun involuta. Anki hawnhekk, il-preċedenza għandha tingħata lil kull regola speċjali, b’mod partikolari dawk stipulati fl-istrumenti ġuridiċi tal-UE li jieħdu preċedenza (ara, pereżempju, l-Artikolu 21 tar-Regolament Ruma I, l-Artikolu 26 tar-Regolament Ruma II u l-Artikolu 35 tar-Regolament tal-UE dwar is-Suċċessjoni). Hemm eċċezzjoni oħra għall-applikazzjoni tar-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet li tapplika fil-każ ta’ dispożizzjonijiet obbligatorji prevalenti. Fl-ambitu ta’ dispożizzjoni obbligatorja prevalenti, ir-regoli nazzjonali jiġu applikati b’mod mandatorju, billi r-rispett ta’ dawn id-dispożizzjonijiet jitqies bħala kruċjali minn pajjiż biex jissalvagwardja l-interessi pubbliċi tiegħu, b’mod partikolari l-organizzazzjoni politika, soċjali jew ekonomika tiegħu. Id-dispożizzjonijiet obbligatorji jiksbu l-aqwa importanza tagħhom fi kwistjonijiet ta’ obbligi kuntrattwali u mhux kuntrattwali. Fl-istrumenti ġuridiċi tal-UE li jieħdu preċedenza (ara b’mod partikolari l-Artikolu 9 tar-Regolament Ruma I, li fih definizzjoni ġuridika, u l-Artikolu 16 tar-Regolament Ruma II”) u fil-konvenzjonijiet internazzjoni hemm stipulati regoli speċjali dwar is-suġġett.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Il-qrati Ġermaniżi, mhux biss iridu japplikaw ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet fuq deċiżjoni tagħhom stess, iżda skont l-Artikolu 293 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili (Zivilprozessordnung – ZPO), huma obbligati wkoll li, wara kunsiderazzjoni dovuta, jiddeterminaw is-sustanza tal-liġi barranija applikabbli. Biex jagħmlu dan, ma jistgħux jillimitaw ruħhom għall-qari tal-leġiżlazzjoni barranija: il-qorti trid tikkunsidra t-trattament tal-leġiżlazzjoni fid-duttrina u fil-ġurisprudenza. Il-qorti trid tqiegħed lilha nnifisha f’pożizzjoni li tkun tista’ tapplika l-liġi barranija bl-istess mod ta’ qorti fil-pajjiż ikkonċernat.

Biex jiddeterminaw is-sustanza ta’ liġi barranija, il-qrati jistgħu jużaw kull sors ta’ referenza għad-disponibbiltà tagħhom.

• Il-Konvenzjoni Ewropea dwar Informazzjoni rigward il-Liġi Barranija, iffirmata f’Londra fis-7 ta’ Ġunju 1968 tipprovdi sors ta’ informazzjoni għall-istati kontraenti. Ir-rikjesta trid tintbagħat lill-aġenzija kompetenti tal-istat barrani kkonċernat permezz tal-aġenzija riċeventi/trasmittenti kompetenti.
• Minflok rikjesta għal informazzjoni ġuridika skont il-Konvenzjoni Ewropea ta’ Londra, il-qorti tista’ tikseb ukoll opinjoni legali mingħand espert, dment li l-espert ikollu wkoll għarfien rigward l-applikazzjoni prattika tal-liġi barranija.
• Għal kwistjonijiet aktar sempliċi, f’ċerti ċirkostanzi, l-informazzjoni miksuba mill-punt ta’ kuntatt tan-Network Ġudizzjarju Ewropew f’materji ċivili u kummerċjali jew mir-riċerka tal-qorti stess dwar il-liġi barranija, jaf tkun biżżejjed biex tiġi stabbilita s-sustanza tal-liġi barranija.

Il-qrati jistgħu wkoll jappellaw għall-kooperazzjoni tal-partijiet għall-prova ta’ liġi barranija, iżda mhumiex marbuta bl-interpretazzjoni tagħhom. Għaldaqstant jistgħu jagħmlu użu minn kull sors ta’ referenza, fuq deċiżjoni tagħhom stess, mingħajr ma jkunu marbuta bl-evidenza ppreżentata mill-partijiet.

F’każijiet ta’ eċċezzjoni, li fihom minkejja d-diliġenza kollha dovuta, il-kontenut tal-liġi barranija ma jkunx jista’ jiġi stabbilit, trid tiġi minflok applikata l-liġi Ġermaniża.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Il-kuntratti ta’ bejgħ internazzjonali huma soġġetti l-ewwel u qabel kollox għall-Konvenzjoni tan-NU dwar il-Kuntratti ta’ Bejgħ Internazzjonali ta’ Merkanzija, li tapplika awtomatikament bejn in-negozji ta’ kwalunkwe stat kontraenti minn fost l-għadd kbir ta’ stati kontraenti sakemm il-partijiet ma jkunux eskludewha b’mod ċar biżżejjed, pereżempju billi “jirrinunzjaw għall-Konvenzjoni tan-NU dwar il-Bejgħ”.

Għall-kuntratti ta’ wegħda ta’ bejgħ l-oħra kollha li ġew konklużi mis-17 ta’ Diċembru 2009 ’l quddiem, il-kwistjoni tal-liġi applikabbli hija ddeterminata, fil-prinċipju, skont ir-Regolament Ruma I, sakemm il-kuntratt ma jaqax barra mill-kamp ta’ applikazzjoni ta’ dak ir-Regolament, bħall-kuntratti tal-liġi dwar il-proprjetà. Barra minn hekk, japplikaw ukoll l-Artikoli 46b sa 46d EGBGB.

Sas-17 ta’ Diċembru 2009, kienet tapplika l-verżjoni l-qadima tal-Artikolu 27 et seq. EGBGB. Din kienet ibbażata fuq il-Konvenzjoni ta’ Ruma dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi Kuntrattwali tal-1980. Hija tħassret b’effett mis-17 ta’ Diċembru 2009, iżda għadha tapplika għall-kuntratti konklużi qabel dik id-data.

Għal ċerti kuntratti tal-assigurazzjoni konklużi qabel is-17 ta’ Diċembru 2009, l-Artikoli minn 7 sa 14 tal-Att Introduttorju tal-Att dwar l-Assigurazzjoni (Einführungsgesetz zum Versicherungsvertragsgesetz – EGVVG), fil-verżjoni b’validità sas-16 ta’ Diċembru 2009, jinkludu regoli speċjali dwar il-konflitt tal-liġijiet.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Mill-11 ta’ Jannar 2009, l-għażla tas-sistema legali applikabbli għall-obbligi mhux kuntrattwali, ġeneralment kienet iddeterminata mir-Regolament Ruma II, issupplimentat mill-Artikolu 46a EGBGB.

F’każijiet mhux koperti mir-Regolament, bħal, pereżempju, ksur tad-dritt għall-protezzjoni tal-personalità ta’ dak li jkun (Persönlichkeitsrecht), il-liġi Ġermaniża tipprevedi regoli speċifiċi dwar il-konflitt tal-liġijiet għall-iddeterminar ta’ liema liġi tal-pajjiż tkun tapplika; dawn ir-regoli huma stipulati fl-Artikoli 38a sa 42 EGBGB.

L-Artikolu 38 EGBGB jistipula regoli dwar il-liġi li trid tiġi applikata fir-rigward tat-tipi differenti ta’ pretensjonijiet abbażi ta’ arrikkiment indebitu.

Skont l-Artikolu 39 EGBGB, pretensjonijiet legali li jirriżultaw minn atti mwettqa mingħajr awtorità dovuta f’rabta ma’ affari ħaddieħor huma rregolati mil-liġi ta’ dak l-istat li fih twettaq l-att. Għas-saldu ta’ dejn dovut minn persuna oħra tapplika regola speċjali.

Skont l-Artikolu 40 EGBGB, il-pretensjonijiet għad-danni li jirriżultaw minn att illeċitu huma fil-prinċipju rregolati mil-liġi tal-post li fih tkun aġixxiet il-parti responsabbli (Recht des Handlungsorts); minflok dik il-liġi, il-parti inġurjata tista’ tagħżel li tiġi applikata l-liġi tal-pajjiż fejn tkun saret l-offiża (Recht des Schadenseintritts).

L-Artikolu 42 EGBGB jipprevedi li l-partijiet jistgħu, f’kull każ, jagħżlu l-liġi applikabbli għal relazzjoni mhux kuntrattwali wara l-avveniment li wassal għaliha.

Barra minn hekk, skont l-Artikolu 41 EGBGB, is-sistema legali applikabbli tista’ tkun sostitwita b’sistema legali li, minħabba ċirkostanzi partikolari, għandha konnessjoni sostanzjalment eqreb mal-fatti tal-każ.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Skont ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet tal-Ġermanja, kwistjonijiet legali li jfeġġu minħabba l-istatus legali personali ta’ persuna fiżika huma rregolati mis-sistema legali tal-pajjiż li l-persuna kkonċernata jkollha n-nazzjonalità tiegħu (Heimatrecht). Dan japplika fil-prinċipju għall-ismijiet (għad-dettalji, ara l-Artikolu 10 EGBGB) u għall-kwistjoni dwar jekk persuna fiżika tgawdix mill-kapaċità ġuridika u mill-kapaċità li tikkonkludi kuntratt (l-Artikolu 7 EGBGB).

Fil-każijiet li fihom persuna jkollha aktar minn nazzjonalità waħda (Mehrstaater), l-ewwel sentenza tal-Artikolu 5(1) EGBGB tistipula li trid issir referenza għan-“nazzjonalità effettiva”, jiġifieri n-nazzjonalità tal-istat li miegħu l-persuna b’aktar minn nazzjonalità waħda jkollha l-eqreb konnessjoni. Madanakollu, jekk, persuna b’aktar minn nazzjonalità waħda jkollha wkoll nazzjonalità Ġermaniża, fit-tieni sentenza tal-Artikolu 5(1) EGBGB huwa previst li tkun tapplika biss in-nazzjonalità Ġermaniża.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Skont l-Artikolu 19 EGBGB, il-parentela ta’ wild hija soġġetta l-ewwel nett għal-liġi tal-istat li fih il-wild ikun resident abitwalment. Fir-relazzjoni ma’ kull ġenitur, il-parentela tista’ tkun iddeterminata wkoll mil-liġi tal-istat tan-nazzjonalità ta’ dak il-ġenitur. Fl-aħħar nett, jekk l-omm tkun miżżewġa, il-liġi li tirregola l-effetti taż-żwieġ (Ehewirkungsstatut) (l-Artikolu 14 EGBGB) li tapplika fil-waqt tat-twelid tista’ wkoll takkwiżixxi sinifikat fil-kwistjoni tal-iddeterminar tal-parentela. Għall-ulied imwielda qabel l-1 ta’ Lulju 1998, japplikaw regoli differenti.

Skont l-Artikolu 20 EGBGB, il-kontestazzjonijiet tal-parentela huma ġeneralment irregolati mis-sistema legali li tiddetermina l-parentela, u, meta tkun ikkontestata mill-wild, tkun iddeterminata mil-liġi applikabbli fil-post li fih il-wild ikun resident abitwalment.

3.4.2 L-adozzjoni

Mill-31 ta’ Marzu 2020, l-adozzjoni ta’ wild fil-Ġermanja kienet soġġetta għal-liġi Ġermaniża. Inkella hija rregolata mil-liġi tal-istat fejn il-persuna adottata jkollha r-residenza abitwali tagħha fil-waqt tal-adozzjoni (il-verżjoni ġdida tal-Artikolu 22(1) EGBGB). Il-proċeduri ta’ adozzjoni li saru qabel il-31 ta’ Marzu 2020 huma soġġetti għad-dritt internazzjonali privat li kien japplika qabel, jiġifieri l-adozzjoni hija rregolata mil-liġi tal-istat tan-nazzjonalità tal-persuna li tadotta, fil-mument tal-adozzjoni (il-verżjoni l-qadima tal-ewwel sentenza tal-Artikolu 22(1) EGBGB). L-adozzjoni minn konjuġi wieħed jew mit-tnejn hija rregolata mil-liġi li tirregola l-effetti ġenerali taż-żwieġ (il-verżjoni l-qadima tat-tieni sentenza tal-Artikolu 22(1) EGBGB).

Ir-rikonoxximent u l-istabbiliment tal-effettività tal-adozzjonijiet barranin huma rregolati fl-Att dwar l-effetti tal-adozzjoni ta’ wild skont il-liġi barranija (Gesetz über Wirkungen der Annahme als Kind nach ausländischem Recht) (L-Att dwar l-Effettività tal-Adozzjoni (Adoptionswirkungsgesetz – AdWirkG)).

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Il-kummenti li ġejjin huma applikabbli biss għaż-żwiġijiet bejn persuni ta’ sess oppost. Għaż-żwiġijiet bejn persuni tal-istess sess, irreferi għal 3.5.2.

Skont l-Artikolu 13 EGBGB, il-kundizzjonijiet għall-konklużjoni ta’ kuntratt taż-żwieġ normalment ikunu rregolati mil-liġi tal-istat tan-nazzjonalità ta’ kull wieħed mill-għarajjes li jkunu se jiżżewġu. Tista’ minflok tapplika l-liġi Ġermaniża f’każijiet ta’ eċċezzjoni u f’ċirkostanzi partikolari.

Fil-Ġermanja, kuntratt ta’ żwieġ jista’ jkun konkluż biss fil-preżenza ta’ reġistratur, jew f’każijiet ta’ eċċezzjoni fil-preżenza ta’ persuna inkarigata apposta minn stat barrani (it-tieni sentenza tal-Artikolu 13(4) EGBGB).

Jekk l-effetti ġenerali taż-żwieġ ma jaqgħux fil-kamp ta’ applikazzjoni tar-Regolament tal-Kunsill (UE) 2016/1103 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-ġurisdizzjoni, il-liġi applikabbli u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta' deċiżjonijiet f’materji ta’ reġimi ta’ proprjetà matrimonjali (ir-Regolament tal-UE dwar il-Proprjetà Matrimonjali), dawn ikunu soġġetti għal-liġi magħżula mill-konjuġi (l-Artikolu 14(1) EGBGB).

3.5.2 oppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

Iż-żwiġijiet bejn persuni tal-istess sess u s-sħubijiet ċivili rreġistrati (eingetragene Lebenspartnerschaften) huma rregolati mill-Artikolu 17b EGBGB. Skont dak l-Artikolu, il-ħolqien u x-xoljiment ta’ sħubija ċivili rreġistrata, kif ukoll kwalunkwe effett ġenerali li ma jaqax fil-kamp ta’ applikazzjoni tar-Regolament tal-Kunsill (UE) 2016/1104 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli u r- rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta’ deċiżjonijiet f’materji tal-konsegwenzi patrimonjali ta’ sħubijiet reġistrati (ir-Regolament tal-UE dwar il-Patrimonju tas-Sħubijiet Irreġistrati), huma rregolati mil-liġi tal-pajjiż fejn tkun irreġistrata s-sħubija permanenti (l-ewwel sentenza tal-Artikolu 17b(1) EGBGB). L-istess japplika, mutatis mutandis, jekk il-konjuġi jkunu tal-istess sess jew tal-anqas konjuġi wieħed la jkun ta’ sess femminili u lanqas ta’ sess maskili (l-ewwel sentenza tal-Artikolu 17b(4) EGBGB). Mill-1 ta’ Ottubru 2017 ma baqax aktar possibbli fil-Ġermanja jinħolqu s-sħubijiet irreġistrati (l-Artikolu 3(3) tal-Att li jintroduċi d-dritt għaż-żwieġ għall-koppji tal-istess sess (Eheöffnungsgesetz)) u dak tal-ewwel sentenza tal-Artikolu 17b(1) EGBGB huwa għalhekk, b’rabta mal-ħolqien ta’ sħubija permanenti, każ rari ferm ta’ regola Ġermaniża dwar il-konflitt tal-liġijiet li tkopri relazzjoni legali li tista’ timmaterjalizza biss barra mill-pajjiż.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Il-liġi applikabbli għad-divorzju ilha ddeterminata mill-21 ta’ Ġunju 2012 permezz tar-Regolament tal-Kunsill (UE) Nru 1259/2010 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-liġi applikabbli għad-divorzju u għas-separazzjoni legali (ir-“Regolament Ruma III”). Ir-Regolament japplika anki meta skont id-dispożizzjonijiet tiegħu, il-liġi applikabbli tkun il-liġi ta’ stat li ma jipparteċipax fil-kooperazzjoni msaħħa (l-Artikolu 4 tar-Regolament). Id-divorzju u s-separazzjoni legali huma wkoll irregolati mir-Regolament Ruma III fil-każ ta’ żwiġijiet bejn persuni ta’ sess oppost (l-ewwel sentenza tal-Artikolu 17b(4) EGBGB).

L-Artikoli 17 u 17a EGBGB japplikaw b’mod komplimentarju.

Fil-Ġermanja, divorzju jista’ jkun dekretat biss minn qorti (l-Artikolu 17(3) EGBGB).

Skont l-Artikolu 17(4) EGBGB, il-liġi applikabbli għall-kondiviżjoni tal-intitolamenti tal-pensjoni hija ddeterminata mil-liġi applikabbli għad-divorzju (il-liġi dwar id-divorzju). F’ċerti ċirkostanzi li fihom il-kondiviżjoni tal-intitolamenti tal-pensjoni ma tkunx rikonoxxuta mil-liġi barranija, din tkun minflok implimentata f’konformità mal-liġi Ġermaniża, jekk dan jintalab mill-partijiet.

L-użufrutt ta’ dar matrimonjali u tal-oġġetti domestiċi li jkunu jinsabu fil-Ġermanja huwa rregolat mil-liġi sostantiva Ġermaniża (l-Artikolu 17a EGBGB).

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Il-kwistjoni dwar liema liġi hija applikabbli għat-talbiet għal manteniment bejn il-qraba jew bejn il-konjuġi ilha ddeterminata mit-18 ta’ Ġunju 2011 mill-Protokoll tal-Aja tat-23 ta’ Novembru 2007 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi ta’ Manteniment. Skont l-Artikolu 2 tal-Protokoll, il-Protokoll għandu applikazzjoni universali, jiġifieri anki jekk il-liġi li trid tiġi applikata skont id-dispożizzjonijiet tiegħu tkun dik ta’ stat mhux kontraenti. Għaldaqstant ir-regoli Ġermaniżi fl-EGBGB li kienu applikabbli sa dak iż-żmien f’dak ir-rigward, tħassru.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Il-konsegwenzi patrimonjali ta’ żwieġ huma rregolati mir-Regolament tal-UE dwar il-Proprjetà Matrimonjali. Dan japplika wkoll fil-każ ta’ żwiġijiet bejn persuni tal-istess sess (it-tieni sentenza tal-Artikolu 17(4) EGBGB). Ir-Regolament tal-UE dwar il-Proprjetà Matrimonjali jagħti prijorità lill-awtonomija tal-partijiet: il-konjuġi futuri jistgħu jagħżlu l-liġi applikabbli għar-reġim tal-proprjetà matrimonjali tagħhom (l-Artikolu 22(1) tar-Regolament tal-UE dwar il-Proprjetà Matrimonjali). Fin-nuqqas ta’ ftehim bejn il-partijiet, il-fattur ta’ konnessjoni jkun il-post tar-residenza tal-konjuġi jew inkella, in-nazzjonalità tagħhom jew l-istat li miegħu, konġuntament, għandhom l-eqreb konnessjoni (ara l-Artikolu 26 tar-Regolament tal-UE dwar il-Proprjetà Matrimonjali).

B’konsegwenza tad-data ta’ applikazzjoni tiegħu (it-30 ta’ Jannar 2019), ir-Regolament tal-UE dwar il-Patrimonju tas-Sħubijiet Irreġistrati ma jkoprix is-sħubijiet permanenti maħluqa fil-Ġermanja, billi mill-1 ta’ Ottubru 2017 mhuwiex possibbli li tinħoloq sħubija permanenti skont il-liġi tal-Ġermanja (ara l-punt 3.5.2 aktar ’il fuq). Skont ir-Regolament tal-UE dwar il-Patrimonju tas-Sħubijiet Irreġistrati, l-għażla tal-partijiet hija wkoll il-fattur ta’ konnessjoni prinċipali (l-Artikolu 22(1) tar-Regolament tal-UE dwar il-Patrimonju tas-Sħubijiet Irreġistrati). Fin-nuqqas ta’ ftehim dwar l-għażla tal-liġi applikabbli, il-liġi applikabbli għall-konsegwenzi patrimonjali tas-sħubijiet irreġistrati hija l-liġi tal-istat li fil-qafas legali tiegħu tkun inħolqot is-sħubija rreġistrata (l-Artikolu 26(1) tar-Regolament tal-UE dwar il-Patrimonju tas-Sħubijiet Irreġistrati).

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

F’każijiet ta’ mwiet li jseħħu mis-17 ta’ Awwissu 2015 ’il quddiem, ir-regoli applikabbli bi prijorità huma dawk stipulati fir-Regolament tal-UE dwar is-Suċċessjoni. Skont dak ir-Regolament, l-aħħar post tar-residenza abitwali tat-testatur huwa l-fattur ta’ konnessjoni fundamentali għal-liġi applikabbli għas-suċċessjoni. Is-suċċessjonijiet datati qabel is-17 ta’ Awwissu 2015 huma rregolati mil-liġi tal-pajjiż tan-nazzjonalità tat-testatur fil-waqt ta’ mewtu, skont il-verżjoni l-qadima tal-Artikolu 25 EGBGB (il-verżjoni l-ġdida tal-Artikolu 25 EGBGB tiddikjara r-Regolament tal-UE dwar is-Suċċessjoni applikabbli mutatis mutandis). Kien hemm il-possibbiltà li tintgħażel il-liġi Ġermaniża fir-rigward tal-proprjetà immobbli li tkun tinsab fil-Ġermanja.

Għas-suċċessjonijiet datati wara s-17 ta’ Awwissu 2015, ir-rekwiżiti formali għat-trasferimenti causa mortis huma rregolati mill-verżjoni l-ġdida tal-Artikolu 26 EGBGB, li, għad-dispożizzjonijiet testamentarji, f’termini essenzjali jipprevedi l-applikazzjoni diretta tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-5 ta’ Ottubru 1961, li l-Ġermanja, bħala stat kontraenti, ilha soġġetta għaliha sa mill-1965 (il-paragrafu 1) u, fir-rigward tal-forma ta’ trasferimenti causa mortis oħra, jirreferi għall-Artikolu 27 tar-Regolament tal-UE dwar is-Suċċessjoni (il-paragrafu 2). Is-suċċessjonijiet datati qabel is-17 ta’ Awwissu 2015 huma soġġetti għall-verżjoni l-qadima tal-Artikolu 26 EGBGB, li kien jinkorpora d-dispożizzjonijiet ewlenin tal-konflitt tal-liġijiet tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-1961 dwar il-Konflitti tal-Liġijiet relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji. Dispożizzjoni tkun valida fir-rigward tal-forma tagħha jekk il-forma tagħha tkun tissodisfa r-rekwiżiti ta’ sistema legali li jkollha konnessjoni magħha, pereżempju permezz tan-nazzjonalità, tar-residenza abitwali tat-testatur, jew tal-post li fih ikun sar it-testment.

3.8 Proprjetà reali

Skont l-Artikolu 43 EGBGB, id-drittijiet in rem huma rregolati mil-liġi tal-istat li fih tkun tinsab il-proprjetà. Dik il-liġi tirregola, pereżempju, il-kamp ta’ applikazzjoni tad-drittijiet tas-sjieda u l-mod li bih il-proprjetà tista’ tiġi trasferita jew issir suġġetta għal garanzija.

Fl-Artikolu 45 EGBGB huwa previst fattur ta’ konnessjoni speċjali għall-mezzi tat-trasport.

L-Artikolu 43(2) EGBGB jistipula regola speċjali għat-trasferiment tal-proprjetà minn stat għall-ieħor.

Fl-aħħar nett, l-emissjonijiet mill-proprjetà immobbli huma trattati separatament fl-Artikolu 44 EGBGB.

Fil-veru sens tal-kelma, ma teżisti l-ebda għażla tal-liġi applikabbli fir-rigward tad-drittijiet in rem. Madankollu, skont l-Artikolu 46 EGBGB, teżisti l-possibbiltà li wieħed ma jżommx mal-liġi ddeterminata skont il-fatturi ta’ konnessjoni msemmija aktar ’il fuq jekk iċ-ċirkostanzi jindikaw konnessjoni sostanzjalment eqreb mal-liġi ta’ stat ieħor.

3.9 Insolvenza

Apparti r-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet skont ir-Regolament (UE) 2015/848 tal-20 ta’ Mejju 2015 dwar proċedimenti ta’ insolvenza, li fih hemm regoli li jirregolaw ir-relazzjonijiet bejn l-Istati Membri, l-Artikolu 335 tal-Kodiċi tal-Insolvenza jipprevedi, fir-rigward ta’ pajjiżi terzi, li, fil-prinċipju, il-proċedimenti tal-insolvenza u l-effetti tagħhom huma soġġetti għal-liġi tal-istat li fih jinfetħu l-proċedimenti. L-Artikolu 336 et seq. tal-Kodiċi tal-Insolvenza jiddefinixxi fatturi ta’ konnessjoni speċjali għal aspetti speċifiċi tad-dritt dwar l-insolvenza internazzjonali li jistgħu ma jżommux ma’ dak il-prinċipju (pereż. l-impjiegi, it-tpaċija u l-kontestazzjoni tat-tranżazzjonijiet fi proċedimenti ta’ insolvenza).

Jekk jogħġbok innota li l-verżjoni bil-lingwa oriġinali ta' din il-paġna ġiet emendata reċentement. Il-verżjoni tal-lingwa li qed tara bħalissa attwalment qed tiġi ppreparata mit-tradutturi tagħna.
Jekk jogħġbok innota li dawn il-lingwi li ġejjin: diġà ġew tradotti.

Il-liġi ta' liema pajjiż tapplika? - Estonja

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Kwistjonijiet tal-liġi applikabbli huma prinċipalment irregolati permezz tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (minn hawn ’il quddiem “l-ADIP”).

Il-Parti Ġenerali tal-Att dwar il-Kodiċi Ċivili kienet tirregola l-liġi applikabbli qabel ma daħal fis-seħħ l-ADIP fl-1 ta’ Lulju 2002; issa l-ADIP qed jiġi applikat minfloku fi kważi l-każijiet kollha taħt l-Artikolu 24 tal-Att dwar il-Liġi tal-Obbligi, il-Parti Ġenerali tal-Att dwar il-Kodiċi Ċivili u l-Att ta’ Implimentazzjoni tal-ADIP.

Barra minn hekk, il-prijorità tar-regoli li jirriżultaw mil-liġi applikabbli tal-UE fuq il-liġi nazzjonali trid titqies flimkien mal-prinċipju li joħroġ mill-Artikolu 123 tal-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Estonja, li skontu, meta l-liġijiet jew leġiżlazzjoni oħra tal-Estonja jkunu f’kunflitt ma’ trattament internazzjonali ratifikat mill-Parlament tal-Estonja, japplikaw id-dispożizzjonijiet tat-trattat internazzjonali. L-Estonja ffirmat ukoll erba’ ftehimiet dwar l-assistenza legali mar-Russja, l-Ukrajna, il-Polonja, il-Latvja u l-Litwanja li wkoll jirregolaw il-kwistjonijiet tal-liġi applikabbli.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

• Il-Konvenzjoni tal-Aja dwar il-konflitti tal-liġijiet relatati mal-forma tad-dispożizzjonijiet testamentarji, iffirmata fl-Aja fl-4 ta’ Ottubru 1961; għal aktar informazzjoni, żur: https://www.riigiteataja.ee/akt/78853.
• il-Konvenzjoni dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi kuntrattwali, iffirmata f’Ruma fid-19 ta’ Ġunju 1980; għal aktar informazzjoni, żur: https://www.riigiteataja.ee/akt/1026913.
• il-Konvenzjoni dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-kooperazzjoni fir-rigward tar-responsabbiltà tal-ġenituri u miżuri għall-protezzjoni tat-tfal, iffirmata fl-Aja fid-19 ta’ Ottubru 1996; għal aktar informazzjoni, żur: https://www.riigiteataja.ee/akt/214112011002.
• il-Protokoll dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi ta’ manteniment, iffirmata fl-Aja fit-23 ta’ Novembru 2007; għal aktar informazzjoni, żur: https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:f30b46bd-fcdd-4b33-8b08-5b06e4a09b88.0022.02/DOC_2&format=PDF.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Estonja, ir-Repubblika tal-Latvja u r-Repubblika tal-Litwanja dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali, iffirmat f’Tallinn fil-11 ta’ Novembru 1992; aktar informazzjoni tinsab fir-Riigi Teataja.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Estonja u l-Federazzjoni Russa dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’materji ċivili, tal-familja u kriminali, iffirmat f’Moska fis-26 ta’ Jannar 1993; aktar informazzjoni tinsab fir-Riigi Teataja.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Estonja u l-Ukrajna dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’materji ċivili u kriminali, iffirmat fi Kiev fil-15 ta’ Frar 1995; aktar informazzjoni tinsab fir-Riigi Teataja.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Estonja u r-Repubblika tal-Polonja dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’materji ċivili, tax-xogħol u kriminali, iffirmat f’Tallinn fis-27 ta’ Novembru 1998; aktar informazzjoni tinsab fir-Riigi Teataja.

Regolamenti tal-Unjoni Ewropea

• Ir-Regolament (KE) Nru 864/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (Ruma II) (ĠU L 199, 31.7.2007, p. 40-49);
• Ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (Ruma I) (ĠU L 177, 4.7.2008, p. 6-16);
• Ir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 4/2009 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni tad-deċiżjonijiet u l-kooperazzjoni f’materji relatati ma’ obbligi ta’ manteniment (ĠU L 7, 10.1.2009, p. 1–79);
• Ir-Regolament (UE) Nru 650/2012 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet u l-aċċettazzjoni u l-infurzar ta’ strumenti awtentiċi fil-qasam tas-suċċessjonijiet u dwar il-ħolqien ta’ Ċertifikat Ewropew tas-Suċċessjoni (ĠU L 201, 27.7.2012, p. 107-134);
• Ir-Regolament tal-Kunsill (UE) Nru 1259/2010 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-liġi applikabbli għad-divorzju u għas-separazzjoni legali (ĠU L 343, 29.12.2010, p. 10-16);
• Ir-Regolament (UE) 2015/848 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar proċedimenti ta’ insolvenza (ĠU L 141, 5.6.2015, p. 19-72).

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Jekk liġi, tranżazzjoni jew ftehim internazzjonali jkunu jirrikjedu l-applikazzjoni ta’ liġi barranija, il-qrati jagħmlu dan irrispettivament minn jekk tali applikazzjoni tintalabx jew le. Dan ifisser li, l-obbligu tal-qorti li tapplika l-liġi barranija ma jiddependix minn jekk parti tkunx talbitha jew le (l-Artikolu 2(1) tal-ADIP).

F’xi kawżi tal-qorti ċivili li fihom il-partijiet kienu intitolati li jaqblu dwar l-għażla tal-liġi applikabbli, il-qrati tal-Estonja applikaw il-liġi tal-Estonja minflok il-liġi barranija billi l-partijiet impliċitament irrinunzjaw għad-dritt tagħhom li jagħżlu l-liġi barranija.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Meta l-ADIP jkun jirrikjedi l-applikazzjoni tal-liġi barranija (trażmissjoni), japplikaw ir-regoli tad-dritt internazzjonali privat tal-pajjiż rilevanti. Meta tali regoli jkunu jirrikjedu l-applikazzjoni tal-liġi tal-Estonja (remissjoni), japplikaw ir-regoli tal-liġi sostantiva tal-Estonja (l-Artikolu 6(1) tal-ADIP).

Għaldaqstant, meta l-liġi barranija tkun tirreferi lura għal-liġi tal-Estonja, iridu japplikaw ir-regoli tal-liġi sostantiva tal-Estonja.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Il-ħolqien jew it-tmiem ta’ dritt in rem irid jiġi ddeterminat f’konformità mal-liġi tal-pajjiż li fih kienet tinsab il-proprjetà fil-waqt tal-ħolqien jew tat-tmiem tad-dritt in rem (l-Artikolu 18(1) tal-ADIP). Għaldaqstant, jekk il-post tal-proprjetà jinbidel wara l-ħolqien jew it-tmiem ta’ dritt in rem, il-liġi applikabbli tinbidel ukoll. Il-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju ta’ persuna fiżika tapplika għall-kapaċità ġuridika passiva u attiva tagħha (l-Artikolu 12(1) tal-ADIP). Għaldaqstant, jekk il-pajjiż tad-domiċilju tal-persuna jinbidel, il-liġi applikabbli għall-kapaċità ġuridika passiva u attiva tagħha tinbidel ukoll. Madankollu, l-Att jipprevedi wkoll li bidla fid-domiċilju ma tirrestrinġix il-kapaċità ġuridika attiva li tkun inkisbet diġà (l-Artikolu 12(3) tal-ADIP).

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-liġi barranija ma tiġix applikata jekk din twassal għal kunflitt evidenti mal-prinċipji essenzjali tal-liġi tal-Estonja (l-ordni pubbliku). F’każijiet bħal dawn, trid tkun applikata l-liġi tal-Estonja (l-Artikolu 7 tal-ADIP).

Il-fatt ta’ jekk il-liġi tal-Estonja tipprevedix jew le regola legali li ma teżistix fil-liġi tal-Estonja mhuwiex deċiżiv f’każijiet bħal dawn; minflok, skont il-klawżola tal-ordni pubbliku, trid tiġi applikata l-liġi tal-Estonja flok il-liġi barranija, fil-każijiet fejn l-applikazzjoni ta’ din tal-aħħar twassal għal kunflitt evidenti mal-prinċipji essenzjali tal-liġi tal-Estonja.

Il-leġiżlazzjoni applikabbli għall-obbligi kuntrattwali tipprevedi wkoll li d-dispożizzjonijiet tal-Kapitolu rilevanti tal-ADIP ma jippreġudikawx l-applikazzjoni ta’ tali dispożizzjonijiet tal-liġi tal-Estonja li huma applikabbli, irrispettivament mil-liġi li tirregola l-kuntratti (l-Artikolu 31 tal-ADIP). L-Artikolu 32(3) tal-Att jindika ulterjorment li l-fatt li l-partijiet ikunu għażlu l-liġi barranija biex tirregola kuntratt, irrispettivament minn jekk għażlux jew le l-ġuriżdizzjoni barranija wkoll, ma jippreġudikax, meta l-elementi kollha rilevanti għall-kuntratt fil-waqt tal-għażla jkunu marbuta biss ma’ pajjiż wieħed, l-applikazzjoni ta’ tali regoli tal-liġi ta’ dak il-pajjiż, u li ma jistax ikun hemm deroga minnhom permezz tal-kuntratt (ir-regoli mandatorji).

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Minkejja li bħala prinċipju ġenerali huwa previst li l-qrati jridu japplikaw l-liġi barranija f’sitwazzjonijiet li fihom dan ikun mitlub permezz ta’ liġi, tranżazzjoni jew ftehim internazzjonali irrispettivament minn jekk applikazzjoni bħal din tkunx mitluba jew le (l-Artikolu 2(1) tal-ADIP), l-awtoritajiet u l-qrati jistgħu jitolbu l-assistenza tal-partijiet jew tal-awtoritajiet tal-gvern biex jiddeterminaw il-liġi barranija li għandha tiġi applikata.

Filwaqt li l-partijiet jistgħu jissottomettu dokumenti lill-qrati sabiex jiddeterminaw il-kontenut tal-liġi barranija, il-qrati mhumiex obbligati li jżommu ma’ dawn id-dokumenti (l-Artikolu 4(2) tal-ADIP). Il-qrati għandhom ukoll id-dritt li jitolbu assistenza mill-Ministeru għall-Ġustizzja jew mill-Ministeru għall-Affarijiet Barranin tar-Repubblika tal-Estonja u li jinvolvu lill-esperti (l-Artikolu 4(3) tal-ADIP).

Il-partijiet fil-proċedura ċivili huma mistennija biss li jippruvaw id-dritt fis-seħħ lil hinn mir-Repubblika tal-Estonja, id-dritt internazzjonali jew id-dritt konswetudinarju sa fejn il-qorti ma tkunx familjari ma’ tali dritt f’konformità mal-Artikolu 234 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili (minn hawn ’il quddiem “il-KPĊ”). Il-qorti tista’ tuża wkoll sorsi oħra ta’ informazzjoni u twettaq atti oħra biex tiddetermina l-kontenut tal-liġi, kif deskritt fil-paragrafu preċedenti b’referenza għall-Artikolu 4 tal-ADIP.

Id-dritt tal-qorti li titlob l-informazzjoni biex tiddetermina l-kontenut tal-liġi li trid tiġi applikata huwa bbażat fuq il-prinċipju tal-kontradittorju tal-proċedura ċivili. Dan il-prinċipju huwa espress primarjament permezz tal-Artikolu 5(1) u (2) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili, li jipprevedu li l-proċedimenti f’azzjoni jitwettqu abbażi tal-fatti u t-talbiet sottomessi mill-partijiet abbażi tal-pretensjoni, u li l-partijiet ikollhom drittijiet u opportunitajiet ugwali biex jissostanzjaw il-pretensjonijiet tagħhom u jiċħdu jew jikkontestaw is-sottomissjonijiet tal-parti opposta. Meta tagħmel dan, parti tista’ tagħżel il-fatti li tissottometti sabiex tissostanzja l-pretensjoni tagħha kif ukoll l-evidenza biex tipprova dawn il-fatti.

Il-liġi tippermetti wkoll l-eċċezzjonijiet li permezz tagħhom il-liġi tal-Estonja tkun applikabbli meta, minkejja l-isforzi kollha, il-kontenut tal-liġi barranija ma jkunx jista’ jiġi ddeterminat f’perjodu ta’ żmien raġonevoli (l-Artikolu 4(4) tal-ADIP).

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Bħal fi kwistjonijiet oħra tad-dritt internazzjonali privat, fl-Estonja, il-liġi li tirregola l-kuntratti hija rregolata mill-ADIP, sakemm ma jkunx preskritt mod ieħor skont il-leġiżlazzjoni internazzjonali. Il-liġi li tirregola kuntratt tista’ tiġi ddeterminata wkoll abbażi ta’ ftehim bejn il-partijiet jew, fil-każijiet li fihom l-ADIP ma tintitolax lill-partijiet li jagħżlu l-liġi applikabbli, abbażi tal-liġi applikabbli ddeterminata permezz tal-kriterji stabbiliti. Peress li, skont l-Artikolu 3(2) tal-Att dwar il-Falliment, id-dispożizzjonijiet tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili japplikaw għal proċedimenti ta’ falliment sakemm ma jkunx previst mod ieħor mill-Att dwar il-Falliment u, skont l-Artikolu 8(1) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili, il-proċedimenti ta’ kawża fil-qorti jitmexxew abbażi tad-dritt proċedurali ċivili Estonjan, il-liġi applikabbli għall-proċedimenti ta’ falliment imwettqa fl-Estonja hija l-liġi Estonjana jew il-liġi applikabbli abbażi ta’ ftehim bejn il-partijiet jew, fin-nuqqas ta’ tali ftehim, il-liġi applikabbli stabbilita abbażi tal-kriterji previsti fl-ADIP.

L-ADIP jistipula li l-kuntratti jridu jkunu rregolati mil-liġi tal-pajjiż miftiehem mill-partijiet. Il-partijiet jistgħu jagħżlu l-liġi li tirregola l-kuntratt kollu jew parti minnu jekk il-kuntratt ikun jinqasam b’tali mod (l-Artikolu 32(1) u (2) tal-Att). Madankollu, l-għażla tal-liġi regolatorja bi ftehim mhijiex assoluta. Fl-Artikolu 32(3) tal-Att hemm stipulat li l-fatt li l-partijiet ikunu għażlu l-liġi barranija biex tirregola kuntratt, irrispettivament minn jekk għażlux jew le l-ġuriżdizzjoni barranija wkoll, ma jippreġudikax, meta l-elementi kollha rilevanti għall-kuntratt fil-waqt tal-għażla jkunu marbuta biss ma’ pajjiż wieħed, l-applikazzjoni ta’ tali regoli tal-liġi tal-pajjiż li ma jistax ikun hemm deroga minnhom permezz tal-kuntratt (ir-regoli mandatorji).

Fil-każijiet li fihom il-partijiet ma jkunux għażlu l-liġi li tirregola kuntratt, il-kuntratt ikun irregolat mil-liġi tal-pajjiż li l-kuntratt huwa marbut l-aktar miegħu. Jekk il-kuntratt ikun jinqasam u parti mill-kuntratt tkun indipendentement marbuta aktar mill-qrib ma’ pajjiż ieħor, tali parti tista’ tkun irregolata mil-liġi ta’ dak il-pajjiż l-ieħor (l-Artikolu 33(1) tal-ADIP).

Kuntratt ikun preżunt li huwa marbut l-aktar mill-qrib mal-pajjiż fejn il-parti li jkollha twettaq l-obbligu li fuqu jissejjes il-kuntratt, ikollha, fil-waqt tal-konklużjoni tal-kuntratt, id-domiċilju tagħha jew, fil-każ tal-korp maniġerjali ta’ dik il-parti, is-sede tagħha. Jekk il-kuntratt jiġi konkluż fil-qafas ta’ attività ekonomika jew professjonali tal-parti li jkollha twettaq l-obbligu li fuqu jissejjes il-kuntratt, ikun preżunt li l-kuntratt għandu l-eqreb rabtiet mal-pajjiż li fih tinsab is-sede prinċipali ta’ dik il-parti. Jekk il-kuntratt jirrikjedi li l-obbligu li fuqu jissejjes il-kuntratt jitwettaq f’sede li ma tkunx is-sede prinċipali, ikun preżunt li l-kuntratt għandu l-eqreb rabtiet mal-pajjiż li fih tkun tinsab din is-sede l-oħra (l-Artikolu 33(2) tal-ADIP).

Għall-proprjetà immobbli u għall-kuntratti ta’ trasport, huma previsti derogi mir-regola ġenerali dwar il-post tal-prestazzjoni ta’ kuntratt. Jekk l-oġġett ta’ kuntratt ikun dritt fi proprjetà immobbli jew dritt ta’ użu ta’ proprjetà immobbli, ikun preżunt li l-kuntratt għandu l-eqreb rabtiet mal-pajjiż li fih tkun tinsab il-proprjetà immobbli (l-Artikolu 33(4) tal-ADIP). Għal kuntratt ta’ trasport, il-kuntratt ikun preżunt li jkun marbut l-aktar mill-qrib mal-pajjiż fejn ikun jinsab il-post prinċipali tan-negozju tat-trasportatur fil-mument tal-konklużjoni tal-kuntratt, jekk il-post tat-tluq jew tad-destinazzjoni jew, fil-każ ta’ kuntratt għall-ġarr tal-merkanzija, il-post prinċipali tan-negozju tal-konsenjatur jew il-post tat-tagħbija jew tal-ħatt ikun jinsab ukoll fl-istess pajjiż (l-Artikolu 33(5) tal-ADIP).

Għall-kuntratti konklużi minn konsumaturi (l-Artikolu 34 tal-ADIP), kuntratti ta’ impjieg (l-Artikolu 35 tal-ADIP) u kuntratti tal-assigurazzjoni (l-Artikoli 40-47 tal-ADIP) japplikaw ukoll regoli speċjali. L-għan ta’ dawn ir-regoli speċjali huwa li jiżguraw il-protezzjoni tal-konsumatur, l-impjegat u d-detentur tal-polza bħala parti aktar dgħajfa fil-kuntratt.

Fil-każ ta’ kuntratti tal-konsumatur, huwa possibbli wkoll li tiġi ddeterminata l-liġi li tirregola l-kuntratt bi ftehim, iżda tali ftehim ma jistax jirriżulta fiċ-ċaħda tal-protezzjoni lill-konsumatur mogħtija lilu mir-regoli mandatorji tal-pajjiż tad-domiċilju tiegħu jekk: 1) fil-pajjiż tad-domiċilju tal-konsumatur, id-dħul fil-kuntratt kien preċedut minn offerta speċifika indirizzata lill-konsumatur jew minn reklamar, u l-konsumatur wettaq f’dak il-pajjiż l-atti kollha meħtieġa għad-dħul fil-kuntratt; 2) il-parti kuntrattwali tal-konsumatur jew rappreżentant tagħha jkun għalhekk irċieva l-ordni tal-konsumatur fil-pajjiż tad-domiċilju tal-konsumatur; 3) il-kuntratt ikun għall-bejgħ ta’ oġġetti u l-konsumatur ivvjaġġa mill-pajjiż tad-domiċilju tiegħu lejn pajjiż ieħor u għamel l-ordni tiegħu hemmhekk, sakemm il-vjaġġ tal-konsumatur kien organizzat mill-bejjiegħ bl-iskop li jħeġġeġ lill-konsumatur jidħol fil-kuntratt. Fin-nuqqas ta’ ftehim dwar il-liġi regolatorja, il-kuntratti tal-konsumatur huma rregolati mil-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tal-konsumatur.

Fil-każ ta’ kuntratt ta’ impjieg, l-għażla tal-liġi ma tistax twassal biex l-impjegat jiċċaħħad mill-protezzjoni mogħtija lilu mir-regoli mandatorji tal-liġi tal-pajjiż li tkun applikabbli fin-nuqqas ta’ għażla tal-liġi applikabbli. Fin-nuqqas ta’ għażla tal-liġi applikabbli, kuntratt ta’ impjieg ikun irregolat mil-liġi tal-pajjiż fejn: 1) l-impjegat jagħmel xogħlu abitwalment għall-prestazzjoni tal-kuntratt, anke jekk ikun impjegat temporanjament f’pajjiż ieħor; 2) ikun jinsab il-post tan-negozju minn fejn ġie rreklutat l-impjegat, jekk l-impjegat ma jagħmilx xogħlu abitwalment f’pajjiż wieħed partikolari.

Il-kuntratti tal-assigurazzjoni huma soġġetti għal regoli kemxejn aktar speċifiċi. L-Artikoli 42-44 jippreskrivu t-termini u l-kundizzjonijiet li l-ftehimiet dwar il-liġi regolatorja jistgħu jkunu bbażati fuqhom. Jekk il-partijiet f’kuntratt tal-assigurazzjoni ma jkunux qablu dwar il-liġi li tirregola dak il-kuntratt u d-domiċilju jew il-korp maniġerjali tad-detentur tal-polza u r-riskju assigurat ikunu jinsabu fit-territorju tal-istess pajjiż, tapplika l-liġi ta’ dak il-pajjiż (l-Artikolu 45(1) tal-ADIP). Jekk dawn ir-rekwiżiti ma jiġux issodisfati, tapplika l-liġi tal-pajjiż li l-kuntratt ikun marbut l-aktar mill-qrib miegħu. Huwa preżunt li l-kuntratt ikun marbut l-aktar mill-qrib mal-pajjiż fejn jinsab ir-riskju assigurat (l-Artikolu 45(2) tal-ADIP).

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Il-liġi tal-Estonja tipprevedi raġunijiet differenti għall-għażla tal-liġi skont in-natura tal-obbligu mhux kuntrattwali inkwistjoni.

Il-pretensjonijiet kontra l-arrikkiment indebitu li jirriżultaw mit-twettiq ta’ obbligu huma rregolati mil-liġi tal-pajjiż li tirregola r-relazzjoni legali effettiva jew preżunta li abbażi tagħha twettaq l-obbligu; il-pretensjonijiet kontra l-arrikkiment indebitu li jirriżultaw mill-ksur ta’ dritt ta’ persuna oħra huma rregolati mil-liġi tal-pajjiż li fih iseħħ il-ksur. F’każijiet oħra, il-pretensjonijiet li jirriżultaw minn arrikkiment indebitu huma rregolati mil-liġi tal-pajjiż fejn ikun seħħ l-arrikkiment indebitu (l-Artikolu 48¹ (1)-(3) tal-ADIP).

Il-pretensjonijiet li jirriżultaw minn negotiorum gestio huma rregolati mil-liġi tal-pajjiż li fih in-negotiorum gestor wettaq l-att, u l-pretensjonijiet li jirriżultaw mit-twettiq tal-obbligi ta’ persuna oħra huma rregolati mil-liġi li tirregola tali obbligi (l-Artikolu 49(1)-(2) tal-ADIP).

Bħala regola ġenerali, il-pretensjonijiet li jirriżultaw mill-ikkaġunar illeċitu ta’ dannu huma rregolati mil-liġi tal-pajjiż fejn twettaq jew seħħ l-att jew l-avveniment li huwa l-bażi għall-ikkawżar tad-dannu. Jekk il-konsegwenzi ma jimmanifestawx ruħhom fil-pajjiż li fih ikun twettaq jew seħħ l-att jew tal-avveniment li fuqu tibbaża l-pretensjoni, għandha tiġi applikata l-liġi tal-pajjiż li fih ikunu feġġew il-konsegwenzi tal-att jew tal-avveniment, fuq talba tal-parti offiża (l-Artikolu 50(1)-(2) tal-ADIP). Madankollu, għall-kumpens dovut għall-ikkaġunar illeċitu ta’ dannu tapplika restrizzjoni. Jekk pretensjoni li tirriżulta mill-ikkaġunar illeċitu ta’ dannu tkun irregolata minn liġi barranija, tali kumpens ordnat fl-Estonja ma għandux ikun sostanzjalment akbar mill-kumpens preskritt mil-liġi tal-Estonja għal dannu simili (l-Artikolu 52 tal-ADIP).

L-Att jippermetti wkoll lill-partijiet li jaqblu li japplikaw il-liġi tal-Estonja wara li jseħħ avveniment jew li jitwettaq att li minnu jirriżulta obbligu mhux kuntrattwali. L-għażla tal-liġi ma taffettwax id-drittijiet tal-partijiet terzi (l-Artikolu 54 tal-ADIP).

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Ma tapplika l-ebda regola separata dwar il-liġi applikabbli għall-ismijiet tal-persuni skont il-liġi tal-Estonja.

Il-liġi tal-Estonja tapplika għall-iddeterminar tad-domiċilju ta’ persuna fiżika (l-Artikolu 10 tal-ADIP). Iċ-ċittadinanza ta’ persuna fiżika hija ddeterminata skont il-liġi tal-pajjiż li ċ-ċittadinanza tiegħu tkun inkwistjoni; jekk persuna fiżika jkollha bosta ċittadinanzi, tapplika ċ-ċittadinanza tal-pajjiż li miegħu jkollha l-eqreb rabtiet; u għal persuna mingħajr Stat, persuna li ċ-ċittadinanza tagħha ma tkunx tista’ tiġi ddeterminata jew refuġjat, japplika d-domiċilju tal-persuna minflok iċ-ċittadinanza tagħhom (l-Artikolu 11(1)-(3) tal-ADIP).

Il-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju ta’ persuna fiżika tapplika għall-kapaċità ġuridika passiva u attiva tagħha, iżda bidla fid-domiċilju ma tirrestrinġix il-kapaċità ġuridika attiva li tkun inkisbet diġà (l-Artikolu 12(1)-(2) tal-ADIP).

Regola speċjali tispeċifika meta persuna tista’ titlob għall-inabilità ġuridika; madankollu, it-tranżazzjonijiet li jirriżultaw mid-dritt tal-familja jew mid-dritt tas-suċċessjoni u t-tranżazzjonijiet li jikkonċernaw il-beni immobbli li jkunu jinsabu f’pajjiż ieħor huma eżenti mir-regola (l-Artikolu 12(4) tal-ADIP). Madankollu, ir-regola ġenerali tipprevedi li jekk persuna twettaq tranżazzjoni meta ma jkollhiex il-kapaċità ġuridika attiva jew meta l-kapaċità ġuridika attiva tagħha tkun ristretta skont il-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tagħha, din il-persuna ma jkollhiex permess li titlob għall-inabilità ġuridika jekk ikollha kapaċità ġuridika attiva skont il-liġi tal-pajjiż li fih tkun wettqet din it-tranżazzjoni. Ir-regola ġenerali ma tapplikax jekk il-parti l-oħra tkun jew missha kienet konxja min-nuqqas ta’ kapaċità ġuridika attiva tal-persuna (l-Artikolu 12(3) tal-ADIP).

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Ir-relazzjonijiet familjali bejn ġenitur u wild huma rregolati mil-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tal-wild (l-Artikolu 65 tal-ADIP). Il-jeddijiet u d-dmirijiet reċiproċi tal-ġenituri u tal-ulied jirriżultaw mill-parentela tal-ulied, li hija ddeterminata f’konformità mal-proċedura stipulata mil-liġi; il-parentela mhijiex soġġetta għal regoli separati dwar il-liġi applikabbli.

Il-parentela trid tiġi ddeterminata jew ikkontestata skont il-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tal-wild fil-waqt tat-twelid; madankollu, f’każijiet speċjali, il-parentela tista’ wkoll tiġi ddeterminata jew ikkontestata skont il-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tal-ġenitur jew il-pajjiż tad-domiċilju tal-wild fil-waqt tal-kontestazzjoni (l-Artikolu 62 tal-ADIP).

3.4.2 L-adozzjoni

L-adozzjoni hija rregolata mil-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tal-ġenitur adottiv. L-adozzjoni mill-konjuġi hija rregolata mil-liġi li tirregola l-konsegwenzi legali ġenerali taż-żwieġ fil-waqt tal-adozzjoni (l-Artikolu 63(1) tal-ADIP). Dan ifisser li l-adozzjoni mill-konjuġi hija prinċipalment irregolata mil-liġi tal-pajjiż komuni tad-domiċilju tal-konjuġi (l-Artikolu 57(1) tal-ADIP), iżda l-Att jelenka wkoll lista fl-ordni dixxendenti ta’ raġunijiet alternattivi għall-għażla tal-liġi għall-każijiet li fihom il-konjuġi ma jkollhomx pajjiż komuni tad-domiċilju (l-Artikoli 57(2)-(4) tal-ADIP).

Jekk l-adozzjoni ta’ wild skont il-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tal-wild tirrikjedi l-kunsens tal-wild jew ta’ persuna oħra f’relazzjoni, koperta mid-dritt tal-familja, mal-wild, għall-kunsens tapplika l-liġi ta’ dak il-pajjiż (l-Artikolu 63(2) tal-ADIP).

Jekk adozzjoni tkun irregolata minn liġi barranija jew jekk wild ikun adottat abbażi ta’ sentenza ta’ qorti barranija, l-Att jispeċifika separatament li adozzjoni bħal din għandha l-istess effett fl-Estonja bħal dak skont il-liġi li l-wild ikun ġie adottat skontha (l-Artikolu 64 tal-ADIP). Għandu jkun misħuq ukoll li meta jkun adottat wild li d-domiċilju tiegħu jkun fl-Estonja, il-kundizzjonijiet l-oħra kollha għall-adozzjoni li jirriżultaw mil-liġi tal-Estonja, ukoll iridu jkunu ssodisfati, kif mitlub mil-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tal-wild jew tal-konjuġi (l-Artikolu 63(3) tal-ADIP).

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Il-konsegwenzi legali ġenerali taż-żwieġ huma prinċipalment iddeterminati mil-liġi tal-pajjiż komuni tad-domiċilju tal-konjuġi (l-Artikolu 57(1) tal-ADIP), iżda l-Att jelenka wkoll serje ta’ raġunijiet alternattivi għall-għażla tal-liġi applikabbli għall-każijiet li fihom il-konjuġi ma jkollhomx pajjiż komuni tad-domiċilju: l-istess ċittadinanza, l-aktar pajjiż komuni reċenti tad-domiċilju jekk wieħed mill-konjuġi jkun għadu jirrisjedi fl-istess pajjiż jew, fin-nuqqas ta’ dan, tkun applikata l-liġi tal-pajjiż li l-konjuġi jkollhom l-eqreb rabtiet alternattivi miegħu (l-Artikolu 57(2)-(4) tal-ADIP).

Il-liġi tal-Estonja tapplika għall-proċedura għaż-żwieġ fl-Estonja. Żwieġ li jkun ġie ċċelebrat f’pajjiż barrani jitqies validu fl-Estonja jekk ikun ġie konkluż skont il-proċedura adegwata stipulata mil-liġi tal-pajjiż li fih ikun ġie ċċelebrat iż-żwieġ u jkun issodisfa l-prerekwiżiti materjali għaż-żwieġ speċifikati mil-liġijiet tal-pajjiżi tad-domiċilju taż-żewġ konjuġi (l-Artikolu 55(1)-(2) tal-ADIP).

Bħala regola ġenerali, il-prerekwiżiti għaż-żwieġ u x-xkiel għalih u l-konsegwenzi li jirriżultaw minnhom huma rregolati mil-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tal-konjuġi prospettiv (l-Artikolu 56(1) tal-ADIP). Żwieġ preċedenti ta’ konjuġi prospettiv mhuwiex ta’ xkiel għall-konklużjoni ta’ żwieġ ġdid jekk iż-żwieġ preċedenti jkun inġieb fi tmiemu permezz ta’ deċiżjoni li tkun saret jew li tkun rikonoxxuta fl-Estonja, anki jekk din id-deċiżjoni ma tkunx konformi mal-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tal-konjuġi prospettiv (l-Artikolu 56(3) tal-ADIP).

Fir-rigward tal-liġi applikabbli għall-prerekwiżiti għaż-żwieġ, tapplika regola speċjali għaċ-ċittadini tal-Estonja; din tistipula li jekk ċittadin tal-Estonja ma jkunx jissodisfa prerekwiżit għaż-żwieġ skont il-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tiegħu, tapplika l-liġi tal-Estonja jekk il-persuna tissodisfa l-prerekwiżiti għaż-żwieġ skont il-liġi tal-Estonja (l-Artikolu 56(2) tal-ADIP).

3.5.2 oppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

Il-liġi tal-Estonja ma tipprovdi l-ebda regola dwar il-liġi applikabbli għall-koabitazzjoni jew għas-sħubija. Ir-regoli stipulati fl-ADIP għall-aktar relazzjonijiet legali simili għandhom ikunu applikati biex tkun iddeterminata l-liġi applikabbli. Skont in-natura tal-koabitazzjoni jew tas-sħubija, jistgħu jkunu adattati r-regoli applikabbli għall-obbligi kuntrattwali jew għar-relazzjonijiet koperti mid-dritt tal-familja.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Id-divorzji jingħataw skont il-liġi li tirregola l-konsegwenzi legali ġenerali taż-żwieġ li jkunu applikabbli hekk kif jinbdew il-proċedimenti għad-divorzju (l-Artikoli 60(1) u 57 tal-ADIP). Dan ifisser li d-divorzji huma primarjament irregolati mil-liġi tal-pajjiż komuni tad-domiċilju tal-konjuġi (l-Artikolu 57(1) tal-ADIP), iżda l-Att jelenka wkoll serje ta’ raġunijiet alternattivi għall-għażla tal-liġi applikabbli għall-każijiet li fihom il-konjuġi ma jkollhomx pajjiż komuni tad-domiċilju: l-istess ċittadinanza, l-aktar pajjiż komuni reċenti tad-domiċilju jekk wieħed mill-konjuġi jkun għadu jirrisjedi fl-istess pajjiż jew, fin-nuqqas ta’ dan, tkun applikata l-liġi tal-pajjiż li l-konjuġi jkollhom l-eqreb rabtiet alternattivi miegħu (l-Artikolu 57(2)-(4) tal-ADIP).

B’eċċezzjoni, il-liġi tal-Estonja tista’ tkun applikata minflok il-liġi barranija jekk divorzju ma jkunx permess skont il-liġi li tirregola l-konsegwenzi legali ġenerali taż-żwieġ (l-Artikolu 57 tal-ADIP) jew ikun permess biss taħt kundizzjonijiet stretti ferm. Din l-eċċezzjoni tapplika, bil-kundizzjoni li wieħed mill-konjuġi jkun jirrisjedi fl-Estonja jew ikollu ċittadinanza tal-Estonja jew kien jirrisjedi fl-Estonja jew kellu ċittadinanza tal-Estonja fil-waqt taċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ (l-Artikolu 60(1)-(2) tal-ADIP).

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Ma hemm l-ebda regola nazzjonali dwar id-dritt internazzjonali privat applikabbli għall-obbligi ta’ manteniment li jirriżultaw minn relazzjonijiet familjali u jingħataw referenzi għal-leġiżlazzjoni internazzjonali rilevanti.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Il-konjuġi għandhom il-permess li jagħżlu l-liġi applikabbli għad-drittijiet tal-proprjetà tagħhom fir-rigward tal-proprjetà matrimonjali. Għaldaqstant, jekk il-konjuġi jkunu għażlu l-liġi applikabbli, tiġi applikata l-liġi magħżula minnhom. Madankollu, il-konjuġi ma għandhomx il-permess li jagħżlu l-liġi ta’ kwalunkwe pajjiż li jixtiequ. Jistgħu jagħżlu bejn il-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju ta’ wieħed mill-konjuġi jew dik tal-pajjiż taċ-ċittadinanza ta’ wieħed mill-konjuġi. Jekk wieħed mill-konjuġi jkollu għadd ta’ ċittadinanzi, tista’ tintgħażel il-liġi ta’ kwalunkwe wieħed mill-pajjiżi taċ-ċittadinanza (l-Artikolu 58(1) tal-ADIP).

Fl-Estonja, l-għażla tal-liġi applikabbli hija soġġetta għal rekwiżiti formali mandatorji. L-għażla tal-liġi applikabbli għad-drittijiet tal-proprjetà tal-konjuġi trid tkun stabbilita permezz ta’ att notarili. Jekk il-liġi applikabbli ma tintgħażilx fl-Estonja, l-għażla tal-liġi tkun valida formalment jekk tinżamm il-konformità mar-rekwiżiti formali għall-kuntratti tal-proprjetà matrimonjali preskritti mil-liġi magħżula (l-Artikolu 58(2) tal-ADIP).

Jekk il-konjuġi ma jkunux għażlu l-liġi applikabbli, id-drittijiet tal-proprjetà tal-konjuġi jkunu rregolati mil-liġi applikabbli għall-konsegwenzi legali ġenerali taż-żwieġ fil-waqt li fih ikunu kkonkludew il-kuntratt taż-żwieġ tagħhom (l-Artikoli 58(3) u 57 tal-ADIP). Il-konsegwenzi legali ġenerali taż-żwieġ huma primarjament irregolati mil-liġi tal-pajjiż komuni tad-domiċilju tal-konjuġi (l-Artikolu 57(1) tal-ADIP), u fin-nuqqas tagħha mil-liġi tal-pajjiż komuni taċ-ċittadinanza tal-konjuġi, mil-liġi tal-aktar pajjiż komuni reċenti tad-domiċilju tagħhom jekk wieħed mill-konjuġi jkun għadu jirrisjedi fl-istess pajjiż jew, fin-nuqqas tat-tlieta li huma, tkun applikata l-liġi tal-pajjiż li miegħu l-konjuġi jkollhom l-eqreb rabtiet alternattivi (l-Artikolu 57(2)-(4) tal-ADIP).

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Is-suċċessjoni hija rregolata mil-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju l-aktar reċenti tat-testatur. Persuna tista’ tistipula fit-testment jew kuntratt ta’ suċċessjoni tagħha li l-liġi tal-pajjiż taċ-ċittadinanza tagħha tapplika għall-patrimonju tagħha. Tali stipulazzjoni hija invalida jekk il-persuna ma tibqax ċittadin tal-pajjiż korrispondenti fil-mument ta’ mewtha.

Il-liġi li tirregola s-suċċessjoni tiddetermina, b’mod partikolari, dan li ġej: 1) it-tipi u l-effetti tad-dispożizzjonijiet testamentarji; 2) il-kapaċità ta’ persuna li tiret u l-iskwalifika mis-suċċessjoni; 3) l-iskala tas-suċċessjoni; 4) is-suċċessuri u r-relazzjoni ta’ bejniethom; u 5) ir-responsabbiltà għad-djun tat-testatur.

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1961 dwar il-kunflitti tal-liġijiet relatati mal-forma tad-dispożizzjonijiet testamentarji tapplika għall-forma ta’ testmenti u kuntratti ta’ suċċessjoni.

Persuna tista’ tagħmel, temenda jew tirrevoka t-testment tagħha jekk ikollha l-kapaċità rilevanti skont il-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tagħha fil-mument li tagħmel, temenda jew tirrevoka t-testment. Jekk, skont il-liġi ta’ dak il-pajjiż, il-persuna ma jkollhiex il-kapaċità ġuridika li tagħmel testment, hija tista’ tagħmel, temenda jew tirrevoka t-testment tagħha jekk tkun intitolata tagħmel hekk skont il-liġi tal-pajjiż li kienet ċittadin tiegħu fil-mument meta għamlet, emendat jew irrevokat it-testment. Bidla fid-domiċilju jew fiċ-ċittadinanza ma tirrestrinġi l-ebda kapaċità ġuridika diġà miksuba biex isir testment. Dan japplika għall-kapaċità ta’ persuna li tikkonkludi, temenda jew ittemm kuntratt ta’ suċċessjoni, rispettivament.

Il-kuntratti ta’ suċċessjoni huma rregolati mil-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tat-testatur fil-mument tad-dħul fil-kuntratt jew mil-liġi tal-pajjiż taċ-ċittadinanza jekk ikun determinat hekk minn dik il-persuna. Il-liġi regolatorja tiddetermina l-ammissibbiltà, il-validità, il-kontenut u s-saħħa vinkolanti ta’ kuntratt ta’ suċċessjoni, u l-konsegwenzi tal-kuntratt skont il-liġi tas-suċċessjoni.

Meta jsir testment reċiproku, dan irid jikkonforma mal-liġijiet tal-pajjiżi tad-domiċilju taż-żewġ testaturi jew mal-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju ta’ wieħed mill-konjuġi, magħżula b’mod konġunt mit-testaturi.

3.8 Proprjetà reali

Il-ħolqien jew it-tmiem ta’ dritt in rem huwa ddeterminat abbażi tal-liġi tal-pajjiż li fih kienet tinsab il-proprjetà fil-waqt tal-ħolqien jew tat-tmiem tad-dritt. Bħala restrizzjoni, dritt in rem ma jridx ikun eżerċitat f’kunflitt mal-prinċipji essenzjali tal-lex situs tal-proprjetà (l-Artikolu 12(2) tal-ADIP).

3.9 Insolvenza

Peress li, skont l-Artikolu 3(2) tal-Att dwar il-Falliment, id-dispożizzjonijiet tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili japplikaw għall-proċedimenti ta’ falliment sakemm ma jkunx previst mod ieħor mill-Att dwar il-Falliment u, skont l-Artikolu 8(1) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili, il-proċedimenti ta’ kawża fil-qorti jitwettqu abbażi tad-dritt proċedurali ċivili Estonjan, il-liġi applikabbli għall-proċedimenti ta’ falliment imwettqa fl-Estonja hija l-liġi Estonjana.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Ir-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet fl-Irlanda għandhom is-sors tagħhom primarjament fi ħdan id-dritt komuni u, bħala tali, huma soġġetti għal tibdil u evoluzzjoni. Madankollu, peress li l-ġurisprudenza f’dan il-qasam hija relattivament skarsa, huwa diffiċli li tkun konklużiva dwar l-istat tad-dritt prevalenti f’għadd ta’ oqsma. Dan huwa minnu b’mod partikulari b’rabta mal-liġi tal-familja. Rigward il-liġijiet li jirregolaw il-ġuriżdizzjoni, il-liġijiet tradizzjonali li jirregolaw l-għażla tal-liġi qegħdin progressivament jiġu sostitwiti minn konvenzjonijiet internazzjonali u mil-leġiżlazzjoni tal-UE.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1961 dwar il-Kunflitti tal-Liġijiet Relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji

Il-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi Kuntrattwali

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Ma nafu b’ebda konvenzjoni bilaterali li fiha dispożizzjonijiet dwar l-għażla tal-liġi li l-Irlanda hija parti minnha.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-pożizzjoni ġenerali hija li r-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet japplikaw biss jekk mill-inqas waħda mill-partijiet tkun argumentat li dawn għandhom jiġu applikati.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Il-każijiet li jeħtieġu kunsiderazzjoni tad-duttrina rarament jitqajmu quddiem il-qrati Irlandiżi.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Ebda approċċ uniku ma ġie adottat f’din il-ġuriżdizzjoni.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Minkejja li hemm nuqqas ta’ każistika dwar dan il-punt, huwa improbabbli li l-Irlanda tapplika liġi barranija li tmur kontra l-politika pubblika Irlandiża.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Il-qrati Irlandiżi jeħtieġu li l-kontenut tal-liġi barranija jkun ippruvat bħallikieku kien fatt. Il-parti li beħsiebha tibbaża ruħha fuqha hija obbligata tinkludiha fit-trattazzjoni u tipprova l-kontenut tal-liġi barranija bħala fatt għas-sodisfazzjon tal-imħallef. F’każ ta’ kunflitt bejn il-provi sottomessi mill-partijiet, il-qorti tista’ tivvaluta l-kredibilità tal-esperti u tista’ mbagħad tikkunsidra l-provi primarji (pereż. statuti u każijiet barranin), b’mod speċjali meta japplikaw kunċetti li huma familjari għal imħallef Irlandiż. Jekk ir-regoli tal-għażla tal-liġi Irlandiża jindikaw li l-liġi barranija għandha tiġi applikata, iżda jekk l-ebda parti ma tipproduċi evidenza ta’ x'inhi dik il-liġi, il-qorti normalment tippreżumi li din tkun l-istess bħal-liġi Irlandiża sakemm ma jkunx pruvat mod ieħor

Normalment tingħata prova permezz ta’ perizja biex jiġi pprovat il-kontenut tal-liġi barranija u mhuwiex biżżejjed għall-partijiet li jressqu l-istatut, is-sentenza jew l-awtorità barranija quddiem il-qorti. Kwalunkwe persuna li tkun ikkwalifikata bħala avukat f’sistema legali barranija, jew li għandha biżżejjed esperjenza ta’ din is-sistema fil-prattika, tista’ tagħti xhieda tal-liġi barranija. Il-qorti normalment ma tagħmilx ir-riċerki tagħha fil-liġi barranija.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

L-Irlanda hija firmatarja tal-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi Kuntrattwali. L-Irlanda implimentat din il-Konvenzjoni permezz ta’ leġiżlazzjoni, l-Att dwar l-Obbligi Kuntrattwali (il-Liġi Applikabbli), 1991. Ir-regoli tal-Konvenzjoni għandhom japplikaw għall-obbligi kuntrattwali f’kull sitwazzjoni li tinvolvi għażla bejn il-liġijiet ta’ pajjiżi differenti. Madankollu, ċerti tipi ta’ kuntratti bħal obbligi kuntrattwali li jirriżultaw minn relazzjonijiet tal-familja mhumiex soġġetti għall-Konvenzjoni.

Għandu jiġi osservat li r-Regolament 593/2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (“Ruma I”) huwa direttament applikabbli fl-Irlanda. Madankollu, l-Irlanda ma qablitx dwar l-implimentazzjoni tar-Regolament Nru 1259/2010 (“Ruma III”), li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-liġi applikabbli għad-divorzju u għas-separazzjoni legali fil-ġuriżdizzjonijiet tal-Istati Membri parteċipanti.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Fil-liġi tal-familja jew fir-rikorsi għal divorzju l-qrati Irlandiżi jikkunsidraw il-lex fori bħala prinċipju xieraq għax jipprovdi ċertezza. Ma kien hemm l-ebda leġiżlazzjoni fl-Irlanda dwar il-kunflitt tal-liġijiet f’każijiet ta’ danni u ftit li xejn hemm każistika. Il-qrati Irlandiżi jikkunsidraw il-prinċipju tal-lex fori li jsostni li għandha tapplika l-liġi tal-forum, kif ukoll il-prinċipju ta’ lex loci delicti li jissuġġerixxi li għandha tapplika l-liġi tal-post fejn ikun seħħ id-delitt. Il-qrati jistgħu wkoll jikkunsidraw il-liġi dwar id-delitti li tirrakkomanda approċċ flessibbli, b’mod li jippermetti lill-qorti li tikkunsidra d-diversi fatturi ta’ konnessjoni u tiddeċiedi dwar il-kwistjoni ġuriżdizzjonali skont dan.

Għandu jiġi osservat li r-Regolament 864/2007 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligazzjonijiet Mhux Kuntrattwali (“Ruma II”) huwa direttament applikabbli fl-Irlanda.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Minuri jżomm id-domiċilju ta’ missieru jekk il-ġenituri tiegħu kienu miżżewġin lil xulxin fiż-żmien tat-twelid tal-minuri. Jekk il-ġenituri ma kinux miżżewġin lil xulxin fiż-żmien tat-twelid tal-minuri, jew jekk il-missier ikun mejjet fil-mument tat-twelid, id-domiċilju tal-minuri huwa l-istess bħal dak ta’ ommu. Din ir-regola tkompli tapplika sakemm il-minuri jagħlaq 18-il sena, meta l-minuri jilħaq l-età adulta u jkollu kapaċità ġuridika li jaddotta domiċilju tal-għażla tiegħu.

Persuna tista’ biss tadotta domiċilju tal-għażla tagħha billi tirrisjedi effettivament fil-ġuriżdizzjoni rilevanti bl-intenzjoni li tirrisjedi hemmhekk għal perjodu indefinit jew b’mod permanenti. Jekk wieħed minn dawn l-elementi ma jibqax japplika l-persuna terġa’ tmur lura għad-domiċilju ta’ oriġini tagħha. Mara miżżewġa tikseb ir-residenza tagħha irrispettivament minn żewġha.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

L-Att tal-1987 dwar l-Istatus tal-Minuri (The Status of Children Act 1987) abolixxa l-kunċett ta’ illeġittimità. Skont dak l-Att, ir-relazzjoni bejn kull persuna u missierha u ommha għandha tiġi ddeterminata irrispettivament minn jekk il-missier u l-omm ikunux jew kinux miżżewġin lil xulxin.

Minkejja dan, meta l-ġenituri ta’ minuri ma jkunux miżżewġin lil xulxin jew fid-data tat-twelid tal-minuri jew fil-mument tal-konċepiment, il-minuri ma jkunx meqjus bħala leġittimu. Madankollu, il-minuri jista’ jkun leġittimat minn żwieġ sussegwenti tal-ġenituri tiegħu. Ma hemm l-ebda differenza bejn il-pożizzjoni kostituzzjonali tal-minuri leġittimu u l-minuri leġittimat. Ma hemm ukoll l-ebda differenza bejn id-drittijiet ta’ minuri għall-manteniment mill-ġenituri tiegħu jew għall-wirt minn kwalunkwe ġenitur, kemm jekk il-ġenituri jiżżewġu lil xulxin jew le.

Ladarba l-qrati Irlandiżi jeżerċitaw ġuriżdizzjoni f’kawża fuq il-bażi tar-Regolament 2201/2003 dwar il-ġuriżdizzjoni u r-rikonoxximent u l-infurzar ta’ sentenzi fi kwistjonijiet matrimonjali u kwistjonijiet ta’ responsabbiltà tal-ġenituri (“Brussell IIA”) huma ġeneralment japplikaw il-liġi Irlandiża.

Fejn il-qrati nazzjonali jkollhom ġuriżdizzjoni fir-rigward ta’ kawża ta’ adozzjoni, id-dritt Irlandiż jiġi applikat ukoll.

Għandu jiġi nnotat li l-qrati superjuri għandhom ġuriżdizzjoni inerenti, li jagħtu ordnijiet li jirrinforzaw id-drittijiet kostituzzjonali ta’ ċittadin minuri Irlandiż irrispettivament mill-post ta’ residenza abitwali tal-minuri. Kwalunkwe deċiżjoni li tieħu l-qorti sabiex teżerċita l-ġuriżdizzjoni tagħha tiddependi minn jekk hijiex adattata jew xierqa fiċ-ċirkostanzi biex il-qorti tagħmel dan fid-dawl tad-dritt internazzjonali privat tal-ġuriżdizzjonijiet differenti.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

Fir-rigward taż-żwieġ, skont id-dritt Irlandiż, l-34 Emenda għall-Kostituzzjoni, mogħtija fit-22 ta’ Mejju 2015, tipprovdi li kwalunkwe żewġ persuni jistgħu jidħlu fi żwieġ skont il-liġi irrispettivament mis-sess tagħhom. Għaldaqstant, il-persuni li jkollhom kapaċità li jiżżewġu u li huma liberi li jiżżewġu se jkunu jistgħu jagħmlu dan irrispettivament mill-ġeneri bijoloġiċi tagħhom meta l-Att tal-2015 dwar iż-Żwieġ (Marriage Bill 2015) jiġi ppromulgat u jidħol fis-seħħ. Żwieġ ma jitqiesx validu fl-Irlanda meta waħda mill-partijiet tkun transesswali u tiżżewweġ ma’ ġeneru li għadu kif inkiseb. Skont ir-regoli tad-Dritt Internazzjonali Privat, żwieġ li jkun sar barra mill-pajjiż jiġi rikonoxxut biss jekk ikunu ssodisfati numru ta’ kundizzjonijiet. Il-partijiet iridu jkunu kkonformaw mal-formalitajiet applikabbli fil-ġuriżdizzjoni fejn saret iċ-ċeremonja taż-żwieġ (lex loci celebrationis). Il-partijiet irid ikollhom il-kapaċità legali li jiżżewġu skont ir-regoli tal-ġuriżdizzjoni tal-Istat li fih ikunu domiċiljati. Iż-żwieġ li jkun iċċelebrat barra mill-pajjiż għandu jrid ikun analogu għal dak li huwa ġeneralment mifhum bħala żwieġ fl-Irlanda. Jekk iż-żwieġ ikun potenzjalment poligamu, pereżempju, ma jkunx rikonoxxut.

L-ordnijiet li saru skont l-Artikolu 5 tal-Att tal-2010 dwar is-Sħubija Ċivili u Ċerti Drittijiet u Obbligi tal-Koabitanti (Civil Partnership and Certain Rights and Obligations of Cohabitants Act 2010) jipprevedu r-rikonoxximent ta’ ċerti kategoriji ta’ relazzjonijiet barranin reġistrati bħala miksuba u obbligati li jirċievu l-istess trattament fil-liġi Irlandiża bħala sħubija ċivili reġistrata l-Irlanda, sakemm il-koppja ikkonċernata kellha l-kapaċità legali li tirreġistra sħubija ċivili fl-Irlanda.

Fir-rigward tal-ġuriżdizzjoni għad-divorzju, il-proċedimenti ta’ separazzjoni jew ta’ annullament legali, ir-Regolament 2201/2003 dwar il-ġuriżdizzjoni u r-rikonoxximent u l-infurzar ta’ sentenzi fi kwistjonijiet matrimonjali u kwistjonijiet ta’ responsabbiltà tal-ġenituri (“Brussell IIA”) huwa direttament applikabbli fl-Irlanda. F’każijiet fejn l-ebda Stat Membru ieħor m’għandu ġuriżdizzjoni skont Brussell IIA l-qrati Irlandiżi jista’ jkollhom ġuriżdizzjoni fejn mill-inqas waħda mill-partijiet tkun iddomiċiljata fl-Istat fil-mument tal-ftuħ tal-proċedimenti.

Ladarba l-qorti Irlandiża għandha ġuriżdizzjoni fi proċedimenti ta’ divorzju, hija mbagħad tapplika l-liġi tagħha stess għal proċedimenti tal-liġi tal-familja u għal kwalunkwe kwistjonijiet anċillari jew relatati.

F’każijiet fejn Brussell IIA ma japplikax, divorzju stranġier ikun rikonoxxut jekk mogħti f’pajjiż fejn wieħed mill-konjuġi kien residenti fid-data tal-ftuħ ta’ proċedimenti ta’ divorzju.

3.5.1 L-obbligi ta' manteniment

It-talbiet għal manteniment bħalissa huma trattati skont ir-Regolament tal-Kunsill 4/2009 dwar il-Ġuriżdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, ir-Rikonoxximent u l-Eżekuzzjoni tad-Deċiżjonijiet u l-Kooperazzjoni f’Materji Relatati ma’ Obbligi ta’ Manteniment.

Essenzjalment, l-għan tar-Regolament dwar il-Manteniment huwa li jipprovdi sett ta’ regoli komuni dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent, l-eżekuzzjoni, il-kooperazzjoni u d-dokumenti standardizzati li jiffaċilitaw l-irkupru effettiv tal-manteniment fl-Unjoni Ewropea. Peress li wieħed mill-għanijiet prinċipali ta’ dan ir-Regolament huwa li jiġi żgurat li kreditur ta’ manteniment ikun jista’ faċilment jikseb fi Stat Membru, deċiżjoni li tkun awtomatikament eżegwita fi Stat Membru ieħor mingħajr il-ħtieġa ta’ ebda formalità oħra, ir-Regolament dwar il-Manteniment jinkludi l-miżuri dwar il-ġuriżdizzjonijiet, il-konflitti ta’ liġijiet, ir-rikonoxximent u l-eżekutorjetà, l-eżekuzzjoni, u l-għajnuna legali, u huwa mfassal biex iwassal għal kooperazzjoni bejn l-awtoritajiet ċentrali. L-obbligu biex it-termini tal-ordni oriġinali jiġu eżegwiti mingħajr modifiki huwa definit skont it-termini tar-Regolament, u taħt l-ebda ċirkostanza ma tista’ deċiżjoni mogħtija fi Stat Membru tkun riveduta fir-rigward tal-merti tagħha fl-Istat Membru fejn sussegwentement jintalbu r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni. Għalhekk l-effett nett ta’ dan ir-Regolament huwa li jipprojbixxi lill-qorti ta’ Stat Membru li mhijiex qed tittratta l-kawża milli tagħti ordnijiet ġodda jew assoċjati.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Fin-nuqqas ta’ intenzjoni kuntrarja, reġim tal-proprjetà matrimonjali (kuntratt) bejn il-partijiet għandu jiġu interpretat skont il-liġi tad-domiċilju matrimonjali. Fejn ma jkunx hemm tali ftehim, il-liġi applikabbli għandha tiġi determinata wkoll permezz tad-domiċilju matrimonjali. Fejn il-konjuġi jaqsmu d-domiċilju, dan iwassal għad-domiċilju matrimonjali. Fejn ma jaqsmux id-domiċilju, huwa probabbli li d-domiċilju matrimonjali jiġi determinat skont il-liġi applikabbli li l-partijiet u ż-żwieġ għandhom l-eqreb rabta magħha.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Bħala prinċipju ġenerali, il-liġi li tirregola s-suċċessjoni għal beni immobbli hija l-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà filwaqt li l-liġi tal-pajjiż li fih id-decujus kien domiċiljat fil-mument tal-mewt tiegħu tirregola d-distribuzzjoni u s-suċċessjoni tal-beni mobbli tiegħu.

Il-kapaċità tat-testatur tkun determinata bil-liġi tad-domiċilju tiegħu minkejja li hemm il-ħsieb li, fil-każ ta’ proprjetà immobbli, għandha tapplika il-lex situs.

Meta jinbidel id-domiċilju tat-testatur bejn id-data ta’ meta jsir it-testment u d-data tal-mewt, hemm fehmiet opposti dwar jekk il-kapaċità għandhiex tiġi ttestjata mil-liġi tad-domiċilju fiż-żmien li jsir it-testment jew fil-mument tal-mewt tiegħu.

Testment ikun validu formalment taħt l-Att tal-1965 dwar is-Suċċessjoni jekk il-forma tiegħu tikkonforma ma’ kwalunkwe waħda mil-liġijiet li ġejjin: il-liġi tal-post fejn it-testatur għamel id-dispożizzjoni testamentarja; il-liġi ta’ nazzjonalità, domiċilju jew residenza abitwali tat-testatur fil-mument meta saret id-dispożizzjoni jew fil-mument tal-mewt tat-testatur; jew, fir-rigward ta’ beni immobbli, il-liġi tal-post fejn dawn jinsabu.

3.8 Proprjetà reali

Id-dritt Irlandiż jagħmel distinzjoni bejn proprjetà mobbli u immobbli u japplika l-liġi tal-pajjiż li fih tinsab il-proprjetà biex jiddetermina jekk l-imgħax inkwistjoni huwiex fi proprjetà mobbli jew immobbli.

Bħala regola ġenerali, il-liġi applikabbli fil-każ ta’ proprjetà immobbli għandha tkun il-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà.

3.9 Insolvenza

Ir-Regolament Nru 1346/2000 dwar Proċedimenti ta’ Falliment (ir-“Regolament dwar il-Falliment”) jistabbilixxi regoli ġurisdizzjonali għal proċedimenti ta’ insolvenza fi ħdan l-UE [1]. L-Artikolu 3 tar-Regolament dwar il-Falliment jistipula li l-qrati fi ħdan Stat Membru fejn ikun jinstab iċ-ċentru tal-interessi prinċipali tad-debitur ikollhom l-ġuriżdizzjoni biex jiftħu l-proċedimenti ta’ falliment. Għalhekk, il-proċedimenti ta’ insolvenza li jkunu nfetħu fl-Irlanda jiġu deċiżi mill-qrati Irlandiżi skont il-liġi Irlandiża li tirregola l-preżentazzjoni, il-verifika u l-ammissjoni tat-talbiet fi proċedimenti ta’ insolvenza. Il-leġiżlazzjoni prinċipali rilevanti hija l-Att tal-2014 dwar il-Kumpaniji (Companies Act 2014), l-Atti tal-2012-2015 dwar il-Falliment Personali (the Personal Insolvency Acts 2012-2015) u l-Att tal-1988 dwar il-Falliment (Bankruptcy Act 1988).

Links relatati

http://www.irishstatutebook.ie/1995/en/act/pub/0026/sec0027.html

[1] Sostitwit, b’effett mis-26 ta’ Ġunju 2017, permezz tar-riformulazzjoni għar-Regolament tal-UE 2015/848 dwar proċedimenti ta’ insolvenza

Meta relazzjoni legali bejn individwi jkollha elementi li jgħaqqduha ma' iktar minn stat wieħed (element internazzjonali) u tinqala' tilwima, il-qrati Griegi ma japplikawx bilfors il-liġi Griega u jinvestigaw liem hi l-liġi li trid tiġi applikata (il-liġi applikabbli) fuq il-bażi tad-dritt internazzjonali privat. Id-dritt internazzjonali privat huwa mekkaniżmu li jopera abbażi tar-regoli ta' fattur ta' konnessjoni biex tiġi ddeterminata l-liġi applikabbli (jiġifieri d-dispożizzjonijiet tal-liġi ta' pajjiż wieħed), li tista' tkun il-liġi tal-qorti kkonċernata jew ta' pajjiż ieħor. Jintuża fattur ta' konnessjoni jew għadd ta' fatturi ta' konnessjoni biex tiġi ddeterminata l-liġi applikabbli abbażi tar-regoli tal-fattur ta' konnessjoni. Il-fattur ta' konnessjoni huwa l-fattur ta' tilwima b'element internazzjonali li jattiva r-regola speċifika tad-dritt internazzjonali privat sabiex tiġi ddeterminata l-liġi applikabbli fil-kawża kkonċernata, jiġifieri il-liġi tal-Greċja jew il-liġi ta' stat barrani (kunflitt tal-liġijiet).

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

Il-liġijiet Griegi huma s-sors bażiku għad-determinazzjoni tal-liġi applikabbli. Il-kunċett tal-liġi jinkludi wkoll konvenzjonijiet bilaterali u multilaterali rratifikati mill-Greċja li, ladarba jkunu ġew irratifikati, japplikaw bl-istess mod fil-liġi nazzjonali tal-Greċja. Il-kunċett ta' liġi jinkludi wkoll il-liġi tal-Unjoni Ewropea, partikorment ir-regolamenti. Fid-dawl taż-żieda preżenti fit-tranżazzjonijiet privati effettwati fil-livell internazzjonali, f’termini kemm ta' għadd u kemm ta' tip, il-ġurisprudenza Griega u tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea, għalkemm mhix sors formali, għandhom rwol essenzjali biex jimlew il-lakuni fid-dritt internazzjonali privat, li jintuża biex jiddetermina l-liġi applikabbli.

1.1 Regoli nazzjonali

Id-dispożizzjonijiet ewlenin huma stabbiliti fl-Artikoli 4-33 tal-Kodiċi Ċivili kif ukoll f'leġiżlazzjonijiet oħrajn, eż l-Artikoli 90-96 tal-Liġi 5325/1932 dwar il-kambjali u ċ-ċedoli u l-Artikoli 70-76 tal-Liġi 5960/1933 dwar iċ-ċekkijiet.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Dawn li ġejjin huma xi wħud mill-konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali:

Il-Konvenzjoni ta' Ġinevra tad-19 ta' Mejju 1956 dwar il-Kuntratt għat-Trasport Internazzjonali tal-Merkanzija bit-Triq, irratifikata mill-Greċja bil-Liġi 559/1977.

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-5 ta' Ottubru 1961 dwar il-Kunflitti tal-Liġijiet Relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji, irratifikata mill-Greċja bil-Liġi 1325/1983.

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-15 ta’ Novembru 1965 dwar in-Notifika barra l-Pajjiż ta' Dokumenti Ġudizzjarji u Extraġudizzjarji fi Kwistjonijiet Ċivili jew Kummerċjali, irratifikata mill-Greċja bil-Liġi 1334/1983.

Il-Konvenzjoni tal-Aja tad-19 ta' Ottubru 1996 dwar il-Ġuriżdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, ir-Rikonoxximent, l-Eżekuzzjoni u l-Kooperazzjoni fir-Rigward tar-Responsabbiltà tal-Ġenituri u l-Miżuri għall-Protezzjoni tat-Tfal, irratifikata mill-Greċja bil-Liġi 4020/2011.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Dawn li ġejjin huma xi wħud mill-konvenzjonijiet internazzjonali bilaterali:

Il-Konvenzjoni tas-17 ta' Mejju 1993 dwar l-Assistenza Ġudizzjarja f'Materji Ċivili u Kriminali bejn ir-Repubblika Ellenika u r-Repubblika tal-Albanija, irratifikata mill-Greċja bil-Liġi 2311/1995.

It-Trattat-Konvenzjoni tat-3 ta' Awwissu 1951 dwar il-Ħbiberija, il-Kummerċ u t-Trasport Marittimu bejn il-Greċja u l-Istati Uniti, irratifikat mill-Greċja bil-Liġi 2893/1954.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Meta, skont ir-regoli tal-fattur ta' konnessjoni fid-dritt internazzjonali privat Grieg, il-liġi applikabbli tkun il-liġi ta' pajjiż ieħor, l-imħallef Grieg iqisha ex officio, jiġifieri mingħajr il-bżonn li jqajmu l-kwistjonijiet il-litiganti, u jkollu jinvestiga liema dispożizzjonijiet tal-liġi barranija japplikaw (l-Artikolu 337 tal-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili).

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Meta r-regoli tad-dritt internazzjonali privat Grieg jistipulaw li tapplika l-liġi ta' pajjiż ieħor, japplikaw id-dispożizzjonijiet tad-dritt sostantiv, jiġifieri ssir referenza għalihom biss minflok għad-dispożizzjonijiet tad-dritt internazzjonali privat ta' dak il-pajjiż (l-Artikolu 32 tal-Kodiċi Ċivili), li min-naħa tiegħu jaf jistipula li tapplika l-liġi Griega jew ta' xi stat terz.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Il-fattur ta' konnessjoni ta' relazzjoni legali spiss jinbidel tul ir-relazzjoni, eż. id-domiċilju ta' kumpanija jiġi ttrasferit minn pajjiż għal ieħor, u f'dak il-każ il-liġi applikabbli tinbidel ukoll. Hemm regoli li jistipulaw espliċitament soluzzjoni għal liema liġi tapplika finalment; inkella l-qorti tapplika l-liġi applikabbli li kienet tapplika inizjalment, qabel il-bidla fil-fattur ta' konnessjoni, jew sussegwentement, jew kumbinazzjoni tat-tnejn, skont iċ-ċirkustanzi effettivi tal-kawża.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Jekk id-dritt internazzjonali privat Grieg (ir-regoli ta' fattur ta' konnessjoni) jistipula li tapplika l-liġi barranija imma l-applikazzjoni tagħha tmur kontra l-perċezzjonijiet morali jew legali fundamentali li jinfurmaw il-politika pubblika Griega (l-Artikolu 33 tal-Kodiċi Ċivili), meta tinstema' l-kawża kkonċernata, il-qorti Griega ma tapplikax id-dispożizzjoni rilevanti tal-liġi barranija imma tapplika d-dispożizzjonijiet barranin l-oħrajn (funzjoni negattiva). Jekk, madankollu, ladarba l-applikazzjoni tagħha tiġi prekluża, ikun hemm lakuna legali fil-liġi barranija, din timtela bl-applikazzjoni tal-liġi Griega (funzjoni pożittiva).

Mod kif jitħarsu l-interessi fl-ordinament ġuridiku Grieg huwa li jiġu promulgati regoli li japplikaw direttament. Dawn ir-regoli jirregolaw kwistjonijiet partikolarment importanti fir-relazzjonijiet legali interni tal-istat u huma applikati direttament ukoll mill-qrati Griegi f'kawżi b'element internazzjonali li ma jkunux solvuti bl-operazzjoni tad-dritt internazzjonali privat Grieg.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

L-imħallef Grieg jista' juża kull mezz li jqis xieraq biex isib kull liġi barranija li tapplika. Dan l-għarfien jista' jkun ibbażat fuq informazzjoni legali li jkollhom personalment, jew l-imħallef jista' jirriċerkaha f'konvenzjonijiet internazzjonali (multilaterali u bilaterali) — li bihom, l-istati membri jkunu ntrabtu bl-obbligu reċiproku li jipprovdu l-informazzjoni — jew minn organizzazzjonijiet xjentifiċi domestiċi jew barranin. Meta d-determinazzjoni tal-liġi barranija applikabbli tkun diffiċli jew jidher li tkun impossibbli, l-imħallef Grieg jista' anke jistaqsi għall-għajnuna lil-litiganti mingħajr, madankollu, ma jkun ristrett mill-evidenza li jipprovdu (l-Artikolu 337 tal-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili).

Bħala eċċezzjoni, imħallef Grieg jista' japplika l-liġi Griega minflok liġi barranija applikabbli jekk, minkejja li jagħmel kull sforz possibbli biex isib id-dispożizzjonijiet tal-liġi barranija, dan jirriżulta li jkun impossibbli.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

L-imħallef Grieg jiddetermina l-liġi applikabbli fil-parti l-kbira tal-kuntratti u l-atti legali li jkunu ġew iffirmati fis-17 ta' Diċembru 2009 jew wara fuq il-bażi tar-Regolament (KE) Nru 593/2008 magħruf bħala Ruma I. Bħala regola ġenerali, tapplika l-liġi magħżula mill-partijiet.

Fir-rigward tal-kuntratti u l-atti legali ffirmati mill-1 ta' April 1991 u sas-16 ta' Diċembru 2009, il-liġi applikabbli tiġi identifikata fuq il-bażi tal-Konvenzjoni ta' Ruma tal-Komunità tad-19 ta' Ġunju 1980, li tistabbilixxi l-istess regola ġenerali bħal dik imsemmija fuq.

Fir-rigward tal-kategoriji kollha tal-obbligi kuntrattwali u l-atti legali li huma espliċitament esklużi mill-kamp ta' applikazzjoni tar-Regolament u l-Konvenzjoni msemmijin fuq, kif ukoll dawk iffirmati qabel l-1 ta' April 1991, il-liġi applikabbli tiġi identifikata fuq il-bażi tal-Artikolu 25 tal-Kodiċi Ċivili, li jistabbilixxi l-istess regola ġenerali stipulata fir-Regolament.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

L-imħallef Grieg jiddetermina l-liġi li tapplika għall-obbligi li jiġu minn delitti u għall-obbligi li jiġu minn arrikkiment indebitu, negotiorum gestio u culpa in contrahendo, fil-11 ta' Jannar 2009 jew wara, fuq il-bażi tar-Regolament (KE) Nru 864/2007, magħruf bħala Ruma II. Bħala regola ġenerali, tapplika l-liġi tal-istat fejn ikun sar il-ħażin.

Fir-rigward tad-delitti li mhumiex koperti mill-kamp ta' applikazzjoni tar-Regolament imsemmi fuq li jkunu saru qabel il-11 ta' Jannar 2009, il-liġi applikabbli tiġi iddeterminata fuq il-bażi tal-Artikolu 26 tal-Kodiċi Ċivili, li jistabbilixxi l-istess regola ġenerali stipulata fir-Regolament.

Skont il-ġurisprudenza Griega, il-liġi li tapplika għall-kolpevolezza li tiġi minn arrikkiment indebitu qabel il-11 ta' Jannar 2009 hija l-liġi tal-istat li jkun l-iktar xieraq fiċ-ċirkostanzi speċifiċi kumplessivi.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

- Persuni fiżiċi

Isem, domiċilju

Peress li isem u domiċilju jintużaw għall-identifikazzjoni ta' persuna fiżika b'mod individwali, il-liġi li tapplika għalihom tiġi ddeterminata kull darba fil-kuntest tar-relazzjoni legali speċifika li jeħtieġ li tiġi rregolata. Għalhekk, l-isem u d-domiċilju tal-miżżewġin huma rregolati mil-liġi li tirregola r-relazzjonijiet personali skont l-Artikolu 14 tal-Kodiċi Ċivili; fir-rigward ta' minuri, dawn huma rregolati mil-liġi dwar ir-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal skont l-Artikoli 18–21 tal-Kodiċi Ċivili.

Kapaċità

Fir-rigward ta' materji li jirrigwardaw il-kapaċità ta' kwalunkwe persuna, Griega jew barranija, biex tkun suġġetta għad-drittijiet u l-obbligi, biex tidħol f'atti legali u tkun parti f'kawża ġudizzjarja u tieħu sehem f'kawża personalment, tapplika l-liġi tal-istat li l-persuna tkun ċittadin tagħha (l-Artikolu 5 u 7 tal-Kodiċi Ċivili; L-Artikoli 62(a) u 63(1) tal-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili). Meta barrani ma jkollux il-kapaċità li jidħol f'atti legali jew jieħu sehem f'kawża personalment skont il-liġi tal-istat li hu ċittadin tiegħu, imma l-liġi tal-Greċja tistipula li jkollu l-kapaċitajiet imsemmija hawn fuq (ħlief għal atti legali koperti mill-kamp ta' applikazzjoni tal-liġi tal-familja, il-liġi tas-suċċessjoni, u l-liġi dwar il-proprjetà għal proprjetajiet barra mill-Greċja), tapplika l-liġi tal-Greċja (l-Artikolu 9 tal-Kodiċi Ċivili u l-Artikolu 66 tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili).

- Persuni ġuridiċi

Fir-rigward ta' materji relatati mal-kapaċità ġuridika ta' persuni ġuridiċi, skont l-Artikolu 10 tal-Kodiċi Ċivili, tapplika l-liġi tal-post fejn il-persuna ġuridika jkollha d-domiċilju tagħha. Skont il-ġurisprudenza Ġriega, it-terminu "domiċilju" jfisser id-domiċilju effettiv u mhux dak statutorju.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Kwistjonijiet ta' filjazzjoni huma relatati ma' r-rabtiet familjari bejn il-ġenituri u t-tfal u d-drittijiet u l-obbligi assoċjati li jirriżultaw minnhom.

Meta jkun qed jiġi deċiż jekk tfal jikkwalifikawx bħala mwielda fiż-żwieġ jew barra ż-żwieġ (l-Artikolu 17 tal-Kodiċi Ċivili), il-liġi applikabbli tkun:

• il-liġi tal-istat li rregolat ir-relazzjoni personali bejn omm it-tifel u l-konjuġi tagħha meta twieled il-wild, kif definit fl-Artikolu 14 tal-Kodiċi Ċivili;
• meta ż-żwieġ ikun xolt qabel it-twelid tal-wild, il-liġi tal-istat li rregolat ir-relazzjoni personali bejn omm il-wild u l-konjuġi tagħha meta ż-żwieġ ġie xolt, kif definit fl-Artikolu 14 tal-Kodiċi Ċivili.

Il-liġi applikabbli għall-filjazzjoni għal tfal imwielda fiż-żwieġ, anke jekk iż-żwieġ ikun xolt:

l-imħallef Grieg jiddetermina l-liġi applikabbli skont il-Konvenzjoni tal-Aja tad-19 ta' Ottubru 1996 dwar il-Ġuriżdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, ir-Rikonoxximent, l-Eżekuzzjoni u l-Kooperazzjoni fir-Rigward tar-Responsabbiltà tal-Ġenituri u l-Miżuri għall-Protezzjoni tat-Tfal, irratifikata mill-Greċja bil-Liġi 4020/2011, fir-rigward tar-responsabbiltà tal-ġenituri u l-miżuri tal-protezzjoni tat-tfal, fil-każ li l-liġi ta' stat li jkun membru tal-Konvenzjoni msemmija hawn fuq.

Il-liġi applikabbli għal stat li ma jkunx firmatarju tal-Konvenzjoni msemmija fuq jew fir-rigward ta' kwistjonijiet li mhumiex regolati mill-Konvenzjoni msemmija hawn fuq, b'konformità mal-Artikolu 18 tal-Kodiċi Ċivili:

• meta jkunu ċittadini tal-istess stat — il-liġi ta' dak l-istat;
• meta jkunu akkwistaw nazzjonalità komuni ġdida wara t-twelid — il-liġi tal-istat tal-iktar nazzjonalità komuni reċenti;
• meta jkunu ċittadini ta' stati differenti qabel it-twelid u n-nazzjonalità tagħhom ma tinbidilx wara t-twelid jew meta jkunu ċittadini tal-istess stat qabel it-twelid imma n-nazzjonalità tal-ġenituri jew tal-wild tinbidel wara t-twelid — il-liġi tal-istat ta' fejn ikollhom l-iktar residenza abitwali komuni reċenti tagħhom fil-mument tat-twelid;
• meta ma jkollhom l-ebda residenza abitwali komuni — il-liġi tal-istat li l-wild ikun ċittadin tiegħu.

Il-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet bejn l-omm u l-missier u wildhom li jkun twieled barra miż-żwieġ (l-Artikoli 19 u 20 tal-Kodiċi Ċivili):

• meta jkunu ċittadini tal-istess stat — il-liġi ta' dak l-istat;
• meta jkunu akkwistaw nazzjonalità komuni ġdida wara t-twelid — il-liġi tal-istat tal-iktar nazzjonalità komuni reċenti;
• meta jkunu ċittadini ta' stati differenti qabel it-twelid u n-nazzjonalità tagħhom ma tinbidilx wara t-twelid jew meta jkunu ċittadini tal-istess stat qabel it-twelid imma n-nazzjonalità tal-ġenituri jew tal-wild tinbidel wara t-twelid — il-liġi tal-istat ta' fejn ikollhom l-iktar residenza abitwali komuni reċenti tagħhom fil-mument tat-twelid;
• meta ma jkollhom l-ebda residenza abitwali komuni — il-liġi tal-istat li l-missier jew l-omm ikunu ċittadini tiegħu.

Il-liġi applikabbli għall-obbligi ta' manteniment tal-ġenituri lejn wildhom:

L-imħallef Grieg jiddetermina l-liġi applikabbli, fit-18 ta' Ġunju 2011 u wara, fuq il-bażi tar-Regolament (KE) Nru 4/2009, kif speċifikat mill-Protokoll tal-Aja tat-23 ta' Novembru 2007. Bħala regola ġenerali, tapplika l-liġi tal-istat fejn il-parti obbligata jkollha r-residenza abitwali tagħha.

3.4.2 L-adozzjoni

Il-liġi applikabbli għall-kundizzjonijiet ta’ adozzjoni u t-terminazzjoni ta’ adozzjoni b'element internazzjonali hija l-liġi tal-istat li kull persuna involuta fl-adozzjoni tkun ċittadin tagħha (l-Artikolu 23 tal-Kodiċi Ċivili). Il-liġi applikabbli għall-forma ta' adozzjoni hija l-liġi stipulata fl-Artikolu 11 tal-Kodiċi Ċivili, jiġifieri jew il-liġi li tirregola l-kontenut tagħha, jew il-liġi tal-post ta' fejn saret, jew il-liġi tal-istat li l-partijiet kollha huma ċittadini tiegħu. Meta l-persuni involuti fl-adozzjoni jkunu ċittadini ta’ stati differenti, iridu jiġu ssodisfati l-kundizzjonijiet tal-liġijiet kollha tal-istati korrispondenti u ma jrid ikun hemm l-ebda impediment skont dawk il-liġijiet biex l-adozzjoni tkun valida.

Il-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet bejn il-ġenituri adottivi u t-tfal li jkunu se jiġu adottati:

• meta jkunu kollha ċittadini tal-istess stat wara l-adozzjoni — il-liġi ta' dak l-istat;
• meta jkunu akkwistaw nazzjonalità komuni ġdida wara l-adozzjoni — il-liġi tal-istat tal-iktar nazzjonalità komuni reċenti;
• meta jkunu ċittadini ta' stati differenti qabel l-adozzjoni u n-nazzjonalità tagħhom ma tinbidilx wara l-adozzjoni jew meta jkunu ċittadini tal-istess stat qabel l-adozzjoni imma n-nazzjonalità ta' waħda mill-persuni involuti fl-adozzjoni tinbidel wara t-tlestija tal-adozzjoni — il-liġi tal-istat tal-iktar residenza abitwali komuni reċenti tagħhom fil-mument ta-adozzjoni;
• meta ma jkollhom l-ebda residenza abitwali komuni — il-liġi tal-istat li l-ġenitur adottiv ikun ċittadin tiegħu jew, jekk ikunu miżżewġin li jkunu qed jadottaw, il-liġi li tirregola r-relazzjoni personali tagħhom.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Kundizzjonijiet sustantivi

Il-liġi applikabbli għall-kundizzjonijiet li jridu jiġu ssodisfati mill-persuni li jixtiequ jiżżewġu u l-impedimenti li jistgħu jwaqqfuhom hija l-liġi tal-istat li huma ċittadini tiegħu jekk ikunu ċittadini tal-istess stat jew, jekk ikunu ċittadini ta' stati differenti, il-liġi ta' kwalunkwe wieħed mill-istati (l-Artikolu 13(1)(a) tal-Kodiċi Ċivili).

Kundizzjonijiet proċedurali

Biex iż-żwieġ ikun formalment validu, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-istat li l-persuni li jkunu se jiżżewġu huma ċittadini tiegħu, meta jkunu ċittadini tal-istat stat jew, jekk ikunu ċittadini ta' stati differenti, il-liġi ta' kwalunkwe wieħed mill-istati li jkunu ċittadini tiegħu jew il-liġi tal-istat fejn ġie ċċelebrat iż-żwieġ (l-Artikolu 13(1)(b) tal-Kodiċi Ċivili). L-ordinament ġuridiku Grieg jirrikjedi li jiġu rispettati ċerti formalitajiet biex jiġi ċċelebrat żwieġ; l-unjonijiet tal-koppji li jikkoabitaw imma li ma żżewġux formalment huma rikonoxxuti bħala validi fil-Greċja sakemm ikunu rikonoxxuti bħala validi skont il-liġi barranija u l-persuni li jkunu qed jikkoabitaw ma jkunux Griegi.

Relazzjonijiet personali bejn il-miżżewġin

Ir-relazzjonijiet personali bejn il-miżżewġin huma dawk ibbażati fuq iż-żwieġ tagħhom, li ma għandhom x’jaqsmu xejn ma’ proprjetà, bħall-koabitazzjoni u d-drittijiet u l-obbligi, inkluż il-manteniment.

Il-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet personali bejn il-miżżewġin (l-Artikolu 14 tal-Kodiċi Ċivili), ħlief il-manteniment:

• meta l-miżżewġin ikunu kollha ċittadini tal-istess stat wara ż-żwieġ — il-liġi ta' dak l-istat;
• meta l-miżżewġin ikunu akkwistaw nazzjonalità komuni ġdida waqt iż-żwieġ — il-liġi tal-istat tal-iktar nazzjonalità komuni reċenti;
• meta l-miżżewġin ikunu ċittadini tal-istess stat waqt iż-żwieġ u iktar tard wieħed minnhom isir ċittadin ta' stat ieħor — il-liġi tal-istat tal-iktar nazzjonalità komuni reċenti, sakemm il-konjuġi l-ieħor ma jkunx għadu ċittadin ta' dak l-istat;
• meta l-miżżewġin ikunu ċittadini ta' stati differenti qabel iż-żwieġ u n-nazzjonalità tagħhom ma tinbidilx wara ż-żwieġ jew meta jkunu ċittadini tal-istess stat qabel iż-żwieġ imma n-nazzjonalità ta' xi ħadd minnhom tinbidel maż-żwieġ — il-liġi tal-istat tal-iktar residenza abitwali komuni reċenti tagħhom;
• meta ma jkollhomx residenza abitwali komuni waqt iż-żwieġ — il-liġi tal-istat li l-miżżewġin ikunu l-iktar konnessi miegħu.

Obbligi ta' manteniment

Il-liġi applikabbli tiġi ddeterminata skont l-Artikolu 4 tal-Konvenzjoni tal-Aja tat-2 ta' Ottubru 1973, irratifikata mill-Greċja bil-Liġi 3137/2003, jiġifieri l-liġi tal-istat fejn il-benefiċjarju jkollu r-residenza abitwali tiegħu.

Reġimi tal-proprjetà matrimonjali

Ir-reġim tal-proprjetà matrimonjali japplika għad-drittijiet ta' proprjetà u l-obbligi korrispondenti li jinħolqu minħabba ż-żwieġ.

Il-liġi applikabbli hija l-liġi li tirregola r-relazzjoni personali bejn il-miżżewġin malli jiġi ċċelebrat iż-żwieġ (l-Artikolu 15 tal-Kodiċi Ċivili).

3.5.2 Koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

L-ordinament ġuridiku Grieg jirrikonoxxi wkoll forma ta' koabitazzjoni li mhix iż-żwieġ, kif stipulat fil-Liġi 3719/2008. Fuq il-bażi ta' dispożizzjoni espliċita stipulata fil-liġi msemmija fuq, din il-liġi tapplika għas-sħubijiet ċivili kollha stabbiliti fil-Greċja jew quddiem l-awtoritajiet konsulari Griegi, irrispettivament minn jekk il-partijiet ikunux Griegi jew barranin, f'termini kemm ta' forma u kemm ta' relazzjonijiet kumplessivi tal-partijiet. Meta tiġi stabbilita sħubija ċivili f'pajjiż barrani, il-liġi applikabbli fir-rigward tal-forma tagħha hija l-liġi speċifikata fl-Artikolu 11 tal-Kodiċi Ċivili, jiġifieri jew il-liġi li tirregola l-kontenut tagħha, jew il-liġi tal-istat fejn tkun ġiet stabbilita, jew il-liġi tal-istat li l-partijiet kollha huma ċittadini tiegħu; il-liġi applikabbli fir-rigward tar-relazzjonijiet tal-partijiet hija l-liġi tal-istat fejn tkun ġiet stabbilita s-sħubija.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Il-liġi applikabbli għal materji li jikkonċernaw id-divorzju jew kwalunkwe forma oħra ta' separazzjoni ġudizzjarja tiġi ddeterminata fuq il-bażi tar-Regolament (KE) Nru 1259/2010 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-liġi applikabbli għad-divorzju u għas-separazzjoni legali, magħruf bħala Ruma III. Bħala regola ġenerali, il-miżżewġin jistgħu jaqblu li jagħżlu l-liġi applikabbli għad-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja li tkun waħda mil-liġijiet li ġejjin: (a) il-liġi tal-istat fejn il-miżżewġin ikunu residenza abitwali fil-mument tal-konklużjoni tal-ftehim; jew (b) il-liġi tal-istat fejn il-miżżewġin ikollhom l-aħħar residenza abitwali tagħhom, sakemm wieħed minnhom ikun għadu residenti hemmhekk fil-mument tal-konklużjoni tal-ftehim; jew (c) il-liġi tal-istat tan-nazzjonalità ta' kwalunkwe wieħed mill-miżżewġin fil-mument tal-konklużjoni tal-ftehim; jew (d) il-liġi tal-qorti li tkun qed tippresjedi.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Ir-Regolament imsemmi hawn fuq jistipula espliċitament li ma japplikax għall-obbligi tal-manteniment għal eks miżżewġin, peress li din il-kwistjoni hija rregolata mill-Artikolu 8 tal-Konvenzjoni tal-Aja tat-2 ta' Ottubru 1973, irratifikata mill-Greċja bil-Liġi 3137/2003, li tispeċifika li l-liġi applikabbli hija l-liġi tal-istat fejn ikun sar id-divorzju jew is-separazzjoni.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Ara l-aħħar paragrafu tat-taqsima 3.5.1 hawn fuq.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Fir-rigward tal-materji kollha relatati mal-wirt, ħlief għall-forma użata għat-tfassil u r-revoka ta' testment, il-liġi applikabbli hija ddeterminata fuq il-bażi tar-Regolament (UE) Nru 650/2012 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet u l-aċċettazzjoni u l-infurzar ta’ strumenti awtentiċi fil-qasam tas-suċċessjonijiet u dwar il-ħolqien ta’ Ċertifikat Ewropew tas-Suċċessjoni.

Meta jkun hemm testment, jitqies li jkun validu jekk ikun sar fil-forma stipulata skont kwalunkwe waħda mil-liġijiet li ġejjin (l-Artikolu 1 tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-5 ta' Ottubru 1961 dwar il-Kunflitti ta' Liġijiet relatati mal-Forma ta' Dispożizzjonijiet Testamentarji):

• il-liġi tal-istat fejn id-deċedut ikun għamel it-testment tiegħu;
• il-liġi tal-istat li d-deċedut kien ċittadin tiegħu meta għamel it-testment jew meta miet;
• il-liġi tal-istat li d-deċedut kien residenti jew domiċiljat fih meta għamel it-testment jew meta miet;
• meta t-testment ikun jittratta proprjetà: il-liġi tal-istat ta' fejn tkun il-proprjetà.

3.8 Proprjetà reali

Il-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet in rem relatati ma' proprjetà immobbli tiġi ddeterminata mill-Artikolu 27 tal-Kodiċi Ċivili, jiġifieri hija l-liġi tal-istat fejn tkun tinstab.

Il-liġi applikabbli għal relazzjonijiet bi ħtija skont il-liġi tal-obbligi li tirrigwarda proprjetà immobbli tiġi ddeterminata abbażi tar-Regolament (KE) Nru 593/2008 magħruf bħala Ruma I, bir-regola ġenerali tkun li tapplika l-liġi magħżula mill-partijiet.

Il-liġi applikabbli għall-forma tat-tranżazzjonijiet ta' hawn fuq hija l-liġi tal-istat fejn tkun tinstab il-proprjetà immobbli (l-Artikolu 12 tal-Kodiċi Ċivili).

3.9 Insolvenza

Il-liġi applikabbli għall-insolvenza u r-riżultati tagħha jiġu ddeterminati fuq il-bażi tar-Regolament (KE) Nru 1346/2000 dwar proċedimenti ta' falliment, jiġifieri l-liġi tal-istat fejn ikunu nfetħu l-proċedimenti rilevanti.

Jekk jogħġbok innota li l-verżjoni bil-lingwa oriġinali ta' din il-paġna ġiet emendata reċentement. Il-verżjoni tal-lingwa li qed tara bħalissa attwalment qed tiġi ppreparata mit-tradutturi tagħna.

Il-liġi ta' liema pajjiż tapplika? - Spanja

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Ħafna mir-regoli dwar il-kunflitti tal-liġijiet jinsabu fit-Titolu Preliminari tal-Kodiċi Ċivili (l-Artikoli 9-12). Hemm ukoll dispożizzjonijiet ġuridiċi applikabbli f'xi liġijiet speċjali, bħal pereżempju, il-Liġi dwar l-Adozzjoni Internazzjonali.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Fir-rigward tal-liġi applikabbli, ir-Regolamenti tal-UE li ġejjin huma attwalment fis-seħħ fi Spanja:

- Ir-Regolament 1346/2000 dwar proċedimenti ta' falliment

- Ir-Regolament 593/2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (Ruma I)

- Ir-Regolament 864/2007 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (Ruma II)

- Ir-Regolament 1259/2010 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-liġi applikabbli għad-divorzju u għas-separazzjoni legali (Ruma III)

- Ir-Regolament 650/2012 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet u l-aċċettazzjoni u l-infurzar ta’ strumenti awtentiċi fil-qasam tas-suċċessjonijiet u dwar il-ħolqien ta’ Ċertifikat Ewropew tas-Suċċessjoni.

- Ir-Regolament (UE) 2016/1191 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-6 ta’ Lulju 2016 dwar il-promozzjoni tal-moviment liberu taċ-ċittadini permezz tas-simplifikazzjoni tar-rekwiżiti għall-preżentazzjoni ta' ċerti dokumenti pubbliċi fl-Unjoni Ewropea u li jemenda r-Regolament (UE) Nru 1024/2012. Applikabbli mis-16 ta’ Frar 2019.

Spanja hija wkoll Stat Kontraenti għal bosta konvenzjonijiet dwar il-kunflitt tal-liġijiet. Il-konvenzjonijiet multilaterali ewlenin f'dan ir-rigward huma:

- Il-Konvenzjoni dwar il-liġi applikabbli għall-kunjomijiet u l-ismijiet, Munich, il-5 ta' Settembru 1980.

- Il-Konvenzjoni dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent, l-infurzar u l-kooperazzjoni fir-rigward tar-responsabbiltà tal-ġenituri u l-miżuri tal-protezzjoni tat-tfal, L-Aja, id-19 ta' Ottubru 1996.

- Il-Protokoll dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi ta’ manteniment, L-Aja, it-23 ta' Novembru 2007.

- Il-Konvenzjoni dwar il-kunflitti tal-liġijiet relatati mal-forma tad-dispożizzjonijiet testamentarji, L-Aja, il-5 ta' Ottubru 1961.

- Il-Konvenzjoni dwar il-Liġi Applikabbli għall-Inċidenti tat-Traffiku, L-Aja, l-4 ta' Mejju 1971.

- Il-Protokoll dwar il-liġi applikabbli għar-responsabbiltà għall-prodotti difettużi, L-Aja, it-2 ta' Ottubru 1973.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Fir-rigward tal-liġi applikabbli, il-Konvenzjoni bejn ir-Renju ta’ Spanja u r-Repubblika Orjentali tal-Urugwaj dwar il-kunflitti tal-liġijiet f'materji relatati mal-manteniment tat-tfal u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta' sentenzi ġudizzjarju u ftehimiet relatati mal-manteniment, Montevideo, l-4 ta' Novembru 1987, hija attwalment fis-seħħ.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

L-Artikolu 12.6 tal-Kodiċi Ċivili jistabbilixxi li "l-qrati u l-awtoritajiet għandhom japplikaw ex officio r-regoli ta' kunflitt tal-liġijiet fil-Liġi Spanjola."

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

L-Artikolu 12.2 tal-Kodiċi Ċivili jgħid li referenza għal liġi barranija titqies li tkun għal-liġi sostantiva tagħha, irrispettivament mir-rinviju li r-regola dwar il-kunflitt ta' liġijiet jagħmlu għal liġi oħra li ma tkunx il-liġi Spanjola. Dan jimplika li jkun aċċettat biss rinviju tal-ewwel grad.

Rinviju tat-tieni grad mhux permess ħlief fil-każ ta' kambjali, ċekkijiet u ċedoli, fir-rigward tal-kapaċità biex wieħed jidħol għal obbligi ta' dan it-tip.

Meta jkunu applikabbli Regolament tal-UE jew Konvenzjoni Internazzjonali, japplikaw ir-regoli speċjali ta' dawn l-istrumenti relatati mar-rinviju.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Fil-liġi Spanjola, ma hemm l-ebda regola ġenerali għal każijiet ta' kunflitt ta' mobilità, jiġifieri bidliet fiċ-ċirkostanzi użati mir-regola dwar il-kunflitt ta' liġijiet bħala l-fattur ta' konnessjoni. L-Artikolu 9.1 tal-Kodiċi Ċivili, fir-rigward tal-età maġġuri, jgħid li bidla fil-fattur ta' konnessjoni ma taffettwax l-età maġġuri diġà miksuba. Il-kriterju huwa li titqies il-liġi li kienet applikabbli fil-mument meta nqalgħet is-sitwazzjoni legali anke jekk il-fattur ta' konnessjoni sussegwentement jinbidel.

Meta jkunu applikabbli Regolament tal-UE jew Konvenzjoni Internazzjonali, japplikaw ir-regoli speċjali relatati mal-kunflitt ta' mobilità.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

L-Artikolu 12.3 tal-Kodiċi Ċivili jiddikjara li fl-ebda każ ma tista' tapplika liġi barranija li tkun tmur kontra l-ordni pubbliku. Għalhekk, l-applikazzjoni tal-liġi barranija tiġi eskluża jekk twassal għal riżultat li jkun manifestament ksur tal-prinċipji bażiċi tal-liġi Spanjola. Prinċipji rikonoxxuti kostituzzjonalment jitqiesu li huma essenzjali.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Il-kontenut u l-validità tal-liġi barranija jridu jiġu ppruvati mill-partijiet, u l-qorti tista’ tivverifikaha b'kull mezz li tqis neċessarju għall-applikazzjoni tagħha. Is-sistema hija waħda mħallta, li tgħaqqad il-prinċipju ta' allegazzjonijiet u provi biss wara talba mill-parti bil-possibbiltà li l-qorti tikkoopera fit-twettiq tal-verifiki. F'każijiet eċċezzjonali meta l-kontenut tal-liġi barranija ma jkunx jista' jiġi ppruvat, tapplika l-liġi Spanjola.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Il-kwistjoni tad-determinazzjoni tal-liġi applikabbli għal obbligi kuntrattwali hija rregolata, f'termini ġenerali, mir-Regolament 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (ir-Regolament "Ruma I"). Kawżi fejn ir-Regolament Ruma I ma jkunx applikabbli jiġu solvuti b'konformità mal-Artikolu 10.5 tal-Kodiċi Ċivili, li huwa bbażat fuq ir-rikonoxximent tal-libertà tal-għażla sakemm il-liġi applikabbli tkun magħżula espressament u li din il-liġi jkollha xi rabta mal-materja kkonċernata. Fin-nuqqas ta’ dan, tapplika l-liġi nazzjonali komuni għall-partijiet; fin-nuqqas ta’ dan, il-liġi tar-residenza abitwali komuni tagħhom, u fl-aħħar istanza, il-liġi tal-post fejn ġie konkluż il-kuntratt.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Il-materja hija rregolata mir-Regolament (KE) 864/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-11 ta' Lulju 2007 (Ruma II). F'materji relatati ma' inċidenti tat-traffiku u responsabilità tal-manifatturi, japplikaw ir-regoli ta’ kunflitt li jinsabu fil-Konvenzjonijiet tal-Aja tal-1971 u tal-1973, rispettivament.

Materji li mhuma inklużi fl-ebda mid-dispożizzjonijiet imsemmija hawn fuq huma koperti mill-Artikolu 10.9 tal-Kodiċi Ċivili, li skontu kawżi ta' responsabbiltà mhux kontrattwali huma rregolati mil-liġi tal-post fejn ikun ġara l-fatt li wassal għalihom. Negotiorum gestio bla awtorizzazzjoni huwa rregolat mil-liġi tal-post fejn l-aġent ikun wettaq l-attività prinċipali u l-arrikkiment indebitu huwa rregolat mil-liġi li t-trasferiment tal-valur tal-parti arrikkita sar skontha.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

L-Artikolu 9 tal-Kodiċi Ċivili jgħid li l-liġi applikabbli f'dawn il-materji tiġi ddeterminata min-nazzjonalità tal-persuni fiżiċi. Hemm dispożizzjonijiet li jikkonċernaw każijiet ta' nazzjonalità doppja u ta' nazzjonalità indeterminata. Ċittadinanza doppja tiġi ddeterminata skont jekk tkunx nazzjonalità doppja skont il-liġi Spanjola jew nazzjonalità doppja mhux prevista mil-liġi Spanjola. Jeżistu Trattati dwar nazzjonalità Doppja maċ-Ċilì, mal-Perù, mal-Paragwaj, man-Nikaragwa, mal-Gwatemala, mal-Bolivja, mal-Ekwador, mal-Costa Rica, mal-Honduras, mar-Repubblika Dominicana, mal-Arġentina u mal-Kolombja. F'dawn il-każijiet japplikaw id-dispożizzjonijiet tat-trattati internazzjonali; jekk ma jkun hemm l-ebda dispożizzjoni dwar dan, il-preferenza tingħata għan-nazzjonalità li tikkorrispondi mal-aħħar residenza abitwali u, fin-nuqqas ta' dan, l-aħħar nazzjonalità akkwiżita. Jekk in-nazzjonalità doppja ma tkunx prevista mil-liġi Spanjola u waħda min-nazzjonalitajiet tkun dik Spanjola, din tieħu l-preċedenza, għalkemm irid jiġi applikat il-prinċipju ta' nondiskriminazzjoni fuq il-bażi ta' nazzjonalità jekk iż-żewġ ċittadinanzi jkunu ta' pajjiżi tal-UE. Għal persuni ta' nazzjonalità indeterminata, tapplika l-liġi tal-post tar-residenza abitwali bħala l-liġi personali. Fil-każ ta' persuni apolidi, japplika l-Artikolu 12 tal-Konvenzjoni ta’ New York tat-28 ta' Settembru 1954, li skontu l-liġi applikabbli hija l-liġi tal-pajjiż ta' domiċilju tal-persuna apolida jew, fin-nuqqas ta' dan, il-liġi tal-pajjiż ta' residenza tagħha.

Il-liġi applikabbli għall-isem persuni fiżiċi hija rregolata mill-Ftehim ta' Munich tal-1980. L-ismijiet u l-kunjomijiet ta' persuni fiżiċi jiġu ddeterminati mil-liġi tal-Istat li l-persuna kkonċernata tkun ċittadin tiegħu.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

L-Artikolu 9.4 tal-Kodiċi Ċivili jistipula li l-liġi applikabbli għad-determinazzjoni tal-filjazzjonijiet bijoloġiċi hija dik tar-residenza abitwali tal-minuri fil-mument li tiġi stabbilita r-relazzjoni. Fin-nuqqas ta' residenza abitwali tal-minuri, jew jekk din il-liġi ma tippermettix li tiġi stabbilita l-filjazzjoni, il-liġi applikabbli tkun il-liġi nazzjonali tal-minuri f'dak iż-żmien. Jekk din il-liġi ma tippermettix li tiġi stabbilita l-filjazzjoni jew il-minuri ma jkollux nazzjonalità, tapplika l-liġi sostantiva Spanjola.

Il-liġi applikabbli għall-adozzjoni hija rregolata minn regolament speċjali, il-Liġi 54/2007 dwar l-adozzjoni internazzjonali. L-Artikolu 18 ta' din il-Liġi jgħid li l-konklużjoni dwar adozzjoni mill-awtorità kompetenti Spanjola tiġi rregolata mil-liġi sostantiva Spanjola meta l-adottat ikollu r-residenza permanenti tiegħu fi Spanja fil-mument tal-adozzjoni jew ittieħed jew ikun se jittieħed Spanja għall-fini li jistabbilixxi residenza fi Spanja.

Il-liġi applikabbli għall-kontenut tal-filjazzjoni, jew bijoloġika jew bl-adozzjoni, u l-eżerċizzju tar-responsabilità tal-ġenituri jiġu ddeterminati skont il-Konvenzjoni tal-Aja tad-19 ta' Ottubru 1996. L-Artikolu 17 tal-Konvenzjoni jistipula li l-eżerċizzju tar-responsabilità tal-ġenituri tiġi rregolat mil-Liġi tal-Istat tar-residenza abitwali tal-minuri.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

Jeżistu regoli għaċ-ċelebrazzjoni u l-konsegwenzi taż-żwieġ. Fir-rigward tal-forma taċ-ċelebrazzjoni, il-Kodiċi Ċivili jgħid li tista' tiżżewweġ fi Spanja jew barra minn Spanja: 1) minn imħallef, sindku jew uffiċjal indikat mill-Kodiċi; 2) fil-forma reliġjuża prevista mil-liġi. Huwa jgħid ukoll li l-Ispanjoli jistgħu jiżżewġu barra minn Spanja fil-forma stipulata mil-liġi tal-post fejn jiġi ċċelebrat iż-żwieġ. Jekk iż-żewġ partijiet ikunu barranin, jistgħu jiżżewġu fi Spanja skont l-istess dispożizzjonijiet għall-Ispanjoli jew skont id-dispożizzjonijiet tal-liġi personali ta' kwalunkwe waħda mill-partijiet. Il-kapaċità għaż-żwieġ u l-kunsens huma suġġetti għal-liġi nazzjonali ta' kull waħda mill-partijiet fiż-żwieġ (l-Artikolu 9.1 tal-Kodiċi Ċivili).

Skont l-Artikolu 9.2 tal-Kodiċi Ċivili, il-konsegwenzi taż-żwieġ huma rregolati mil-liġi nazzjonali komuni tal-miżżewġin fil-mument taċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ. Fin-nuqqas ta' liġi nazzjonali komuni, jkunu rregolati mil-liġi personali jew mir-residenza abitwali ta' kwalunkwe parti, magħżula minnhom it-tnejn f'att awtentiku eżegwit qabel ma jiġi ċċelebrat iż-żwieġ. Jekk din l-għażla ma tkunx saret, tapplika l-liġi tar-residenza abitwali komuni minnufih wara ċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ u, fin-nuqqas ta’ dan, il-liġi tal-post fejn ikun ġie ċċelebrat iż-żwieġ.

Is-separazzjoni ġudizzjarja u d-divorzju huma rregolati mir-Regolament 1259/2010, li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-liġi applikabbli għad-divorzju u għas-separazzjoni legali (Ruma III). L-Artikolu 107.1 tal-Kodiċi Ċivili jistipula li l-annullament taż-żwieġ huwa rregolat mil-liġi applikabbli għaċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ.

Ma hemm l-ebda dispożizzjoni fid-dritt internazzjonali privat Spanjol għal koppji mhux miżżewġin (li fil-prinċipju jfisser li wieħed għandu jirrikorri għal analoġija).

L-obbligi ta' manteniment huma rregolati mill-Protokoll tal-Aja tal-2007 dwar liġi applikabbli għall-obbligi ta’ manteniment.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Id-dispożizzjoni li tirregola l-konsegwenzi taż-żwieġ (l-Artikolu 9.2 tal-Kodiċi Ċivili) tinkludi kemm il-konsegwenzi personali u kemm dawk li jaffettwaw il-proprjetà. Għalhekk tapplika l-liġi personali komuni tal-konjuġi fil-mument taċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ; fin-nuqqas ta’ dan, tapplika l-liġi personali jew il-liġi tar-residenza abitwali ta' kwalunkwe parti, magħżula minnhom f'att awtentiku eżegwit qabel ma ġie ċċelebrat iż-żwieġ; jekk din l-għażla ma tkunx saret, il-liġi applikabbli tkun il-liġi tar-residenza abitwali komuni minnufih wara ċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ u, fin-nuqqas ta’ dan, il-liġi tal-post fejn ikun ġie ċċelebrat iż-żwieġ.

Kuntratti u ftehimiet li jistipulaw, jemendaw jew jissostitwixxu r-reġim tal-proprjetà matrimonjali jkunu validi jekk jikkonformaw jew mal-liġi li tirregola l-konsegwenzi taż-żwieġ jew mal-liġi tan-nazzjonalità jew il-liġi tar-residenza abitwali ta' kwalunkwe waħda mill-partijiet fil-mument tal-eżekuzzjoni (l-Artikolu 9.3 tal-Kodiċi Ċivili).

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Spanja tapplika d-dispożizzjonijiet tar-Regolament 650/2012 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet u l-aċċettazzjoni u l-infurzar ta’ strumenti awtentiċi fil-qasam tas-suċċessjonijiet u dwar il-ħolqien ta’ Ċertifikat Ewropew tas-Suċċessjoni. Skont dan ir-Regolament, tapplika l-liġi tar-residenza abitwali tad-deċedut fil-mument ta' mewtu sakemm id-deċedut ma jkunx għażel il-liġi li tikkorrispondi man-nazzjonalità tiegħu bħala l-liġi applikabbli.

Il-forma tat-testmenti hija rregolata mill-Konvenzjoni tal-Aja tal-1961.

3.8 Proprjetà reali

Skont l-Artikolu 101.1 tal-Kodiċi Ċivili, il-pussess, il-proprjetà u drittijiet oħrajn fuq proprjetà immobbli, kif ukoll il-pubbliċità tagħhom, huma rregolati mil-liġi tal-post fejn ikunu jinsabu. Dan japplika wkoll għal proprjetà mobbli. Għall-finijiet tal-kostituzzjoni jew taċ-ċessjoni ta' drittijiet fuq merkanzija fi tranżitu, dik il-merkanzija titqies li tinsab fil-post minn fejn telqet, sakemm l-ispeditur u l-konsenjatarju ma jkunux qablu espressament jew taċitament li jitqiesu li jinsabu fil-post tad-destinazzjoni. Bastimenti, inġenji tal-ajru u mezzi ta' trasport ferrovjarju, u d-drittijiet kollha stabbiliti fuqhom, huma suġġetti għal-liġi tal-Istat tal-bandiera jew tal-pajjiż ta’ reġistrazzjoni. Vetturi bil-mutur u mezzi oħra ta' trasport bit-triq huma suġġetti għal-liġi tal-post fejn ikunu. Il-ħruġ ta' titoli huwa rregolat mil-liġi tal-post fejn jinħarġu.

3.9 Insolvenza

Każijiet mhux koperti mir-Regolament tal-Kunsill Nru 1346/2000 tad-29 ta' Mejju 2000 dwar proċedimenti ta' falliment jiġu rregolati mil-Liġi dwar il-Falliment 22/2003 tad-9 ta' Lulju 2000. L-Artikolu 200 ta’ din il-Liġi jgħid li bħala regola ġenerali, il-proċedimenti ta’ insolvenza fi Spanja u l-effetti tagħhom, u l-proċeduri ta’ twettiq u ta’ konklużjoni ta’ dawn il-proċeduri, huma rregolati mid-dritt Spanjol (il-Liġi 22/2003, tad-9 ta’ Lulju 2003, emendata bil-Liġi 9/2015 dwar miżuri urġenti fil-qasam tal-insolvenza (il-Gazzetta Uffiċjali tal-Gvern tas-26 ta’ Mejju 2015)). Il-Liġi dwar il-Falliment fiha wkoll dispożizzjonijiet dwar id-dritt internazzjonali privat li jistabbilixxu l-liġi applikabbli għall-bosta relazzjonijiet legali involuti fil-proċediment.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Id-dritt internazzjonali privat ma ġiex ikkodifikat u mhuwiex is-suġġett ta’ leġiżlazzjoni speċifika. Ħafna mill-prinċipji u r-regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet ġew derivati mill-ġurisprudenza, bl-eċċezzjoni ta’ ftit minnhom li jinstabu f’diversi Kodiċijiet, u b’mod predominanti l-Kodiċi Ċivili (Code civil), skont is-suġġett ikkonċernat.

Il-kontenut tad-diversi Kodiċijiet jista’ jiġi kkonsultat online:

https://www.legifrance.gouv.fr

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Franza hija marbuta b’24 konvenzjoni adottati taħt il-patroċinju tal-Konferenza tal-Aja dwar id-Dritt Internazzjonali Privat. Il-lista tal-konvenzjonijiet ikkonċernati tinstab fuq is-sit web tal-Konferenza.

https://www.hcch.net/fr/states/hcch-members/details1/?sid=39

Franza hija wkoll parti minn konvenzjonijiet multilaterali oħra, b’mod partikolari dawk li fihom regoli sostantivi, bħall-Konvenzjoni ta’ Vjenna tal-1980 dwar kuntratti għall-bejgħ internazzjonali ta’ oġġetti.

Il-konvenzjonijiet kollha li Franza hija parti fihom huma msemmijin fil-bażi ta’ data tat-trattati u l-ftehimiet ospitati mill-Ministeru tal-Ewropa u l-Affarijiet Barranin: https://basedoc.diplomatie.gouv.fr/exl-php/cadcgp.php

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Franza kkonkludiet ammont kbir ta’ konvenzjonijiet bilaterali, li wħud minnhom fihom regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet. Dawn il-konvenzjonijiet jistgħu jinstabu wkoll fil-bażi ta’ data msemmija hawn fuq.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

L-istat proċedurali tar-regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet huwa differenti skont jekk il-liġi inkwistjoni hijiex disponibbli jew le għall-partijiet, irrispettivament mis-sors tar-regola dwar il-konflitt ta’ liġijiet kkonċernata (liġi nazzjonali, regolament Ewropew, konvenzjoni internazzjonali).

Meta l-każ jirreferi għal suġġett li fih il-liġijiet huma kompletament disponibbli għall-partijiet, essenzjalment fir-rigward ta’ assi (kuntratti, responsabbiltà ċivili, drittijiet in rem, eċċ.), l-imħallef ma jkunx obbligat li japplika r-regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet ex officio jekk l-ebda waħda mill-partijiet ma tiddependi fuq l-applikazzjoni ta’ liġi barranija. Hija jkollha biss din l-għażla, sakemm il-partijiet ma jaslux għal ftehim proċedurali favur il-liġi Franċiża. Konsegwentement, huma l-partijiet li għandhom jitolbu l-applikazzjoni tar-regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet.

Min-naħa l-oħra, meta l-każ jirreferi għal suġġett li fih il-liġijiet ma jkunux disponibbli liberament għall-partijiet, essenzjalment meta ma jkunx hemm assi kkonċernati (stat personali), l-imħallef ikun obbligat japplika r-regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet ex officio.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Il-prinċipju ta’ rinviju ilu li ġie aċċettat fil-ġurisprudenza, kemm jekk huwiex kwistjoni ta’ rinviju tal-ewwel grad (rinviju lura għal-liġi Franċiża li tapplika konsegwentement) jew rinviju tat-tieni grad (rinviju lura għal-liġi ta’ Stat ieħor li jaċċetta ġuriżdizzjoni).

Sakemm dan ma jkunx prekluż minn regolament Ewropew jew konvenzjoni internazzjonali applikabbli, ir-rinviju għalhekk ġie implimentat regolarment fil-ġurisprudenza fi kwistjonijiet ta’ stat personali, validità formali ta’ atti legali u, speċjalment, żwieġ u testmenti. Fir-rigward tas-suċċessjonijiet, il-ġurisprudenza issa għandha tendenza li tillimita l-applikazzjoni ta’ rinviju biss għal każijiet fejn tippermetti li unità ta’ suċċessjoni tiġi żgurata permezz tal-applikazzjoni ta’ liġi waħda għall-proprjetà mobbli u immobbli.

Min-naħa l-oħra, il-ġurisprudenza dejjem ipprekludiet l-applikazzjoni ta’ rinviju fi kwistjonijiet fejn il-partijiet ikollhom il-libertà tal-għażla tal-liġi applikabbli bħal, pereżempju, f’reġimi ta’ proprjetà matrimonjali u kuntratti.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Il-bidla tal-fattur ta’ konnessjoni tirreferi għall-konflitt ta’ liġijiet fiż-żmien minħabba l-ispostament tal-fattur ta’ konnessjoni fl-ispazju. Il-problema hija, għalhekk, li tkun taf taħt liema kundizzjonijiet tista’ tapplika l-liġi l-ġdida minflok il-liġi li toħroġ mis-sitwazzjoni ta’ qabel.

Huwa possibbli li r-regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet infushom jiddeterminaw huma stess il-kundizzjonijiet tal-applikazzjoni fiż-żmien tal-fattur ta’ konnessjoni li jipprovdu. Pereżempju, ir-regola dwar il-konflitt ta’ liġijiet stabbilita mill-Artikolu 311-14 tal-Kodiċi Ċivili dwar l-istabbiliment tar-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal tagħhom stess tiddetermina l-kundizzjonijiet għall-applikazzjoni fiż-żmien tal-fattur ta’ konnessjoni tagħha, peress li tipprovdi li l-liġi personali tal-omm għandha tiġi evalwata fil-jum tat-twelid tat-tarbija.

Ħlief għal dan l-eżempju, is-soluzzjonijiet huma pprovduti permezz tal-ġurisprudenza, li għandha tendenza li tiddependi fuq il-prinċipji tal-liġi tranżitorja Franċiża: l-ewwel nett, l-applikazzjoni immedjata tal-liġi l-ġdida għall-konsegwenzi futuri ta’ sitwazzjonijiet diġà kostitwiti u, it-tieni nett, in-nonretroattività tal-liġi l-ġdida sabiex tiġi evalwata l-kostituzzjoni jew it-terminazzjoni ta’ relazzjoni legali.

Pereżempju, fir-rigward taż-żwieġ, il-liġi l-ġdida tapplika immedjatament għall-konsegwenzi taż-żwieġ u x-xoljiment tiegħu. Min-naħa l-oħra, il-kundizzjonijiet li jikkonċernaw il-formazzjoni taż-żwieġ ikomplu jkunu rregolati mil-liġi applikabbli fil-jum li fih ġie konkluż.

Drittijiet in rem fil-proprjetà mobbli huma immedjatament irregolati mil-liġi tal-lokalità l-ġdida tal-proprjetà kkonċernata. Din is-soluzzjoni testendi wkoll għall-interessi ta’ garanzija konsenswali kollha kostitwiti barra l-pajjiż. Konsegwentement, dawn l-interessi ta’ garanzija ser jiġu mċaħħda minn kull effett fi Franza mat-trasferiment sussegwenti tal-proprjetà hemmhekk, peress li ma jikkorrispondux għall-mudelli taħt il-liġi Franċiża. Pereżempju, ma kienx possibbli li tiġi invokata fi Franza klawżola ta’ riserva kostitwita fil-Ġermanja favur kreditur Ġermaniż għal assi li jinsabu fil-Ġermanja, iżda sussegwentement trasferiti lejn Franza, għar-raġuni li dawn kienu jikkostitwixxu commissoria lex, li dak iż-żmien kienet ipprojbita mil-liġi Franċiża.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

- Applikazzjoni immedjata ta’ dispożizzjoni obbligatorja ewlenija Franċiża jew barranija

Id-dispożizzjonijiet sostantivi tal-liġi Franċiża jew tal-liġi barranija jistgħu jiġu applikati minnufih mill-Qorti Franċiża, mingħajr l-applikazzjoni ta’ regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet, meta dawn id-dispożizzjonijiet jistgħu jitqiesu li jikkostitwixxu regoli obbligatorji. Il-liġi Franċiża ma tipprovdi ebda definizzjoni tal-kunċett ta’ regola obbligatorja prevalenti. Il-qorti għalhekk tispeċifika dawn id-dispożizzjonijiet fuq bażi ta’ każ b’każ.

- Eċċezzjoni ta’ politika pubblika internazzjonali

Id-dispożizzjonijiet sostantivi tal-liġi barranija normalment applikabbli skont ir-regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet jistgħu jiġu esklużi, kompletament jew parzjalment, bl-eċċezzjoni tal-politika pubblika internazzjonali favur dawk tal-liġi Franċiża. Fin-nuqqas ta’ definizzjoni preċiża, mill-ġurisprudenza jirriżulta li l-eċċezzjoni tal-politika pubblika internazzjonali tkopri l-ewwel nett il-prinċipji essenzjali jew fundamentali tal-liġi Franċiża, bħad-dinjità, il-libertà tal-bniedem (inkluża l-libertà matrimonjali) u l-integrità fiżika tal-persuni. Din tkopri wkoll kunċett aktar varjabbli fil-ħin u l-ispazju, jiġifieri l-politiki leġiżlattivi obbligatorji Franċiżi, li l-kontorni tagħhom jiddependu mill-valutazzjoni konkreta tal-qorti.

- Eċċezzjoni ta’ evażjoni tal-liġi

Il-liġi barranija tista’ wkoll tiġi eskluża meta l-applikazzjoni tagħha tirriżulta mill-evażjoni tal-liġi, jiġifieri minħabba azzjonijiet intenzjonati bl-effett li jagħtuha ġuriżdizzjoni b’mod artifiċjali, minflok il-liġi li normalment kienet tkun applikata. Dawn l-azzjonijiet jistgħu jikkonsistu, pereżempju, f’manipulazzjoni deliberata tal-fattur ta’ konnessjoni bħala l-kategorija legali ta’ konnessjoni.

- Impossibbiltà li jiġi determinat il-kontenut tal-liġi barranija applikabbli

Barra minn hekk, il-liġi Franċiża tapplika wkoll f’każ li jirriżulta impossibbli li jiġi ddeterminat il-kontenut tal-liġi barranija normalment applikabbli.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Wara ftit eżitazzjoni, il-ġurisprudenza issa hija stabbilita sew: hija l-Qorti Franċiża li għandha tirrikonoxxi li l-liġi barranija hija applikabbli, kemm jekk fuq ex officio jew fuq talba ta’ waħda mill-partijiet li tinvokaha, biex tirriċerka l-kontenut tagħha, bl-għajnuna tal-partijiet u personalment, jekk xieraq. Din is-soluzzjoni hija applikabbli b’mod ġenerali, kemm jekk il-liġi hija liberament disponibbli għall-partijiet kif ukoll jekk le.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Suġġett għal konvenzjonijiet multilaterali jew bilaterali applikabbli għall-kuntratt ikkonċernat, ir-regoli ta’ qabel dwar il-konflitt ta’ liġijiet stabbiliti fuq is-suġġett mill-ġurisprudenza huma implimentati biss fejn il-kuntratt ma jkunx kopert mill-kamp ta' applikazzjoni tar-Regolament (KE) Nru 593/2008 “Ruma I” jew dak tal-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi kuntrattwali, li ġiet sostitwita minn dan ir-Regolament.

Ir-regola Franċiża dwar il-konflitt ta’ liġijiet stabbilita żmien ilu mill-ġurisprudenza hija dik tal-liġi tal-awtonomija. Il-kuntratt għalhekk huwa rregolat mil-liġi magħżula mill-partijiet u, jekk ma ssir ebda għażla bħal din, mil-liġi tal-Istat li, oġġettivament, fid-dawl taċ-ċirkostanzi tal-każ, ikun marbuta l-aktar mill-qrib miegħu.

Il-forma tal-atti legali hija rregolata mil-liġi tal-pajjiż fejn ġew konklużi, sakemm, meta jkun possibbli li jagħmlu dan, il-partijiet ma jkunux qablu espressament li jissoġġettaw il-forma ta’ dan l-att għal-liġi li huma nnominaw bħala applikabbli għall-mertu.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Għall-avvenimenti operattivi li jseħħu qabel id-dħul fis-seħħ tar-Regolament Ruma II, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-post fejn seħħ l-avveniment dannuż, mifhum bħala l-post tal-avveniment li wassal għad-dannu jew il-post fejn sar id-dannu.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Skont it-tielet paragrafu tal-Artikolu 3 tal-Kodiċi Ċivili, l-istat u l-kapaċità tal-persuni fiżiċi huma rregolati mil-liġi tal-Istat tan-nazzjonalità tagħhom (liġi personali jew liġi nazzjonali).

Madankollu, l-ambitu tal-liġi personali jitnaqqas prinċipalment għal kwistjonijiet relatati mal-kapaċità ta’ persuni fiżiċi li jeżerċitaw id-drittijiet tagħhom (nuqqas ta’ kapaċità li jikkonkludu atti legali).

Fil-prinċipju, is-sentenzi kostitwenti jew sentenzi relatati mal-istat u l-kapaċità tal-persuni jipproduċu l-konsegwenzi tagħhom fi Franza indipendentement minn kull dikjarazzjoni ta’ exequatur, ħlief f’każijiet fejn għandhom jagħtu lok għal atti materjali ta’ nfurzar relatati ma’ proprjetà jew koerċizzjoni marbuta ma’ persuni.

Id-domiċilju ma jaqax fl-ambitu tal-liġi personali, sa fejn ma jaqax taħt xi kategorija speċifika ta’ fattur ta’ konnessjoni.Għalhekk dan jaqa’ taħt il-liġi applikabbli għal kull waħda mill-istituzzjonijiet li jiġi kkunsidrat fiha

Bl-istess mod, jekk l-isem ma jkunx irregolat minn xi regola speċifika dwar konflitt ta’ liġijiet, il-ġenituri li jixtiequ jiddikjaraw jew jibdlu l-kunjom tat-tifel/tifla tagħhom jistgħu jinvokaw il-liġi personali applikabbli għal dan il-għan.

Finalment, il-proċeduri applikabbli għall-bidla fl-ewwel isem huma rregolati mil-liġi personali tal-persuna kkonċernata, skont it-tielet paragrafu tal-Artikolu 3 tal-Kodiċi Ċivili, kif interpretat mill-ġurisprudenza.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Skont l-Artikolu 311-14 tal-Kodiċi Ċivili, it-twaqqif tar-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal tagħhom huwa rregolat mil-liġi personali tal-omm fil-jum tat-twelid tat-tarbija jew mil-liġi personali tat-tifel/tifla jekk l-omm ma tkunx magħrufa.

Madankollu, l-Artikolu 311-15 tal-Kodiċi Ċivili jipprovdi li, jekk it-tifel/tifla u l-missier u l-omm tat-tifel/tifla jew kwalunkwe wieħed minnhom ikollhom ir-residenza komuni jew separata tagħhom fi Franza, il-pussess tal-istat għandu l-konsegwenzi kollha li joħorġu minnu skont il-liġi Franċiża, anke meta l-elementi l-oħra tar-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal setgħu jiddependu fuq liġi barranija.

Fl-aħħar nett, skont l-Artikolu 311-17 tal-Kodiċi Ċivili, ir-rikonoxximent volontarju tal-paternità jew maternità huwa validu jekk ikun sar skont il-liġi personali tal-missier jew l-omm jew il-liġi personali tat-tifel/tifla.

Skont il-ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti ta’ Kassazzjoni (Cour de cassation), l-Artikolu 311-17 japplika kemm għal azzjoni ta’ nullità kif ukoll għal azzjoni li tikkontesta r-rikonoxximent ta’ paternità jew maternità, li għandu jkun possibbli kemm fir-rigward tal-liġi tal-parti li tagħmel ir-rikonoxximent kif ukoll fir-rigward tal-liġi tat-tifel/tifla.

3.4.2 L-adozzjoni

Skont l-Artikolu 370-3 tal-Kodiċi Ċivili, il-kundizzjonijiet tal-adozzjoni huma rregolati mil-liġi nazzjonali tal-ġenitur adottiv jew, fil-każ ta’ adozzjoni miż-żewġ konjuġi, mil-liġi li tirregola l-effetti tal-unjoni tagħhom. Madankollu, adozzjoni ma tistax tiġi ddikjarata meta tkun ipprojbita mil-liġijiet nazzjonali taż-żewġ konjuġi.

L-adozzjoni ta’ barrani minuri ma tistax tiġi ddikjarata meta l-liġi personali tal-minuri tipprojbixxi tali istituzzjoni, sakemm il-minuri ma jkunx twieled u normalment ikun residenti fi Franza.

Tkun xi tkun il-liġi applikabbli, l-adozzjoni teħtieġ il-kunsens tar-rappreżentant legali tat-tfal. Il-kunsens għandu jkun liberu, miksub mingħajr ebda kumpens, wara t-twelid tat-tarbija u infurmat rigward il-konsegwenzi ta’ adozzjoni, speċjalment meta jingħata għall-iskop ta’ adozzjoni sħiħa, rigward in-natura sħiħa u irrevokabbli tat-terminazzjoni tar-relazzjoni preeżistenti bejn il-ġenituri u t-tfal.

Skont l-Artikolu 370-4 tal-Kodiċi Ċivili, l-effetti ta’ adozzjoni ddikjarata fi Franza huma dawk tal-liġi Franċiża.

L-Artikolu 370-5 jistipula li adozzjoni ddikjarata legalment f’pajjiż barrani tipproduċi fi Franza l-effetti ta’ adozzjoni sħiħa jekk tittermina kompletament u irrevokabbilment ir-relazzjoni preeżistenti bejn il-ġenituri u t-tfal. Jekk dan ma jsirx, tipproduċi l-effetti ta’ adozzjoni sempliċi. Din tista’ tinbidel f’adozzjoni sħiħa meta l-kunsensi meħtieġa ngħataw espressament u b’għarfien sħiħ tal-fatti.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Ir-regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet huma pprovduti fl-Artikoli 202-1 u 202-2 tal-Kodiċi Ċivili (kodifikazzjoni u adattament tal-ġurisprudenza).

Skont l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 202-1, il-kwalitajiet u l-kundizzjonijiet meħtieġa sabiex ikun jista’ jsir kuntratt ta’ żwieġ huma rregolati, għal kull konjuġi, mil-liġi personali ta’ kull konjuġi. Madankollu, skont liema liġi personali hija applikabbli, iż-żwieġ jeħtieġ il-kunsens taż-żewġ konjuġi, skont il-kundizzjonijiet previsti mil-liġi Franċiża fl-Artikoli 120 u 180 tal-Kodiċi Ċivili.

Barra minn hekk, it-tieni paragrafu jipprovdi li żewġ persuni tal-istess sess jistgħu jidħlu f’kuntratt ta’ żwieġ meta, għal mill-inqas wieħed minnhom, il-liġi personali tiegħu jew tagħha, jew il-liġi tal-Istat tad-domiċilju jew residenza tiegħu jew tagħha, tippermetti dan. Il-Qorti tal-Kassazzjoni kellha l-opportunità tikkonferma, f’sentenza tat-28 ta’ Jannar 2015, li dan it-tieni paragrafu tal-Artikolu 202-1 tal-Kodiċi Ċivili għandu jiġi interpretat bħala li jirriżerva l-applikazzjoni, sussidjarjament, tal-liġi Franċiża skont l-eċċezzjoni internazzjonali tal-politika pubblika. Għalhekk il-liġi barranija normalment applikabbli bħala l-liġi personali ta’ wieħed mill-konjuġi, meta tipprojbixxi ż-żwieġ bejn persuni tal-istess sess, għandha tkun parzjalment eskluża billi tmur kontra l-politika leġiżlattiva speċifika Franċiża (ara hawn fuq fir-rigward tal-eċċezzjoni internazzjonali tal-politika pubblika).

Madankollu, l-applikazzjoni ta’ dawn id-dispożizzjonijiet irriżultat li hija kwistjoni delikata f’każijiet fejn Franza hija marbuta ma’ Stat barrani permezz ta’ konvenzjoni bilaterali (fil-każ tal-Alġerija, il-Kambodja, il-Kosovo, Laos, il-Maċedonja, il-Marokk, Montenegro, il-Polonja, is-Serbja, is-Slovenja u t-Tuneżija), li d-dispożizzjonijiet tiegħu li jirregolaw iż-żwieġ, jirreferu biss għal-liġi personali tal-konjuġi sabiex jiġu vvalutati l-kundizzjonijiet sostantivi meħtieġa sabiex isir kuntratt ta’ żwieġ, li tipprojbixxi żwieġ bejn persuni tal-istess sess. Madankollu, is-sitwazzjoni ġuridika ta’ dawn il-persuni ġiet iċċarata permezz tas-sentenza tal-Qorti ta’ Kassazzjoni tat-28 ta’ Jannar 2015 (appell Nru 13-50.059) li eskludiet il-liġi tal-Marokk indikata bħala applikabbli mill-Konvenzjoni Franko-Marokkina bl-applikazzjoni tal-Artikolu 4 ta’ dik il-Konvenzjoni, li tispeċifika li l-liġi ta’ wieħed miż-żewġ Stati nominati mill-Konvenzjoni tista’ tiġi eskluża mill-qrati tal-Istat l-ieħor jekk tkun manifestament inkompatibbli mal-politika pubblika, li huwa l-każ meta, għal mill-inqas wieħed mill-konjuġi, il-liġi personali jew il-liġi tal-Istat li fit-territorju tiegħu jinsab id-domiċilju jew ir-residenza tiegħu, tippermetti żwieġ bejn persuni tal-istess sess.

Skont l-Artikolu 202-1 tal-Kodiċi Ċivili, il-forma taż-żwieġ hija rregolata mil-liġi tal-Istat li jiġi ċċelebrat fih.

Fl-aħħar nett, fir-rigward tal-effetti purament personali taż-żwieġ, il-liġi normalment applikabbli, skont il-ġurisprudenza, hija dik tan-nazzjonalità komuni tal-konjuġi, u fin-nuqqas ta’ residenza abitwali komuni tal-konjuġi jew fin-nuqqas ta’ nazzjonalità komuni, tal-liġi tal-forum ta’ Franza. Il-konsegwenzi fuq il-proprjetà huma rregolati mil-liġi applikabbli għar-reġim tal-proprjetà matrimonjali jew għas-suċċessjoni.

3.5.2 oppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

M’hemmx regoli speċifiċi dwar il-konflitt ta’ liġijiet għall-unjoni tal-liġi komuni jew il-koabitazzjoni sa fejn, skont il-liġi Franċiża, ir-relazzjonijiet bejn il-koppji mhux miżżewġin li jgħixu flimkien ma jaqgħux taħt kategorija legali speċjali, iżda taħt sitwazzjoni de facto. Għaldaqstant, dawn huma rregolati b’liġi kuntrattwali ordinarja. Konsegwentement, il-liġi applikabbli, skont il-każ u n-natura legali tar-relazzjoni bejn il-koppja mhux miżżewġa li jgħixu flimkien, tkun dik applikabbli għar-responsabbiltà mhux kuntrattwali, proprjetà jew suċċessjoni.

Min-naħa l-oħra, sħubiji reġistrati huma s-suġġett ta’ regola speċifika dwar konflitt ta’ liġijiet prevista fl-Artikolu 515-5-1 tal-Kodiċi Ċivili, li jiddikjara li l-kundizzjonijiet għall-formazzjoni u l-effetti ta’ sħubija rreġistrata u l-kawżi u l-effetti tax-xoljiment tagħha huma suġġetti għad-dispożizzjonijiet sostantivi tal-Istat tal-awtorità li tkun irreġistrat is-sħubija.

Ir-Regolament (UE) 2016/1104 tal-24 ta’ Ġunju 2016 applikabbli għall-konsegwenzi patrimonjali ta’ sħubijiet reġistrati jistabbilixxi r-regola dwar il-konflitt ta’ liġijiet l-ewwel nett tal-liġi magħżula mill-imsieħba (minn fost il-liġi tan-nazzjonalità tagħhom, il-liġi tar-residenza abitwali tagħhom u l-liġi tal-Istat li rreġistra s-sħubija) u, fin-nuqqas ta’ tali għażla, il-liġi tal-Istat li fih inħolqot is-sħubija rreġistrata. Dan ir-Regolament se jidħol fis-seħħ mid-29 ta’ Jannar 2019.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Ir-regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet huma dawk ipprovduti fir-Regolament (UE) Nru 1259/2010 "Ruma III" li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-liġi applikabbli għad-divorzju u għas-separazzjoni legali.

Għal proċeduri mibdija qabel il-21 ta’ Ġunju 2012, id-data tad-dħul fis-seħħ ta’ dan ir-Regolament, ir-regola dwar il-konflitt ta’ liġijiet kienet dik prevista fl-Artikolu 309 tal-Kodiċi Ċivili, skont liema d-divorzju kien irregolat mil-liġi Franċiża jekk iż-żewġ konjuġi kellhom nazzjonalità Franċiża fil-ġurnata li fiha nbdew il-proċeduri, jew jekk il-konjuġi kellhom ir-residenza konġunta jew separata tagħhom fi Franza, jew jekk ebda liġi barranija ma talbet ġuriżdizzjoni filwaqt li l-qrati Franċiżi kellhom ġuriżdizzjoni fuq id-divorzju.

Responsabbilità tal-ġenituri

Ir-regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet huma stipulati fl-Artikoli 15 et seq. tal-Konvenzjoni tal-Aja tad-19 ta’ Ottubru 1996 fuq il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, rikonoxximent, infurzar u kooperazzjoni dwar ir-responsabbiltà tal-ġenituri u miżuri għall-protezzjoni tat-tfal.

Barra kwalunkwe proċedura, u kwalunkwe intervent ta’ awtorità ġudizzjarja jew amministrattiva, l-attribuzzjoni jew l-estinzjoni tar-responsabbiltà tal-ġenituri bl-operat tal-liġi u l-eżerċizzju tar-responsabbiltà tal-ġenituri huma rregolati mil-liġi tal-Istat tar-residenza abitwali tat-tfal.

Meta tiġi vestita awtorità Franċiża, tapplika l-liġi Franċiża fil-prinċipju. Madankollu, din tista’ tapplika b’mod eċċezzjonali jew tqis il-liġi ta’ Stat ieħor li s-sitwazzjoni jkollha konnessjoni sostanzjali miegħu.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Skont l-Artikolu 15 tar-Regolament (KE) Nru 4/2009 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli għall-obbligi ta’ manteniment hija ddeterminata skont il-Protokoll tal-Aja tat-23 ta’ Novembru 2007 dwar l-irkupru internazzjonali ta’ appoġġ tat-tfal u forom oħra ta’ manteniment familjari. Il-prinċipju huwa dak tal-applikazzjoni tal-liġi tal-Istat tar-residenza abitwali tal-kreditur tal-manteniment, iżda l-partijiet jistgħu jagħżlu, bi ftehim reċiproku, li, għal proċedimenti li diġà qegħdin fis-seħħ, jinnominaw il-liġi tal-forum jew waħda mil-liġijiet li ġejjin:

a) il-liġi ta’ kwalunkwe Stat li xi waħda mill-partijiet tkun ċittadina tiegħu meta ssir in-nomina;

b) il-liġi tal-Istat tar-residenza abitwali ta’ kwalunkwe parti fiż-żmien tan-nomina;

c) il-liġi magħżula mill-partijiet kif applikabbli, jew il-liġi fil-fatt applikata, għar-reġim tal-proprjetà tagħhom;

d) il-liġi magħżula mill-partijiet kif applikabbli, jew il-liġi fil-fatt applikata, għad-divorzju jew is-separazzjoni legali tagħhom.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-14 ta’ Marzu 1978 dwar il-liġi applikabbli għar-reġimi tal-proprjetà matrimonjali japplikaw għal konjugi miżżewġin mill-1 ta’ Settembru 1992, flimkien mad-dispożizzjonijiet speċjali ta’ adattament li jinsabu fl-Artikoli 1397-2 sa 1397-5 tal-Kodiċi Ċivili.

Peress li l-Konvenzjoni ma tipprovdix għalih, il-qasam tal-liġi applikabbli jibqa’ jiġi ddeterminat fid-dawl tal-prinċipji stabbiliti mill-ġurisprudenza Franċiża dwar is-suġġett. Għalhekk, il-liġi applikabbli taħt il-Konvenzjoni għandha tirregola l-kompożizzjoni tal-proprjetà tal-konjuġi, id-drittijiet, l-obbligi u s-setgħat bejniethom matul iż-żwieġ u x-xoljiment tar-reġim u l-likwidazzjoni tiegħu wara ż-żwieġ.

Ir-regoli Franċiżi dwar il-konflitt tal-liġijiet japplikaw għall-konjuġi li żżewġu qabel l-1 ta’ Settembru 1992. Dawn jipprovdu li r-reġim tal-proprjetà matrimonjali, kemm jekk ikunx ġie konkluż kuntratt formali jew le, huwa rregolat mil-liġi magħżula mill-konjuġi fiż-żmien taċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ, espliċitament jew impliċitament, iżda b’mod ċert.

Il-konjuġi li jiżżewġu jew li jinnominaw il-liġi applikabbli għar-reġim tal-proprjetà matrimonjali tagħhom wara d-29 ta’ Jannar 2019 jaqgħu fil-kamp ta' applikazzjoni tar- Regolament tal-Kunsill (UE) 2016/1103 tal-24 ta’ Ġunju 2016 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-ġurisdizzjoni, il-liġi applikabbli u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta’ deċiżjonijiet f’materji ta’ reġimi ta’ proprjetà matrimonjali.

Fin-nuqqas ta’ għażla espliċita jew impliċita, huwa meħtieġ tiġi skoperta x’kienet ir-rieda tal-partijiet, fuq il-bażi ta’ preżunzjoni sempliċi bħal, pereżempju, il-liġi tal-Istat tal-ewwel domiċilju komuni tagħhom.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Id-dispożizzjonijiet tar-Regolament (UE) Nru 650/2012 tal-4 ta’ Lulju 2012 japplikaw għas-suċċessjonijiet miftuħa mis-17 ta’ Awwissu 2015. L-Artikolu 21 tar-Regolament jinnomina l-liġi tal-Istat li kellu r-residenza abitwali tiegħu fih id-deċedut fil-mument tal-mewt bħala l-liġi applikabbli għas-suċċessjoni fl-intier tagħha.

Is-suċċessjonijiet miftuħa qabel is-17 ta’ Awwissu 2015 jibqgħu regolati mir-regoli Franċiżi dwar il-konflitt tal-liġijiet. Dawn ir-regoli jistabbilixxu sistema doppja, li taqsam tas-suċċessjoni internazzjonali tal-istess persuna bejn proprjetà mobbli u proprjetà immobbli waħda jew aktar, skont il-bżonn.

Is-suċċessjoni għal proprjetà mobbli, li tkopri kemm assi tanġibbli kif ukoll assi intanġibbli, hija rregolata mil-liġi tal-aħħar domiċilju tad-deċedut.

Is-suċċessjoni għal proprjetà immobbli hija rregolata mil-liġi tal-Istat li fih tinstab il-proprjetà, għalkemm il-qrati Franċiżi jistgħu japplikaw il-liġi Franċiża għaliha permezz tal-implimentazzjoni ta’ rinviju meta dan jippermetti li l-unità ta’ suċċessjoni tiġi żgurata permezz tal-applikazzjoni ta’ liġi waħda għall-propjetà mobbli u immobbli (ara hawn fuq).

Il-liġi applikabbli għas-suċċessjonijiet ab intestato, iddeterminata skont ir-regoli dwar il-konflitti ta’ liġijiet imsemmija hawn fuq, tirregola wkoll il-kundizzjonijiet u l-effetti sostantivi ta’ suċċessjonijiet taħt testment jew kuntrattwali. Madankollu, il-kundizzjonijiet dwar il-forma tat-testmenti huma rregolati mill-Konvenzjoni tal-Aja tal-5 ta’ Ottubru 1961, li d-dispożizzjonijiet tagħha ilhom japplikaw mid-19 ta’ Novembru 1967.

Barra minn hekk, Franza hija parti mill-Konvenzjoni ta’ Washington tas-26 ta’ Settembru 1973, li ilha fis-seħħ mill-1 ta’ Diċembru 1994, skont liema kwalunkwe testment abbozzat skont il-forom li tipprovdi għandu jkun rikonoxxut bħala validu fil-forma tiegħu fl-Istati kontraenti kollha.

3.8 Proprjetà reali

Skont it-tieni paragrafu tal-Artikolu 3 tal-Kodiċi Ċivili, il-proprjetà u d-drittijiet kollha in rem relatati magħha huma rregolati mil-liġi tal-Istat li jinsabu fih.

3.9 Insolvenza

Barra l-kamp ta' applikazzjoni tar-Regolamenti (KE) Nru 1346/2000 u (UE) 2015/848, il-ġurisprudenza dejjem ippermettiet il-possibbiltà li jinfetħu proċeduri kollettivi kontra debitur fi Franza jekk id-debitur ikollu l-uffiċċju rreġistrat jew wieħed mill-istabbilimenti tiegħu hemmhekk. L-istess japplika fir-rigward tal-kredituri Franċiżi, fuq il-bażi tal-“privileġġ ġuriżdizzjonali” skont l-Artikolu 14 tal-Kodiċi Ċivili.

Il-liġi applikabbli għal proċedimenti mibdija fi Franza hija neċessarjament il-liġi Franċiża, li għandha tirregola l-kundizzjonijiet sabiex jinbdew il-proċeduri, jitmexxew il-proċeduri u l-effetti tagħhom, speċjalment l-eżegwibilità tal-kollateral. Il-kredituri kollha, inklużi dawk residenti barra minn Franza, jistgħu jippreżentaw it-talbiet tagħhom. Il-proċeduri Franċiżi miftuħin b’dan il-mod huma mfassla, bħala prinċipju, sabiex ikopru l-proprjetà kollha tad-debitur, inkluż dik li tinsab barra mill-pajjiż, bil-kundizzjoni, naturalment, li s-sentenzi Franċiżi huma rikonoxxuti barra mill-pajjiż.

Fl-aħħar nett, il-proċeduri kollettivi miftuħin barra mill-pajjiż se jkollhom effett fi Franza, sakemm ma jkunux diġà nfetħu proċeduri hemm u suġġett għall-exequatur tad-deċiżjonijiet meħuda barra mill-pajjiż.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Fir-Repubblika tal-Kroazja, id-dritt internazzjonali privat huwa rregolat mill-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (Zakon o međunarodnom privatnom pravu) (Narodne Novine (NN; Il-Gazzetta Uffiċjali tar-Repubblika tal-Kroazja) Nru 101/17), li daħal fis-seħħ fid-29 ta’ Jannar 2019. L-Att dwar id-Dritt Internazzjoni Privat jindirizza r-relazzjonijiet tad-dritt privat b’dimensjoni internazzjonali, il-ġuriżdizzjoni tal-qrati Kroati u awtoritajiet oħra f’dawn ir-relazzjonijiet tad-dritt privat b’dimensjoni internazzjonali u r-regoli proċedurali rilevanti, kif ukoll ir-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni tas-sentenzi ta’ qrati barranin. L-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat japplika għar-relazzjonijiet tad-dritt privat b’dimensjoni internazzjonali sakemm dawn ma jkunux diġà rregolati minn strumenti legali vinkolanti tal-Unjoni Ewropea, minn trattati internazzjonali fis-seħħ fil-Kroazja u minn liġijiet oħra fis-seħħ fil-Kroazja.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1954 dwar il-Proċedura Ċivili

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1961 dwar il-Kunflitti tal-Liġijiet Relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1971 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Inċidenti tat-Traffiku

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1973 dwar il-Liġi Applikabbli għar-Responsabbiltà għal Prodotti Difettużi

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Fuq il-bażi tan-notifika dwar is-suċċessjoni, ir-Repubblika tal-Kroazja saret parti għal ħafna trattati internazzjonali bilaterali, bħal trattati ta’ assistenza legali, konvenzjonijiet konsulari u trattati dwar il-kummerċ u n-navigazzjoni. Ġew konklużi wkoll trattati ta’ assistenza legali li fihom ukoll regoli dwar ir-riżoluzzjoni tal-konflitti ta’ liġijiet ma’ pajjiżi speċifiċi:

Il-Konvenzjoni tal-1954 dwar il-Kooperazzjoni Ġudizzjarja Reċiproka mal-Awstrija, Vjenna, is-16 ta’ Diċembru 1954:

Il-Ftehim tal-1956 dwar l-Assistenza Legali Reċiproka mal-Bulgarija, Sofija, it-23 ta’ Marzu 1956;

It-Trattat tal-1964 dwar is-Soluzzjoni ta’ Relazzjonijiet Legali f’Oqsma Ċivili, tal-Familja u Kriminali mar-Repubblika Ċeka, Belgrad, l-20 ta’ Jannar 1964;

Il-Konvenzjoni tal-1959 dwar ir-Rikonoxximent Reċiproku u l-Eżekuzzjoni tas-Sentenzi mal-Greċja, Ateni, it-18 ta’ Ġunju 1959;

Il-Ftehim tal-1968 dwar l-Assistenza Legali Reċiproka mal-Ungerija.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-qrati jużaw tliet metodi sabiex japplikaw id-dritt internazzjonali privat għal sitwazzjonijiet legali b’dimensjoni internazzjonali: regoli tal-konflitti ta’ liġijiet, regoli obbligatorji prevalenti u regoli sostantivi speċjali.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

L-Artikolu 9 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat jipprovdi li l-applikazzjoni tal-liġi ta’ kwalunkwe stat li għaliha jirreferi l-Att tfisser l-applikazzjoni tar-regoli tal-liġi fis-seħħ f’dak l-istat (iżda mhux ir-regoli tiegħu dwar l-għażla tal-liġi applikabbli).

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Tibdil fl-istrumenti huwa fenomenu li jseħħ meta s-sitwazzjoni fattwali li fuqu jkun ibbażat il-fattur ta’ konnessjoni tinbidel matul relazzjoni legali, u twassal għal tibdil tal-liġi applikabbli. Tapplika l-istess regola dwar il-konflitt ta’ liġijiet, iżda ċ-ċirkustanzi li fuqhom huwa bbażat il-fattur ta’ konnessjoni nbidlu. Tali kwistjonijiet iqumu biss fejn l-għażla tal-liġi applikabbli tkun iddeterminata permezz ta’ fatturi ta’ konnessjoni li jinbidlu pjuttost milli permanenti.

L-Artikolu 21 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat jipprovdi dwar l-akkwist jew it-telf ta’ dritt in rem (dritt ta’ proprjetà) diġà stabbilit fuq proprjetà li tasal fi stat ieħor li jiġi rregolat mil-liġi li taħtha jkun ġie akkwistat tali dritt in rem. It-tip u l-kontenut ta’ dak id-dritt huwa soġġett għal-liġi applikabbli tal-istat li fih tkun tinsab il-proprjetà. Jekk ma jkun ġie akkwistat ebda dritt in rem fuq il-proprjetà rilokata minn stat għal ieħor, iċ-ċirkustanzi li jqumu fl-istat l-ieħor għandhom jiġu rrikonoxxuti wkoll fl-akkwist jew fit-terminazzjoni ta’ tali dritt.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Għandu jiġi nnotat li l-liġi applikabbli skont l-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat ma tapplikax meta ċ-ċirkustanzi kollha jindikaw li relazzjoni tad-dritt privat għandha biss konnessjoni minima mal-liġi inkwistjoni u hija marbuta aktar mill-qrib b’mod manifest ma’ liġi oħra. (L-Artikolu 11)

Ir-regoli tal-[liġi] ta’ stat barrani applikabbli skont id-dispożizzjonijiet tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat ma japplikawx jekk l-effett tal-applikazzjoni tagħhom jmur manifestament kontra l-ordni pubbliku tal-Kroazja. (L-Artikolu 12)

Minkejja dispożizzjonijiet oħra tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, qorti tista’ tapplika dispożizzjoni tal-liġi Kroata meqjusa kruċjali għall-protezzjoni tal-interess pubbliku tal-Kroazja, bħall-organizzazzjoni politika, soċjali u ekonomika tagħha, sa fejn din tkun applikabbli għal kwalunkwe sitwazzjoni li taqa’ fil-kamp ta' applikazzjoni tagħha, irrispettivament mil-liġi applikabbli. Meta t-twettiq ta’ obbligu jmur kontra, kompletament jew parzjalment, dispożizzjoni tal-liġi ta’ stat barrani li fih għandu jitwettaq dak l-obbligu, il-qorti tista’ tirrikonoxxi l-effett ta’ dik id-dispożizzjoni. Fid-deċiżjoni dwar ir-rikonoxximent tal-effetti ta’ dik id-dispożizzjoni, għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni n-natura, l-għan u l-konsegwenzi tar-rikonoxximent jew le tal-effett tagħha. (L-Artikolu 13)

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Qorti jew awtorità oħra fil-Kroazja tiddetermina il-kontenut tal-liġi ta’ stat barrani ex officio (awtomatikament). Il-liġi barranija tapplika kif interpretata f’dak l-istat. Il-qorti jew awtorità Kroata oħra tista’ tfittex informazzjoni dwar il-kontenut tal-liġi barranija mill-Ministeru tal-Ġustizzja jew awtorità oħra, kif ukoll minn xhieda esperti jew istituzzjonijiet speċjalizzati. Il-partijiet jistgħu jippreżentaw dokumenti pubbliċi jew privati li jirrigwardaw il-kontenut tal-liġi barranija. Jekk il-kontenut tal-liġi barranija ma jistax jiġi ddeterminat permezz ta’ dawn il-metodi, tapplika l-liġi Kroata. (Art. 8)

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Il-liġi li tirregola l-obbligi kuntrattwali hija ddeterminata skont ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta’ Ġunju 2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (“ir-Regolament Ruma I”) fil-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu.

Il-liġi li tirregola l-obbligi kuntrattwali esklużi mill-kamp ta' applikazzjoni tar-Regolament Ruma I (fejn il-liġi applikabbli ma hijiex iddeterminata minn att ieħor jew minn trattat internazzjonali fis-seħħ fil-Kroazja) hija ddeterminata skont id-dispożizzjonijiet tar-Regolament Ruma I li jirrigwardaw tali obbligi kuntrattwali.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Il-liġi li tirregola l-obbligi mhux kuntrattwali hija ddeterminata skont ir-Regolament (KE) Nru 864/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-11 ta’ Lulju 2007 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (“ir-Regolament Ruma II”).

Il-liġi li tirregola l-obbligi mhux kuntrattwali esklużi mill-kamp ta' applikazzjoni tar-Regolament Ruma II (fejn il-liġi applikabbli ma hijiex iddeterminata minn att ieħor jew minn trattat internazzjonali fis-seħħ fil-Kroazja) hija ddeterminata skont id-dispożizzjonijiet tar-Regolament Ruma II li jirrigwardaw tali obbligi kuntrattwali.

Il-liġi li tirregola l-obbligi mhux kuntrattwali li jirriżultaw mill-inċidenti tat-traffiku hija ddeterminata mill-Konvenzjoni tal-Aja tal-4 ta’ Mejju 1971 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Inċidenti tat-Traffiku.

Il-liġi li tirregola r-responsabbiltà tal-manifatturi għal prodotti difettużi hija ddeterminata mill-Konvenzjoni tal-Aja tat-2 ta’ Ottubru 1973 dwar il-Liġi Applikabbli għar-Responsabbiltà għall-Prodotti Difettużi.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Il-liġi li tirregola l-kapaċità ġuridika u l-kapaċità li taġixxi ta’ persuna fiżika hija l-liġi tal-istat li dik il-persuna tkun ċittadina tiegħu. Ladarba tinkiseb, il-kapaċità li taġixxi ma tintilifx b’tibdil tan-nazzjonalità.

Il-liġi li tirregola l-isem personali ta’ persuna fiżika hija l-liġi tal-istat li dik il-persuna tkun ċittadina tiegħu.

Jekk żwieġ jiġi konkluż fil-Kroazja, il-mara u r-raġel jistgħu jiddeterminaw il-kunjom tagħhom skont il-liġi tal-istat li tiegħu wieħed minnhom ikun ċittadin, jew jekk tal-inqas xi ħadd minnhom għandu r-residenza abitwali tiegħu fil-Kroazja, skont il-liġi Kroata.

Ir-rappreżentanti legali jistgħu jiddeterminaw l-isem personali ta’ wild minuri fl-uffiċċju tar-reġistru, skont il-liġi tal-istat li tiegħu wieħed minnhom ikun ċittadin, jew jekk tal-inqas xi ħadd minnhom ikollu r-residenza abitwali tiegħu fil-Kroazja, skont il-liġi Kroata

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

Il-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet bejn l-ġenituri u t-tfal hija ddeterminata fuq il-bażi tal-Konvenzjoni tal-Aja tad-[19 ta’ Ottubru] 1996 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, ir-Rikonoxximent, l-Infurzar u l-Kooperazzjoni fir-rigward tar-Responsabbiltà tal-Ġenituri u l-Miżuri għall-Protezzjoni tat-Tfal (il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1996).

Il-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet bejn l-ġenituri u t-tfal li jaqgħu barra mill-kamp ta' applikazzjoni tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-1996 (fejn ma hijiex iddeterminata minn att ieħor jew minn trattat internazzjonali fis-seħħ fil-Kroazja), hija ddeterminata skont id-dispożizzjonijiet tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-1996 li jirregolaw dawn ir-relazzjonijiet.

Id-determinazzjoni jew il-kontestazzjoni tal-maternità jew tal-paternità hija rregolata mil-liġi applikabbli fil-mument meta jinbdew il-proċedimenti, jew:

1. il-liġi tar-residenza abitwali tal-minuri; jew

2. jekk ikun fl-aħjar interess tal-minuri, il-liġi tal-istat li tiegħu l-minuri huwa ċittadin jew il-liġi tal-istat li tiegħu huma ċittadini l-persuni li l-paternità jew il-maternità tagħhom qed tiġi ddeterminata jew ikkontestata.

Il-validità tar-rikonoxximent tal-maternità jew tal-paternità hija rregolata minn:

1. il-liġi li tirregola ċ-ċittadinanza jew ir-residenza abitwali tal-minuri fil-mument tar-rikonoxximent; jew

2. il-liġi li tirregola ċ-ċittadinanza jew ir-residenza abitwali tal-persuna li tirrikonoxxi l-maternità jew il-paternità fil-mument tar-rikonoxximent.

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Il-liġi li tirregola l-prerekwiżiti għall-adozzjoni u t-terminazzjoni tal- adozzjoni hija l-liġi tal-istat li tiegħu jkunu ċittadini l-persuni li qed jadottaw jew li qed jiġu adottati fil-mument li sseħħ l-adozzjoni.

Jekk il-persuni li qed jadottaw jew li qed jiġu adottati jkunu ċittadini ta’ stati differenti, il-liġijiet li jirregolaw il-prerekwiżiti għall-adozzjoni jew it-terminazzjoni tagħha huma il-liġijiet taż-żewġ stati li kull wieħed ikun ċittadin tiegħu, b’mod kumulattiv.

Fil-każ ta’ adozzjoni konġunta bejn żewġ persuni, minbarra li jkunu rregolati mil-liġi tal-istat tal-persuna li qed tiġi adottata, il-prerekwiżiti għall-adozzjoni u t-terminazzjoni tagħha jkunu soġġetti wkoll għal-liġi taċ-ċittadinanza komuni tal-persuni li qed jadottaw. Jekk f’dak il-mument ma jkollhomx l-istess ċittadinanza, għandha tapplika l-liġi tal-istat li fih ikollhom ir-residenza abitwali komuni tagħhom. Jekk f’dak il-mument ma jkollhomx residenza abitwali komuni, japplikaw il-liġijiet tal-istati li tagħhom iż-żewġ persuni li qed jadottaw huma ċittadini.

Il-liġi li tirregola l-effett ta’ adozzjoni hija l-liġi taċ-ċittadinanza komuni tal-persuni li qed jadottaw u li qed jiġu adottati fil-mument li sseħħ l-adozzjoni. Jekk f’dak il-mument ma jkollhomx l-istess ċittadinanza, għandha tapplika l-liġi tal-istat li fih ikollhom ir-residenza abitwali komuni tagħhom. Jekk f’dak il-mument lanqas ikollhom residenza abitwali komuni, tapplika l-liġi Kroata jekk wieħed minnhom ikun ċittadin Kroat. Jekk ħadd mill-persuni li qegħdin jadottaw u lanqas il-persuna li qed tiġi adottata ma jkun ċittadin tar-Repubblika tal-Kroazja, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-istat li l-persuna adottata tkun ċittadin tiegħu.

Bħala eċċezzjoni, meta l-adozzjoni fil-pajjiż tal-oriġini tal-minuri ma jkollha ebda effett ta’ terminazzjoni fuq ir-relazzjoni bejn il-ġenitur u l-minuri attwalment eżistenti, l-adozzjoni tista’ tiġi konvertita f’adozzjoni b’dak l-effett jekk il-partijiet, istituzzjonijiet u awtoritajiet kompetenti, li l-kunsens jew l-awtorizzazzjoni tagħhom hija meħtieġa għall-adozzjoni, taw jew ser jagħtu l-kunsens tagħhom għall-finijiet ta’ dik l-adozzjoni u fejn dik l-adozzjoni tkun fl-aħjar interessi tal-minuri.

Jekk l-applikazzjoni tal-liġi barranija (fuq il-bażi ta’ hawn fuq) tmur kontra l-aħjar interessi tal-persuni adottata, u jekk il-persuna adottata jew il-persuna jew persuni li qegħdin jadottaw għandhom konnessjoni manifestament aktar stretta mal-Kroazja, tapplika l-liġi Kroata.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Il-liġi li tirregola l-prerekwiżiti għaż-żwieġ ikkuntrattat fil-Kroazja, għal kull persuna, hija l-liġi tal-istat li tiegħu dik il-persuna tkun ċittadina fid-data taċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ. Żwieġ ma jiġix ikkuntrattat jekk imur manifestament kontra l-ordni pubbliku tal-Kroazja.

Il-liġi li tirregola r-rekwiżiti formali ta’ żwieġ ikkuntrattat fil-Kroazja hija l-liġi Kroata.

Żwieġ ikkuntrattat fi stat barrani jiġi rrikonoxxut jekk ikun ikkuntrattat skont il-liġi ta’ dak l-istat.

Meta żwieġ bejn persuni tal-istess sess ikun ikkuntrattat fi stat barrani, dan jiġi rrikonoxxut bħala sħubija ċivili jekk ikun ikkuntrattat skont il-liġi tal-istat li kien ikkuntrattat fih.

Il-liġi li tirregola l-validità ta’ żwieġ hija l-liġi tal-post fejn jiġi ċċelebrat iż-żwieġ.

Il-liġi li tirregola d-divorzju hija l-liġi magħżula mill-konjuġi. Il-konjuġi jistgħu jagħżlu waħda mil-liġijiet segwenti:

1. il-liġi tal-istat li t-tnejn li huma jkollhom ir-residenza abitwali tagħhom fih fil-mument meta jagħżlu l-liġi applikabbli; jew

2. il-liġi tal-istat li kellhom l-aħħar residenza abitwali komuni tagħhom fih jekk xi ħadd minnhom ikun għad għandu r-residenza abitwali tiegħu f’dak l-istat; jew

3. il-liġi tal-istat li tal-inqas wieħed minnhom ikun ċittadin tiegħu fil-mument meta jagħżlu l-liġi applikabbli; jew

4. il-liġi Kroata.

Ftehim dwar il-liġi applikabbli msemmija fil-paragrafu 1 ta’ dan l-artikolu jeħtieġ li jsir bil-miktub. Dan jista’ jiġi konkluż jew emendat sa mhux iktar tard minn meta jibdew il-proċeduri tad-divorzju.

Jekk il-konjuġi ma jkunux għażlu l-liġi applikabbli (skont l-Artikolu 36 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat), il-liġi li tirregola d-divorzju hija:

1. il-liġi tal-istat li fih iż-żewġ konjuġi jkollhom ir-residenza abitwali tagħhom fil-mument meta jibdew il-proċeduri tad-divorzju; jew

2. il-liġi tal-istat li fih kellhom l-aħħar residenza abitwali komuni tagħhom jekk xi ħadd minnhom għad fadallu r-residenza abitwali tiegħu f’dak l-istat; alternattivament

3. il-liġi tal-istat li tiegħu t-tnejn ikunu ċittadini fil-mument meta jibdew il-proċeduri tad-divorzju; alternattivament

4. il-liġi Kroata.

3.5.2 oppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

Il-liġi li tirregola d-dħul fi u t-terminazzjoni ta’ sħubija għall-ħajja (ċivili) fil-Kroazja, stabbilita permezz ta’ reġistrazzjoni fir-reġistru tas-sħubijiet għall-ħajja, hija l-liġi Kroata.

Sħubija għall-ħajja bejn l-istess sess irreġistrata li ssir fi stat ieħor hija rrikonoxxuta fil-Kroazja jekk din tkun ġiet stabbilita skont il-liġi ta’ dak l-istat.

Il-liġi li tirregola l-istabbiliment u t-terminazzjoni tas-sħubijiet għall-ħajja hija l-liġi tal-istat li miegħu sħubija għall-ħajja għandha, jew jekk ma għadhiex teżisti kellha, l-eqreb rabta.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Il-liġi li tirregola d-divorzju hija l-liġi magħżula mill-konjuġi. Il-konjuġi jistgħu jagħżlu waħda mil-liġijiet segwenti:

1. il-liġi tal-istat li fih iż-żewġ konjuġi jkollhom ir-residenza abitwali tagħhom fil-mument meta jagħżlu l-liġi applikabbli; jew

2. il-liġi tal-istat li kellhom l-aħħar residenza abitwali komuni tagħhom fih jekk xi ħadd minnhom ikun għad għandu r-residenza abitwali tiegħu f’dak l-istat; jew

3. il-liġi tal-istat li tal-inqas wieħed minnhom ikun ċittadin tiegħu fil-mument meta jagħżlu l-liġi applikabbli; jew

4. il-liġi Kroata.

Ftehim dwar il-liġi applikabbli għandu jsir bil-miktub. Dan jista’ jiġi konkluż jew emendat sa mhux iktar tard minn meta jibdew il-proċeduri tad-divorzju.

Jekk il-konjuġi ma jkunux għażlu l-liġi applikabbli (skont l-Artikolu 36 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat), il-liġi li tirregola d-divorzju hija:

1. il-liġi tal-istat li fih iż-żewġ konjuġi jkollhom ir-residenza abitwali tagħhom fil-mument meta jibdew il-proċeduri tad-divorzju; alternattivament

2. il-liġi tal-istat li fih kellhom l-aħħar residenza abitwali komuni tagħhom jekk xi ħadd minnhom għad fadallu r-residenza abitwali tiegħu f’dak l-istat; alternattivament

3. il-liġi tal-istat li tiegħu t-tnejn ikunu ċittadini fil-mument meta jibdew il-proċeduri tad-divorzju; alternattivament

4. il-liġi Kroata.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Il-liġi li tirregola l-obbligi ta’ manteniment hija ddeterminata mill-Protokoll tal-Aja tat-23 ta’ Novembru 2007 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi ta’ Manteniment.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Il-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet patrimonjali bejn il-konjuġi hija ddeterminata mir-Regolament tal-Kunsill (UE) 2016/1103 tal-24 ta’ Ġunju 2016 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta’ deċiżjonijiet f’materji ta’ reġimi ta' proprjetà matrimonjali.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Il-liġi li tirregola s-suċċessjoni hija ddeterminata b’applikazzjoni tar-Regolament (UE) Nru 650/2012 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-4 ta’ Lulju 2012 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet u l-aċċettazzjoni u l-infurzar ta’ strumenti awtentiċi fil-qasam tas-suċċessjonijiet u dwar il-ħolqien ta’ Ċertifikat Ewropew tas-Suċċessjoni (ĠU L 201, 27.7.2012).

Il-liġi applikabbli għall-forma ta’ dispożizzjonijiet testamentarji hija ddeterminata skont il-Konvenzjoni tal-Aja tal-5 ta’ Ottubru 1961 dwar il-Kunflitti tal-Liġijiet Relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji.

3.8 Proprjetà reali

Il-liġi li tirregola d-drittijiet in rem fi proprjetajiet hija l-liġi tal-post fejn tkun tinsab il-proprjetà inkwistjoni.

3.9 Insolvenza

Insolvenzi jew fallimenti huma suġġetti għall-applikazzjoni tar-Regolament (UE) Nru 2015/848 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-20 ta’ Mejju 2015 dwar proċedimenti ta’ insolvenza (riformulazzjoni).

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1 Fonti del diritto Is-sorsi tad-dritt internazzjonali privat fl-Italja huma l-liġi domestika, ir-regolamenti tal-Unjoni Ewropea u l-konvenzjonijiet internazzjonali li l-Italja hija firmatarja tagħhom.

1.1 Regoli nazzjonali

Fl-Italja, il-kwistjonijiet tad-dritt internazzjonali privat huma rregolati mil-Liġi Nru 218 tal-31 ta’ Mejju 1995, li ssostitwixxiet it-taqsimiet 16 sa 31 tad-dispożizzjonijiet legali ġenerali stabbiliti fil-bidu tal-Kodiċi Ċivili (Codice Civile).

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Lista sħiħa tal-konvenzjonijiet multilaterali fis-seħħ

Għall-konvenzjonijiet multilaterali fis-seħħ fl-Italja jekk jogħġbok ara l-lista mehmuża(13 Kb) (13 Kb).

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Lista mhux eżawrjenti tal-konvenzjonijiet bilaterali li l-aktar jiġu applikati spiss mill-qrati

Il-konvenzjonijiet bilaterali li kienu japplikaw fil-passat għal kwistjonijiet tad-dritt internazzjonali privat li jirriżultaw mill-Italja u minn Stati Membri individwali oħra tal-Unjoni Ewropea ġew sostitwiti mil-leġiżlazzjoni Komunitarja adottata fl-istess qasam. Ir-regolamenti l-aktar applikati huma r-Regolament (KE) Nru 1393/2007 dwar is-servizz fl-Istati Membri ta’ dokumenti ġudizzjarji u extraġudizzjarji fi kwistjonijiet ċivili jew kummerċjali; ir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 1206/2001 dwar kooperazzjoni bejn il-qrati tal-Istati Membri fil-kumpilazzjoni ta’ xhieda f’materji ċivili jew kummerċjali; ir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 2201/2003 dwar il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-infurzar ta’ sentenzi fi kwistjonijiet matrimonjali u kwistjonijiet ta’ responsabbilità tal-ġenituri; u r-Regolament (UE) Nru 1215/2012 dwar il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta’ sentenzi fi kwistjonijiet ċivili u kummerċjali.

Għal kwistjonijiet bejn l-Italja u pajjiżi mhux membri, l-aktar konvenzjonijiet bilaterali applikati huma dawk dwar l-għajnuna legali u dwar ir-rikonoxximent u l-infurzar tas-sentenzi li jinsabu fis-seħħ mal-Arġentina (Ruma, id-9 ta’ Diċembru 1987), il-Brażil (Ruma, is-17 ta’ Ottubru 1989), il-Federazzjoni Russa u l-istati l-oħra tal-Eks-USSR (Ruma, il-25 ta’ Jannar 1979), ir-repubbliki tal-Eks-Jugoslavja (Belgrad, is-7 ta’ Mejju 1962), uħud mid-dominji preċedenti tar-Renju Unit, inkluż l-Awstralja u l-Kanada (Londra, is-17 ta’ Diċembru 1930), l-Iżvizzera (rikonoxximent u infurzar ta’ sentenzi ċivili u kummerċjali, Ruma, it-3 ta’ Jannar 1993, u l-ħsarat għal aċċidenti tat-triq, Ruma, is-16 ta’ Awwissu 1978), il-Bulgarija (Ruma, it-18 ta’ Mejju 1990), ir-Rumanija (Bucharest, il-11 ta’ Novembru 1972) u t-Turkija (Ruma, l-10 ta’ Awwissu 1926).

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Sa fejn u taħt liema ċirkostanzi? Skont il-liġi Taljana qorti trid tapplika r-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet għall-każ quddiemha fuq mozzjoni tagħha stess: hija trid tidentifika l-liġi li tkun applikabbli mingħajr ma tkun limitata b’talbiet dwar is-suġġett mill-partijiet (iura novit curia). Sabiex jirriċerka liġi barranija, l-imħallef jista’ jikseb assistenza mill-Ministeru tal-Ġustizzja, kif ukoll permezz tal-Konvenzjoni ta’ Londra dwar il-Liġi Barranija tal-1968. 2.2 Rinvio

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Meta r-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet tal-qorti li tkun qed tisma’ l-kawża jiddeżinjaw liġi barranija, jista’ jkun li r-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet f’dik il-liġi barranija jirreferu għal liġi oħra applikabbli (“renvoi”).

Pereżempju: sabiex tiġi rregolata l-kapaċità ta’ ċittadin Ingliż li jirrisjedi fi Franza, ir-regola dwar l-għażla tal-liġi Franċiża tirreferi għal-liġi Ingliża. Madanakollu, ir-regola dwar l-għażla tal-liġi Ingliża tirreferi għal-liġi tal-pajjiż ta’ residenza, jiġifieri l-liġi Franċiża.

X’jiġri fl-Italja f’tali każ? X’jiġri meta l-liġi Taljana tirreferi għal-liġi ta’ stat ieħor, li min-naħa tiegħu jirreferi għal-liġi Taljana, jew għal-liġi ta’ pajjiż terz?

Kull darba li l-liġi Taljana tirreferi għal-liġi ta’ stat ieħor, li min-naħa tiegħu jirreferi għal-liġi ta’ stat ulterjuri, ir-renvoi jiġi aċċettat u l-liġi tal-istat ulterjuri tiġi applikata fil-każijiet li ġejjin biss:

(1)       jekk il-liġi tal-istat ulterjuri taċċetta r-renvoi;

(2)       jekk ir-renvoi jkun għal-liġi Taljana.

Ir-renvoi ma jseħħx meta l-liġi barranija applikabbli tkun intgħażlet mill-partijiet jew tkun relatata ma’ forom ta’ atti, jew fil-każ ta’ obbligi mhux kuntrattwali.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

X’jiġri jekk il-fattur ta’ konnessjoni jinbidel, e.ż. fil-każ ta’ trasferiment ta’ beni mobbli?

Japplikaw ir-regoli t’hawn fuq.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-qrati jistgħu jirrifjutaw li japplikaw il-liġi barranija tar-rinviju applikabbli meta ma tkunx konsistenti mal-politika pubblika internazzjonali? U hemm statuti jew regoli nazzjonali oħra li jirbħu fuq ir-regoli dwar l-għażla tal-liġi (dispożizzjonijiet obbligatorji, fis-sens ta’ “lois de police”)?

Skont il-liġi Taljana (Artikolu 16 tal-Liġi 218/1995) il-qorti ma tistax tapplika l-liġi barranija għar-rinviju jekk l-effetti tagħha jmorru kontra l-politika pubblika (contrari all’ordine pubblico). Dan is-soltu jiġi mifhum li jfisser “politika pubblika internazzjonali”. Il-kapaċità u kundizzjonijiet oħra għad-dħul f’unjoni ċivili huma rregolati mil-liġi domestika ta’ kull parti tal-unjoni fil-ħin li titwettaq l-unjoni. Jekk, madanakollu, il-liġi applikabbli ma tippermettix unjoni ċivili bejn adulti tal-istess sess, tapplika l-liġi Taljana (Artikolu 32-ter tal-Liġi 218 tal-1995).

F’każijiet ta’ kunflitt ta’ liġijiet (Artikolu 17 tal-Liġi ta’ hawn fuq), il-liġi Taljana tirbaħ u mhux permess l-ebda tibdil, irrispettivament minn referenza għal-liġi barranija, jekk dan huwa meħtieġ mill-għan u l-kamp ta’ applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tal-liġi Taljana (dawn huma “regoli obbligatorji”, bit-Taljan norme di applicazione necessaria).

2.5 Prova ta’ liġi barranija

• Rwoli tal-imħallef u tal-partijiet

L-imħallef huwa responsabbli li jistabbilixxi l-liġi barranija; huwa jista’ jikseb l-għajnuna mingħand il-partijiet, l-universitajiet, jew il-Ministru tal-Ġustizzja.

• X’modi ta’ prova huma aċċettati?

Bħala modi ta’ prova tal-liġi barranija, jista’ jsir użu mill-istrumenti indikati fil-konvenzjonijiet internazzjonali, l-informazzjoni pprovduta mill-awtoritajiet barranin permezz tal-Ministru tal-Ġustizzja, u l-opinjonijiet tal-esperti jew tal-korpi speċjalisti.

• X’jiġri jekk il-liġi barranija ma tkunx tista’ tiġi asserita?

Jekk ikun possibbli l-qorti tapplika l-liġi identifikata minn fatturi ta’ konnessjoni oħra li jidħlu fis-seħħ f’każijiet tat-tip partikolari. Jekk ma tagħmilx dan, tapplika l-liġi Taljana.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

L-Artikolu 57 tal-Liġi 218/1995 jiddikjara li l-liġi applikabbli għall-obbligi kuntrattwali hija l-liġi indikata fil-Konvenzjoni ta’ Ruma tad-19 ta’ Ġunju 1980.

B’mod ġenerali, dik il-konvenzjoni tistabbilixxi li l-liġi applikabbli għal kuntratt hija l-liġi magħżula mill-partijiet.

Jekk ma ssir l-ebda għażla, il-liġi li tapplika tkun il-liġi tal-istat li magħha l-kuntratt huwa l-aktar konness mill-qrib, soġġetta, madanakollu, għall-applikazzjoni ta’ kwalunkwe konvenzjoni internazzjonali oħra, li tista’ tikkonċerna obbligu speċifiku (e.ż. il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1955 dwar il-bejgħ ta’ beni mobbli li tapplika bi preferenza għall-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980).

L-applikazzjoni tal-liġi speċifikata minn konvenzjoni internazzjonali jew mir-rieda tal-partijiet tista’, madanakollu, tiġi rifjutata jekk ma tkunx kompatibbli mal-politika pubblika (pereżempju, jekk ma tkunx kompatibbli mar-regoli obbligatorji jew mad-dispożizzjonijiet ta’ sigurtà).

Wara l-implimentazzjoni tar-Regolament (KE) Nru 593/2008 (ir-“Regolament Ruma I”, il-kawżi kuntrattwali ta’ natura transfruntiera li jinvolvu lil Stati Membri ma għadhomx soġġetti għar-regoli stipulati fil-konvenzjonijiet internazzjonali iżda huma rregolati minn dak ir-Regolament.

Ir-Regolament jipprevedi li l-kriterju ewlieni għad-determinazzjoni tal-liġi applikabbli għal relazzjoni kuntrattwali jagħżluh il-partijiet. Madanakollu, il-liġi magħżula mill-partijiet kontraenti ma tistax tillimita l-applikazzjoni tar-regoli obbligatorji fis-sistema legali li magħha l-kuntratt huwa konness l-aktar mill-qrib.

Meta ma ssir l-ebda għażla, ir-Regolament jipprovdi serje ta’ kriterji ta’ konnessjoni speċifiċi għal tipi ta’ kuntratti individwali. Pereżempju:

• kuntratt għall-bejgħ tal-beni huwa rregolat mil-liġi tal-pajjiż fejn il-bejjiegħ għandu r-residenza abitwali tiegħu;
• kuntratt fir-rigward ta’ kirja huwa rregolat mil-liġi tal-pajjiż li fih tkun tinsab il-proprjetà;
• kuntratt għall-provvista ta’ servizzi huwa rregolat mil-liġi tal-pajjiż fejn il-fornitur tas-servizz għandu r-residenza abitwali tiegħu.

Il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-infurzar tas-sentenzi f’tali materji huwa rregolat mir-Regolament (UE) Nru 1215/2012 (ir-“Regolament Brussell Ia” jew ir-“Regolament Brussell I bis”).

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Il-Liġi 2018/1995, iċċitata hawn fuq, tispeċifika r-regoli applikabbli fil-każijiet ta’ obbligi mhux kuntrattwali li ġejjin:

• wegħda unilaterali (liġi tal-istat fejn issir il-wegħda);
• strumenti ta’ kreditu (il-Konvenzjonijiet ta’ Ġinevra tal-1930 dwar kambjali u noti promissorji, il-Konvenzjoni ta’ Ġinevra tal-1931 dwar iċ-ċekkijiet; filwaqt li għal strumenti ta’ kreditu oħrajn, l-obbligi primarji huma rregolati mil-liġi tal-istat fejn jinħareġ l-istrument);
• aġenzija (liġi tal-istat li fih ir-rappreżentant għandu l-istabbiliment tan-negozju tiegħu u li fih jeżerċita s-setgħat tiegħu);
• obbligi li jirriżultaw mil-liġi (liġi tal-post li fih seħħ l-avveniment li rriżulta fl-obbligu);
• obbligu f’tort/delitt (liġi tal-istat fejn seħħ l-avveniment, iżda fejn mitlub mill-vittma, il-liġi tal-pajjiż fejn seħħ l-avveniment li rriżulta fid-danni; u jekk iċ-ċittadini ta’ stat wieħed biss huma involuti, tapplika l-liġi ta’ dak l-istat).

Wara l-implimentazzjoni tar-Regolament (KE) Nru 864/2007 (ir-“Regolament Ruma II”), il-każijiet ta’ natura transfruntiera li jinvolvu lill-Istati Membri jkunu soġġetti għal dak ir-Regolament. Huwa jipprovdi li l-obbligi li jirriżultaw minn tort/delitt, mir-responsabbiltà li tirriżulta minn negozjar qabel il-konklużjoni ta’ kuntratt, minn obbligazzjoni mġarrba waqt il-ġestjoni ta’ kwistjonijiet ta’ ħaddieħor u minn arrikkiment indebitu rregolat mil-liġi tal-pajjiż fejn isseħħ il-ħsara, irrispettivament mill-pajjiż li fih ikun seħħ l-avveniment li jkun wassal għall-ħsara. Il-partijiet jistgħu jagħżlu l-liġi abbażi ta’ ftehim li jidħlu fih wara li jseħħ l-avveniment li jirriżulta fil-ħsara.

Il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-infurzar tas-sentenzi f’tali materji huwa rregolat mir-Regolament (UE) Nru 1215/2012 (ir-“Regolament Brussell Ia” jew ir-“Regolament Brussell I bis”).

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

L-istatus u l-kapaċità personali u l-eżistenza u l-kontenut tad-drittijiet personali, inkluż id-dritt għal isem, huma rregolati mil-liġi domestika tal-parti interessata, ħlief għad-drittijiet li jirriżultaw minn relazzjonijiet tal-familja, li għalihom japplikaw ir-regoli ta’ rinviju stipulati mil-Liġi 218/1995 fuq bażi ta’ każ b’każ.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

Il-filjazzjoni u ċ-ċittadinanza huma akkwitati abbażi tal-liġi nazzjonali tal-ġenituri jew ta’ wieħed mill-ġenituri fil-ħin tat-twelid. Il-filjazzjoni u r-relazzjonijiet personali u finanzjarji bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluż is-setgħa tal-ġenituri, huma rregolati mil-liġi nazzjonali tat-tfal mat-twelid.

Madanakollu, minkejja dawn ir-referenzi għal liġijiet oħra, il-liġi barranija tingħeleb mil-leġiżlazzjoni Taljana li tinkorpora l-prinċipju li hemm status wieħed ta’ “minuri” (u għalhekk li tfal li jitwieldu għand koppji miżżewġin u mhux miżżewġin għandhom jiġu trattati bl-istess mod), li tagħti s-setgħa tal-ġenituri liż-żewġ ġenituri, u titlob miż-żewġ ġenituri li jipprovdu għall-manutenzjoni tal-minuri, u tagħti s-setgħa lill-qrati biex jadottaw miżuri li jillimitaw jew ineħħu s-setgħa tal-ġenituri f’każijiet ta’ kondotta li tkun detrimentali għall-minuri.

Meta jsir rikors lil qorti Taljana għall-adozzjoni ta’ minuri, li tagħti lill-minuri l-istatus ta’ minuri leġittimu, tapplika l-liġi Taljana (Liġi 184/1983). L-Artikoli 29 et seq. tal-Liġi 184/1983 fihom, fost l-oħrajn, regola partikolari għall-każijiet meta l-adozzjoni ta’ tfal barranin tintalab minn persuni residenti fl-Italja, li timplimenta r-rekwiżiti fil-Konvenzjoni tal-Aja tad-29 ta’ Mejju 1993 dwar l-adozzjoni internazzjonali.

Għal regoli oħra dwar il-kunflitt tal-liġijiet, l-Artikolu 38 tal-Liġi 218/1995 fih dispożizzjonijiet dettaljati dwar xenarji differenti.

Il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-infurzar tas-sentenzi fir-rigward tas-setgħa tal-ġenituri huma rregolati mir-Regolament (KE) Nru 2201/2003.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

F’materji matrimonjali r-relazzjonijiet personali bejn il-konjuġi huma rregolati mil-liġi taċ-ċittadinanza tal-konjuġi, jekk dawn ikollhom l-istess ċittadinanza, u inkella mil-liġi tal-istat fejn iqattgħu l-biċċa l-kbira tal-ħajja miżżewġa tagħhom.

Bħala regola ġenerali, il-liġi applikabbli għal relazzjonijiet personali, tkopri wkoll reġimi ta’ proprjetà matrimonjali li jirregolaw is-sjieda konġunta jew separata tal-proprjetà, iżda hawn jistgħu jsiru xi eċċezzjonijiet meta jaqblu l-konjuġi jew f’każijiet oħra pprovduti b’mod speċifiku mil-liġi.

Il-liġi Taljana tirrikonoxxi wkoll l-unjonijiet bejn persuni tal-istess sess (unioni civili, “unjonijiet ċivili”), li jkunu soġġetti għal kważi preċiżament l-istess regoli legali bħaż-żwieġ, minbarra d-dritt tal-adozzjoni. L-unjonijiet ċivili huma rregolati mil-liġi tal-istat li fih tkun saret l-unjoni, sakemm waħda mill-partijiet ma titlobx lill-qorti biex tapplika l-liġi tal-istat fejn iqattgħu il-biċċa l-kbira ta’ ħajjithom flimkien. Il-liġi applikabbli għar-reġimi ta’ proprjetà hija wkoll dik tal-istat li fih tkun saret l-unjoni ċivili, iżda huwa possibbli li jiġi rreġistrat ftehim bejn il-partijiet li l-liġi applikabbli għandha tkun il-liġi ta’ stat fejn tirrisjedi waħda minnhom, jew li tiegħu hu/hi għandu/ha ċ-ċittadinanza.

Żwieġ li jkun seħħ barra mill-pajjiż minn ċittadin Taljan ma’ individwu tal-istess sess għandu l-effett ta’ unjoni ċivili rregolata mil-liġi Taljana.

Is-separazzjoni ġudizzjarja u d-divorzju, u x-xoljiment ta’ unjoni ċivili, huma rregolati mir-Regolament (UE) Nru 1259/2010, li jieħu preċedenza fuq il-Liġi 218/1995. Dan jippermetti lill-konjuġi (jew lis-sħab ċivili) biex jagħżlu l-liġi applikabbli, dejjem jekk din tkun waħda minn dawn li ġejjin: il-liġi tal-istat li t-tnejn ikunu residenti fih; il-liġi tal-istat fejn għexu l-aħħar flimkien, jekk wieħed minnhom jkun għadu jgħix hemm meta jsir il-ftehim; il-liġi tal-istat taċ-ċittadinanza tagħhom; jew il-liġi tal-qorti li tisma’ l-kawża. Jekk il-partijiet ma jikkonkludux ftehim, japplikaw l-istess fatturi ta’ konnessjoni fl-ordni ta’ prijorità (tal-ewwel jieħu preċedenza fuq tat-tieni, u jibqgħu sejrin hekk).

Fl-aħħar nett, huwa possibbli li persuni li ma jkunux miżżewġin jew f’unjoni ċivili jidħlu fi ftehimiet ta’ koabitazzjoni. Dawn jiġu rregolati mil-liġi taċ-ċittadinanza tal-koppja, jekk ikollhom l-istess ċittadinanza, u jekk dan ma jkunx il-każ mil-liġi tal-istat li fih ikunu qattgħu il-biċċa l-kbira ta’ ħajjithom flimkien.

L-obbligi tal-manutenzjoni tal-familja huma rregolati f’konformità mal-Konvenzjoni tal-Aja tat-2 ta’ Ottubru 1973.

Il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-infurzar tas-sentenzi fir-rigward tal-materji matrimonjali huma rregolati mir-Regolament (KE) Nru 2201/2003.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Fl-Italja, il-prinċipju ġenerali huwa li l-proprjetà matrimonjali tkun tat-tnejn (comunione dei beni).

Il-konjuġi jistgħu minflok jagħżlu sistema alternattiva, bħal dik fejn kull wieħed ikollu s-sjieda tal-proprjetà tiegħu b’mod separat (separazione dei beni), jew arranġament ieħor li jistabbilixxu bi ftehim bejniethom.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Huwa meħtieġ li ssir distinzjoni bejn iż-żewġ perjodi.

1. Meta l-ftuħ tas-suċċessjoni (apertura della successione) seħħ qabel is-17 ta’ Awwissu 2015, is-suċċessjoni tiġi rregolata mil-liġi nazzjonali tal-mejjet fil-mument tal-mewt. Waqt li jkun għadu ħaj, testatur jista’, permezz ta’ dikjarazzjoni fit-testment, jagħmel is-suċċessjoni soġġetta għal-liġi tal-pajjiż fejn ikun jirrisjedi; jekk hu jkun ċittadin Taljan, din l-għażla ma taffettwax id-drittijiet tal-werrieta residenti fl-Italja li bil-liġi jkunu intitolati għal sehem mill-patrimonju (legittimari, Artikolu 46 tal-Liġi 218/1995).
2. Għal suċċessjonijiet miftuħa fis-17 ta’ Awwissu 2015 u wara, japplika r-Regolament (UE) Nru 650/2012, u jissostitwixxi l-arranġament deskritt hawn fuq. Dawn is-suċċessjonijiet huma rregolati bil-liġi tal-post tar-residenza abitwali tad-decujus fil-mument tal-mewt. Testatur jista’ jiddetermina li l-liġi li tirregola s-suċċessjoni tiegħu għandha tkun il-liġi tal-istat li tiegħu huwa jipposjedi ċ-ċittadinanza fil-ħin li jagħmel l-għażla jew fil-ħin tal-mewt. Ir-Regolament introduċa wkoll iċ-ċertifikat Ewropew tas-suċċessjoni, li jikkonferma l-istatus tad-detentur bħala werriet, legatarju jew eżekutur fid-diversi Stati Membri.

3.8 Proprjetà reali

Proprjetà immobbli, proprjetà mobbli (ma tidhirx utli f’dan il-kuntest li wieħed jinsisti fuq ir-regoli dettaljati dwar l-intanġibbli).

Il-proprjetà u drittijiet oħra in rem huma rregolati mil-liġi tal-istat li fih tkun tinsab il-proprjetà.

Fil-każ ta’ proprjetà immobbli li tkun tinsab fi Stat Membru, japplika r-Regolament (UE) Nru 1212/2012 (ir-“Regolament Brussell Ia” jew ir-“Regolament Brussell I bis”): huwa jistabbilixxi li għad-drittijiet in rem fil-proprjetà immobbli, il-qrati tal-Istat Membru fejn tkun tinsab il-proprjetà għandhom ġurisdizzjoni.

3.9 Insolvenza

Il-liġi Taljana ma tagħmel l-ebda provvediment espress għal-liġi applikabbli meta ma jkunx hemm kunflitt tal-liġijiet relatat mal-insolvenza.

Ir-regoli uniformi dwar il-kunflitti tal-liġijiet bejn l-Istati Membri huma stabbiliti fir-Regolament (UE) Nru 848/2015. Dan jipprevedi l-ftuħ ta’ proċedimenti ta’ insolvenza fl-Istat Membru fejn ikun jinsab iċ-ċentru tal-interessi ewlenin tad-debitur; il-liġi applikabbli għall-proċedimenti ta’ insolvenza u għall-effetti tagħhom hija dik tal-Istat Membru li fit-territorju tiegħu jinbdew tali proċedimenti.

Lista tal-Konvenzjonijiet Multilaterali li għalihom tappartjeni l-Italja

1. ŻWIEĠ, SEPARAZZJONI, DIVORZJU

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1 ta’ Ġunju 1970 dwar ir-rikonoxximent tad-divorzji u s-separazzjonijiet legali.

Il-Kunsill tal-Konvenzjoni tal-Ewropa dwar il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-vjolenza fuq in-nisa u l-vjolenza domestika, miftuħ u ffirmat f’Istanbul fil-11 ta’ Mejju 2011 (Liġi Nru 77 tas-27 ta’ Ġunju 2013).

2. PATERNITÀ U ADOZZJONI

Il-Konvenzjoni ta’ Munich tal-5 ta’ Settembru 1980 dwar il-liġi applikabbli għall-kunjomijiet u l-ismijiet.

Il-Konvenzjoni tal-Aja tad-29 ta’ Mejju 1993 dwar il-protezzjoni tal-ulied u l-kooperazzjoni f’adozzjonijiet bejn pajjiż u ieħor.

3. MINURI

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-5 ta’ Ottubru 1961 li tikkonċerna s-setgħat tal-awtoritajiet u l-liġi applikabbli f’dak li għandu x’jaqsam mal-protezzjoni ta’ minorenni.

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-25 ta’ Ottubru 1980 dwar l-aspetti ċivili tal-ħtif internazzjonali ta’ minuri.

Il-Konvenzjoni Ewropea tal-Lussemburgu tal-20 ta’ Mejju 1980 dwar ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet li għandhom x’jaqsmu mal-kustodja ta’ minuri u dwar ir-restituzzjoni tal-kustodja ta’ minuri.

Il-Konvenzjoni tal-Aja tad-19 ta’ Ottubru 1996 fuq il-ġurisdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent, l-infurzar u l-kooperazzjoni fir-rigward tar-responsabbiltà tal-ġenituri u miżuri għall-protezzjoni tat-tfal (Liġi Nru 101 tat-18 ta’ Ġunju 2015).

4. OBBLIGI TA’ MANUTENZJONI FIR-RELAZZJONIJIET FAMILJALI

Il-Konvenzjoni ta’ New York tal-20 ta’ Ġunju 1956 dwar l-Irkupru Barra mill-Pajjiż tal-Manteniment.

Il-Konvenzjoni tal-Aja tat-2 ta’ Ottubru 1973 dwar ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet relatati mal-obbligi ta’ manteniment.

Il-Konvenzjoni tal-Aja tat-2 ta’ Ottubru 1973 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi ta’ manteniment.

5. ĊITTADINANZA U APOLIDIJA

Il-Konvenzjoni ta’ New York tat-28 ta’ Settembru 1954 fir-rigward tal-istatus ta’ persuni mingħajr Stat.

Il-Konvenzjoni ta’ Ġinevra tat-28 ta’ Lulju 1951 dwar l-istatus tar-refuġjati u l-Protokoll ta’ New York tal-31 ta’ Jannar 1967.

6. SUĊĊESSJONI

Il-Konvenzjoni ta’ Washington tas-26 ta’ Ottubru 1973 li tipprovdi liġi uniformi dwar il-forma ta’ testment internazzjonali.

Il-Konvenzjoni tal-Aja tat-2 ta’ Ottubru 1973 dwar l-amministrazzjoni internazzjonali tal-patrimonju tad-deċedut.

7. OBBLIGI KUNTRATTWALI

Il-Konvenzjoni ta’ Ruma tad-19 ta’ Ġunju 1980 dwar il-liġi applikabbli għal obbligi kuntrattwali.

Il-Konvenzjoni ta’ Lugano tas-16 ta’ Settembru 1988 dwar il-ġurisdizzjoni u l-eżekuzzjoni ta’ sentenzi f’materji ċivili u kummerċjali.

8. KUMMERĊ INTERNAZZJONALI

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-15 ta’ Ġunju 1955 dwar il-liġi applikabbli għall-bejgħ internazzjonali ta’ oġġetti.

Il-Konvenzjoni ta’ Vjenna (NU) tal-11 ta’ April 1980 dwar kuntratti għall-bejgħ internazzjonali ta’ oġġetti.

Il-Konvenzjoni ta’ Ġinevra tad-19 ta’ Mejju 1956 dwar il-kuntratt għall-ġarr internazzjonali ta’ oġġetti bit-triq.

9. STRUMENTI TA’ KREDITU

Il-Konvenzjoni ta’ Ġinevra tas-7 ta’ Ġunju 1930 li tipprovdi liġi uniformi għall-kambjali u ċ-ċedoli u għas-soluzzjoni ta’ ċerti kunflitti ta’ liġijiet.

Il-Konvenzjoni ta’ Ġinevra tad-19 ta’ Marzu 1931 li tipprovdi liġi uniformi għaċ-ċekkijiet u għas-soluzzjoni ta’ ċerti kunflitti ta’ liġijiet.

10. OBBLIGI MHUX KUNTRATTWALI

Il-Konvenzjoni ta’ Pariġi tad-29 ta’ Lulju 1960 dwar ir-responsabbiltà ta’ terzi fil-qasam tal-enerġija nukleari (u protokolli addizzjonali).

Il-Konvenzjoni ta’ Brussell tad-29 ta’ Novembru 1969 dwar ir-responsabbiltà ċivili għad-danni mit-tniġġis taż-żejt.

11. ARBITRAĠĠ

Il-Konvenzjoni ta’ New York tal-10 ta’ Ġunju 1958 dwar ir-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta’ deċiżjonijiet ta’ arbitraġġ barranin.

Il-Konvenzjoni Ewropea tal-21 ta’ April 1961 dwar l-arbitraġġ kummerċjali internazzjonali.

12. GĦAJNUNA U KOOPERAZZJONI ĠUDIZZJARJA

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1 ta’ Marzu 1954 dwar il-proċedura ċivili.

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-15 ta’ Novembru 1965 dwar in-notifika barra l-pajjiż ta’ dokumenti ġudizzjarji u extraġudizzjarji fi kwistjonijiet ċivili jew kummerċjali.

Il-Konvenzjoni tal-Aja tat-18 ta’ Marzu 1970 dwar il-ksib ta’ provi barra mill-pajjiż f’materji ċivili jew kummerċjali.

Il-Konvenzjoni ta’ Lugano tas-16 ta’ Settembru 1988 dwar il-ġurisdizzjoni u l-eżekuzzjoni ta’ sentenzi f’materji ċivili u kummerċjali.

13. TRUSTS

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1 ta’ Lulju 1985 dwar il-liġi applikabbli għal trusts u dwar ir-rikonoxximent tagħhom.

Il-koordinazzjoni bejn ir-regoli ta’ konvenzjonijiet internazzjonali, b’mod partikolari regoli uniformi tal-liġi, u r-regoli domestiċi korrispondenti tal-liġi internazzjonali privata, hija żgurata mill-Artikolu 2 tal-Liġi 218/1995, fejn il-fatt li sitwazzjoni jew relazzjoni hija fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-liġi domestika ma jippreġudikax l-applikazzjoni għall-istess każ tal-konvenzjonijiet internazzjonali fis-seħħ għall-Italja.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Meta titressaq kawża transfruntiera quddiem il-qorti, ir-regoli dwar liema liġi hija applikabbli f’Ċipru huma primarjament dawk previsti skont il-liġi tal-UE, b’mod partikolari r-Regolamenti (KE) Nru 593/2008 (Ruma I) dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi kuntrattwali u (KE) Nru 864/2007 (Ruma II) dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi mhux kuntrattwali.

F’aspetti oħrajn, il-qrati Ċiprijotti huma ggwidati mill-ġurisprudenza tagħhom stess, minħabba li ma hemmx regoli kodifikati jew liġijiet nazzjonali rilevanti. Fin-nuqqas ta’ ġurisprudenza Ċiprijotta rilevanti, il-qrati japplikaw id-dritt komuni Ingliż skont l-Artikolu 29(1)(c) tal-Att dwar il-Qrati (il-Liġi 14/60).

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1 ta’ Lulju 1985 dwar il-Liġi Applikabbli għat-trusts u dwar ir-rikonoxximent tagħhom, kif irratifikata mir-Repubblika ta’ Ċipru bis-saħħa tal-Att ta’ Ratifika 15(III) tal-2017.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Mhux applikabbli.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

L-imħallef mhuwiex obbligat japplika dawn ir-regoli fuq inizjattiva tiegħu stess. Il-kwistjoni tista’ titqajjem biss minn parti fil-kawża, li trid tipprova b’suċċess permezz ta’ xhieda li l-liġi ta’ stat ieħor tissostitwixxi l-liġi ta’ Ċipru. Jekk il-qorti ma tkunx sodisfatta, għandha tapplika l-liġi ta’ Ċipru.

Minħabba li l-prattika msemmija hawn fuq hija kwistjoni ta’ xhieda u proċedura, mhijiex affettwata mir-Regolamenti (KE) Nru 593/2008 u (KE) Nru 864/2007 imsemmija hawn fuq.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Ir-Regolamenti (KE) Nru 593/2008 u (KE) Nru 864/2007 ma jippermettux l-applikazzjoni tar-regola ta’ rinviju. Madankollu, fil-kawżi mhux koperti mir-Regolamenti, ir-regola ta' rinviju tista’ tiġi applikata kif ġej:

Il-qorti li tisma’ kawża li għaliha huwa stabbilit li għandha tiġi applikata l-liġi ta’ Stat ieħor trid tapplika jew ir-regoli nazzjonali interni biss ta’ dik il-liġi, jew inkella dik il-liġi fl-intier tagħha, inklużi r-regoli internazzjonali applikabbli skont dik il-liġi.

Id-diffikultà fil-każ tal-aħħar tirriżulta mill-fatt li r-regoli dwar il-liġi applikabbli skont is-sistema legali tal-Istat l-ieħor ikkonċernat jistgħu jirreferu lill-imħallef għal-liġi ta’ Ċipru, li huwa jrid japplika (rinviju). F’dak il-każ, il-qorti għandha żewġ għażliet: jew li taċċetta r-regola ta’ rinviju u tapplika l-liġi ta’ Ċipru (it-teorija ta’ "rinviju parzjali"), jew tirrifjutaha u tapplika l-liġi tal-Istat l-ieħor fl-intier tagħha ("rinviju totali").

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Sabiex tiġi evitata kull problema li tista' tinqala' minn bidla fil-fattur ta’ konnessjoni (eż. id-domiċilju, il-post għal fejn ikunu ġew ittrasferiti l-proprjetà mobbli jew it-trust, eċċ.), ir-regola dwar il-liġi applikabbli normalment tintuża sabiex tiddetermina d-data li fiha jiġi identifikat il-fattur ta’ konnessjoni. Bħala eżempju, ara l-Artikolu 7 tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-1 ta’ Lulju 1985 dwar it-trusts.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-liġi ta’ stat ieħor ma għandhiex tiġi applikata, lanqas meta r-regoli dwar il-liġi applikabbli jesiġu li tiġi applikata, jekk l-applikazzjoni tagħha tkun inkompatibbli mal-ordni pubbliku fir-Repubblika ta’ Ċipru. Skont il-ġurisprudenza, "ordni pubbliku" jinkludi l-prinċipji essenzjali tal-ġustizzja u l-moralità pubblika u l-etika (Pilavachi & Co Ltd vs International Chemical Co Ltd (1965) 1 CLR 97).

Il-liġi ta’ Stat ieħor ma għandhiex tiġi applikata lanqas fir-rigward tad-dazji, it-taxxi u t-tassazzjoni.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Għandha tapplika r-regola stabbilita fil-kawża Royal Bank of Scotland plc vs Geodrill Co Ltd u Oħrajn (1993) 1 JSC 753, li ddikjarat li parti li ssostni li liġi barranija hija applikabbli għall-kawża tagħha għandha l-ewwel tagħmel din l-affermazzjoni u mbagħad tipprovdi xhieda esperta tagħha għas-sodisfazzjon tal-qorti. Jekk il-qorti ma tkunx sodisfatta b’dik l-evidenza jew ebda waħda mill-partijiet ma tagħmel talba bħal din, mela għandha tapplika l-liġi ta’ Ċipru.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 (Ruma I) japplika għall-obbligi kuntrattwali u l-atti legali kollha fejn titqajjem il-kwistjoni ta’ liema liġi għandha tapplika.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Ir-Regolament (KE) Nru 864/2007 (Ruma II) japplika fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, li r-regola ġenerali tiegħu hija li l-liġi applikabbli għandha tiġi ddeterminata abbażi ta’ fejn iseħħ id-dannu (lex loci damni), irrispettivament mill-pajjiż jew pajjiżi fejn jistgħu jseħħu l-konsegwenzi indiretti. Ir-Regolament jistabbilixxi wkoll regoli speċifiċi dwar kif tiġi ddeterminata l-liġi applikabbli għat-tipi speċifiċi ta’ obbligi mhux kuntrattwali, bħall-kompetizzjoni inġusta u r-responsabbiltà għall-prodotti.

Fir-rigward tat-trusts, tapplika l-Liġi (ta’ Ratifika) tal-2017 Applikabbli għat-Trusts u dwar ir-Rikonoxximent tagħhom (il-Liġi 15(III)/2017), li rratifikat il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1985. Skont il-Liġi ta’ Ratifika u l-Konvenzjoni, trust għandu jiġi rregolat mil-liġi magħżula mill-fiduċjarju. Inkella, trust għandu jiġi rregolat mil-liġi li magħha jkun konness l-aktar mill-qrib.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Il-kunjom

Il-Liġi dwar ir-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal (il-Liġi 216/90) tapplika għad-determinazzjoni tal-kunjom. Skont il-Liġi 216/90, il-kunjom ta’ wild jiġi ddeterminat permezz ta’ dikjarazzjoni konġunta magħmula mill-ġenituri tal-wild fi żmien tliet xhur mid-data tat-twelid. Jekk huma jonqsu li jagħmlu dikjarazzjoni bħal din, il-wild jingħata l-kunjom tal-missier. Il-kunjom tal-omm għandu jingħata lil wild imwieled barra miż-żwieġ ħlief jekk, jew sakemm, il-wild jiġi rikonoxxut mill-missier.

Id-domiċilju

Id-domiċilju ta’ persuna jiġi ddeterminat mill-Kapitolu 195 tal-Att dwar it-Testmenti u s-Suċċessjoni, li jistabbilixxi li kull persuna jkollha, fi kwalunkwe żmien partikolari, jew id-domiċilju li tkun irċeviet fit-twelid ("domiċilju tal-oriġini") jew domiċilju li tkun akkwistat jew żammet minn jeddha ("domiċilju tal-għażla").

Fil-każ ta’ wild leġittimu mwieled matul il-ħajja ta’ missieru, id-domiċilju tal-oriġini tal-wild ikun id-domiċilju tal-missier sa mit-twelid tiegħu.

Fil-każ ta’ wild imwieled barra miż-żwieġ, jew wild imwieled wara l-mewt ta’ missieru, id-domiċilju tal-oriġini tal-wild ikun id-domiċilju tal-omm sa mit-twelid tiegħu.

Il-kapaċità

Il-kapaċità ta’ persuna li tiżżewweġ hija soġġetta għall-Att dwar iż-Żwieġ (il-Liġi 104(I)/2013), li l-Artikolu 14 tiegħu jistabbilixxi li persuna ma jkollhiex il-kapaċità li tiżżewweġ jekk tkun taħt it-tmintax-il sena jew jekk, mid-data meta jiġi kuntrattat iż-żwieġ, ma tkunx tista’ tagħti l-kunsens minħabba disturb jew defiċjenza mentali, kundizzjoni jew marda fil-moħħ jew kundizzjoni jew marda oħra, jew inkella minħabba dipendenza fuq sustanzi, li tagħmilha impossibbli li tali persuna tifhem u tkun konxja ta’ dak li qed tagħmel.

Madankollu, anki jekk il-koppja kkonċernata, jew xi ħadd minnhom, ikunu taħt it-tmintax-il sena, huma jitqiesu bħala li għandhom il-kapaċità li jiżżewġu jekk ikollhom mill-inqas sittax-il sena jew jekk il-kustodji tagħhom ikunu taw il-kunsens tagħhom bil-miktub jew jekk ikun hemm raġunijiet serji li jiġġustifikaw iż-żwieġ. Meta l-kunsens imsemmi hawn fuq jiġi rrifjutat jew ma jkun hemm ebda kustodju, il-kwistjoni ta’ jekk persuna għandhiex il-kapaċità li tiżżewweġ għandha tissolva mill-qorti tal-familja tad-distrett fejn tgħix il-persuna kkonċernata.

Fir-rigward tal-kapaċità li jitwettqu atti legali, l-Artikolu 11 tal-Kapitolu 149 tal-Att dwar il-Kuntratti jistabbilixxi li persuna jkollha l-kapaċità li tidħol f’kuntratti jekk tkun kapaċi tirraġuna sewwa u ma tkunx ġiet imċaħħda minn dik il-kapaċità bil-liġi. Il-liġi tistabbilixxi li persuna miżżewġa ma titqiesx bħala inkapaċi li tidħol f’kuntratti għall-unika raġuni li hija taħt it-tmintax-il sena.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Ir-relazzjoni legali bejn ġenitur u wild, inklużi r-responsabbiltà tal-ġenituri, il-manteniment u l-komunikazzjoni, hija rregolata mil-liġi ta’ Ċipru, b’mod partikolari l-Liġi dwar ir-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal (il-Liġi 216/90).

Ir-Regolament (KE) Nru 2201/2003 (Brussell IIa) u r-Regolament (KE) Nru 4/2009, kif ukoll il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1996 dwar il-Ġuriżdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, ir-Rikonoxximent, l-Infurzar u l-Kooperazzjoni fir-Rigward tar-Responsabbiltà tal-Ġenituri u l-Miżuri għall-Ħarsien tat-Tfal, japplikaw ukoll fir-rigward tal-kwistjonijiet li jkopru.

3.4.2 L-adozzjoni

Meta l-proċedimenti tal-adozzjoni jitmexxew fil-qrati Ċiprijotti, tapplika l-liġi ta’ Ċipru, irrispettivament minn jekk il-kawża tal-adozzjoni tkunx transfruntiera fin-natura tagħha.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Il-kwistjonijiet relatati mal-kuntrattar u x-xoljiment ta’ żwieġ huma rregolati f’Ċipru mill-Att dwar iż-Żwieġ tal-2003 (il-Liġi 104(I)/2003). Huma soġġetti wkoll għall-Konvenzjoni tan-NU dwar il-Kunsens għaż-Żwieġ, l-Età Minima għaż-Żwieġ u r-Reġistrazzjoni taż-Żwiġijiet, kif irratifikata fir-Repubblika ta’ Ċipru mil-Liġi 16(III)/2003.

3.5.2 Koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Il-kwistjonijiet relatati mad-divorzju huma rregolati mill-Artikolu 111 tal-Kostituzzjoni u mill-Att dwar it-Tentattiv ta’ Rikonċiljazzjoni u x-Xoljiment Spiritwali taż-Żwieġ tal-1990 (il-Liġi 22/1990) fir-rigward taż-żwiġijiet reliġjużi u l-Att dwar iż-Żwieġ (il-Liġi 104(I)/2003).

Il-Konvenzjoni tal-Aja dwar ir-Rikonoxximent tad-Divorzji u s-Separazzjonijiet Legali tal-1971, kif irratifikata mir-Repubblika ta’ Ċipru permezz tal-Liġi 14(III)1983, tapplika għall-kwistjonijiet relatati mar-rikonoxximent ta’ divorzju u separazzjoni legali.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

L-obbligi ta’ manteniment

Skont l-Att dwar il-Proprjetà Matrimonjali (il-Liġi 232/1991), kif emendat:

Jekk il-konjuġi jieqfu jikkoabitaw, il-qorti tista’, fuq talba ta’ parti mill-konjuġi, toħroġ ordni ta’ manteniment għall-parti l-oħra tal-konjuġi sabiex tħallas allowance għall-manteniment lill-konjuġi rikorrent.

L-obbligi ta’ manteniment bejn ekskonjuġi japplikaw meta xi ħadd minnhom ma jkunx jista’ jmantni lilu nnifsu mill-introjtu jew mill-proprjetà tiegħu u:

(a) jekk, meta jiġi ffinalizzat id-divorzju jew malli jiskadu l-perjodi ta’ żmien speċifikati hawn taħt, l-età jew l-istat ta’ saħħa tagħha jkunu tali li l-persuna ma tkunx tista’ tkompli fl-impjieg tagħha, li jwassal biex jiġi żgurat li ma tkunx tista’ tmantni lilha nnifisha;

(b) jekk il-persuna jkollha l-kura ta’ minuri jew wild adult jew persuna dipendenti oħra li ma tkunx tista’ tieħu ħsieb lilha nnifisha minħabba diżabilità fiżika jew mentali u, b’hekk, il-persuna li tagħmel it-talba ma tkunx tista’ ssib impjieg addattat;

(ċ) il-persuna ma tkunx tista’ ssib impjieg xieraq u stabbli jew tkun teħtieġ taħriġ vokazzjonali, għal mhux aktar minn tliet snin minn meta jiġi ffinalizzat id-divorzju;

(d) fi kwalunkwe każ ieħor fejn l-għoti tal-manteniment fil-mument li jiġi ffinalizzat id-divorzju jkun neċessarju għal raġunijiet ta’ ekwità.

Il-manteniment jista’ jiġi mċaħħad jew ristrett għal raġunijiet importanti, speċjalment jekk iż-żwieġ kien għal żmien qasir jew jekk il-parti mill-konjuġi li tista’ tkun intitolata għal manteniment tkun il-ħtija tad-divorzju jew tal-waqfien tal-koabitazzjoni barra mir-rabta taż-żwieġ jew inkella tkun wasslet lilha nnifisha f’sitwazzjoni ta’ faqar volontarjament.

Barra minn hekk, l-intitolament għal manteniment għandu jintemm, jew l-ordni ta’ manteniment għandha tiġi mmodifikata kif xieraq, meta ċ-ċirkostanzi jkunu jirrikjedu dan.

L-obbligi ta’ manteniment għal wild minuri

Skont il-Liġi dwar ir-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal (il-Liġi 216/90), l-obbligi ta’ manteniment għal wild minuri jaqgħu fuq il-ġenituri b’mod konġunt skont il-mezzi finanzjarji tagħhom. L-obbligu tal-ġenituri msemmi hawn fuq jista’ jitkompla, bis-saħħa ta’ deċiżjoni u ftehim ġudizzjarju, anki wara li l-wild isir adult, meta dan ikun ġustifikat minn ċirkostanzi eċċezzjonali (eż. il-wild ikun inkapaċitat jew ikollu diżabilità jew ikun iservi mal-Gwardja Nazzjonali jew jattendi korsijiet fi stabbiliment edukattiv jew skola vokazzjonali).

L-intitolament għal manteniment ta’ wild minuri mingħand il-ġenituri tiegħu jibqa’ japplika anki jekk ikollu proprjetà tiegħu.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Għandu japplika l-Artikolu 13 tal-Liġi 232/1991, li r-regola ġenerali tiegħu hija li ż-żwieġ ma jbiddilx l-awtonomija tal-konjuġi fir-rigward tal-proprjetà. Madankollu, l-Artikolu 14 tal-Liġi jippermetti li parti waħda mill-konjuġi titlob il-proprjetà tal-parti l-oħra fil-każ tax-xoljiment jew l-annullament taż-żwieġ, diment li l-parti mill-konjuġi li tagħmel it-talba tkun ikkontribwiet lejn iż-żieda tal-proprjetà tal-parti l-oħra tal-konjuġi bi kwalunkwe mod. Il-parti li tagħmel it-talba tista’, permezz ta’ azzjoni legali, titlob li l-parti taż-żieda li rriżultat mill-kontribuzzjoni tagħha titħallas lilha.

Il-kontribuzzjoni magħmula minn parti waħda mill-konjuġi lejn iż-żieda tal-proprjetà tal-parti l-oħra titqies bħala li hija terz taż-żieda, sakemm ma tiġix ipprovata kontribuzzjoni aktar baxxa jew ogħla.

Iż-żieda fil-proprjetà tal-konjuġi ma tinkludix dak li jkunu akkwistaw permezz ta’ għotja, wirt, legat jew donazzjoni oħra.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Is-suċċessjoni u l-kwistjonijiet kollha relatati mal-wirt, ħlief għall-formola li tintuża sabiex jitfassal u jiġi rrevokat testment, huma rregolati mir-Regolament (UE) Nru 650/2012 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet u l-aċċettazzjoni u l-infurzar ta’ strumenti awtentiċi fil-qasam tas-suċċessjonijiet u dwar il-ħolqien ta’ Ċertifikat Ewropew tas-Suċċessjoni.

F’konformità mal-Artikolu 22 tar-Regolament imsemmi hawn fuq, persuna tista’ tagħżel bħala l-liġi li tirregola s-suċċessjoni tagħha l-liġi tal-Istat li jkollha ċ-ċittadinanza tiegħu fil-mument li tagħmel l-għażla jew meta din tmut. L-għażla tal-liġi ssir permezz ta’ dikjarazzjoni espliċita.

Meta jkun hemm testment fis-seħħ, għandha tapplika l-Konvenzjoni tal-Aja tal-5 ta’ Ottubru 1961 dwar il-Konflitti tal-Liġijiet Relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji. F’konformità mal-Artikolu 1 tal-Konvenzjoni, dispożizzjoni testamentarja għandha tkun valida fir-rigward tal-forma, jekk il-forma tagħha tkun konformi mal-liġi interna:

(a) tal-post fejn ikun għamilha t-testatur, jew

(b) ta’ nazzjonalità li għandu t-testatur, jew fil-ħin li jkun għamel id-dispożizzjoni, jew meta jmut, jew

(ċ) ta’ post fejn it-testatur kellu d-domiċilju jew ir-residenza abitwali tiegħu jew fil-ħin li jkun għamel id-dispożizzjoni, jew meta jmut, jew

(d) sa fejn huma kkonċernati proprjetajiet immobbli, tal-post fejn ikunu jinsabu.

3.8 Proprjetà reali

Ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 (Ruma I), li jistabbilixxi li kuntratt jiġi rregolat mil-liġi magħżula mill-partijiet, japplika għar-relazzjonijiet li joħolqu obbligi li huma assoċjati ma’ proprjetà immobbli. Fin-nuqqas ta’ għażla, japplika l-Artikolu 4 tar-Regolament, li jispeċifika espliċitament il-liġi applikabbli f’kull każ.

Fir-rigward tal-kuntratti relatati ma’ drittijiet in rem, f’konformità mal-ġurisprudenza tal-qrati ta’ Ċipru, il-qorti tapplika l-ġuriżdizzjoni tal-pajjiż fejn tinsab il-proprjetà immobbli (lex situs).

3.9 Insolvenza

Il-liġi applikabbli hija ddeterminata mir-Regolament (KE) Nru 1346/2000 dwar il-proċedimenti ta’ insolvenza. Din hija l-liġi tal-Istat li fit-territorju tiegħu jinfetħu dawn il-proċedimenti.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Il-Kapitolu II, il-Parti I, l-Ewwel Ktieb tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja

Ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta’ Ġunju 2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (Ruma I)

Ir-Regolament (KE) Nru 864/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-11 ta’ Lulju 2007 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (Ruma II)

Ir-Regolament tal-Kunsill (UE) Nru 1259/2010 tal-20 ta’ Diċembru 2010 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-liġi applikabbli għad-divorzju u għas-separazzjoni legali.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Il-Konvenzjoni ta’ The Hague tal-5 ta’ Ottubru 1961 dwar il-Kunflitti tal-Liġijiet Relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji.

Il-Konvenzjoni ta’ The Hague tal-5 ta’ Ottubru 1961 dwar il-Poteri tal-Awtoritajiet u l-Liġi Applikabbli fir-rigward tal-Protezzjoni tal-Minuri.

Il-Konvenzjoni ta’ The Hague tal-4 ta’ Mejju 1971 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Inċidenti tat-Traffiku.

Il-Konvenzjoni ta’ The Hague tat-2 ta’ Ottubru 1973 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi ta’ Manteniment.

Il-Konvenzjoni dwar il-Liġi Applikabbli għal Obbligi Kuntrattwali miftuħa għall-iffirmar f'Ruma fid-19 ta’ Ġunju 1980.

Il-Konvenzjoni ta’ The Hague tad-19 ta’ Ottubru 1996 dwar il-Ġurisdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, ir-Rikonoxximent, l-Infurzar u l-Kooperazzjoni fir-rigward tar-Responsabbiltà tal-Ġenituri u l-Miżuri għall-Protezzjoni tat-Tfal.

Il-Konvenzjoni tat-30 ta’ Ottubru 2007 dwar il-Ġurisdizzjoni u r-Rikonoxximent u l-Eżekuzzjoni ta’ Sentenzi f’Materji Ċivili u Kummerċjali (il-Konvenzjoni ta’ Lugano l-ġdida).

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Litwanja u r-Repubblika tal-Armenja dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’kawżi ċivili, tal-familja u kriminali.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Litwanja u r-Repubblika tal-Ażerbajġan dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’kawżi ċivili, tal-familja u kriminali.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Litwanja u r-Repubblika tal-Użbekistan dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’kawżi ċivili, tal-familja u kriminali.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Litwanja u r-Repubblika tal-Każakistan dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’kawżi ċivili, tal-familja u kriminali.
• Il-Protokoll għall-ftehim bejn ir-Repubblika tal-Litwanja u r-Repubblika tal-Każakistan dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’kawżi ċivili, tal-familja u kriminali.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Litwanja u l-Ukrajna dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’kawżi ċivili, tal-familja u kriminali.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Litwanja u r-Repubblika tal-Moldova dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’kawżi ċivili, tal-familja u kriminali.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Litwanja u r-Repubblika tal-Polonja dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’kawżi ċivili, tal-familja, dwar ix-xogħol u kriminali.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Litwanja, ir-Repubblika tal-Estonja u r-Repubblika tal-Latvja dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Litwanja u r-Repubblika tal-Belarussja dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’kawżi ċivili, tal-familja u kriminali.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Litwanja u r-Repubblika tal-Poplu taċ-Ċina dwar l-assistenza legali f’materji ċivili u kriminali.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Litwanja u l-Federazzjoni Russa dwar l-assistenza legali u r-relazzjonijiet legali f’kawżi ċivili, tal-familja u kriminali.
• Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Litwanja u r-Repubblika tat-Turkija dwar il-kooperazzjoni legali u ġudizzjarja f’materji kummerċjali u ċivili.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

F’konformità mal-Artikolu 33(1) tal-Liġi tar-Repubblika tal-Litwanja dwar il-Qrati, meta jisimgħu l-kawża, il-qrati jkunu ggwidati mill-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Litwanja, mil-liġijiet, mill-ftehimiet internazzjonali li għalihom hija parti r-Repubblika tal-Litwanja, mir-riżoluzzjonijiet tal-Gvern, u minn atti legali oħra fis-seħħ fir-Repubblika tal-Litwanja li ma jkunux f’kunflitt mal-liġijiet. F’konformità mal-Artikolu 1.10(1) tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, liġi barranija tapplika għal relazzjonijiet ċivili meta jkun stipulat hekk mill-ftehimiet internazzjonali li għalihom hija parti r-Repubblika tal-Litwanja, mill-ftehimiet bejn il-partijiet jew mil-liġijiet tar-Repubblika tal-Litwanja.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

F’konformità mal-Artikolu 1.14 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, jekk il-liġi barranija applikabbli tipprevedi renvoi lura għal-liġi tar-Repubblika tal-Litwanja, il-liġi tar-Repubblika tal-Litwanja tapplika biss fil-każijiet previsti f’dan il-Kodiċi jew fil-liġi barranija. Jekk il-liġi barranija applikabbli tipprevedi renvoi għal-liġi ta’ stat terz, il-liġi tal-istat terz tkun tapplika biss fil-każijiet previsti f’dan il-Kodiċi jew fil-liġi tal-istat terz. Jekk, meta tiddetermina l-istat legali ċivili ta’ persuna, il-liġi barranija applikabbli tirreferi lura għal-liġi tar-Repubblika tal-Litwanja, il-liġi tar-Repubblika tal-Litwanja tkun applikabbli. Dawn ir-regoli ma japplikawx fl-istanzi li fihom il-liġi applikabbli tkun intgħażlet mill-partijiet fi tranżazzjoni, inkluża d-determinazzjoni tal-liġi applikabbli għall-forma tat-tranżazzjoni u tal-liġi applikabbli għall-obbligi mhux kuntrattwali. Meta r-regoli tad-dritt internazzjonali privat ikunu jeħtieġu l-applikazzjoni ta’ trattat/konvenzjoni internazzjonali, il-kwistjonijiet ta’ renvoi u r-renvoi għal-liġi ta’ stat terz ikunu rregolati bid-dispożizzjonijiet tat-trattat/tal-konvenzjoni internazzjonali applikabbli.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Il-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja ma jistabbilixxix regola ġenerali f’dan ir-rigward.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

F’konformità mal-Artikolu 1.11 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, ir-regoli tal-liġi barranija ma japplikawx jekk l-applikazzjoni tagħhom tkun tmur kontra l-ordni pubblika stabbilita mill-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Litwanja u minn liġijiet oħra. F’dawn il-każijiet japplikaw il-liġijiet ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja. Ir-regoli obbligatorji tal-liġi tar-Repubblika tal-Litwanja jew ta’ stat ieħor li miegħu tkun l-aktar marbuta mill-qrib it-tilwima, japplikaw irrispettivament mill-fatt li l-partijiet ikunu għażlu liġi barranija differenti permezz ta’ ftehim. Meta jiddeċiedu fuq dawn il-materji, il-qrati jridu jqisu n-natura u l-objettivi ta’ dawk ir-regoli u l-konsegwenzi tal-applikazzjoni jew tan-nuqqas ta’ applikazzjoni tagħhom. Il-liġi barranija applikabbli skont dan il-Kodiċi tista’ ma tiġix applikata meta, fid-dawl taċ-ċirkustanzi kollha tal-każ, dik il-liġi ma jkollha l-ebda konnessjoni ċara mal-każ jew ma’ parti minnu, iżda minflok tkun marbuta mal-liġi ta’ stat ieħor. Din ir-regola ma tapplikax meta l-liġi applikabbli tkun intgħażlet bi ftehim bejn il-partijiet fit-tranżazzjoni.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

F’konformità mal-Artikolu 1.12 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, fil-każijiet imsemmija mill-ftehimiet internazzjonali jew mil-liġijiet tar-Repubblika tal-Litwanja, il-liġi barranija tiġi applikata, interpretata u l-kontenut tagħha jiġi ddeterminat mill-qorti ex officio (fuq inizjattiva tagħha stess). Meta l-applikazzjoni tal-liġi barranija tkun prevista minn ftehim bejn il-partijiet, l-evidenza kollha relatata mal-kontenut tal-liġi barranija applikata, b’kunsiderazzjoni tal-interpretazzjoni uffiċjali ta’ dik il-liġi, tal-prattika tal-applikazzjoni tagħha u tad-duttrina tal-istat barrani kkonċernat, għandha tiġi pprovduta mill-parti li tibbaża fuq il-liġi barranija. Fuq it-talba ta’ parti fit-tilwima, il-qorti tista’ tipprovdi assistenza fil-ġbir ta’ informazzjoni dwar il-liġi barranija applikabbli. Jekk il-qorti jew parti li tibbaża fuq il-liġi barranija tonqos milli tikkonforma ma’ dawk l-obbligi, tapplika l-liġi tar-Repubblika tal-Litwanja. F’każijiet eċċezzjonali, fejn ikun hemm bżonn li jittieħdu miżuri interim urġenti sabiex ikunu protetti d-drittijiet tal-individwu jew l-assi tiegħu sakemm tiġi ddeterminata l-liġi applikabbli għat-tilwima u għall-kontenut tagħha, il-qorti tista’ tiddeċiedi fuq materji urġenti billi tapplika l-liġi tar-Repubblika tal-Litwanja.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

F’konformità mal-Artikolu 1.37 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, l-obbligi kuntrattwali huma rregolati bil-liġi magħżula bi ftehim bejn il-partijiet fl-obbligu. Ftehim bħal dan bejn il-partijiet jista’ jkun stabbilit skont it-termini tal-kuntratt konkluż bejn il-partijiet jew jista’ jiġi inferit miċ-ċirkostanzi fattwali tal-każ. Permezz ta’ ftehim reċiproku, il-partijiet jistgħu jagħżlu l-liġi ta’ pajjiż partikolari, li tapplika għall-kuntratt sħiħ jew għal parti jew partijiet minnu. Fi kwalunkwe waqt, u bi ftehim reċiproku, il-partijiet jistgħu jissostitwixxu l-liġi magħżula qabel applikabbli għall-obbligu kuntrattwali b’liġi oħra. Tibdil fil-liġi applikabbli jkollu effett retroattiv, iżda ma jistax jiġi invokat kontra terzi u ma jrendix il-kuntratt ineffettiv. Il-fatt li l-partijiet ikunu għażlu, bi ftehim reċiproku, liġi barranija li għandha tkun applikabbli għall-kuntratt ma jikkostitwixxix raġuni valida għar-rifjut tal-applikazzjoni tar-regoli obbligatorji tal-liġi tar-Repubblika tal-Litwanja jew ta’ stat ieħor, li l-partijiet ma jistgħux jemendaw jew jirrinunzjaw bi ftehim.

Jekk il-partijiet ma jkunux għażlu l-liġi applikabbli, tapplika l-liġi tal-istat li miegħu jkun marbut l-aktar mill-qrib l-obbligu kuntrattwali. F’każ bħal dan, jiġi preżunt li l-istat l-aktar affettwat mill-obbligu skont il-kuntratt ikun l-istat li jkunu stabbiliti fit-territorju tiegħu dawn li ġejjin:

(1) id-domiċilju jew l-amministrazzjoni ċentrali tal-parti li tkun meħtieġa twettaq l-obbligu l-aktar karatteristiku tal-kuntratt. Jekk l-obbligu jkun marbut aktar mill-qrib mal-liġi tal-istat fejn jinsab il-post tan-negozju tal-parti fl-obbligu, tapplika l-liġi ta’ dak l-istat;

(2) il-post tal-proprjetà immobbli, fejn is-suġġett tal-kuntratt ikun dritt għall-proprjetà immobbli jew dritt għall-użu ta’ proprjetà immobbli;

(3) is-sede prinċipali tal-operatur ta’ trasport fil-mument tal-konklużjoni ta’ kuntratt ta’ ġarr, sakemm il-merkanzija tkun tgħabbiet jew l-uffiċċju prinċipali tal-konsenjatur jew il-post tad-dispaċċ tal-merkanzija jkun jinsab fl-istess stat bħas-sede prinċipali tal-operatur ta’ trasport.

Id-dispożizzjoni msemmija l-aħħar ma tapplikax meta l-post tal-eżekuzzjoni tal-obbligu li jkun l-aktar karatteristiku tal-kuntratt ma jkunx jista’ jiġi ddeterminat u l-preżunzjonijiet stabbiliti f’dak il-paragrafu ma jkunux jistgħu jitħaddmu għaliex miċ-ċirkostanzi tal-każ ikun jidher li l-kuntratt ikun marbut aktar mill-qrib ma’ stat ieħor.

Il-kuntratti tal-assigurazzjoni huma rregolati bil-liġi tal-istat tad-domiċilju tal-assiguratur jew, fil-każ ta’ assigurazzjoni tal-proprjetà immobbli, bil-liġi tal-istat fejn tinsab il-proprjetà.

Ftehim ta’ arbitraġġ huwa rregolat bil-liġi li tirregola l-kuntratt ewlieni jew, fin-nuqqas ta’ din, bil-liġi tal-post fejn ikun ġie konkluż il-ftehim ta’ arbitraġġ jew, meta ma jkunx jista’ jiġi ddeterminat il-post tal-konklużjoni, bil-liġi tal-istat tal-post ta’ arbitraġġ.

Il-kuntratti konklużi f’borża jew fi rkant huma rregolati bil-liġi tal-istat tal-borża jew tal-irkant.

F’konformità mal-Artikolu 1.39 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, id-dritt tal-partijiet f’kuntratt li jagħżlu l-liġi applikabbli f’obbligu kuntrattwali, kif previst fl-Artikolu 1.37 tal-Kodiċi, la jeskludi u lanqas jirrestrinġi d-dritt ta’ konsumatur li jiddefendi l-interessi tiegħu bil-mezzi u bir-rimedji ddefiniti bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tiegħu, sakemm:

(1) il-kuntratt tal-konsumatur ikun ġie konkluż fil-pajjiż tar-residenza abitwali tiegħu fuq il-bażi ta’ offerta speċjali jew ta’ reklamar f’dak il-pajjiż;

(2) il-konsumatur ikun ġie indott mill-parti kontraenti l-oħra sabiex jivvjaġġa f’pajjiż barrani bl-għan li jikkonkludi l-kuntratt;

(3) il-parti l-oħra jew ir-rappreżentant tagħha jkunu rċevew l-ordni mingħand il-konsumatur fl-istat tar-residenza abitwali tiegħu.

Meta l-partijiet f’kuntratt konkluż minn konsumatur ma jkunux għażlu l-liġi applikabbli, tapplika l-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tal-konsumatur. Id-dispożizzjonijiet ta’ dan l-Artikolu ma japplikawx għal kuntratti ta’ ġarr jew għal kuntratti ta’ servizzi meta s-servizzi jkunu pprovduti biss lill-konsumatur f’pajjiż għajr ir-Repubblika tal-Litwanja.

F’konformità mal-Artikolu 1.38 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, il-liġi applikabbli għall-forma tat-tranżazzjoni tiġi ddeterminata f’konformità mad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 1.37(1) tal-Kodiċi. Meta l-partijiet fit-tranżazzjoni ma jkunux għażlu l-liġi applikabbli bi ftehim reċiproku, il-forma tat-tranżazzjoni tkun irregolata bil-liġi tal-post tat-tranżazzjoni. Kuntratt konkluż bejn partijiet li jinsabu fi stati differenti jkun validu wkoll jekk il-forma tiegħu tkun tissodisfa r-rekwiżiti legali applikabbli għall-forma ta’ tranżazzjoni bħal din f’mill-anqas wieħed minn dawk l-istati. Il-forma tat-tranżazzjonijiet rigward kwalunkwe proprjetà immobbli jew dritt għaliha trid tkun tissodisfa r-rekwiżiti tal-liġi tal-istat fejn tkun tinsab il-proprjetà immobbli. Il-forma tal-kuntratti konklużi minn konsumaturi hija rregolata bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tal-konsumatur.

F’konformità mal-Artikolu 1.40 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, il-forma ta’ prokura hija rregolata bil-liġi tal-istat fejn tinħareġ. It-terminu tal-validità ta’ prokura, sakemm ma jkunx stipulat fil-prokura, id-drittijiet u l-obbligi tal-aġent, ir-responsabbiltà tal-prinċipal u tal-aġent lejn xulxin u r-responsabbiltà tagħhom fir-rigward ta’ terzi persuni huma rregolati bil-liġi tal-istat fejn jopera l-aġent.

F’konformità mal-Artikolu 1.41 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, ftehimiet ta’ donazzjoni huma rregolati bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali jew tal-post tan-negozju tad-donatur, bl-eċċezzjoni ta’ ftehimiet ta’ donazzjoni għal proprjetà immobbli, li għalihom tapplika l-liġi tal-post tal-proprjetà immobbli. Ftehim ta’ donazzjoni ma jistax jiġi ddikjarat null u bla effett jekk il-forma tiegħu tkun tissodisfa r-rekwiżiti tal-liġi tal-post tal-konklużjoni tal-ftehim ta’ donazzjoni jew tal-istat tar-residenza abitwali jew tal-post tan-negozju tad-donatur.

F’konformità mal-Artikolu 1.42 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, ir-relazzjonijiet marbuta maċ-ċessjonabbiltà ta’ talba u mat-trasferiment ta’ dejn huma rregolati bil-liġi magħżula bi ftehim bejn il-partijiet. Il-liġi magħżula mill-partijiet ma tistax tkun invokata kontra debituri b’rabta maċ-ċessjoni tat-talba sakemm ma jkunx inkiseb il-kunsens tagħhom għall-għażla tal-liġi. Jekk il-partijiet ma jkunux għażlu l-liġi applikabbli, il-liġi li tirregola l-obbligu sottostanti li għalih tiġi ċeduta (ittrasferita) t-talba li tirriżulta (id-dejn) tapplika għar-relazzjoni marbuta maċ-ċessjoni tat-talba u tat-trasferiment tad-dejn. Il-forma taċ-ċessjoni ta’ talba jew ta’ trasferiment ta’ dejn hija rregolata bil-liġi applikabbli għaċ-ċessjoni ta’ talba jew ta’ trasferiment ta’ dejn.

Japplikaw ukoll ir-regoli tar-Regolament Ruma I.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

F’konformità mal-Artikolu 1.43 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, id-drittijiet u l-obbligi tal-partijiet b’obbligi li jirriżultaw minn dannu kkawżat jiġu ddeterminati, skont l-għażla tal-parti aggravata, bil-liġi tal-istat fejn ikun seħħ l-att jew iċ-ċirkostanzi l-oħra li jwasslu għad-dannu jew bil-liġi tal-istat fejn seħħ id-dannu. Meta ma jkunx possibbli li jiġi ddeterminat l-istat fejn twettaq l-att jew fejn seħħew iċ-ċirkostanzi l-oħra jew id-dannu, tapplika l-liġi tal-istat li miegħu tkun marbuta l-aktar mill-qrib l-azzjoni għad-dannu. Wara li jseħħ id-dannu, il-partijiet jistgħu jaqblu li l-kumpens għad-dannu jkun irregolat bil-liġi tal-istat tal-qorti li tisma’ l-kawża. Jekk iż-żewġ partijiet ikunu abitwalment residenti fl-istess stat, il-kwistjoni ta’ kumpens għad-dannu tkun irregolata bil-liġi ta’ dak l-istat.

L-obbligi li jirriżultaw minn dannu kkawżat minn prodotti difettużi huma rregolati bil-liġi tal-istat fejn ikun seħħ id-dannu jekk ir-residenza abitwali tal-parti aggravata jew il-post tan-negozju tal-persuna responsabbli għad-dannu jkun jinsab f’dak l-istat jew il-parti aggravata tkun xtrat il-prodott f’dak l-istat. Jekk il-post tan-negozju tal-persuna responsabbli għad-dannu jkun jinsab fl-istat tar-residenza abitwali tal-parti aggravata, jew jekk il-parti aggravata tkun xtrat il-prodott f’dan l-istess stat, tapplika l-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tal-parti aggravata. Meta l-liġi applikabbli ma tkunx tista’ tiġi ddeterminata fuq il-bażi tal-kriterji stabbiliti f’dan il-paragrafu, tapplika l-liġi tal-istat tal-post tan-negozju tal-persuna responsabbli għad-dannu, sakemm ir-rikorrent ma jibbażax it-talba tiegħu fuq il-liġi tal-istat fejn ikun seħħ id-dannu.

Il-liġi applikabbli għall-obbligi li jirriżultaw b’rabta mad-dannu tiddetermina l-kundizzjonijiet tar-responsabbiltà ċivili, il-firxa tagħha, il-persuna responsabbli u l-kundizzjonijiet għall-eżenzjoni mir-responsabbiltà ċivili.

F’konformità mal-Artikolu 1.44 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, il-liġi applikabbli għal talbiet għal kumpens ta’ dannu kkawżat fi żmien inċident tiġi ddeterminata f’konformità mal-Konvenzjoni ta’ The Hague dwar il-Liġi Applikabbli għall-Inċidenti tat-Traffiku.

F’konformità mal-Artikolu 1.45 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, it-talbiet għal kumpens ta’ dannu kkawżat lil drittijiet personali mhux fi proprjetà mill-midja tal-massa huma rregolati, skont l-għażla tal-parti aggravata, bil-liġi tal-istat fejn tkun tinsab ir-residenza abitwali jew il-post tan-negozju tal-parti aggravata jew fejn ikun seħħ id-dannu, jew bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali jew tal-post tan-negozju tal-persuna li tikkawża d-dannu. Id-dritt ta’ risposta (ċaħda) huwa soġġett għal-liġi tal-istat fejn issir il-pubblikazzjoni inkwistjoni jew li minnu xxandret ix-xandira inkwistjoni fuq ir-radju jew fuq it-televiżjoni.

F’konformità mal-Artikolu 1.46 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, it-talbiet għal kumpens ta’ dannu kkawżat minn kompetizzjoni inġusta huma rregolati bil-liġi tal-istat li fis-suq tiegħu jkunu seħħew l-effetti negattivi tal-kompetizzjoni inġusta. Jekk il-kompetizzjoni inġusta tkun affettwat l-interessi ta’ individwu biss, il-liġi applikabbli tkun dik tal-istat fejn ikun jinsab il-post tan-negozju tal-parti aggravata.

Japplikaw ukoll ir-regoli tar-Regolament Ruma II.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

F’konformità mal-Artikolu 1.15 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, ċittadini barranin fir-Repubblika tal-Litwanja għandhom l-istess kapaċità ġuridika ċivili bħaċ-ċittadini tar-Repubblika tal-Litwanja. L-eċċezzjonijiet għal din ir-regola jistgħu jiġu stabbiliti bil-liġijiet tar-Repubblika tal-Litwanja. Il-ħin tat-twelid jew tal-mewt ta’ ċittadini barranin jiġi ddeterminat bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tagħhom (l-Artikolu 2.12 tal-Kodiċi) fil-ħin tat-twelid jew tal-mewt. Persuni apolidi fir-Repubblika tal-Litwanja għandhom l-istess kapaċità ġuridika ċivili bħaċ-ċittadini tar-Repubblika tal-Litwanja. L-eċċezzjonijiet individwali għal din ir-regola jistgħu jiġu stabbiliti bil-liġijiet tar-Repubblika tal-Litwanja. Il-ħin tat-twelid jew tal-mewt ta’ persuni apolidi jiġi ddeterminat bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tagħhom fil-ħin tat-twelid jew tal-mewt.

Skont l-Artikolu 1.16 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, il-kapaċità ċivili ta’ ċittadini barranin u ta’ persuni apolidi tiġi ddeterminata bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tagħhom. Jekk dawn il-persuni ma jkollhomx residenza abitwali jew din ma tkunx tista’ tiġi ddeterminata b’ċertezza, il-kapaċità ġuridika tagħhom tiġi ddeterminata f’konformità mal-liġi tal-istat fejn ikunu daħlu għat-tranżazzjoni kkonċernata. Jekk persuna tkun tgħix f’aktar minn stat wieħed, tapplika l-liġi tal-istat li miegħu tkun marbuta l-aktar mill-qrib il-persuna. Ċittadini barranin u persuni apolidi li jkunu residenti permanenti fir-Repubblika tal-Litwanja jistgħu jiġu rikonoxxuti bħala persuni inabilitati f’ċerti oqsma jew b’kapaċità ġuridika limitata f’ċerti oqsma jew jistgħu jkunu assistiti fit-teħid ta’ deċiżjonijiet f’konformità mal-proċedura stabbilita bil-liġijiet tar-Repubblika tal-Litwanja. Tibdil fir-residenza abitwali ma għandu l-ebda effett fuq il-kapaċità ġuridika jekk il-kapaċità ġuridika tkun diġà nkisbet qabel it-tibdil fir-residenza abitwali.

F’konformità mal-Artikolu 1.17 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, persuna ma tistax tinvoka inkapaċità skont il-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tagħha jekk kellha l-kapaċità ġuridika skont il-liġi tal-istat fejn tkun ġiet konkluża t-tranżazzjoni, sakemm il-parti l-oħra għat-tranżazzjoni ma kinitx taf jew suppost kienet taf bl-inkapaċità ta’ dik il-persuna skont il-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tagħha. Dawn id-dispożizzjonijiet ma japplikawx għal-liġi tal-familja u tas-suċċessjoni u lanqas għad-drittijiet in rem.

Skont l-Artikolu 1.18 tal-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja, ċittadini barranin u persuni apolidi jiġu rikonoxxuti bħala neqsin jew iddikjarati mejtin f’konformità mal-liġi tal-istat tal-aħħar residenza abitwali magħrufa tagħhom.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Il-filjazzjoni ta’ wild (ir-rikonoxximent, id-determinazzjoni jew il-kontestazzjoni tal-paternità jew tal-maternità) tiġi stabbilita f’konformità mal-liġi tal-istat li l-wild ikun kiseb iċ-ċittadinanza tiegħu mat-twelid jew mal-liġi tal-istat rikonoxxut bħala r-residenza abitwali tal-wild fit-twelid tiegħu jew mal-liġi tar-residenza abitwali ta’ wieħed mill-ġenituri tal-wild jew tal-istat taċ-ċittadinanza tiegħu fil-mument tat-twelid tal-wild, skont liema tkun l-aktar favorevoli għall-wild. Il-konsegwenzi tal-istabbiliment tal-filjazzjoni tal-wild jiġu ddeterminati bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tal-wild. Il-kapaċità tal-missier (jew tal-omm) tal-wild li jirrikonoxxi l-paternità (jew il-maternità) tiġi ddeterminata bil-liġi tal-istat fejn ikollu r-residenza abitwali tiegħu fil-mument tar-rikonoxximent tal-paternità (jew tal-maternità). Il-forma tar-rikonoxximent tal-paternità (jew tal-maternità) hija rregolata bil-liġi tal-post ta’ rikonoxximent tal-paternità (jew tal-maternità) jew bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tal-wild (l-Artikolu 1.31 tal-Kodiċi Ċivili). Ir-relazzjonijiet personali u tal-proprjetà bejn it-tfal u l-ġenituri huma rregolati bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tal-wild. Jekk l-ebda wieħed mill-ġenituri tal-wild ma jkun abitwalment residenti fl-istat tar-residenza abitwali tal-wild u l-wild u ż-żewġ ġenituri tiegħu jkunu ċittadini tal-istess stat, tapplika l-liġi tal-istat taċ-ċittadinanza tagħhom (l-Artikolu 1.32 tal-Kodiċi Ċivili).

3.4.2 L-adozzjoni

Ir-relazzjonijiet tal-adozzjoni jiġu ddeterminati bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tal-wild. Jekk ikun ċar li l-adozzjoni skont il-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tal-wild li jkun se jiġi adottat ma tkunx se tirriżulta fir-rikonoxximent tal-adozzjoni fl-istat tar-residenza abitwali jew taċ-ċittadinanza tal-ġenitur(i) adottiv(i), tali adozzjoni tkun tista’ sseħħ skont il-liġi ta’ dawk l-istati sakemm ma tkunx tmur kontra l-aħjar interessi tal-wild. Jekk ma jkunx ċar jekk l-adozzjoni hijiex se tiġi rikonoxxuta fi stat ieħor, l-adozzjoni tkun ipprojbita. Ir-relazzjonijiet bejn il-wild adottat, il-ġenitur(i) adottiv(i) tiegħu u l-qraba tagħhom huma rregolati bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tal-ġenitur(i) adottiv(i) (l-Artikolu 1.33 tal-Kodiċi Ċivili).

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Il-kapaċità li persuna tiżżewweġ u kundizzjonijiet oħra taż-żwieġ huma ddeterminati bil-liġi tar-Repubblika tal-Litwanja. Żwieġ għandu jiġi rreġistrat mal-awtoritajiet tar-reġistru ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja jekk mill-anqas wieħed mill-konjuġi jkun abitwalment residenti fil-Litwanja jew mill-anqas wieħed minnhom ikun ċittadin tar-Repubblika tal-Litwanja fil-mument taż-żwieġ. Il-kapaċità li persuna tiżżewweġ u kundizzjonijiet oħra ta’ ċittadini barranin u ta’ persuni apolidi li mhumiex abitwalment residenti fir-Repubblika tal-Litwanja jistgħu jiġu ddeterminati bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali taż-żewġ persuni li jkunu jixtiequ jiżżewġu, sakemm iż-żwieġ ikun rikonoxxut fl-istat tar-residenza abitwali ta’ mill-anqas waħda mill-persuni li jixtiequ jiżżewġu. Żwieġ iċċelebrat legalment fi stat barrani jiġi rikonoxxut fir-Repubblika tal-Litwanja, ħlief meta ż-żewġ konjuġi jkunu abitwalment residenti fir-Repubblika tal-Litwanja miżżewġin fi stat barrani bl-għan li jevitaw l-annullament taż-żwieġ f’konformità mal-liġijiet tar-Repubblika tal-Litwanja (l-Artikolu 1.25 tal-Kodiċi Ċivili). Il-proċedura għall-ikkuntrattar taż-żwieġ hija ddeterminata bil-liġi tal-istat fejn ikun seħħ iż-żwieġ. Żwieġ jiġi rikonoxxut bħala validu wkoll jekk il-proċedura li biha jkun ġie kkuntrattat tkun konsistenti mar-rekwiżiti tal-liġi tal-istat tar-residenza abitwali jew taċ-ċittadinanza ta’ mill-inqas wieħed mill-konjuġi fiż-żmien taż-żwieġ (l-Artikolu 1.26 tal-Kodiċi Ċivili). Ir-relazzjonijiet personali bejn il-konjuġi huma rregolati bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tagħhom. Jekk il-konjuġi jkunu abitwalment residenti fi stati differenti, ir-relazzjonijiet personali tagħhom ikunu rregolati bil-liġi tal-istat tal-aħħar residenza abitwali komuni tagħhom. Jekk il-konjuġi ma jkollhomx residenza abitwali komuni, tapplika l-liġi tal-istat li miegħu jkollhom l-eqreb relazzjonijiet personali l-konjuġi. Jekk ma jkunx possibbli li jiġi ddeterminat ma’ liema stat ikollhom l-eqreb relazzjonijiet personali l-konjuġi, tapplika l-liġi tal-istat fejn ikun seħħ iż-żwieġ (l-Artikolu 1.27 tal-Kodiċi Ċivili).

3.5.2 oppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

Mhumiex regolati.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

F’konformità mal-Artikolu 1.29 tal-Kodiċi Ċivili, is-separazzjoni legali u d-divorzju huma rregolati bil-liġi tar-residenza abitwali tal-konjuġi. Jekk il-konjuġi ma jkollhomx residenza abitwali komuni, tapplika l-liġi tal-istat tal-aħħar residenza abitwali komuni tagħhom jew, fin-nuqqas ta’ din, il-liġi tal-istat tal-qorti li tistħarreġ il-kawża. Jekk il-liġi tal-istat taċ-ċittadinanza taż-żewġ konjuġi tipprojbixxi d-divorzju jew tistabbilixxi kundizzjonijiet speċjali għad-divorzju, iż-żwieġ jista’ jiġi xolt f’konformità mal-liġijiet tar-Repubblika tal-Litwanja meta wieħed mill-konjuġi jkun ukoll ċittadin tar-Repubblika tal-Litwanja jew ikun abitwalment residenti fir-Repubblika tal-Litwanja.

Japplikaw ukoll ir-regoli tar-Regolament tal-Kunsill (UE) Nru 1259/2010 tal-20 ta’ Diċembru 2010 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-liġi applikabbli għad-divorzju u għas-separazzjoni legali (Ruma III).

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Il-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet ta’ manteniment tal-familja hija ddeterminata f’konformità mal-Konvenzjoni ta’ The Hague tat-2 ta’ Ottubru 1973 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi ta’ Manteniment (l-Artikolu 1.36 tal-Kodiċi Ċivili).

Japplika wkoll il-Protokoll ta’ The Hague tat-23 ta’ Novembru 2007 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi ta’ Manteniment.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

F’konformità mal-Artikolu 1.28 tal-Kodiċi Ċivili, l-istatus legali ta’ proprjetà matrimonjali jiġi ddeterminat bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tal-konjuġi. Jekk il-konjuġi jkunu abitwalment residenti ta’ stati differenti, tkun tapplika l-liġi tal-istat taċ-ċittadinanza taż-żewġ konjuġi. Meta l-konjuġi jkunu ċittadini ta’ stati differenti u qatt ma kellhom residenza abitwali komuni, tkun tapplika l-liġi tal-istat fejn ikun seħħ iż-żwieġ. L-istatus legali tal-proprjetà matrimonjali skont il-kuntratti jiġi ddeterminat bil-liġi tal-istat magħżul bi ftehim bejn il-konjuġi. F’dan il-każ, il-konjuġi jistgħu jagħżlu l-liġi tal-istat tar-residenza abitwali attwali jew futura jew il-liġi tal-istat fejn ikun seħħ iż-żwieġ jew li tiegħu jkun ċittadin wieħed mill-konjuġi. Ftehim bejn il-konjuġi dwar il-liġi applikabbli jitqies validu jekk ikun jissodisfa r-rekwiżiti tal-liġi tal-istat tal-għażla tagħhom jew tal-istat fejn ikun ġie konkluż il-ftehim. Il-liġi applikabbli magħżula bi ftehim tista’ tiġi invokata kontra terzi biss jekk it-terzi kienu jew suppost kienu jafu b’dan il-fatt. Il-liġi applikabbli magħżula bi ftehim bejn il-konjuġi tista’ tintuża sabiex tiġi solvuta tilwima rigward drittijiet in rem fi proprjetà immobbli biss meta jkunu ġew issodisfati r-rekwiżiti għar-reġistrazzjoni pubblika ta’ dik il-proprjetà u għad-drittijiet in rem fi proprjetà immobbli fl-istat fejn tkun tinsab il-proprjetà immobbli. Ftehim bejn il-konjuġi rigward tibdil fl-istatus legali tal-proprjetà huwa rregolat bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tal-konjuġi fiż-żmien tat-tali tibdil. Jekk, fiż-żmien tat-tibdil tal-istatus legali, il-konjuġi jkunu għexu fi stati differenti, tapplika l-liġi tal-istat tal-aħħar residenza abitwali komuni tagħhom jew, fin-nuqqas ta’ residenza abitwali bħal din, il-liġi li tiddetermina r-relazzjoni tal-proprjetà bejn il-konjuġi.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Il-kapaċità ta’ testatur li jfassal, jimmodifika jew iħassar testment hija ddeterminata bil-liġi tal-istat tar-residenza abitwali tat-testatur. Jekk persuna ma kellhiex residenza abitwali jew din ma tkunx tista’ tiġi stabbilita, il-kapaċità li persuna tfassal testment tkun iddeterminata bil-liġi tal-istat fejn it-testment ikun tfassal (l-Artikolu 1.60 tal-Kodiċi Ċivili). Il-forma ta’ testment, l-emenda jew ir-revoka tiegħu huma rregolati bil-liġi tal-istat fejn ikunu tfasslu tali atti. Testment, l-emenda jew ir-revoka tiegħu jitqiesu validi wkoll jekk il-forma ta’ dawn l-atti tkun tissodisfa r-rekwiżiti tal-liġi tal-istat tar-residenza abitwali jew taċ-ċittadinanza tat-testatur fiż-żmien meta l-atti jkunu ġew eżegwiti jew tal-istat tal-post ta’ residenza tiegħu fiż-żmien meta l-atti jkunu ġew eżegwiti jew tal-mewt tiegħu. Testment dwar proprjetà immobbli, kif ukoll il-modifika jew ir-revoka tiegħu, jitqies validu jekk il-forma tiegħu tkun konformi mal-liġi tal-istat fejn tkun tinsab il-proprjetà immobbli (l-Artikolu 1.61 tal-Kodiċi Ċivili). F’konformità mal-Artikolu 1.62 tal-Kodiċi Ċivili, il-liġi tal-istat fejn il-persuna deċeduta kienet abitwalment residenti fiż-żmien tal-mewt tagħha tapplika għas-suċċessjonijiet għajr għal dawk relatati ma’ suċċessjoni rigward proprjetà immobbli. Ir-relazzjonijiet ta’ suċċessjoni rigward proprjetà immobbli huma soġġetti għal-liġi tal-istat fejn tkun tinsab il-proprjetà immobbli. Jekk is-suċċessjoni tkun seħħet wara l-mewt ta’ ċittadin tar-Repubblika tal-Litwanja, il-werrieta tiegħu li jirrisjedu fir-Repubblika tal-Litwanja u li huma intitolati għal sehem riżervat tal-patrimonju, irrispettivament mil-liġi applikabbli, jirtu dak is-sehem f’konformità mal-liġi tar-Repubblika tal-Litwanja, ħlief fir-rigward tal-proprjetà immobbli. Jekk, skont il-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet ta’ suċċessjoni, il-proprjetà ma tkunx tista’ tiġi ttrasferita fi stat barrani fin-nuqqas ta’ werrieta oħra u l-proprjetà tkun tinsab fil-Litwanja, il-proprjetà inkwistjoni fil-Litwanja tiġi ttrasferita għas-sjieda tar-Repubblika tal-Litwanja.

Japplikaw ukoll ir-regoli tar-Regolament (UE) Nru 650/2012 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-4 ta’ Lulju 2012 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet u l-aċċettazzjoni u l-infurzar ta’ strumenti awtentiċi fil-qasam tas-suċċessjonijiet u dwar il-ħolqien ta’ Ċertifikat Ewropew tas-Suċċessjoni.

3.8 Proprjetà reali

F’konformità mal-Artikolu 1.48 tal-Kodiċi Ċivili, is-sjieda ta’ proprjetà immobbli u mobbli u d-drittijiet oħra f’tali proprjetà huma ddeterminati bil-liġi tal-istat fejn tkun tinsab il-proprjetà fiż-żmien tat-tibdil tal-istatus legali tagħha. Il-proprjetà tiġi rikonoxxuta bħala immobbli jew mobbli skont il-liġi tal-istat fejn tkun tinsab. Ir-reġistrazzjoni uffiċjali tas-sjieda u ta’ drittijiet oħra tal-proprjetà hija rregolata bil-liġi tal-istat fejn tkun tinsab il-proprjetà fiż-żmien tar-reġistrazzjoni. Is-sjieda ta’ proprjetà immobbli fil-każ ta’ preskrizzjoni akkwistattiva hija ddeterminata bil-liġi tal-istat fejn tkun tinsab il-proprjetà.

3.9 Insolvenza

Jekk jogħġbok innota li l-verżjoni bil-lingwa oriġinali ta' din il-paġna ġiet emendata reċentement. Il-verżjoni tal-lingwa li qed tara bħalissa attwalment qed tiġi ppreparata mit-tradutturi tagħna.

Il-liġi ta' liema pajjiż tapplika? - Lussemburgu

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Ma jeżistix kodiċi ta’ dritt internazzjonali privat Lussemburgiż. Id-dispożizzjonijiet dwar il-kunflitti tal-liġijiet fid-dritt intern huma mferrxin f’diversi kodiċijiet u liġijiet speċjali. Is-suġġett huwa rregolat l-aktar minn konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali kif ukoll minn strumenti Ewropej ta’ liġijiet sekondarji.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Numru importanti ta’ regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet ġejjin minn konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali li l-Lussemburgu huwa parti fihom. Il-maġġoranza tal-konvenzjonijiet huma dawk li ġew imfassla fi ħdan il-konferenza tal-Aja tad-dritt internazzjonali privat.

Rendikont ta’ dawn il-konvenzjonijiet jista’ jiġi kkonsultat fuq is-sit tal-Konferenza tal-Aja.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Ċerti konvenzjonijiet bilaterali fihom regoli dwar il-kunflitti tal-liġijiet. Għal aktar dettalji kkonsulta s-sit web Legilux.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Fir-rigward tal-istat tal-persuni, l-imħallef iqajjem il-kunflitt tal-liġijiet ex officio. Dan mhuwiex il-każ jekk il-partijiet għandhom l-għażla tal-liġi applikabbli, bħal pereżempju f’materji kuntrattwali, minħabba l-prinċipju tal-libertà tal-għażla tal-liġi applikabbli mill-partijiet. F’dan il-każ, l-imħallef iqajjem ir-regola tal-kunflitt tal-liġijiet ex officio biss jekk tkun tirrigwarda sitwazzjoni ta’ frodi kkaratterizzata mil-liġi.

L-imħallef li il-kwistjoni tkun tressqet quddiemu japplika b’mod awtomatiku l-liġi nazzjonali tiegħu jekk il-partijiet ma jkunux talbu l-applikazzjoni ta’ liġi barranija.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Fil-Lussemburgu, fl-oqsma mhux koperti minn konvenzjoni internazzjonali jew minn regolament Ewropew, li jeskludu speċjalment ir-rinvijju, il-ġurisprudenza taċċetta r-rinvijju b’mod limitat. Jekk ir-rinvijju fil-mument tal-applikazzjoni tar-regola tal-kunflitt jindika l-liġi tal-imħallef li l-kwistjoni tinsab quddiemu, ir-rinvijju jiġi ammess, iżda jieqaf hemm. Huwa kkunsidrat li jindika l-liġi sostantiva tal-imħallef li l-kwistjoni tinsab quddiemu.

Ir-rinviju huwa eskluż fil-materji fejn il-partijiet għandhom il-libertà tal-għażla tal-liġi applikabbli.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Il-bidla fiċ-ċirkostanzi tal-każ hija l-ipoteżi fejn, b’tibdil fl-element tal-fattur ta’ konnessjoni li jindika l-liġi applikabbli, kwistjoni tiġi mressqa suċċessivament quddiem żewġ sistemi legali differenti. Huwa deskritt bħala kunflitt tal-liġijiet matul iż-żmien minħabba tibdil fil-fattur ta' konnessjoni.

Għalhekk fil-Lussemburgu tiġi applikata l-liġi l-ġdida b’effetti futuri ta’ kwistjoni li seħħet fil-passat b’kunsiderazzjoni tal-effetti li jippersistu. Madankollu l-liġi l-ġdida li tindika r-regola tal-kunflitt tiġi applikata meta jkun hemm tibdil f’sitwazzjoni li seħħet taħt il-liġi antika li dak iż-żmien kienet applikabbli.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Jeżistu ipoteżi fejn l-imħallef li quddiemu tinsab il-kwistjoni jrid japplika l-liġi nazzjonali tiegħu anke jekk ir-regola tal-kunflitt tal-liġijiet tagħti l-kompetenza lil liġi oħra:

• L-impossibiltà li tinstab il-liġi barranija applikabbli
• F’każ ta’ persuni apolidi
• Fin-nuqqas ta’ soluzzjoni mil-liġi barranija
• F’każ ta’ teħid ta’ miżuri provviżorji urġenti
• Meta l-liġi barranija tmur kontra l-ordni pubblika tal-Istat tal-qorti konċernata

Meta minħabba dispożizzjonijiet ta’ applikazzjoni immedjata l-imħallef japplika xorta waħda l-liġi tal-post:

• Liġijiet ta’ proċedura u liġijiet ta’ organizzazzjoni ġudizzjarja
• Dispożizzjonijiet legali li jirregolaw il-protezzjoni tal-ħaddiema u dawk li jirregolaw il-kera
• Il-protezzjoni legali tal-konsumaturi
• Fl-aħħar nett, jekk l-applikazzjoni tal-liġi tal-imħallef li il-kwistjoni tinsab quddiemu tiġi miċħuda miż-żewġ partijiet bi skop li jidher ċarament frawdolenti biex tapplika liġi barranija b’mod artifiċjali, l-imħallef għandu jirrifjuta li jikkunsidra din il-liġi u jerġa’ japplika l-liġi nazzjonali tiegħu.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Peress li fil-Lussemburgu l-liġi barranija tikkostitwixxi, għall-imħallef Lussemburgiż, fatt, fil-prinċipju min jallega fatt irid iġib prova tiegħu. Għalhekk hija r-responsabbiltà tal-partijiet u aktar preċiżament għal dik li għandha talba soġġetta għal liġi barranija li għandha ġġib il-provi.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Fil-prinċipju l-obbligi kuntrattwali huma regolati mill-volontà espressa mill-partijiet, flimkien mal-ħarsien tad-dispożizzjonijiet obbligatorji tal-ordni pubblika u kontra l-frodi skont il-liġi.

Fin-nuqqas ta’ għażla espressa mill-partijiet, japplikaw id-dispożizzjonijiet tal-konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 u tar-Regolament Nru 593/2008 tas-17 ta’ Ġunju 2008. F’din it-tieni ipoteżi, l-imħallef japplika l-aktar liġi xierqa oġġettivament.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Fil-prinċipju l-obbligi kuntrattwali huma regolati mil-liġi tal-post fejn seħħ il-fatt li kkawża l-ħsara jew li ta lok għall-obbligu, sakemm ma jkunx hemm liġi oħra li għandha rabta aktar mill-qrib mal-fatti jew tapplika xi konvenzjoni internazzjonali.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Fil-prinċipju, l-istatut personali huwa soġġett għal-liġi nazzjonali tal-persuna fiżika, bl-eċċezzjoni ta' kriterji emerġenti bħar-residenza abitwali tal-partijiet konċernati u l-aktar dik tal-minuri konċernati. Dan jgħodd ukoll għal kif jintgħażel l-isem, kif jinkiteb u l-kundizzjonijiet tal-bidla tal-isem għaliex dan huwa parti mill-istat tal-persuna.

Il-kapaċità ġenerali biex jingħadda att ġuridiku kif ukoll il-kapaċità li wieħed jibda proċedimenti legali huma regolati mil-liġi nazzjonali tal-persuna konċernata. Madankollu, il-locus standi huwa regolat mil-liġi applikabbli għal dan id-dritt, minħabba li huwa bbażat fil-fond fuq il-liġi. Fi kwistjonijiet kuntrattwali din ir-regola hija kemxejn differenti, għaliex il-kontroparti in bona fide tkun ġiet sorpriża minn kawża ta’ inkapaċità mhux magħrufa fil-pajjiż fejn seħħ l-obbligu. Għalhekk huwa ammess illi l-liġi nazzjonali ċċedi quddiem il-liġi tal-post ta’ eżekuzzjoni.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Fil-Lussemburgu, f’dak li għandu x’jaqsam mal-filjazzjoni leġittima, hija l-liġi illi tirregola ż-żwieġ li tapplika, jiġifieri l-liġi nazzjonali komuni tal-ġenituri, jew inkella l-liġi tad-domiċilju komuni, jew il-liġi tal-lex fori.

Dak kollu li għandu x’jaqsam mal-istabbiliment tar-rabta tal-filjazzjoni naturali huwa regolat mil-liġi nazzjonali tal-minuri.

Dwar in-natura tal-provi biex tiġi stabbilita l-filjazzjoni, il-kundizzjonijiet meħtieġa għar-rikonoxximent, il-preskrizzjoni u d-dekadenza għall-kontestazzjoni tal-filjazzjoni u l-mezzi ta’ difiża kontra t-talba, tapplika l-liġi nazzjonali tal-minuri.

3.4.2 L-adozzjoni

- Kundizzjonijiet tal-adozzjoni

Fil-prinċipju, skont l-Artikolu 370 tal-Kodiċi Ċivili, il-kundizzjonijiet meħtieġa għall-adozzjoni huma regolati mil-liġi nazzjonali ta’ wieħed jew taż-żewġ persuni li jkunu se jadottaw. Jekk iż-żewġ konjuġi li jkunu se jadottaw ikunu ta’ nazzjonalitajiet differenti, tapplika l-liġi tar-residenza abitwali komuni tagħhom meta’ jkunu ressqu t-talba. Il-kundizzjonijiet meħtieġa biex persuna tiġi adottata jibqgħu, fil-prinċipju, regolati mil-liġi nazzjonali tal-persuna adottata. Hemm eċċezzjoni għal dan il-prinċipju, jiġifieri meta l-adozzjoni tagħti ċ-ċittadinanza tal-adottant lill-persuna adottata. F'dan il-każ il-kundizzjonijiet huma regolati mil-liġi nazzjonali tal-adottant.

- L-effetti tal-adozzjoni

Hija l-liġi nazzjonali ta’ wieħed jew taż-żewġ adottanti li tirregola l-effetti tal-adozzjoni. Jekk l-adozzjoni ssir minn żewġ konjuġi ta’ nazzjonalitajiet differenti jew apolidi, jew jekk wieħed mill-konjuġi biss ikun persuna apolida, tapplika l-liġi tar-residenza abitwali komuni tagħhom fil-mument meta sseħħ l-adozzjoni.

F’każ ta’ adozzjonijiet barranin jista’ jkun hemm kunflitt bejn ir-regoli ta’ kompetenza promulgati mil-liġi nazzjonali tal-adottant u tal-persuna adottata rispettivament. F'dan il-każ l-adozzjoni tiġi konkluża u tkun valida jekk jiġu mħarsa l-forom previsti mil-liġi tal-pajjiż fejn seħħet l-adozzjoni u saret quddiem l-awtoritajiet kompetenti indikati minn din l-istess liġi.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

- Il-kundizzjonijiet għall-validità ta’ żwieġ

Il-kundizzjonijiet formali huma fil-prinċipju regolati mil-liġi tal-post fejn ġie ċċelebrat iż-żwieġ.

Biex żwieġ ikun validu, skont il-konvenzjoni tal-Aja tal-14 ta’ Marzu 1978 dwar id-dikjarazzjoni u r-rikonoxximent tal-validità taż-żwiġijiet, iridu jiġu mħarsa l-kundizzjonijiet sostantivi previsti mil-liġijiet interni ta’ kull wieħed mill-konjuġi. Il-liġijiet interni huma dawk indikati mir-regoli ta’ kunflitt tal-liġijiet tal-Istat fejn ġie ċċelebrat iż-żwieġ. Imbagħad jeħtieġ ukoll illi, bil-kundizzjoni illi konjuġi minnhom ikollu n-nazzjonalità ta’ dan l-Istat jew ikollu r-residenza abitwali tiegħu hemmhekk, jiġu mħarsa l-kundizzjonijiet sostantivi mitluba mil-liġi tal-Istat fejn ġie ċċelebrat iż-żwieġ. Il-liġi li tirregola l-kundizzjonijiet għall-validità taż-żwieġ tapplika wkoll għall-kundizzjonijiet sostantivi għall-kawża ta’ annullament taż-żwieġ.

Għaż-żwiġijiet barranin, hemm il-preżunzjoni ta’ validità jekk iċ-ċertifikat taż-żwieġ ikun redatt skont ir-rekwiżiti tal-forma stabbilita mil-liġi tal-post fejn ġie ċċelebrat. Ir-rikonoxximent jista’ jiġi rifjutat jekk iż-żwieġ iċċelebrat barra l-pajjiż ikun manifestament inkompatibbli mal-ordni pubblika nazzjonali tal-Lussemburgu.

- L-effetti taż-żwieġ

Fin-nuqqas ta’ nazzjonalità komuni, l-effetti fil-Lussemburgu jiġu regolati fil-prinċipju mil-liġi tad-domiċilju komuni tal-konjuġi, jiġifieri l-post fejn il-koppja tkun effettivament stabbilita.

3.5.2 Koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

M’hemmx regoli speċifiċi dwar il-konflitt ta’ liġijiet għall-unjoni tal-liġi komuni jew il-koabitazzjoni sa fejn, skont il-liġi Lussemburgiża, ir-relazzjonijiet bejn il-koppji mhux miżżewġin li jgħixu flimkien jikkostitwixxu sitwazzjoni de facto.

Il-liġi applikabbli għas-sħubiji ċivili konklużi fil-Lussemburgu hija l-”lex fori”.

Tista’ ssir iskrizzjoni fir-reġistru ċivili, għas-sħab li rreġistraw is-sħubija tagħhom barra l-pajjiż, jekk iż-żewġ partijiet kienu jissodisfaw, fid-data tal-konklużjoni tas-sħubija barra l-pajjiż, il-kundizzjonijiet previsti fl-Artikolu 4. Ladarba s-sħubija barranija tiġi rikonoxxuta l-Lussemburgu hija tgawdi mill-istess vantaġġi mogħtija lis-sħubiji Lussemburgiżi.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Jekk il-konjuġi jkunu tal-istess nazzjonalità, id-divorzju u s-separazzjoni personali jkunu regolati mil-liġi nazzjonali tagħhom it-tnejn. Fil-każ kuntrarju, hija l-liġi tad-domiċilju komuni tagħhom illi tapplika. Jekk l-anqas dawn iż-żewġ kriterji ma jgħoddu f’dan il-każ, tapplika l-”lex fori”.

Dawn ir-regoli japplikaw ukoll għall-ammissibiltà tad-divorzju b'mod ġenerali, għall-kawżi, għall-effetti u għall-miżuri kumplimentari tiegħu.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Skont l-Artikolu 15 tar-Regolament (KE) Nru 4/2009 dwar l-obbligi ta’ manteniment, il-liġi applikabbli hija ddeterminata skont il-Protokoll tal-Aja tat-23 ta’ Novembru 2007 dwar l-irkupru internazzjonali ta’ appoġġ tat-tfal u forom oħra ta’ manteniment familjari. Il-prinċipju huwa dak tal-applikazzjoni tal-liġi tal-Istat tar-residenza abitwali tal-kreditur tal-manteniment, iżda l-partijiet jistgħu jagħżlu, bi ftehim reċiproku, li, għal proċedimenti li diġà qegħdin fis-seħħ, jinnominaw il-liġi tal-forum jew waħda mil-liġijiet li ġejjin:

a) il-liġi ta’ kwalunkwe Stat li xi waħda mill-partijiet tkun ċittadina tiegħu meta ssir in-nomina;

b) il-liġi tal-Istat tar-residenza abitwali ta’ kwalunkwe parti fiż-żmien tan-nomina;

c) il-liġi magħżula mill-partijiet kif applikabbli, jew il-liġi fil-fatt applikata, għar-reġim tal-proprjetà tagħhom;

d) il-liġi magħżula mill-partijiet kif applikabbli, jew il-liġi fil-fatt applikata, għad-divorzju jew is-separazzjoni legali tagħhom.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Ir-reġim matrimonjali huwa sottomess għal-liġi interna magħżula mill-konjuġi qabel iż-żwieġ.

Jekk, fil-mument tal-konklużjoni taż-żwieġ, il-konjuġi ma jkunux għamlu għażla, il-liġi applikabbli tiġi determinata skont il-konvenzjoni tal-Aja tal-14 ta’ Marzu 1978 dwar id-dikjarazzjoni u r-rikonoxximent tal-validità taż-żwieġ.

Skont il-konvenzjoni tal-Aja tal-14 ta’ Marzu 1978 il-konjuġi jistgħu jagħżlu waħda biss minn dawn il-liġijiet li ġejjin:

1. il-liġi tal-Istat li wieħed mill-konjuġi jkun ċittadin tiegħu fil-mument tal-għażla; 
2. il-liġi tal-Istat li wieħed mill-konjuġi jkollu r-residenza abitwali fit-territorju tiegħu fil-mument tal-għażla; 
3. Il-liġi tal-ewwel Stat li wieħed mill-konjuġi jkun se jistabbilixxi residenza abitwali ġdida fit-territorju tiegħu wara ż-żwieġ.

Il-liġi magħżula mbagħad tapplika għall-beni kollha tagħhom.

Madankollu, sew jekk il-konjuġi jkunu għażlu l-liġi skont il-punti preċedenti u sew jekk le, huma jkunu jistgħu jagħżlu, f’dak li għandu x’jaqsam mal-propjetà immobbli jew xi ftit minnhom, il-liġi tal-post fejn tinsab il-propjetà immobbli. Huma jistgħu jiddeċiedu wkoll illi l-propjetà immobbli li jkunu se jixtru wara tiġi regolata mil-liġi tal-post fejn tkun tinsab.

F’każ ta’ nuqqas ta’ għażla mill-partijiet l-imħallef ikollu jara liema kienet l-għażla taċita tagħhom. Hemm preżunzjoni għal-liġi interna tal-Istat li fuq it-territorju tiegħu jistabbilixxu l-ewwel residenza abitwali tagħhom wara ż-żwieġ.

Madankollu, fil-każijiet li ġejjin, ir-reġim matrimonjali huwa sottomess, f’konformità mal-Konvenzjoni tal-Aja tal-14 ta’ Marzu 1978, għal-liġi interna tal-Istat tan-nazzjonalità komuni tal-konjuġi:

1. jekk id-dikjarazzjoni prevista mill-Artikolu 5 tkun saret minn dan l-Istat u l-effett tagħha ma jkunx eskluż mis-subparagrafu 2 ta’ dan l-Artikolu;          
2. jekk dan l-Istat ma jkunx Parti mill-Konvenzjoni, il-liġi interna tiegħu hija applikabbli skont id-dritt internazzjonali privat tiegħu u jekk il-konjuġi jkunu stabbilew l-ewwel residenza abitwali tagħhom wara ż-żwieġ;

a) fi Stat li għamel id-dikjarazzjoni prevista skont l-Artikolu 5,

jew

b) fi Stat li mhux Parti mill-Konvenzjoni u fejn id-dritt internazzjonali privat jindika wkoll l-applikazzjoni tal-liġi nazzjonali tiegħu;

3. jekk il-konjuġi ma jistabbilux fuq it-territorju tal-istess Stat Membru l-ewwel residenza abitwali tagħhom wara ż-żwieġ.

Fin-nuqqas ta’ residenza abitwali tal-konjuġi fuq it-territorju tal-istess Stat u fin-nuqqas ta’ nazzjonalità komuni, ir-reġim matrimonjali tagħhom jiġi regolat mil-liġi interna tal-Istat li miegħu, ikkunsidrati ċ-ċirkostanzi kollha, għandhom l-aktar rabtiet mill-qrib.

Il-liġi applikabbli tista’ tinbidel b’mod volontarju bil-mod previst mil-liġi l-ġdida magħżula.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Id-dispożizzjonijiet tar-Regolament (UE) Nru 650/2012 tal-4 ta’ Lulju 2012 japplikaw għas-suċċessjonijiet miftuħa mis-17 ta’ Awwissu 2015. L-Artikolu 21 tar-Regolament jistabbilixxi l-liġi tal-Istat li kellu r-residenza abitwali tiegħu fih id-deċedut fil-mument tal-mewt bħala l-liġi applikabbli għas-suċċessjoni fl-intier tagħha.

Is-suċċessjonijiet miftuħa qabel is-17 ta’ Awwissu 2015 jibqgħu regolati mir-regoli Lussemburgiżi dwar il-konflitt tal-liġijiet.

- Is-suċċessjoni ġudizzjarja

Fil-Lussemburgu s-suċċessjoni hija maqsuma f’diversi lottijiet: Lott ta’ propjetà mobbli u lott jew aktar ta’ propjetajiet immobbli. Biex wieħed ikun jaf jekk beni humiex mobbli jew immobbli trid tiġi applikata l-”lex fori”.

Is-suċċessjoni tal-beni mobbli hija regolata prinċipalment mil-liġi tal-aħħar domiċilju tad-decujus dakinhar ta’ mewtu. Id-domiċilju jiġi determinat skont ir-regoli tal-Kodiċi Ċivili.

Is-suċċessjoni tal-propjetà immobbli hija soġġetta għal-liġi tal-Istat tal-post ta’ kull propjetà immobbli.

- Is-suċċessjoni testamentarja

Fil-prinċipju, huwa l-istatus personali li jirregola l-kapaċità ġenerali biex wieħed jiddisponi mill-propjetà “causa mortis”. Madankollu l-inkapaċitajiet speċifiċi jaqgħu taħt il-qasam tal-liġi tas-suċċessjoni. Il-kapaċità ġenerali biex wieħed jiret bis-saħħa tax-xewqa ta’ ħaddieħor taqa’ taħt il-liġi personali.

3.8 Proprjetà reali

Il-propjetà immobbli tiġi determinata b’konformità mad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 3 tal-Kodiċi Ċivili, mil-liġi tal-Istat fejn tinsab il-propjetà. Dan jgħodd ukoll għall-kontenut tad-drittijiet reali fejn jistgħu jiġu affettwati, mill-ħolqien u t-trażmissjoni tagħhom u mir-reġim tal-usucapio.

3.9 Insolvenza

Dak li ma jaqax fil-kamp t’applikazzjoni tar-Regolamenti tal-UE 1346/2000 u 2015/848 fil-qasam ta’ falliment jiġi regolat mil-liġi tal-post fejn infetħu l-proċeduri ta’ falliment.

Din il-liġi tapplika wkoll għall-effetti tal-proċeduri kollettivi miftuħa fil-Lussemburgu u għal dawk iddikjarati barra l-pajjiż. Madankollu, għall-effetti partikolari tal-falliment ta’ waħda mill-partijiet fuq id-drittijiet li jistgħu jiġu invokati mill-kontroparti tagħha, hija l-liġi tal-Istat fejn ġie ddikjarat il-falliment illi tapplika.

Il-kompetenza ta’ din l-imsemmija liġi hija limitata għall-effetti speċifiċi u ma tkoprix l-aspetti kollha tal-operazzjoni affettwata mill-falliment.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Il-liġi applikabbli hija rregolata mill-Att XXVIII tal-2017 dwar id-dritt internazzjonali privat (“l-Att XXVIII tal-2017”). Madankollu, dan japplika biss f'każ li ma jkun hemm l-ebda dispożizzjoni li tikkonċerna l-liġi applikabbli f'regolament tal-Unjoni Ewropea jew trattat internazzjonali.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

L-informazzjoni dwar dan tinstab primarjament fil-paġna web tal-Konferenza tal-Aja dwar id-Dritt Internazzjonali Privat.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

- It-Trattat bejn l-Ungerija u ċ-Ċekoslovakkja dwar l-assistenza legali

- It-Trattat bejn l-Ungerija u l-Jugożlavja dwar l-assistenza legali

- It-Trattat bejn l-Ungerija u r-Rumanija dwar l-assistenza legali

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Iva.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Jekk tapplika liġi barranija, japplikaw ir-regoli sostantivi tal-liġi barranija speċifikata li jirregolaw direttament il-kwistjoni kkonċernata. Jekk il-liġi barranija applikabbli tiġi ddeterminata skont in-nazzjonalità u l-liġi barranija tirreferi għal-liġi Ungeriża, tapplika l-liġi sostantiva Ungeriża, filwaqt li jekk il-liġi barranija tirreferi għal-liġi ta’ pajjiż terz, tapplika l-liġi sostantiva ta’ dak il-pajjiż terz.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Kwalunkwe bidla fil-fatturi li jiddeterminaw il-liġi applikabbli taffettwa r-relazzjonijiet legali ffurmati b’mod validu skont il-liġi applikabbli qabel il-bidla biss jekk l-Att XXVIII tal-2017 jipprevedi b’mod espliċitu li jsir hekk.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

L-applikazzjoni ta’ liġi barranija li skont l-Att XXVIII tal-2017 titqies li tkun applikabbli, tmur kontra l-politika pubblika Ungeriża u għalhekk ma tistax tiġi applikata jekk, f’dak il-każ partikolari, dan jirriżulta fi ksur ovvju u serju tal-valuri fundamentali u l-prinċipji kostituzzjonali tal-ordinament ġuridiku Ungeriż. Jekk il-ksur tal-ordni pubbliku ma jistax jiġi evitat b’mod ieħor, id-dispożizzjonijiet tal-liġi Ungeriża japplikaw minflok id-dispożizzjoni tal-liġi barranija mwarrba.

Irrispettivament mil-liġi li tirregola l-kwistjoni, iridu jiġu applikati id-dispożizzjonijiet tal-liġi Ungeriża li n-natura prevalenti tagħhom hija stabbilita b’mod ċar mill-kontenut u l-għan tagħhom (regoli mandatorji). Ir-regoli mandatorji skont il-liġijiet ta’ stati oħrajn jistgħu jiġu kkunsidrati biss jekk ikun hemm rabta mill-qrib u jkunu deċiżivi għall-finijiet tal-eżami tal-fatti.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Il-qorti tistabbilixxi l-kontenut tal-liġi barranija ex officio u tuża kull mezz meħtieġ. Hija tista’ tibgħat talba lill-awtoritajiet barranin fuq il-bażi ta’ ftehim internazzjonali, u tikkunsidra s-sottomissjonijiet tal-partijiet jew l-opinjonijiet tal-esperti. Għal dan il-għan hija tista’ wkoll tikkonsulta l-ministru tal-ġustizzja.

Jekk il-kontenut tal-liġi barranija ma jkunx jista' jiġi stabbilit fi żmien raġonevoli, tapplika l-liġi Ungeriża. Jekk il-fatti tal-kwistjoni ma jistgħux jiġu ġġudikati abbażi tal-liġi Ungeriża, tapplika l-liġi barranija li tkun l-eqreb għal-liġi applikabbli.

Il-ministru tal-ġustizzja jippreżenta ċertifikati dwar il-liġi Ungeriża u l-ġurisprudenza għal użu f'pajjiż ieħor.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Id-dispożizzjonijiet tal-Att XXVIII tal-2017 japplikaw għal relazzjonijiet legali li ma jkunux suġġetti għar-Regolament (KE) 593/2008 (ir-Regolament Ruma I).

Il-liġi applikabbli għall-kuntratt hija l-liġi magħżula mill-partijiet għall-kuntratt kollu jew għal parti minnu biss. Jekk l-għażla tal-liġi ma tkunx espliċita, din trid tiġi stabbilita b’mod ċar mid-dispożizzjonijiet tal-kuntratt jew miċ-ċirkostanzi tal-każ. L-għażla tal-liġi applikabbli trid issir qabel l-iskadenza tat-terminu stabbilit mill-qorti fl-ewwel seduta.

Il-partijiet jistgħu jaqblu li jagħżlu liġi oħra li tapplika għall-kuntratt minflok dak applikat qabel. Dan il-fatt ma jaffettwax il-validità tal-kuntratt skont il-liġi li tirregola l-validità formali.

Jekk il-kuntratt ikun marbut mal-liġi ta’ stat wieħed biss, l-għażla tal-liġi ma tistax tippreġudika l-applikazzjoni ta’ dispożizzjonijiet tal-liġi ta’ dak il-pajjiż li ma jistgħux jiġu derogati bi ftehim.

Fin-nuqqas ta’ għażla tal-liġi, il-liġi applikabbli tkun dik tal-pajjiż li l-elementi essenzjali tar-relazzjoni kuntrattwali partikolari jkollhom l-iktar konnessjoni mill-qrib miegħu.

L-eżistenza u l-validità ta' kuntratt, jew ta' kwalunkwe terminu ta’ kuntratt, jiġu ddeterminati mil-liġi li tirregolah skont l-Att XXVIII tal-2017 li kieku l-kuntratt jew it-terminu kien ikun validu.

Kuntratt li s-suġġett tiegħu jkun dritt in rem fuq proprjetà immobbli jew kiri ta’ proprjetà immobbli jkun suġġett għar-rekwiżiti tal-forma tal-liġi tal-pajjiż fejn tinsab il-proprjetà, jekk dawk ir-rekwiżiti japplikaw irrispettivament mill-pajjiż fejn ikun ġie konkluż il-kuntratt u irrispettivament mil-liġi li tirregola l-kuntratt, u dawk ir-rekwiżiti ma jistgħux jiġu derogati bi qbil.

Ir-regoli dwar il-kuntratti japplikaw mutatis mutandis għad-dikjarazzjonijiet unilaterali.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Id-dispożizzjonijiet tal-Att XXVIII tal-2017 japplikaw għar-relazzjonijiet legali li ma jkunux suġġetti għar-Regolament (KE) 864/2007 (ir-Regolament Ruma II). Persuna li titlob kumpens tista’ tagħżel liġi skont l-Artikoli 7 tar-Regolament Ruma II qabel ma jiskadi t-terminu stabbilit mill-qorti fl-ewwel seduta.

Għall-obbligi legali mhux kuntrattwali, il-liġi applikabbli hija dik tal-Istat li l-effett tal-fatt legali li joħloq l-obbligu jkun immaterjalizza ruħu fit-territorju tiegħu. Jekk ir-residenza abitwali jew l-uffiċċju rreġistrat tal-kreditur u d-debitur fir-relazzjoni legali jkun jinsab fl-istess pajjiż fil-mument meta l-effett tal-fatt legali li joħloq l-obbligu jkun immaterjalizza ruħu, tapplika l-liġi ta’ dak il-pajjiż. Jekk ir-relazzjoni mhux kuntrattwali tkun marbuta mill-qrib ma’ relazzjoni legali oħra li kienet diġà ġiet konkluża bejn il-partijiet, il-liġi li tirregola r-relazzjoni legali preċedenti tapplika wkoll għar-relazzjoni mhux kuntrattwali.

Wara l-ħolqien tal-obbligu mhux kuntrattwali, il-partijiet jistgħu jagħżlu l-liġi li tirregolah. Jekk l-għażla tal-liġi ma tkunx espliċita, din trid tiġi stabbilita b’mod ċar miċ-ċirkostanzi tal-każ. Il-liġi applikabbli tista’ tintgħażel qabel l-iskadenza tat-terminu stabbilit mill-qorti fl-ewwel seduta. Jekk ir-relazzjoni legali tkun marbuta mal-liġi ta’ stat wieħed biss, l-għażla tal-liġi ma tistax tippreġudika l-applikazzjoni ta’ dispożizzjonijiet tal-liġi ta’ dak il-pajjiż li ma jistgħux jiġu derogati bi qbil.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Il-kapaċità legali u d-drittijiet tal-personalità tal-persuni jridu jiġu ddeterminati fuq il-bażi tal-liġi personali applikabbli għalihom. Il-liġi personali applikabbli għal persuna hija l-liġi tal-Istat li tkun ċittadin tiegħu. Jekk persuna jkollha iktar minn nazzjonalità waħda u waħda minnhom tkun Ungeriża, il-liġi personali applikabbli tkun il-liġi Ungeriża, sakemm il-persuna ma jkollhiex rabta eqreb man-nazzjonalità l-oħra. Jekk persuna jkollha aktar minn nazzjonalità waħda u l-ebda waħda minn dawn ma tkun Ungeriża, il-liġi personali applikabbli tkun il-liġi tal-istat li l-persuna jkollha l-aktar rabtiet qawwija miegħu meta jitqiesu l-fatti bażiċi tal-każ. Jekk persuna jkollha iktar minn nazzjonalità waħda u l-ebda waħda minn dawn ma tkun Ungeriża, u jkollha rabtiet ugwali mal-istati tan-nazzjonalità, jew jekk in-nazzjonalità ta’ persuna ma tkunx tista’ tiġi stabbilita, jew jekk persuna tkun apolida, il-liġi personali applikabbli tkun il-liġi tal-istat fejn tkun abitwalment residenti. Jekk il-liġi personali ta’ persuna ma tkunx tista’ tiġi stabbilita, tapplika l-liġi Ungeriża. Il-liġi Ungeriża tapplika għall-kapaċità ġuridika u d-drittijiet tal-personalità ta’ persuni bi status ta’ ażil jew ammessi fl-Ungerija.

Il-liġi applikabbli għal isem ta’ persuna hija l-liġi personali tagħhom, jew il-liġi Ungeriża jekk jitolbu li jkun hekk. Jekk persuna jkollha iktar minn nazzjonalità waħda, hija tkun tista’ tagħżel liġi bbażata fuq kwalunkwe waħda min-nazzjonalitajiet tagħha biex tapplika fir-rigward ta’ kunjomha. Rigward il-kunjom taż-żwieġ, tista’ ssir talba konġunta tal-partijiet biex ikunu jistgħu jagħżlu n-nazzjonalità ta’ wieħed mill-miżżewġin jew il-liġi Ungeriża. Fin-nuqqas ta’ tali talba, il-liġi li tirregolah tkun dik applikabbli għar-relazzjoni personali tal-miżżewġin. Ir-regoli dwar il-kunjomijiet fil-każ ta’ divorzju jew nullità taż-żwieġ huma rregolati mil-liġi tal-Istat fejn ikun ġie rreġistrat il-kunjom taż-żwieġ. Il-kunjom mat-twelid u maż-żwieġ ta’ ċittadin Ungeriż, jekk ikunu rreġistrati b’mod validu skont il-liġi ta’ pajjiż ieħor, iridu jiġu rikonoxxuti fl-Ungerija jekk iċ-ċittadin Ungeriż ikkonċernat jew il-konjuġi tiegħu jkun ukoll ċittadin tal-pajjiż l-ieħor, jew jekk ir-residenza abitwali taċ-ċittadin Ungeriż ikkonċernat tkun f’dak il-pajjiż. Ismijiet li jmorru kontra l-ordni pubbliku Ungeriż ma jistgħux jiġu rikonoxxuti uffiċjalment.

Persuna li ma jkollhiex il-kapaċità jew li jkollha kapaċità limitata skont il-liġi applikabbli għaliha trid titqies li jkollha l-kapaċità fir-rigward ta’ għadd ta’ kuntratti ta’ kuljum b’sinifikanza minuri, konklużi u mwettqa fl-Ungerija, jekk skont il-liġi Ungeriża kien ikollha l-kapaċità. Persuna li ma jkollhiex il-kapaċità jew li jkollha kapaċità limitata skont il-liġi personali applikabbli għaliha, imma li kien ikollha l-kapaċità skont il-liġi Ungeriża trid titqies li jkollha l-kapaċità fir-rigward tat-tranżazzjonijiet ekonomiċi l-oħrajn tagħha wkoll, jekk il-konsegwenzi legali ta' dawk it-tranżazzjonijiet ikollhom effett fl-Ungerija.

F’materji ta’ rappreżentanza għal persuna li jkollha kapaċità limitata li tieħu ħsieb l-affarijiet tagħha, jew li tkun taħt kustodja ad hoc, il-liġi applikabbli tkun dik tal-istat tal-qorti li taħtar ir-rappreżentant jew il-gwardjan.

Il-liġi applikabbli għad-dikjarazzjoni ta' persuna bħala mejta jew nieqsa jew biex tiġi rreġistrata mewtha hija l-liġi personali applikabbli għall-persuna nieqsa. Jekk il-liġi personali ta’ persuna nieqsa ma tkunx il-liġi Ungeriża, il-liġi Ungeriża tapplika jekk ikun hemm interess ġuridiku Ungeriż fin-nofs.

Ir-residenza abitwali ta’ persuna hija l-post fejn tkun effettivament iċċentrata ħajjitha, kif stabbilit miċ-ċirkustanzi kollha tar-relazzjoni legali partikolari. Meta jiġi identifikat fejn tkun effettivament iċċentrata ħajjet il-persuna, jiġu kkunsidrati wkoll il-fatti indikattivi tal-intenzjonijiet tal-persuna kkonċernata. Domiċilju tfisser il-post fejn il-persuna tirrisjedi permanentement jew bl-intenzjoni li tibqa' hemm indefinittivament.

Il-liġi personali applikabbli għal persuna ġuridika jew għal entità mingħajr personalità ġuridika hija l-liġi tal-Istat fejn tkun irreġistrata. Jekk il-persuna ġuridika tkun irreġistrata f’aktar minn stat wieħed jew ma jkunx meħtieġ li tiġi rreġistrata skont il-liġi tal-istat tal-uffiċċju rreġistrat speċifikat fil-memorandum ta' assoċjazzjoni tagħha, il-liġi personali applikabbli tkun il-liġi tal-istat fejn jinsab l-uffiċċju rreġistrat. Jekk il-persuna ġuridika ma jkollhiex uffiċċju rreġistrat imniżżel fil-memorandum ta' assoċjazzjoni tagħha jew ikollha bosta uffiċċji rreġistrati u ma tkun irreġistrata skont il-liġi ta’ ebda Stat, il-liġi personali applikabbli tkun il-liġi tal-Istat fejn jinsab il-post prinċipali tal-amministrazzjoni tagħha. L-istatus legali ta’ persuna ġuridika jew entità mingħajr personalità ġuridika jrid jiġi ddeterminat skont il-liġi personali applikabbli għaliha.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Il-liġi applikabbli biex tiġi stabbilita l-filjazzjoni jew biex tiġi kkontestata l-preżunzjoni ta’ paternità hija l-liġi applikabbli għall-wild fil-mument ta' twelidu. Tagħrif ta' wild mill-missier irid jiġi ddeterminat skont il-liġi personali applikabbli għall-wild fil-mument tat-tagħrif, filwaqt li t-tagħrif ta' tarbija konċepita, imma li tkun għadha ma twilditx, trid tiġi ddeterminata skont il-liġi personali tal-omm fil-mument tat-tagħrif. Tagħrif ma jistax jitqies bħala formalment invalidu jekk ikun formalment validu skont il-liġi Ungeriża jew skont il-liġi fis-seħħ fiż-żmien u fil-post tat-tagħrif. Jekk l-istatus ta’ missier ikun vakanti skont il-liġi applikabbli, tapplika l-liġi tal-Istat l-ieħor b’rabta mill-qrib mal-każ jekk dan ifisser trattament aktar favorevoli għall-wild.

3.4.2 L-adozzjoni

L-adozzjoni tkun valida biss jekk kemm il-kundizzjonijiet skont il-liġi personali applikabbli għall-ġenitur adottiv u kemm dawk skont il-liġi personali applikabbli għall-persuna li tkun se tiġi adottata fil-mument tal-adozzjoni. Il-liġi personali applikabbli għall-ġenitur adottiv fil-mument tal-adozzjoni jew tal-waqfien tal-adozzjoni tapplika għall-effetti legali tal-adozzjoni, tal-waqfien tal-adozzjoni u l-effetti legali tal-waqfien.

Jekk il-ġenituri adottivi jkunu miżżewġin lil xulxin, il-liġi applikabbli għall-effetti legali tal-adozzjoni, il-waqfien tal-adozzjoni u l-effetti legali tal-waqfien tkun:

(a) il-liġi tal-Istat tan-nazzjonalità komuni tal-miżżewġin fil-mument tal-adozzjoni jew l-interruzzjoni tal-adozzjoni; jew fin-nuqqas ta’ hekk

(b) il-liġi tal-Istat fejn kienet ir-residenza komuni tal-miżżewġin fil-mument tal-adozzjoni jew tal-waqfien tagħha; jew fin-nuqqas ta’ hekk

(c) il-liġi tal-Istat tal-qorti li tittratta l-kawża.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Iż-żwieġ ikun validu biss jekk il-kundizzjonijiet sostantivi jiġu ssodisfati fil-mument taż-żwieġ skont il-liġijiet personali applikabbli għal kull wieħed mill-miżżewġin. Il-liġi li tirregola l-formalitajiet li jikkonċernaw il-validità taż-żwieġ hija l-liġi fis-seħħ fil-mument u fil-post taż-żwieġ. Ir-regoli applikabbli għaċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ u tal-validità taż-żwieġ japplikaw mutatis mutandis biex jiġi ddeterminat jekk iż-żwieġ jeżistix jew le. Iż-żwieġ ma jistax isir l-Ungerija jekk ikun hemm impediment insurmontabbli għaż-żwieġ skont il-liġi Ungeriża.

3.5.2 Koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

Ir-regoli li jikkonċernaw iż-żwieġ japplikaw għat-twaqqif u l-validità ta' sħubija rreġistrata u l-effetti legali tagħha (ħlief il-kunjomijiet), bl-eċċezzjonijiet li ġejjin.

Ma jkunx impediment għat-twaqqif jew il-validità ta' sħubija rreġistrata li l-liġi personali applikabbli għal sieħeb irreġistrat futur ma tkunx tirrikonoxxi sħubijiet irreġistrati ta' persuni tal-istess sess, sakemm:

(a) is-sieħeb irreġistrat futur li ma jkunx Ungeriż jiċċertifika li ma jkun hemm l-ebda impediment għaż-żwieġ skont il-liġi personali applikabbli għalih, u

(b) mill-inqas wieħed mis-sħab irreġistrati futuri jkun ċittadin Ungeriż jew ikollu r-residenza abitwali tiegħu l-Ungerija. F’dan il-każ il-liġi applikabbli għall-effetti legali tas-sħubija rreġistrata tkun il-liġi tal-Ungerija.

Il-liġi applikabbli għax-xoljiment ta’ sħubija rreġistrata hija l-liġi tal-Istat:

(a) fejn tkun ir-residenza abitwali tas-sħab irreġistrati fil-mument meta tiġi ppreżentata t-talba jew ir-rikors li jiftaħ il-proċedura għax-xoljiment tas-sħubija rreġistrata; jew fin-nuqqas ta’ hekk

(b) fejn kienet l-aħħar residenza abitwali tas-sħab fis-sħubija rreġistrata, jekk din ir-residenza abitwali waqfet mhux iktar minn sena qabel ma tressqet it-talba jew ir-rikors, sakemm wieħed mis-sħab irreġistrati jkun għadu jirrisjedi f'dak l-Istat fil-mument li titressaq it-talba jew ir-rikors; jew fin-nuqqas ta’ hekk

(c) fejn iż-żewġ sħab irreġistrati kienu ċittadini fil-mument li tressqet it-talba jew rikors.

Jekk ma jkunx possibbli li tiġi ddeterminata l-liġi applikabbli fuq il-bażi ta’ li ntqal fuq, tapplika l-liġi tal-Istat tal-qorti li tkun qed tittratta l-kawża.

Il-liġi tal-Istat tan-nazzjonalità komuni tas-sħab konviventi tapplika għat-twaqqif, ix-xoljiment u l-effetti legali ta’ koabitazzjoni barra mir-rabta taż-żwieġ. Jekk in-nazzjonalità tas-sħab konviventi tkun differenti, tapplika l-liġi tal-Istat fejn tinsab ir-residenza abitwali tas-sħab konviventi, jew fin-nuqqas ta’ residenza abitwali, l-aħħar residenza abitwali komuni. Jekk ma jkunx possibbli li tiġi ddeterminata r-residenza abitwali komuni tas-sħab konviventi, tapplika l-liġi tal-Istat tal-qorti li tkun qed tittratta l-kawża. Is-sħab konviventi għandhom l-għażla tal-liġi applikabbli għar-relazzjoni tal-proprjetà tagħhom.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Hawnhekk, il-leġiżlazzjoni applikabbli hija r-Regolament (UE) 1259/2010 (Ruma III). Il-miżżewġin jistgħu jagħżlu liġi skont l-Artikoli 5 sa 7 tar-Regolament qabel ma jiskadi t-terminu stabbilit mill-qorti fl-ewwel seduta.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Hawnhekk, il-leġiżlazzjoni applikabbli hija l-Protokoll tal-Aja tat-23 ta’ Novembru 2007 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi ta’ Manteniment.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Għar-relazzjonijiet tal-proprjetà matrimonjali, il-liġi applikabbli hija dik tal-istat tan-nazzjonalità tal-miżżewġin fil-mument tas-sentenza. Jekk in-nazzjonalità tal-miżżewġin tkun differenti fil-mument tas-sentenza, tapplika l-liġi tal-Istat fejn tinsab ir-residenza abitwali tal-miżżewġin, jew fin-nuqqas ta’ residenza abitwali komuni, l-aħħar residenza abitwali komuni. Jekk il-miżżewġin ma kellhomx residenza komuni, tapplika l-liġi tal-Istat tal-qorti li tittratta l-kawża.

Il-miżżewġin għandhom l-għażla tal-liġi li tirregola l-beni taż-żwieġ tagħhom, sakemm din tkun waħda minn dawn li ġejjin:

(a) il-liġi tal-Istat tan-nazzjonalità ta’ wieħed mill-miżżewġin fil-mument tal-konklużjoni tal-ftehim,

(b) il-liġi tal-istat fejn wieħed mill-miżżewġin kellu r-residenza abitwali tiegħu fil-mument tal-konklużjoni tal-ftehim, jew

(c) il-liġi tal-Istat tal-qorti li tittratta l-kawża.

L-għażla tal-liġi applikabbli qiegħda hemm ukoll għall-miżżewġin futuri. Il-liġi applikabbli tista’ tintgħażel qabel l-iskadenza tat-terminu stabbilit mill-qorti fl-ewwel seduta. Sakemm il-miżżewġin ma jaqblux mod ieħor, l-għażla tal-liġi applikabbli għall-beni taż-żwieġ tagħhom ikollha effett legali għall-futur biss.

Il-ftehim dwar il-beni taż-żwieġ ikun formalment validu wkoll jekk jikkonforma mal-liġi tal-post tal-formazzjoni tal-kuntratt.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Ir-Regolament (UE) 650/2012 japplika għall-persuni li mietu fis-17 ta' Awwissu 2015 jew wara.

3.8 Proprjetà reali

Għas-sjieda u drittijiet in rem oħrajn, inklużi r-rahan u l-pussess, tapplika l-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà.

3.9 Insolvenza

L-Artikoli 7–17 tar-Regolament (UE) 2015/848 jiddeterminaw il-liġi applikabbli.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Il-liġijiet nazzjonali huma statutorji (jiġifieri liġijiet miktubin). Dawn huma aċċessibbli mingħajr ħlas fis-sit elettroniku tal-Liġijiet ta’ Malta. Wara li ssieħbet mal-Unjoni Ewropea fl-2004, is-sistema legali Maltija tinkorpora wkoll il-liġijiet u r-regolamenti tal-UE li huma direttament applikabbli jew trasposti fil-liġijiet Maltin u li x’aktarx jieħdu preċedenza fuq il-leġiżlazzjoni domestika.

Għalkemm il-prinċipju tal-preċedent ma għandux għeruq fil-liġi Maltija u ma jsibx applikazzjoni vinkolanti f’Malta, il-qrati Maltin ġeneralment għandhom tendenza jagħtu piż lis-sentenzi preċedenti, partikolarment deċiżjonijiet mogħtija mill-Qorti tal-Appell u l-Qorti Kostituzzjonali (it-tnejn Qrati Superjuri f’Malta).

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

• Il-Konvenzjoni tal-5 ta’ Ottubru 1961 li Telimina l-Eżiġenza tal-Leġiżlazzjoni ta’ Atti Pubbliċi Barranin
• Il-Konvenzjon tal-15 ta' Novembru 1965 dwar in-Notifika Barra mill-Pajjiż ta' Dokumenti Ġudizzjarji u Ekstraġudizzjarji fi Kwistjonijiet Ċivili jew Kummerċjali
• Il-Konvenzjoni tat-18 ta’ Marzu 1970 dwar it-Teħid ta’ Evidenza Barra mill-Pajjiż fi Kwistjonijiet Ċivili jew Kummerċjali
• Il-Konvenzjoni tal-25 ta’ Ottubru 1980 dwar l-Aspetti Ċivili tal-Ħtif Internazzjonali ta' Minuri
• Il-Konvenzjoni tal-25 ta' Ottubru 1980 dwar Aċċess Internazzjonali għal Ġustizzja
• Il-Konvenzjoni tal-1 ta’ Lulju 1985 dwar il-Liġi Applikabbli għat-Trusts u r-Rikonoxximent tagħhom
• Il-Konvenzjoni tal-25 ta’ Jannar 1988 dwar l-Assistenza Amministrattiva Reċiproka fi Kwistjonijiet ta’ Taxxa
• Il-Konvenzjoni tas-16 ta’ Jannar 1992 dwar il-Protezzjoni tal-Wirt Arkeoloġiku
• Il-Konvenzjoni tad-29 ta’ Mejju 1993 dwar il-Protezzjoni tal-Ulied u l-Kooperazzjoni f’Adozzjonijiet bejn Pajjiż u ieħor
• Il-Konvenzjonitad-19 ta' Ottubru 1996 dwar il-Ġuriżdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, ir-Rikonoxximent, l-Infurzar u l-Kooperazzjoni dwar ir-Responsabbiltà tal-Ġenituri u l-Miżuri għall-Protezzjoni tat-Tfal
• Il-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi Kuntrattwali
• Il-Konvenzjoni tat-30 ta’ Ġunju 2005 dwar Ftehimiet dwar l-Għażla tal-Forum
• Il-Konvenzjoni tat-23 ta’ Novembru 2007 dwar l-Irkupru Internazzjonali tal-Manteniment għat-Tfal u Forom Oħra ta' Manteniment tal-Familja
• Il-Protokoll tat-23 ta’ Novembru 2007 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi ta’ Manteniment

Malta rratifikat ukoll numru ta’ Trattati tan-Nazzjonijiet Uniti - l-istatus tar-ratifika jista’ jiġi vverifikat hawnhekk.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Ma nafux b’xi konvenzjonijiet bilaterali li fihom dispożizzjonijiet dwar l-għażla tal-liġi li Malta hija firmatarja tagħhom.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Ir-regoli dwar il-kunflitti tal-liġijiet ma jistgħux jitqajmu ex officio mill-imħallef; dawn ir-regoli japplikaw biss jekk tal-inqas waħda mill-partijiet fil-kawża tkun sostniet illi hemm kunflitt ta’ liġijiet. Il-parti li tqajjem din l-eċċezzjoni trid tagħti prova suffiċjenti lill-qorti dwar il-kontenut tal-liġi barranija. Fin-nuqqas ta’ din l-eċċezzjoni, jew ta’ prova sodisfaċenti, il-qrati nazzjonali għandhom jiddeċiedu skont il-liġi Maltija.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Il-pożizzjoni Maltija mhix ċara rigward l-applikazzjoni tad-duttrina ta’ rinviju. Ir-regoli kodifikati dwar l-għażla tal-liġi huma limitati u għalhekk ta’ spiss iridu jiġu applikati regoli mhux kodifikati tal-Dritt Internazzjonali Privat mill-qrati biex jiġi determinat liema liġi għandha tapplika fil-każ partikolari. Fil-fatt, il-Qrati Maltin qalu illi fin-nuqqas ta’ leġiżlazzjoni li tirregola d-dritt internazzjonali privat, il-Qrati Maltin għandhom jirrikorru għall-prinċipji tad-Dritt Komuni Ingliż. Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, il-qrati Maltin jadottaw l-applikazzjoni Ingliża tar-rinviju. Għalhekk, id-duttrina ta’ rinviju tiġi miċħuda f’każ ta’ delitti, assigurazzjoni u kuntratti. Madankollu hija tapplika f’każ tal-validità ta’ testmenti, talbiet dwar propjetà immobbli barranija u kwistjonijiet dwar il-liġi tal-familja.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Dan jiġi trattat billi jiġi speċifikat f’kull regola tal-għażla tal-liġi l-mument li fih jiġi identifikat il-fattur ta’ konnessjoni.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-Qrati Maltin jistgħu jirrifjutaw illi japplikaw liġi barranija li tmur kontra l-politika pubblika Maltija u jekk dik il-liġi barranija tista’ tiġi karatterizzata bħala dritt fiskali barrani jew liġi kriminali.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

L-eċċezzjoni ta’ liġi barranija trid tiġi pruvata bħala kwistjoni ta’ fatt u mhux bħala punt ta’ dritt. Il-Qrati Maltin għandhom is-setgħa jinterpretaw il-leġiżlazzjoni domestika iżda mhux li jinterpretaw il-kontenut tal-liġi barranija huma stess. Sabiex tifhem il-liġi barranija, il-Qorti taħtar esperti dwar il-liġi barranija. Il-partijiet fil-kawża wkoll jistgħu jressqu rapporti mħejjija minn diversi esperti bħala parti mill-provi tagħhom.

L-oneru tal-provi jaqa’ fuq il-parti li tqajjem l-eċċezzjoni, jiġifieri l-konvenut fil-kawża.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

F’każijiet li jikkonċernaw l-obbligi kuntrattwali f’pajjiżi mhux fl-UE, tapplika l-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980, b’riżultat tal-Att li Jirratifika l-Konvenzjoni ta’ Ruma fuq l-Obbligazzjonijiet Kuntrattwali, il-Kapitolu 482 tal-Liġijiet ta’ Malta. Min-naħa l-oħra, l-obbligi kuntrattwali fi ħdan il-pajjiżi tal-UE huma regolati mir-Regolament Ruma I (ir-Regolament (KE) 593/2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Ir-regoli ta’ kunflitt tal-liġijiet għall-obbligi mhux kuntrattwali huma regolati mir-Regolament (KE) 864/2007 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (Ruma II).

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Iċ-ċittadinanza Maltija tinkiseb mat-twelid, jekk l-omm jew missier it-tarbija jkunu ċittadini Maltin.

Bil-kontra taċ-ċittadinanza, ir-residenza abitwali tista’ tintgħażel mill-individwu meta’ jilħaq l-età maġġuri. Ir-residenza abitwali tingħata skont il-post fejn jgħix l-individwu flimkien mal-ħsieb li wieħed jgħix f’dik il-ġuriżdizzjoni rilevanti b’mod indefinit jew permanenti.

Il-kapaċità li wieħed jidħol għal ċerti obbligi, bħal pereżempju ż-żwieġ, kuntratt, attività kummerċjali, testment, eċċ hija determinata minn regoli speċifiċi għal dak il-qasam.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Ir-responsabbiltajiet tal-ġenitur għat-tfal tiegħu huma determinati mill-Kodiċi Ċivili Malti, madankollu s-setgħa tal-ġenitur tieqaf ipso jure meta l-minuri jilħaq l-età ta’ tmintax-il sena. Il-ġuriżdizzjoni tal-qorti Maltija hija determinata mir-Regolament (KE) 2201/2003 dwar il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-infurzar ta' sentenzi fi kwistjonijiet matrimonjali u kwistjonijiet ta' responsabbilità tal-ġenituri (Brussell IIa). Din tiġi diskussa aktar fil-fond fis-sezzjoni rilevanti.

3.4.2 L-adozzjoni

L-adozzjoni wkoll hija regolata mill-Kodiċi Ċivili Malti u jiġi applikat mill-Qrati Maltin kull meta jkollhom il-ġuriżdizzjoni. L-adozzjonijiet barranin huma rikonoxxuti mil-liġi Maltija skont it-termini tal-Konvenzjoni dwar il-Protezzjoni tal-Ulied u l-Kooperazzjoni f'Adozzjonijiet bejn Pajjiż u ieħor.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Il-validità formali ta’ żwieġ hija regolata mil-liġi tal-post fejn ġie ċċelebrat iż-żwieġ. F’Malta, il-formalitajiet għaż-żwieġ jinsabu fil-Kapitolu 255 tal-Liġijiet ta’ Malta (l-Att dwar iż-Żwieġ). Dan l-Att jirregola, fost oħrajn, ir-restrizzjonijiet fuq iż-żwieġ. Waħda mir-restrizzjonijiet li jsemmi l-Att hija illi "żwieġ bejn persuni li waħda minnhom tkun taħt l-età ta’ sittax-il sena jkun null.”

Il-liġi applikabbli f’Malta hija li jitqies id-domiċilju tal-konjuġi.

3.5.2 Koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

L-Unjonijiet Ċivili huma regolati mill-Kapitolu 530 tal-Liġijiet ta’ Malta (l-Att dwar l-Unjonijiet Ċivili), li mbagħad jirreferi għall-Kapitolu 255. Għalhekk il-formalitajiet u r-rekwiżiti meħtieġa skont il-Kapitolu 255 jridu jiġu sodisfatti wkoll mill-unjonijiet ċivili.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Qorti Maltija jkollha ġuriżdizzjoni fi proċedimenti ta’ divorzju biss skont ir-Regolament (KE) 2201/2003 dwar il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-infurzar ta' sentenzi fi kwistjonijiet matrimonjali u kwistjonijiet ta' responsabbilità tal-ġenituri. Din tiġi diskussa aktar fil-fond fis-sezzjoni rilevanti.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Malta hija marbuta mir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 4/2009 dwar il-ġurisdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni tad-deċiżjonijiet u l-kooperazzjoni f'materji relatati ma' obbligi ta' manteniment. Din tiġi diskussa aktar fil-fond fis-sezzjoni rilevanti.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Il-liġi applikabbli f’Malta hija l-liġi tal-post fejn tinsab id-dar matrimonjali (lex situs). Skont l-Artikolu 1316 tal-Kodiċi Ċivili jipprovdi li kull żwieġ iċċelebrat Malta jagħti lok għar-reġim tal-komunjoni tal-akkwisti. Barra minn hekk, fir-rigward ta’ żwieġ iċċelebrat barra minn Malta bejn konjuġi li mbagħad jistabbilixxu r-residenza tagħhom f’Malta, il-komunjoni tal-akkwisti ssir ir-reġim matrimonjali ta’ bejniethom hekk kif jistabbilixxu r-residenza tagħhom f’Malta, sakemm ma jkunux għamlu ftehim minn qabel li jeskludi l-komunjoni tal-akkwisti.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Fil-każ ta’ wirt u testmenti, il-Qrati Maltin dejjem adottaw id-dritt komuni. Għalhekk f’"każijiet ta’ suċċessjoni ab intestato" (jiġifieri meta ma jkunx sar testment) għas-suċċessjoni ta’ propjetà mobbli tapplika l-liġi tad-domiċilju tat-testatur fil-mument tal-mewt; għas-suċċessjoni tal-proprjetà immobbli tapplika l-liġi tal-qorti fejn tinsab il-propjetà. F’każijiet li jinvolvu testmenti, il-kapaċità tat-testatur biex jagħmel testment hija ddeterminata mil-liġi tal-pajjiż tad-domiċilju tat-testatur fid-data tat-testment. Legatarju għandu l-kapaċità jirċievi propjetà mobbli jekk ikollu l-kapaċità jew taħt il-liġi tad-domiċilju tiegħu stess jew inkella skont il-liġi tad-domiċilju tat-testatur. Barra minn hekk, testment jitqies validu formalment jekk jikkonforma ma’ xi waħda minn dawn il-liġijiet li ġejjin: il-liġi tal-post fejn ġie eżegwit it-testment (jiġifieri normalment fejn jiġi ffirmat bix-xhieda) fiż-żmien li ġie eżegwit; il-liġi tad-domiċilju, tar-residenza abitwali jew tan-nazzjonalità tat-testatur fil-ħin li ġie eżegwit it-testment; il-liġi tad-domiċilju, tar-residenza abitwali jew tan-nazzjonalità tat-testatur fil-mument li ġie eżegwit it-testment. Testment huwa formalment validu wkoll b’mod illi jkun jista’ jittrasferixxi l-propjetà immobbli jekk ikun konformi mal-liġi tal-ġuriżdizzjoni fejn tinsab il-proprjetà.

3.8 Proprjetà reali

3.9 Insolvenza

Malta hija marbuta bir-Regolament (KE) 1346/2000 dwar proċedimenti ta’ insolvenza, kif emendat. Ir-Regolament jipprevedi, fost l-oħrajn, ir-regoli rilevanti fi proċedimenti li jinvolvu l-iżvestiment totali jew parzjali tad-debitur u l-ħatra ta’ stralċjarju meta l-interessi ewlenin tad-debitur ikunu fi Stat Membru tal-UE. F’każijiet li ma jaqgħux taħt ir-Regolament (KE) 1346/2000, il-liġi Maltija tiġi applikata fejn il-qorti Maltija jkollha ġuriżdizzjoni, jiġifieri meta l-kumpanija tkun reġistrata Malta.

Jekk jogħġbok innota li l-verżjoni bil-lingwa oriġinali ta' din il-paġna ġiet emendata reċentement. Il-verżjoni tal-lingwa li qed tara bħalissa attwalment qed tiġi ppreparata mit-tradutturi tagħna.
Jekk jogħġbok innota li dawn il-lingwi li ġejjin: diġà ġew tradotti.

Il-liġi ta' liema pajjiż tapplika? - Awstrija

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Id-dritt internazzjonali privat Awstrijak ġie kkodifikat, primarjament fl-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (Gesetz über das internationale Privatrecht – IPR-Gesetz) tal-15 ta’ Ġunju 1978, BGBl. Nru 304/1978. Id-dispożizzjonijiet dwar il-konflitt tal-liġijiet jinsabu f’liġijiet oħrajn apparti mill-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (taħt, IPRG):

• L-Artikolu 13a tal-Att Federali tat-8 ta’ Marzu1979 li jadotta dispożizzjonijiet għall-protezzjoni tal-konsumatur (l-Att dwar il-Protezzjoni tal-Konsumatur– KSchG) (Bundesgesetz vom 8. März 1979, mit dem Bestimmungen zum Schutz der Verbraucher getroffen werden (Konsumentenschutzgesetz - KSchG)), BGBl. Nru 140/1979
• L-Artikolu 11 tal-Att Federali dwar ix-xiri tad-dritt li beni immobbli jintużaw fuq bażi timeshare (l-Att Timeshare – TNG) (Bundesgesetz über den Erwerb von Teilzeitnutzungsrechten an unbeweglichen Sachen (Teilzeitnutzungsgesetz – TNG)), BGBl. I Nru 32/1997
• L-Artikolu 20 tal-Att Federali li jimplimenta d-Direttiva 93/7/KEE fuq ir-ritorn ta’ oġġetti ta' kultura illegalment imneħħija mit-territorju ta’ Stat Membru tal-Komunità Ewropea (Bundesgesetz zur Umsetzung der Richtlinie 93/7/EWG über die Rückgabe von unrechtmäßig aus dem Hoheitsgebiet eines Mitgliedstaates der Europäischen Gemeinschaft verbrachten Kulturgütern), BGBl. I Nru 67/1998
• L-Artikolu 23 tal-Att Federali dwar l-imputabilità ċivili għal ħsara kkawżata mir-radjoattività (Att dwar l-Imputabilità Nukleari 1999 – AtomHG 1999) (Bundesgesetz über die zivilrechtliche Haftung für Schäden durch Radioaktivität (Atomhaftungsgesetz 1999 – AtomHG 1999)), BGBl. I Nru 170/1998
• L-Artikoli 16 u 18 tal-Att Federali dwar il-finalità tas-saldu fis-sistemi ta’ pagamenti u saldu tat-titoli (Att dwar il-Finalità tas-Saldu) (Bundesgesetz über die Wirksamkeit von Abrechnungen in Zahlungs- sowie Wertpapierliefer und -abrechnungssystemen (Finalitätsgesetz)), BGBl. I Nru 98/2001
• L-Artikoli 221 sa 235 tal-Kodiċi dwar l-Insolvenza (Insolvenzordnung)

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

L-Artikolu 53 IPRG jiddikjara li ma jaffettwax ftehimiet internazzjonali, li mhux biss jieħdu preċedenza fuq id-dispożizzjonijiet ta’ dan l-Att, iżda wkoll fuq regoli nazzjonali dwar il-konflitt tal-liġijiet. Il-konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali li ġejjin, li l-Awstrija hija parti minnhom, fihom regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet:

• Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-24 ta’ Ottubru 1956 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi ta’ manteniment lejn it-tfal
• Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-5 ta’ Ottubru 1961 dwar is-Setgħat tal-Awtoritajiet u l-Liġi Applikabbli fil-qasam tal-Protezzjoni tal-Minorenni
• Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-5 ta’ Ottubru 1961 dwar il-Kunflitti tal-Liġijiet Relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji
• Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-4 ta’ Mejju 1971 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Inċidenti tat-Traffiku
• Il-Konvenzjoni CIEC tal-20 ta’ Settembru 1970 dwar il-leġittimazzjoni permezz taż-żwieġ sussegwenti
• Il-Konvenzjoni tal-Aja tad-19 ta' Ottubru 1996 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent, l-infurzar u l-kooperazzjoni fir-rigward tar-responsabbiltà tal-ġenituri u l-miżuri tal-protezzjoni tat-tfal
• Il-Konvenzjoni tal-Aja tat-13 ta’ Jannar 2000 dwar il-Protezzjoni Internazzjonali tal-Adulti
• Il-Protokoll tal-Aja tat-23 ta’ Novembru 2007 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi ta’ Manteniment

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

It-trattati bilaterali li ġejjin fihom regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet:

• It-Trattat ta’ Ħbiberija u Residenza tad-9 ta’ Settembru 1959 bejn ir-Repubblika tal-Awstrija u l-Imperu tal-Iran
• It-Trattat tas-16 ta’ Diċembru 1954 bejn ir-Repubblika tal-Awstrija u r-Repubblika Popolari Federali tal-Jugoslavja dwar relazzjonijiet legali reċiproċi
• It-Trattat tal-11 ta’ Diċembru 1963 bejn ir-Repubblika tal-Awstrija u r-Repubblika Popolari tal-Polonja dwar ir-relazzjonijiet reċiproċi fi kwistjonijiet u dokumentazzjoni tad-dritt ċivili

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Id-dritt barrani huwa applikabbli uffiċjalment u fil-qasam oriġinali tal-applikazzjoni tiegħu (l-Artikolu 3 IPRG).

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Skont l-Artikolu 5 IPRG, għandu jkun hemm konformità mar-rinviju sakemm ma ssirx referenza partikolari għal-dritt sostantiv tal-Istat l-ieħor. Jekk il-liġi barranija tirreferi lura għad-dritt Awstrijak, allura d-dritt Awstrijak ikun deċiżiv. Jekk il-liġi barranija tirreferi għal liġi li għaliha diġà tkun saret referenza, il-dritt applikabbli jkun dak li għalih tkun saret referenza l-ewwel.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Il-bidliet sussegwenti fil-kundizzjonijiet li huma deċiżivi għall-konnessjoni ma’ ordinament ġuridiku speċifiku normalment ma jaffettwawx l-elementi ta’ kawża li diġà jkunu ġew solvuti (l-Artikolu 7 IPRG), għalkemm ċerti regoli speċifiċi dwar il-konflitt tal-liġijiet jinkludu eċċezzjonijiet għal dan il-prinċipju. Fil-prinċipju, id-dritt deċiżiv għal kwistjonijiet li diġà jkunu ġew konklużi jkun id-dritt applikabbli fil-ħin li dawk il-kwistjonijiet inqalgħu, u d-dritt deċiżiv għal kwistjonijiet li jkunu għadhom ma ġewx riżolti huwa d-dritt applikabbli fil-ħin li tkun qed tinqata’ s-sentenza.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Id-dritt li ssir riferenza għalih ma jkunx applikabbli jekk l-applikazzjoni tiegħu jkollha tipproduċi riżultat li jkun inkompatibbli mal-valuri fundamentali tal-ordinament ġuridiku Awstrijak (l-Artikolu 6 IPRG).

Skont id-dritt Awstrijak, hemm dispożizzjonijiet li huma applikabbli irrispettivament mir-regoli tad-dritt internazzjonali privat (regoli obbligatorji). Għal xi wħud minn dawn id-dispożizzjonijiet, il-karattru tagħhom ta’ regoli obbligatorji jinbet mill-għażla tal-kliem tagħhom, f’oħrajn sempliċiment mill-iskop tal-liġi.

Regoli obbligatorji qegħdin stipulati, pereżempju, fl-Artikoli 7, 7a u 7b tal-Att li jemenda l-liġi dwar il-kuntratti tax-xogħol (Arbeitsvertragsrechts-Anpassungsgesetz – AVRAG) u jipprevedu li, irrispettivament mid-dritt applikabbli, il-ħaddiema Awstrijaċi huma intitolati għal tal-anqas il-pagi negozjati minn ftehim kollettiv u l-btala minima. Regola obbligatorja ulterjuri hija prevista fl-Artikolu 13a(2) KSchG, skont liema l-Artikolu 6 KSchG (dwar klawżoli tal-kuntratt inammissibbli), l-Artikolu 864a tal-Kodiċi Ċivili (ABGB) (dwar il-validità ta’ provvedimenti insoliti f’termini ġenerali tan-negozju u forom ta’ kuntratti) u l-Artikolu 879(3) ABGB (dwar in-nullità ta’ dispożizzjonijiet kuntrattwali f’termini ġenerali tan-negozju u forom tal-kuntratti li jippreġudikaw il-protezzjoni tal-konsumatur b’mod gross) huma deċiżivi, irrispettivament mil-liġi li tirregola l-kuntratt, jekk il-kuntratt ġie konkluż b’rabta ma’ attività li saret mill-operatur tas-suq fl-Awstrija bl-għan li jikkonkludi tali kuntratti.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Id-dritt barrani huwa soġġett li jiġi stabbilit b’mod uffiċjali. Għal dan il-għan, il-qorti tista’ tiddependi fuq il-kooperazzjoni tal-partijiet, fuq informazzjoni mill-Ministeru Federali tal-Ġustizzja jew fuq rapporti esperti. Jekk, minkejja sforzi konsiderevoli, ma tkunx kapaċi tipprova d-dritt barrani fi żmien raġonevoli, japplika d-dritt Awstrijakk (l-Artikolu 4 IPRG).

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Obbligi kuntrattwali li mhumiex koperti mir-Regolament (KE) Nru 593/2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (Ruma I), ĠU L 177 tal-4 ta’ Lulju 2008, p. 6, għandhom jiġu ġġudikati skont l-għażla tal-liġi applikabbli espressament jew konklużivament speċifikata mill-partijiet. Jekk ma tkun saret l-ebda għażla tal-liġi applikabbli, id-dritt deċiżiv ikun dak tal-Istat tar-residenza abitwali (stabbiliment) tal-parti li twettaq is-servizz li jkun karatteristika tal-kuntratt (l-Artikolu 35 IPRG).

Regoli speċjali dwar il-konflitt ta’ liġijiet japplikaw għal kuntratti konklużi minn konsumaturi. Ir-regoli dwar il-konflitt ta’ liġijiet previsti f’għadd ta’ direttivi dwar il-protezzjoni tal-konsumatur huma trasposti fl-Artikolu 13a(1) tal-Att dwar il-Protezzjoni tal-Konsumatur, li fil-biċċa l-kbira tiegħu jirrestrinġi l-libertà tal-għażla tad-dritt biex tiġi żgurata l-protezzjoni tal-konsumatur.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Drittijiet mhux kuntrattwali biex jiġu mitluba d-danni li mhumiex koperti mir-Regolament (KE) Nru 864/2007 dwar id-dritt applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (Ruma II – ĠU L 199 tal-31 ta’ Lulju 2007, p. 40) għandhom jiġu ġġudikati skont l-għażla tad-dritt murija espressament jew konklużivament mill-partijiet. Jekk ma tkun saret l-ebda għażla ta' dritt applikabbli, id-dritt deċiżiv huwa dak tal-Istat li fih tkun saret l-imġiba li tkun wasslet għad-danni. Madankollu, jekk għall-partijiet ikkonċernati jkun hemm rabta ikbar mad-dritt ta’ Stat differenti uniku, allura d-dritt ta’ dak l-Istat ikun deċiżiv (l-Artikolu 48 IPRG).

Din ir-regola dwar il-konflitt ta’ liġijiet tiddetermina d-dritt applikabbli għall-kwistjoni ta’ jekk obbligazzjoni għad-danni tfaċċatx, min hu responsabbli għad-danni u l-ammonti pagabbli. Tinkludi wkoll kwistjonijiet ta’ negliġenza kontributorja u l-pretensjoni diretta tal-parti li tkun saritilha d-dannu kontra l-assiguratur, kif ukoll il-perijodu ta’ preskrizzjoni għall-pretensjonijiet għad-danni.

Id-drittijiet li jintalab kumpens li jirriżulta minn inċidenti tat-traffiku, li jaqgħu taħt l-ambitu tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-4 ta’ Mejju 1971 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Inċidenti tat-Traffiku, għandhom jiġu konnessi skont din il-Konvenzjoni.

Drittijiet mhux kuntrattwali li jintalbu d-danni li jkunu nibtu fl-Awstrija b’riżultat ta’ radjazzjoni jonizzanti għandhom, fuq talba tal-parti li saritilha l-ħsara, jiġu ġġudikati skont id-dritt Awstrijakk (l-Artikolu 23(1) AtomHG 1999). Jekk il-ħsara kkawżata mir-radjazzjoni jonizzanti sseħħ barra u għandha tiġi ġġudikata skont id-dritt Awstrijakk, il-kumpens għad-danni għandu jingħata biss u sal-punt li l-istatus personali tal-parti offiża jiddisponi (l-Artikolu 23(2) AtomHG 1999).

Liema liġi tapplika għal negotiorum gestio jew għal pretensjonijiet li joriġinaw minn arrikkiment indebitu huwa rregolat mir-Regolament Ruma II.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

L-istatus personali ta’ persuna huwa rregolat mil-liġi tal-Istat tan-nazzjonalità tagħha. Jekk persuna jkollha iktar minn nazzjonalità waħda, id-dritt deċiżiv ikun dak tal-Istat li miegħu dik il-persuna jkollha l-eqreb rabta; madankollu, iċ-ċittadinanza Awstrijaka dejjem tieħu preċedenza. Għar-refuġjati u l-persuni mingħajr Stat, l-istatus personali huwa rregolat mid-dritt tal-Istat tar-residenza abitwali tagħhom (l-Artikolu 9 IPRG).

Id-dritt ta’ persuna li jkollha isem għandu jiġi ġġudikat skont l-istatus personali tagħha, tkun xi tkun ir-raġuni li abbażi tagħha t-teħid ta’ isem ikun se jsir (l-Artikolu 13 IPRG).

L-isem wara ż-żwieġ, pereżempju, għaldaqstant m’għandux jiġi ġġudikat skont l-istat ċivili iżda skont l-istatus tal-isem. L-istatus formali ġenerali ta’ l-Artikolu 8 IPRG japplika għall-forma ta’ dikjarazzjonijiet ta' deżinjazzjoni tal-isem. (Skont dan, il-forma ta’ att legali għandha tiġi ġġudikata mill-istess liġi tal-att legali nnifsu; madankollu, il-konformità mar-rekwiżiti formali tal-Istat li fih jitwettaq l-att legali hija biżżejjed.) Skont il-każistika, isem li jkun ittieħed taħt status personali preċedenti ma jinbidilx sempliċiment bil-bidla tal-istatus personali (nazzjonalità).

Il-kapaċità ġuridika u l-kapaċità li taġixxi ta’ persuna wkoll għandhom jiġu ġġudikati abbażi tal-istatus personali ta’ dik il-persuna (l-Artikolu 12 IPRG). Din ir-referenza tinkludi kull restrizzjoni tal-kapaċità li taġixxi, pereżempju b’riżultat ta’ marda mentali, iżda mhux il-kapaċità li persuna tiżżewweġ. Jekk persuna tkun saret adulta, din tibqa’ hekk, saħansitra kieku dan ma jkunx il-każ skont status personali ġdid akkwiżit.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Ir-rekwiżiti ta’ leġittimità ta’ wild u biex din tiġi kkontestata għandhom jiġu ġġudikati skont l-istatus ċivili personali li l-konjugi kellhom fil-waqt tat-twelid tal-wild jew, jekk iż-żwieġ ġie xolt qabel, fil-waqt tax-xoljiment. Jekk il-konjugi jkollhom stati ċivili differenti, l-istatus personali tal-wild fil-waqt tat-twelid huwa deċiżiv. L-ambitu tal-applikazzjoni ta’ din ir-regola dwar il-konflitt ta’ liġijiet jinkludi wkoll il-preżunzjoni ta’ paternità tar-raġel, ir-raġunijiet li għalihom il-leġittimità qed tiġi kkontestata u wkoll il-kwistjoni ta’ min huwa intitolat jikkontesta l-leġittimità u liema termini preskrittivi japplikaw biex jagħmlu dan.

Ir-rekwiżiti għal-leġittimazzjoni ta’ wild illeġittimu permezz ta’ dikjarazzjoni ta’ leġittimità (jiġifieri permezz ta’ att ta’ awtorità pubblika, mhux ta’ żwieġ sussegwenti) għandhom jiġu ġġudikati skont l-istatus personali tal-missier (l-Artikolu 23 IPRG).

Skont il-ftehim ta’ leġittimazzjoni, il-leġittimazzjoni permezz taż-żwieġ sussegwenti tal-ġenituri tkun effettiva jekk dan ikun il-każ skont id-dritt tal-Istat ta’ nazzjonalità tal-missier jew l-omm.

Ir-rekwiżiti biex il-paternità tiġi stabbilita u rikonoxxuta b’rabta ma’ wild illeġittimu għandhom jiġu vvalutati skont l-istatus personali tal-wild fil-waqt tat-twelid. Status personali sussegwenti tal-wild ikun deċiżiv jekk l-istabbiliment jew ir-rikonoxximent ikun permissibbli skont dan l-istatus, iżda mhux skont l-istatus personali fil-waqt tat-twelid. Il-liġi skont liema l-paternità tkun ġiet stabbilita jew rikonoxxuta hija deċiżiva wkoll biex din tiġi kkontestata (l-Artikolu 25 IPRG).

Relazzjoni bejn il-ġenituri u l-ulied: L-effetti tal-leġittimità u l-leġittimazzjoni ta’ wild u tal-illeġittimità għandhom jiġu ġġudikati skont l-istatus personali tal-wild. L-Artikoli 24 u 25 IPRG ikopru kwistjonijiet tal-kura u t-trobbija tal-wild, l-amministrazzjoni u l-użu tal-assi tal-wild, ir-rappreżentanza legali minn ġenitur wieħed jew it-tnejn li huma, inkluż il-bżonn għall-approvazzjoni uffiċjali ta’ ċerti atti ta’ rappreżentanza, kif ukoll, għal ulied leġittimi, ir-riżolviment tal-kustodja wara d-divorzju tal-ġenituri u t-talbiet reċiproċi għal manteniment. Dawn id-dispożizzjonijiet huma fil-biċċa l-kbira tagħhom koperti wkoll mill-Konvenzjoni tal-Aja dwar il-Protezzjoni tat-Tfal u l-Konvenzjoni tal-Aja dwar il-Protezzjoni tal-Minorenni tal-1961 f’każijiet fejn din tkun (għadha) fis-seħħ (b’rabta mat-Turkija u l-Macao). Għaldaqstant, l-awtoritajiet kompetenti għandhom japplikaw id-dritt domestiku tagħhom għal miżuri biex jiżguraw il-protezzjoni tal-minorenni; l-awtoritajiet fl-Istat ta’ residenza huma ġeneralment kompetenti.

Fejn jidħlu kwistjonijiet ta’ filjazzjoni, din tiddependi fuq l-istatus personali f’ħin partikolari. Dan mhuwiex il-każ għal kwistjonijiet li jirrigwardaw ir-relazzjoni bejn il-ġenituri u l-wild; li jimporta huwa l-istatus personali rispettiv tal-wild. Jekk l-istatus personali jinbidel, ir-relazzjoni bejn il-ġenitur u l-wild għandha tiġi vvalutata skont l-istatus personali ġdid miż-żmien tal-bidla fl-istatus (il-bidla tal-fatturi ta’ konnessjoni rilevanti, nazzjonalità).

Il-każistika ripetutament ma applikatx regolamenti ta’ kustodja skont ordinamenti ġuridiċi barranin bir-raġuni li dawn kienu jmorru kontra l-ordni pubbliku jekk ma kinux jikkunsidraw l-aħjar interessi tal-minuri.

3.4.2 L-adozzjoni

Taħt l-Artikolu 26 IPRG, il-kundizzjonijiet għall-adozzjoni ta’ wild u għat-terminazzjoni tal-adozzjoni huma bbażati fuq l-istatus personali ta’ kull wieħed mill-ġenituri adottivi. Barra minn hekk, l-istatus personali tal-wild ikun deċiżiv, minkejja li fil-każ tal-ulied li jkunu minorenni, ikun deċiżiv biss sa fejn ikun jipprevedi l-kunsens tal-wild jew ta’ parti terza li jkollha relazzjoni mal-wild skont id-dritt tal-familja. Il-kundizzjonijiet għall-adozzjoni ta’ wild jinkludu pereżempju l-età tal-ġenitur adottiv, id-differenza fl-età bejn il-ġenituri adottivi u l-wild għall-adozzjoni u l-kwistjoni ta’ għaliex u taħt liema kundizzjonijiet l-eżistenza tal-ulied tal-ġenitur adottiv stess tipprojbixxi l-adozzjoni ta’ wild, kif ukoll kwalunkwe rekwiżit ta’ kunsens, inkluża l-possibbiltà ta’ deċiżjoni uffiċjali xort’oħra dwar il-kunsens miċħud.

L-effetti tal-adozzjoni ta’ wild għandhom ikunu ġġudikati skont l-istatus personali tal-ġenitur adottiv u fil-każ tal-adozzjoni minn konjuġi, skont il-liġi deċiżiva f’termini ta’ regolamentazzjoni tal-effetti legali personali taż-żwieġ. Wara l-mewt ta’ wieħed mill-konjuġi, l-istatus personali tal-konjuġi l-ieħor ikun deċiżiv għal dawn l-effetti.

L-effetti tal-adozzjoni ta’ wild f’termini ta dritt tas-suċċessjoni għandhom ikunu ġġudikati mhux skont l-istatus tal-adozzjoni, iżda skont l-istatus tas-suċċessjoni.

L-adozzjoni ta’ wild bħala tali hija ċirkostanza fattwali konkluża, għaldaqstant il-ġudizzju ma jinbidilx jekk l-istatus personali jew il-fattur ta’ konnessjoni sussegwentement jinbidel. L-istatus ta’ persuna adottata min-natura tiegħu huwa relazzjoni legali permanenti. L-istatus li jkun deċiżiv għall-effetti tal-adozzjoni ta’ wild jista’ għaldaqstant jinbidel: jiddependi mill-istatus personali rispettiv tal-ġenitur adottiv.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

L-għamla ta’ żwieġ fl-Awstrija għandu jkun iġġudikat skont il-liġi tal-Awstrija u l-għamla ta’ żwieġ barra l-pajjiż għandu jkun iġġudikat skont l-istatus personali ta’ kull wieħed mill-għarajjes; madankollu, il-konformità mar-rekwiżiti formali tal-post taċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ hija biżżejjed (l-Artikolu 16 IPRG). Ir-referenza limitata għar-rekwiżiti formali tal-post taċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ tirreferi għad-dispożizzjonijiet tad-dritt sostantiv tal-liġi msemmija, b’hekk kull rinviju skont il-liġi lokali jkun għaldaqstant irrilevanti (eċċezzjoni mill-Artikolu 5 IPRG).

Ir-rekwiżiti għaż-żwieġ u n-nullità ta’ żwieġ u r-rekwiżiti għall-annullament taż-żwieġ (f’kuntrast mad-divorzju) għandhom ikunu ġġudikati għal kull wieħed mill-għarajjes skont l-istatus personali tagħhom (l-Artikolu 17 IPRG). Madankollu, jekk il-liġi applikabbli għall-istatus personali ta’ wieħed mill-għarajjes jew tat-tnejn li huma ma jkun fiha l-ebda dispożizzjoni dwar iż-żwieġ abbażi tal-ġeneru ta’ wieħed mill-għarajjes jew tat-tnejn li huma, ir-rekwiżiti għaż-żwieġ għandhom jiġu ġġudikati skont il-liġi tal-Istat li fih iż-żwieġ ikun stabbilit.

Din ir-regola dwar il-konflitt ta’ liġijiet tirrigwarda r-rekwiżiti materjali għaż-żwieġ, bħall-età li tinħtieġ, in-nuqqas ta’ impedimenti għaż-żwieġ, kwalunkwe rekwiżit ta’ kunsens u s-sostitwibbiltà tagħhom.

Skont l-Artikolu 18 IPRG, l-effetti legali personali taż-żwieġ għandhom ikunu ġġudikati skont l-istatus personali komuni tal-konjuġi jew, fin-nuqqas ta’ status personali komuni, skont l-aktar status personali reċenti, jekk wieħed minnhom ikun żammu. Inkella, għandhom ikunu ġġudikati skont il-liġi tal-Istat li fih iż-żewġ konjuġi jirrisjedu abitwalment jew, fin-nuqqas ta’ tali residenza, skont il-liġi tal-Istat li fih iż-żewġ konjuġi kellhom l-aħħar residenza abitwali tagħhom, jekk wieħed minnhom ikun żammha.

L-ambitu ta’ din ir-regola dwar il-konflitt ta’ liġijiet ikopri wkoll l-obbligu tal-komunjoni konjugali, il-konsegwenzi għar-residenza, l-obbligu li tingħata assistenza, kif ukoll id-dritt tal-manteniment ta’ kull konjuġi, iżda mhux il-liġi marbuta mal-użu tal-kunjom taż-żwieġ jew ir-reġim tal-proprjetà matrimonjali. Ir-referenza tista’ tinbidel; jekk il-fatturi ta’ konnessjoni jinbidlu, liġi differenti tista’ ssir deċiżiva.

3.5.2 oppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

L-Att dwar is-Sħubija Rreġistrata (Gesetz über die eingetragene Partnerschaft) daħħal mill-Artikoli 27a sa 27d fl-IPRG.

Ir-rekwiżiti (kif ukoll l-għamla) tas-sħubija rreġistrata, in-nullità tagħha u x-xoljiment dovut għal ħtija għandhom ikunu ġġudikati skont il-liġi tal-Istat li fih tkun ġiet stabbilita (l-Artikolu 27a IPRG).

Skont l-Artikolu 27b IPRG, l-effetti personali tas-sħubija rreġistrata għandhom ikunu ġġudikati skont il-liġi tal-Istat li fih is-sħab reġistrati jkollhom ir-residenza abitwali komuni tagħhom jew, fin-nuqqas ta’ residenza abitwali komuni, skont il-liġi tal-Istat li fih it-tnejn li huma kellhom l-aħħar residenza abitwali tagħhom, jekk wieħed minnhom ikun żammha. Jekk, skont dan, il-liġi tal-Istat ta’ residenza ma tkunx jista’ tiġi applikata jew jekk din il-liġi ma tirregolax l-effett legali personali, l-istatus personali komuni tas-sħab irreġistrati jkun deċiżiv jew, fin-nuqqas ta’ status personali komuni, l-aktar status personali komuni reċenti, jekk ikun inżamm minn wieħed minnhom. Inkella, tkun applikabbli l-liġi tal-Awstrija, u dan ikun il-każ ukoll jekk l-istatus personali ma jirregolax l-effetti legali personali tas-sħubija rreġistrata.

Ir-reġim tal-proprjetà tas-sħubija rreġistrata għandu jiġi ġġudikat skont il-liġi applikabbli sa mid-29 ta’ Jannar 2019 skont ir-Regolament (UE) 2016/1104 dwar il-konsegwenzi patrimonjali ta’ sħubijiet irreġistrati.

Ix-xoljiment tas-sħubija rreġistrata li ma jkunx dovut għal ħtija huwa rregolat mil-liġi tal-Istat li fih is-sħab irreġistrati jkollhom ir-residenza abitwali komuni tagħhom fil-mument tax-xoljiment, jew fin-nuqqas ta’ tali residenza abitwali komuni, skont il-liġi tal-Istat li fih kellhom l-aħħar residenza abitwali tagħhom, jekk wieħed minnhom ikun żammha. Jekk, skont dan, il-liġi tal-Istat ta’ residenza ma tkunx jista’ tiġi applikata jew jekk, skont il-każ, is-sħubija rreġistrata ma tkunx tista’ tiġi xolta abbażi tal-fatti miġjuba, l-istatus personali komuni tas-sħab irreġistrati jkun deċiżiv jew, fin-nuqqas ta’ status personali komuni, l-aktar status personali komuni reċenti, jekk ikun inżamm minn wieħed minnhom. Inkella, tkun applikabbli l-liġi tal-Awstrija, u dan ikun il-każ ukoll jekk l-istatus personali ma jippermettix ix-xoljiment tas-sħubija rreġistrata abbażi tal-fatti miġjuba.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Skont l-Artikolu 20 IPRG, l-aspetti tad-divorzju li mhumiex irregolati mir-Regolament Ruma III (ir-Regolament tal-Kunsill (UE) Nru 1259/2010 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-liġi applikabbli għad-divorzju u għas-separazzjoni legali, ĠU L 343 tad-29 ta’ Diċembru 2010, p. 10) (il-konsegwenzi tad-divorzju fuq il-proprjetà) għandhom ikunu ġġudikati skont il-liġi li tkun deċiżiva għall-effetti legali personali taż-żwieġ. Hawnhekk huwa sinifikanti l-waqt tad-divorzju; għaldaqstant ir-referenza ma tistax tinbidel.

Ir-reġim tal-proprjetà matrimonjali għandu jiġi ġġudikat skont il-liġi applikabbli sa mid-29 ta’ Jannar 2019 skont ir-Regolament (UE) 2016/1103 fi kwistjonijiet ta’ reġimi tal-proprjetà matrimonjali.

Ix-xoljiment taż-żwieġ mhuwiex rikonoxxut skont il-liġi tal-Awstrija. Sa fejn dan ma jkunx regolat mir-Regolament Ruma III, ikun jenħtieġ li ssir konnessjoni skont l-eqreb relazzjoni f’konformità mal-Artikolu 1 IPRG. L-eqreb relazzjoni tista’ faċilment tinstab fil-ġurisprudenza b’analoġija mal-Artikolu 20 IPRG.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Ir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 4/2009 tat-18 ta’ Diċembru 2008 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni tad-deċiżjonijiet u l-kooperazzjoni f’materji relatati ma’ obbligi ta’ manteniment, ĠU L 7, p. 1 (UE, ir-Regolament dwar il-Manteniment), jirreferi għall-istatus ta’ manteniment għall-Protokoll tal-Aja tat-23 ta’ Novembru 2007 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi ta’ Manteniment. Skont dan, il-liġi tal-Istat li fih il-persuna li tkun dovuta l-manteniment ikollha l-post ta’ residenza abitwali tagħha tkun primarjament applikabbli (issupplimentata b’xejriet lejn lex fori, fatturi ta’ konnessjoni speċjali, klawżola difensiva kontra pretensjonijiet “mhux mistennija” u possibbiltà — ferm restrittiva — li tintgħażel il-liġi applikabbli).

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Ir-reġim tal-proprjetà matrimonjali għandu jiġi ġġudikat skont il-liġi applikabbli sa mid-29 ta’ Jannar 2019 skont ir-Regolament (UE) 2016/1103 fi kwistjonijiet ta’ reġimi tal-proprjetà matrimonjali (ara aktar ’il fuq).

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Is-suċċessjonijiet huma rregolati fir-Regolament dwar is-Suċċessjoni tal-UE (ir-Regolament (UE) Nru 650/2012 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-4 ta’ Lulju 2012 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet u l-aċċettazzjoni u l-infurzar ta’ strumenti awtentiċi fil-qasam tas-suċċessjonijiet u dwar il-ħolqien ta’ Ċertifikat Ewropew tas-Suċċessjoni, ĠU L 201 tas-27 ta’ Lulju 2012, p. 107). Għal kawżi antiki, japplika l-Artikolu 28 IPRG, li fih hemm stipulat li l-liġi deċiżiva tiddependi fuq l-istatus personali tad-deċedut fil-waqt tal-mewt. Din ir-regola dwar il-konflitt ta’ liġijiet, fil-prinċipju kopriet ukoll ir-responsabbiltà għad-dejn tal-patrimonju u l-akkwiżizzjoni tas-suċċessjoni. Madankollu, fil-każ li fl-Awstrija kellhom iseħħu proċedimenti dwar wirt, l-akkwiżizzjoni tas-suċċessjoni u r-responsabbiltà għad-dejn tal-patrimonju jiġu ġġudikati skont il-liġi tal-Awstrija (l-Artikolu 28(2) IPRG).

3.8 Proprjetà reali

L-akkwiżizzjoni u t-telf tal-jeddijiet in rem fir-rigward tal-beni tanġibbli, inkluż il-pussess, għandhom ikunu ġġudikati skont il-liġi tal-Istat li fih ikunu jinsabu l-beni malli jitwettqu ċ-ċirkostanzi fattwali sottostanti għall-akkwiżizzjoni jew it-telf. Il-kategorija ġuridika tal-beni u l-kontenut tal-jeddijiet għandhom ikunu ġġudikati skont il-liġi tal-Istat li fih ikunu jinsabu l-beni (l-Artikolu 31 IPRG).

L-ambitu tar-regola dwar il-konflitt ta’ liġijiet ikopri b’mod partikolari s-sjieda, is-servitujiet (ipoteki fuq l-art), il-preferenza, il-jedd għall-bini, is-sjieda tad-dar, iżda wkoll il-jeddijiet ta’ żamma effettivi kontra partijiet terzi u r-riżerva tat-titlu. Il-konsegwenzi tat-trasferiment tas-sjieda huma koperti wkoll minn din il-liġi.

Bidla sussegwenti fil-post ma taffettwax il-liġi applikabbli għaliex l-akkwiżizzjoni tal-jedd tirrappreżenta ċirkostanza fattwali mwettqa.

L-effetti ta’ akkwiżizzjoni ta’ jedd huma bbażati fuq il-liġi tal-post rispettiv; dan il-fattur ta’ konnessjoni jista’ għaldaqstant jinbidel. Kwistjonijiet li jirrigwardaw sa fejn tasal il-protezzjoni tas-sid, jekk u sa fejn il-persuna intitolata għall-jedd in rem għandhiex il-jedd li tiddisponi, pereżempju jekk pleġġ ta’ beni mobbli jistax jinbiegħ mingħajr intervent ġudizzjarju, kif ukoll kwistjonijiet oħra, għandhom ukoll ikunu ġġudikati skont din il-liġi.

Fil-każ ta’ mezzi tat-trasport japplika regolament speċjali (l-Artikolu 33 IPRG). Il-jeddijiet in rem fir-rigward tal-bastimenti u l-inġenji tal-ajru li ddaħħlu f’reġistru għandhom ikunu ġġudikati skont il-liġi tal-Istat tar-reġistru; fil-każ ta’ vetturi ferrovjarji, il-liġi applikabbli hija dik tal-Istat li fih il-kumpanija ferrovjarja li fis-servizz tagħha jintużaw il-vetturi jkollha l-amministrazzjoni ċentrali effettiva tagħha. Fil-każ ta’ pleġġijiet ġuridiċi u ġġustifikati b’mod obbligatorju jew jeddijiet ġuridiċi ta’ żamma għal garanzija ta’ talbiet għal kumpens għad-dannu kkaġunat mill-vettura jew l-infiq fuq dan, il-liġi applikabbli hija dik tal-Istat li fih ikun jinsab il-beni malli jitwettqu ċ-ċirkostanzi fattwali sottostanti.

Fil-każ ta’ beni tanġibbli immobbli hemm ukoll regolament speċjali: jekk il-jeddijiet in rem għal beni immobbli jkunu koperti wkoll mill-ambitu ta’ regola oħra dwar il-konflitt ta’ liġijiet (pereżempju dik għar-reġim tal-proprjetà matrimonjali), ir-referenza għal-liġi dwar il-beni, jiġifieri l-konnessjoni mal-liġi tal-Istat li fih ikun jinsab il-beni, tieħu preċedenza.

Ma hemm l-ebda regola dwar il-konflitt ta’ liġijiet għall-beni intanġibbli. Skont l-Artikolu 1 IPRG, il-liġi applikabbli skont il-liġi dwar il-beni hija dik li magħha hemm l-eqreb konnessjoni. Il-jeddijiet titolizzati huma ġġudikati skont lex cartae. L-Artikolu 33a IPRG, li jittrasponi l-Artikolu 9 tad-Direttiva 2002/47/KE dwar arranġamenti finanzjarji kollaterali b’kamp ta’ applikazzjoni usa’, jinkludi regola speċjali għat-titoli mniżżla fil-kotba. Għat-titoli f’sistemi ta’ saldu, japplikaw ir-regolamenti speċjali fl-Artikoli 16 u 18 tal-Att dwar il-Finalità tas-Saldu (Finalitätsgesetz), li jittrasponu d-Direttiva dwar Finalità ta' Settlement 98/26/KE.

3.9 Insolvenza

Id-dritt dwar l-insolvenza internazzjonali huwa rregolat fil-Parti Sebgħa tal-Kodiċi għall-Insolvenza (IO). Skont l-Artikolu 217 IO, id-dispożizzjonijiet huma applikabbli biss sa fejn ma jkunx previst xort’oħra mid-dritt internazzjonali jew f’atti ġuridiċi partikolari tal-Komunitajiet Ewropej, primarjament ir-Regolament (KE) Nru 848/2015 dwar il-proċedimenti ta’ insolvenza (ir-Regolament tal-UE dwar l-Insolvenza). F’termini ta’ kontenut, id-dispożizzjonijiet isegwu prinċipalment id-dispożizzjonijiet korrispondenti tar-Regolament dwar l-Insolvenza tal-UE.

Fil-prinċipju, il-prerekwiżiti għall-ftuħ ta’ proċedimenti ta’ insolvenza u l-effetti tal-proċedimenti ta’ insolvenza huma rregolati mil-liġi tal-Istat li fih jinfetħu l-proċedimenti. B’mod partikolari, mill-Artikolu 221 sa 235 IO hemm stipulati r-regoli dwar il-jeddijiet in rem ta’ partijiet terzi, it-tpaċija, ir-riżerva tat-titlu, kuntratti relatati mal-beni immobbli, is-swieq irregolati, il-kuntratti ta’ impjieg, l-effetti tal-proċedimenti ta’ insolvenza fuq il-jeddijiet soġġetti għal reġistrazzjoni, kif ukoll il-liġi applikabbli għal atti detrimentali u l-protezzjoni tax-xerrejja terzi, l-effetti ta’ kawżi pendenti, il-liġi ta’ lex rei sitae fir-rigward tal-eżerċitar tal-jeddijiet fuq il-beni jew jeddijiet oħra, ftehimiet ta’ novazzjoni u tpaċija, ftehimiet ta’ riakkwist u pagamenti wara l-ftuħ tal-proċedimenti ta’ insolvenza.

Meta jkun hemm sovrapożizzjoni tar-regolamenti ma’ dawk tal-IPRG jew dispożizzjonijiet oħra dwar konflitt ta’ liġijiet, l-aktar dispożizzjonijiet speċjalizzati tal-Kodiċi għall-Insolvenza jieħdu preċedenza.

Jekk jogħġbok innota li l-verżjoni bil-lingwa oriġinali ta' din il-paġna ġiet emendata reċentement. Il-verżjoni tal-lingwa li qed tara bħalissa attwalment qed tiġi ppreparata mit-tradutturi tagħna.

Il-liġi ta' liema pajjiż tapplika? - Polonja

AVVIŻ: It-tweġibiet mogħtija hawn isfel MA JAPPLIKAWX għal sitwazzjonijiet regolati mil-liġi tal-UE

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat tal-4 ta’ Frar 2011 (test konsolidat: Ġurnal tal-Liġijiet 2015, partita 1792), (“il-PILA”).

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Il-Konvenzjoni tal-Aja tas-17 ta’ Lulju 1905 dwar iċ-ċaħda tad-drittijiet ċivili u miżuri simili ta’ protezzjoni

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-5 ta' Ottubru 1961 dwar il-kunflitti ta' liġijiet relatati mal-forma ta' dispożizzjonijiet testamentarji

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-5 ta’ Ottubru 1961 dwar is-setgħat tal-awtoritajiet u tal-liġi applikabbli fir-rigward tal-protezzjoni tat-tfal

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-4 ta’ Mejju 1971 dwar il-liġi applikabbli għall-inċidenti tat-traffiku

Il-Konvenzjoni tal-Aja tat-2 ta’ Ottubru 1973 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi ta’ manteniment

Il-Konvenzjoni dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi kuntrattwali nfetħet għall-iffirmar f’Ruma fid-19 ta’ Ġunju 1980

Il-Konvenzjoni tal-Aja tad-19 ta' Ottubru 1996 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent, l-eżekuzzjoni u l-kooperazzjoni fir-rigward tar-responsabbiltà tal-ġenituri u l-miżuri għall-protezzjoni tat-tfal

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Il-Polonja ffirmat numru ta’ ftehimiet bilaterali fuq tranżazzjonijiet legali, li kienu jipprevedu wkoll ir-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet. Dawn jinkludu ftehimiet kemm mal-Istat Membri tal-UE u ma’ pajjiżi terzi. Minħabba li l-istrumenti li jorbtu lill-Istati Membri tal-UE u li jinkludu regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet rigward diversi oqsma jieħdu preċedenza fuq ftehimiet bilaterali ffirmati bejn l-Istati Membri, fil-prinċipju, il-ftehimiet ma’ pajjiżi terzi biss għandhom importanza prattika.

Dawn jinkludu ftehimiet mal-Belarus (26 ta’ Ottubru 1994), mar-Russja (16 ta’ Settembru 1996), l-Ukrajna (24 ta’ Mejju 1993), ir-Repubblika Demokratika tal-Poplu tal-Korea (28 ta’ Settembru 1986), Cuba (18 ta’ Novembru 1982), il-Vjetnam (22 ta’ Marzu 1993) u b’suċċessjoni (abbażi tal-ftehim mal-Jugoslavja datat 6 ta’ Frar 1960), mal-Bożnija-Ħerzegovina, il-Montenegro u s-Serbja.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Iva, l-qorti tapplika r-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet ex officio. Hija tapplika wkoll il-liġi barranija ex officio fejn regola dwar il-kunflitt tal-liġijiet tidentifika dik il-liġi bħala applikabbli wkoll għal kwistjoni speċifika.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Skont l-Artikolu 5 tal-PILA, ir-rinviju bil-maqlub biss huwa permess taħt il-liġi Pollakka.

Il-Paragrafu 1 ma japplikax jekk il-liġi applikabbli ġiet determinata:

1) bl-għażla tal-liġi;

2) skont il-forma tat-tranżazzjoni legali;

3)   fir-rigward ta’ obbligi kuntrattwali, obbligu mhux kuntrattwali jew tranżazzjoni legali unilaterali li għalihom dan l-Att jistabbilixxi l-liġi applikabbli.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Id-derogi mill-applikazzjoni tal-liġi stipulati mir-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet li għandhom x’jaqsmu mar-relazzjoni legali huma previsti fl-Artikoli 3 u 10 tal-PILA.

Artikolu 3(1). Fejn l-Att jeħtieġ l-applikazzjoni tal-lex patriae u ma jkunx possibbli li tiġi determinata n-nazzjonalità tal-persuna konċernata, jekk ma għandhiex nazzjonalità jew ma jistax jiġi determinat il-kontenut tal-lex patriae, tapplika l-liġi tad-domiċilju tal-persuna u, fejn ma jkollhiex domiċilju, tapplika l-liġi tar-residenza abitwali tagħha.

Artikolu 10(1). Fejn ikun impossibbli li jiġu stabbiliti ċ-ċirkostanzi li jiddeterminaw l-applikabilità tal-liġi, tapplika l-liġi li magħha hija l-aktar marbuta r-relazzjoni legali. Barra minn hekk, il-liġi Pollakka għandha tapplika fejn ikun impossibbli li jiġi determinat il-kontenut tal-liġi barranija applikabbli f’ammont ta’ żmien raġonevoli.

Barra minn hekk ukoll, l-Artikolu 67 tal-PILA jgħid illi fejn ma tiġi identifikata l-ebda liġi applikabbli fil-PILA, f’regolamenti speċifiċi, fi ftehimiet internazzjonali rratifikati u eżegwibbli fil-Polonja jew fil-liġi tal-UE, il-liġi li tirregola r-relazzjoni legali għandha tkun il-liġi tal-pajjiż li magħha hija l-aktar marbuta r-relazzjoni legali.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Il-qorti tidentifika u tapplika l-liġi barranija ex officio - l-Artikolu 51a(1) tal-Att dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji tas-27 ta’ Lulju 2001 (test konsolidat: Ġurnal tal-Liġijiet 2019, partita 52), kif emendat).

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Ir-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet rilevanti stabbiliti fil-PILA:

L-Artikolu 28(1). Il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali għandha tiġi determinata mir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta’ Ġunju 2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (Ruma I) (ĠU L 177 tal-4 ta’ Lulju 2008, p.6). Id-dispożizzjonijiet tar-Regolament għandhom japplikaw fejn hu xieraq għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu mill-Artikolu 1(2)(j) tar-Regolament imsemmi fil-paragrafu 1.

Skont l-Artikolu 29(1)tal-PILA, fejn il-liġi Pollakka tipprovdi għal obbligu ta’ assigurazzjoni, il-kuntratt tal-assigurazzjoni għandu jiġi regolat mil-liġi Pollakka.

2. Fejn il-liġi ta’ Stat Membru taż-Żona Ekonomika Ewropea li jipprovdi għal obbligu ta’ assigurazzjoni teħtieġ illi tiġi applikata l-liġi ta’ dak l-Istat Membru għall-kuntratt ta' assigurazzjoni, għandha tapplika dik il-liġi.

L-Artikolu 30(1) Bl-eċċezzjoni tal-każijiet speċifikati fir-Regolament imsemmi fl-Artikolu 28, l-għażla tal-liġi applikabbli ta’ pajjiż ieħor li mhux Stat Membru taż-Żona Ekonomika Ewropea fir-rigward ta’ kuntratt li huwa marbut mill-qrib mat-territorju ta’ mill-inqas Stat Membru wieħed ma tistax iċċaħħad lill-konsumaturi mill-protezzjoni mogħtija lilhom mil-liġi Pollakka li tittrasponi d-direttivi li ġejjin:

1)   1) Id-Direttiva tal-Kunsill 93/13 KEE tal-5 ta’ April 1993 dwar klawżoli inġusti f’kuntratti mal-konsumatur (ĠU L 95 tal-21 ta’ April 1993, p. 29; ĠU UE Edizzjoni Speċjali bil-Pollakk, Kapitolu 15 Volum 2 p. 288);

2)   (imħassar);

3)   Id-Direttiva 1999/44/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-25 ta' Mejju 1999 dwar ċerti aspetti tal-bejgħ ta' oġġetti tal-konsum u garanziji assoċjati magħhom (ĠU L 171 tas-7 ta’ Lulju 1999, p. 12; ĠU UE Edizzjoni Speċjali bil-Pollakk, Kapitolu 15 Volum 4 p. 223);

4)   Id-Direttiva 2002/65/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-23 ta' Settembru 2002 li tikkonċerna t-tqegħid fis-suq b'distanza ta' servizzi finanzjarji ta' konsumaturi u li temenda d-Direttiva tal-Kunsill 90/619/KEE u d-Direttivi 98/7/KE u 98/27/KE (ĠU L 271 tad-9 ta’ Ottubru 2002, p. 16; ĠU UE Edizzjoni Speċjali bil-Pollakk, Kapitolu 6 Volum 4 p. 321);

5) Id-Direttiva 2008/48/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-23 ta' April 2008 dwar ftehim ta’ kreditu għall-konsumatur u li tħassar id-Direttiva tal-Kunsill 87/102/KEE (ĠU L 133, 22.5.2008, p. 66 kif emendata).

2. Fejn il-liġi applikabbli għal kuntratt li huwa kopert mid-Direttiva 2008/122/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-14 ta’ Jannar 2009 dwar il-protezzjoni tal-konsumatur rigward ċerti aspetti ta’ kuntratti ta’ timeshare, kuntratti dwar prodotti ta’ vaganza għal perjodu fit-tul, kuntratti ta’ bejgħ mill-ġdid u kuntratti ta’ skambju (ĠU L 33, 3.2.2009, p. 10) hija l-liġi ta’ pajjiż li mhux Stat Membru taż-Żona Ekonomika Ewropea, il-konsumaturi ma jistgħux jiġu miċħuda mill-protezzjoni li jgawdu minnha taħt il-liġi Pollakka li tittrasponi dik id-Direttiva:

1)   jekk xi proprjetà immobbli tinsab f’wieħed mill-Istati Membri, jew

2)   fir-rigward ta’ ftehim li ma għandux x’jaqsam direttament mal-proprjetà immobbli, jekk operatur ekonomiku jmexxi n-negozju tiegħu jew l-attività professjonali tiegħu f’wieħed mill-Istati Membri jew jittrasferixxi dik l-attività f’wieħed mill-Istati Membri b’xi mod u l-kuntratt jaqa’ taħt dik l-attività.

L-Artikolu 31. Obbligu minħabba titolu ta' sigurtà li mhux kambjala jew ċekk għandu jiġi regolat mil-liġi tal-pajjiż li fih ġie eżegwit jew maħruġ dak it-titolu.

L-Artikolu 32(1) Obbligu li jseħħ minħabba tranżazzjoni legali unilaterali għandu jiġi regolat mil-liġi magħżula mill-parti li qed twettaq dik it-tranżazzjoni. Meta’ ż-żewġ partijiet għal dan l-obbligu jiġu identifikati, il-liġi għanda tintagħżel, tiġi emendata jew imħassra bi ftehim bejn il-partijiet.

2. Fil-każijiet fejn ma ssir l-ebda għażla espressa tal-liġi, obbligu minħabba tranżazzjoni legali unilaterali jiġi regolat mil-liġi tal-pajjiż fejn il-persuna li qed twettaq dik it-tranżazzjoni għandha r-residenza abitwali jew uffiċċju reġistrat tagħha. Jekk il-fatti tal-każ jindikaw illi l-obbligu huwa aktar marbut mill-qrib mal-liġi ta’ pajjiż differenti, tapplika l-liġi ta’ dak il-pajjiż.

…

Skont l-Artikolu 36 l-effetti ta’ ċessjoni ta’ riċevibbli fir-rigward ta’ partijiet terzi għandhom jiġu determinati mil-liġi tal-pajjiż li għandu ġurisdizzjoni fuq ir-riċevibbli ċeduti.

L-Artikolu 37. Il-liġi applikabbli għall-assunzjoni tad-dejn hija l-liġi tal-pajjiż b’ġurisdizzjoni fuq id-dejn assunt.

L-Artikolu 38. L-effett ta’ bidla fil-valur ta’ munita fuq l-ammont ta’ dejn għandhom jiġu evalwati skont il-liġi applikabbli għad-dejn.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Ir-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet rilevanti huma stabbiliti fil-PILA:

L-Artikolu 33. Il-liġi applikabbli għall-obbligi riżultanti minn avvenimenti għajr tranżazzjonijiet legali għandha tiġi determinata mir-Regolament (KE) Nru 864/2007/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-11 ta' Lulju 2007 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (ir-Regolament Ruma II) (ĠU L 199, tal-31 ta’ Lulju 2007, p.40).

L-Artikolu 34. Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-4 ta’ Mejju 1971 dwar il-liġi applikabbli għall-inċidenti tat-traffiku (Ġurnal tal-Liġijiet 2003/63 partita 585) tiddetermina l-liġi applikabbli għar-responsabbiltà mhux kontrattwali ta’ partijiet terzi minħabba inċidenti tat-traffiku.

L-Artikolu 35. Ir-responsabbiltà tal-partijiet terzi għall-azzjonijiet u omissjonijiet tal-korpi li jeżerċitaw awtorità pubblika f’pajjiż speċifiku għandha tiġi regolata mil-liġi ta’ dak il-pajjiż.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Ir-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet li japplikaw għall-istatus ta’ persuna fiżika:

Il- kapaċità ġuridika ta’ persuna fiżika u l-kapaċita tagħha biex twettaq tranżazzjonijiet legali għandhom jiġu regolati mill-lex patriae tagħha (Artikolu 11(1)).

2. Fejn persuna fiżika qed twettaq tranżazzjoni legali fi ħdan il-qafas tan-negozju tagħha, ikun suffiċjenti illi jkollha l-kapaċità biex twettaq din it-tranżazzjoni skont il-liġi tal-pajjiż fejn huwa bbażat in-negozju.

3. Il-paragrafu 1 ma jeskludix l-applikazzjoni tal-liġi li tirregola t-tranżazzjoni legali jekk hija tistabbilixxi rekwiżiti speċifiċi fir-rigward tal-kapaċità biex twettaq dik it-tranżazzjoni legali.

Skont l-Artikolu 12, meta jkun ġie ffirmat ftehim minn partijiet li jinsabu fl-istess pajjiż, persuna fiżika li għandha l-kapaċità tiffirma dak il-ftehim skont il-liġi ta’ dak il-pajjiż tista’ tinvoka inkapaċità skont il-liġi msemmija fl-Artikolu 11(1) biss jekk il-parti l-oħra ma kinitx taf b’dik l-inkapaċità meta ffirmat il-ftehim jew meta’ l-parti l-oħra ma kinitx taf b’negliġenza b’dik l-inkapaċità dakinhar tal-iffirmar.

2. Persuna fiżika li twettaq tranżazzjoni legali unilaterali u li għandha l-kapaċità tagħmel hekk skont il-liġi tal-pajjiż fejn saret it-tranżazzjoni tista’ tinvoka l-inkapaċità skont il-liġi msemmija fl-Artikolu 11(1) biss jekk din ma taffettwax ħażin lil kull persuna li, meta aġixxiet b’diliġenza dovuta, straħet fuq l-assunzjoni illi dik il-persuna li wettqet it-tranżazzjoni legali kellha l-kapaċità rikjesta biex tagħmel hekk.

3. Jekk persuna fiżika taġixxi permezz ta’ rappreżentant, l-applikabilità tal-paragrafi 1 u 2 tiġi determinata miċ-ċirkostanzi rilevanti li jikkonċernaw ir-rappreżentant.

4. Il-paragrafi 1 u 2 ma japplikawx għat-tranżazzjonijiet legali fil-qasam tal-liġi tal-familja u tal-kurazija jew il-liġi tas-suċċessjoni, jew għal xi regolamenti dwar propjetà immobbli f’pajjiż li mhux il-pajjiż li fih twettqet it-tranżazzjoni legali.

Skont l-Artikolu 13(1), l-inkapaċità legali għandha tiġi regolata mill-lex patriae tal-persuna fiżika inkapaċitata.shall be governed by the lex patriae of the incapacitated natural person. Fejn Qorti Pollakka tiddeċiedi dwar l-inkapaċità ta’ ċittadin barrani, tapplika l-liġi Pollakka.

L-Artikolu 14(1) jeħtieġ l-applikazzjoni tal-lex patriae għall- preżunzjoni jew dikjarazzjoni tal-mewt ta’ persuna fiżika. Fejn Qorti Pollakka tiddeċiedi dwar il-preżunzjoni jew dikjarazzjoni tal-mewt ta’ ċittadin barrani, tapplika l-liġi Pollakka.

Skont l-Artikolu 16(1), id-drittijiet personali ta’ persuna fiżika jiġu regolati mil-lex patriae tagħhom.

Persuna fiżika li d-drittijiet personali tagħha jiġu mhedda jew ġew miksura tista’ titlob protezzjoni taħt il-liġi tal-pajjiż li fit-territorju tiegħu seħħ l-avveniment li kkawża din it-theddida jew vjolazzjoni, jew taħt il-liġi tal-pajjiż li fit-territorju tiegħu seħħew l-effetti tal-vjolazzjoni.

Jekk id-drittijiet personali ta’ persuna fiżika ġew miksura mill-midja tal-massa, id-dritt ta’ risposta, għal korrezzjoni jew għal miżura simili ta’ protezzjoni għandhom jiġu regolati mil-liġi tal-pajjiż fejn għandu l-uffiċċju reġistrat jew residenza abitwali l-pubblikatur jew xandar.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Ir-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet applikabbli għar-relazzjonijiet bejn ġenituri u tfal (PILA):

Il-filjazzjoni ta’ wild tista’ tiġi determinata jew ikkontestata skont il-the lex patriae tal-wild fil-mument tat-twelid tiegħu (l-Artikolu 55(1) tal-PILA).Jekk il-lex patriae tal-wild meta’ jitwieled ma tippermettix ir-rikonoxximent tal-paternità permezz ta’ ordni tal-qorti, il-filjazzjoni paterna b’ordni tal-qorti tiġi regolata mil-lex patriae tat-tifel fil-mument meta’ ġiet aċċertata l-filjazzjoni tat-tifel. Ir-rikonoxximent tal-filjazzjoni tat-tfal għandha tiġi regolata mil-lex patriae tagħhom fi żmien ir-rikonoxximent. Meta’ l-liġi ma tipprovdix għar-rikonoxximent ta’ tifel, tapplika l-lex patriae tat-tifel meta jitwieled, sakemm din tippermetti dan ir-rikonoxximent. Ir-rikonoxximent ta’ wild konċeput jew li għadu ma twelidx għandu jiġi regolat mil-lex patriae tal-omm fi żmien ir-rikonoxximent.

Skont l-Artikolu 56(1) tal-PILA, Il-Konvenzjoni tal-Aja tad-19 ta' Ottubru 1996 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent, l-eżekuzzjoni u l-kooperazzjoni fir-rigward tar-responsabbiltà tal-ġenituri u l-miżuri għall-protezzjoni tat-tfal (ĠU L 151 tal-11 ta’ Ġunju 2008, p.39; Ġurnal tal-Liġijiet 2010/172, partita 1158) tiddetermina l-liġi applikabbli għas-setgħa tal-ġenituri u d-drittijiet ta’ kustodja.

Meta l-post ta’ residenza abitwali ta’ tifel jinbidel għal pajjiż li mhux parti mill-konvenzjoni msemmija fil-paragrafu 1, il-liġi ta’ dak il-pajjiż tibda tiddetermina t-termini għall-applikazzjoni tal-miżuri imposti fil-pajjiż tar-residenza abitwali preċedenti tat-tifel..

Il-Konvenzjoni tal-Aja tad-19 ta' Ottubru 1996 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent, l-eżekuzzjoni u l-kooperazzjoni fir-rigward tar-responsabbiltà tal-ġenituri u l-miżuri għall-protezzjoni tat-tfal tiddetermina l-liġi applikabbli għat-tutela tat-tfal (Artikolu 59 tal-PILA).

Meta l-post ta’ residenza abitwali ta’ tifel jinbidel għal pajjiż li mhux parti mill-konvenzjoni msemmija fil-paragrafu 1, il-liġi ta’ dak il-pajjiż tibda tiddetermina t-termini għall-applikazzjoni tal-miżuri imposti fil-pajjiż tar-residenza abitwali preċedenti tat-tifel.

3.4.2 L-adozzjoni

Skont l-Artikolu 57 tal-PILA, l-adozzjoni għandha tiġi regolata mil-lex patriae tal-ġenitur adottiv.

L-adozzjoni konġunta mill-konjuġi għandha tiġi regolata mil-lex patriae komuni tagħhom. Meta l-konjuġi ma għandhomx lex patriae komuni, il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-pajjiż fejn huma t-tnejn domiċiljati u, jekk ma jkunux domiċiljati fl-istess pajjiż, imbagħad il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-pajjiż fejn iż-żewġ konjuġi għandhom ir-residenza abitwali tagħhom. Meta l-konjuġi ma jkollhomx ir-residenza abitwali tagħhom fl-istess pajjiż, il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-pajjiż li miegħu huma aktar qrib il-konjuġi.

Kif stabbilit fl-Artikolu 58 tal-PILA, l-adozzjoni tkun impossibbli mingħajr l-applikazzjoni tal-lex patriae tal-persuna li se tkun adottata rigward il-kunsens tagħha, il-kunsens tar-rappreżentant legali tagħha u l-kunsens tal-awtorità kompetenti, kif ukoll kull restrizzjoni fuq l-adozzjoni wara tibdil ta’ domiċilju lejn pajjiż differenti.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Il-kapaċità biex wieħed jidħol għaż-żwieġ tiġi determinata fir-rigward ta’ kull waħda mill-partijiet mil-lex patriae fi żmien it-tieġ (l-Artikolu 48 tal-PILA.)

Skont id-dispożizzjonijet tal-Artikolu 49(1), il-forma li biha jiġi ċelebrat iż-żwieġ tiġi regolata mil-liġi tal-pajjiż fejn ġie ċelebrat. Jekk iż-żwieġ jiġi ċċelebrat barra l-Polonja, ikun suffiċjenti illi wieħed iħares ir-rekwiżiti tal-lex patriae taż-żewġ konjuġi jew il-liġi tad-domiċilju jew residenza abitwali taż-żewġ konjuġi fiż-żmien taċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ.

Skont l-Artikolu 50 tal-PILA, il-liġi msemmija fl-Artikoli 48 u 49 għandha tapplika mutatis mutandis għall-effetti tal-inabilità għaċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ u n-nuqqas ta’ osservazzjoni tar-rekwiżiti rigward il-forma li biha ġie ċċelebrat iż-żwieġ.

Ir-relazzjonijiet personali tal-konjuġi u r-reġim tal-propjetà matrimonjali għandhom jiġu regolati mil-lex patriae komuni tagħhom (l-Artikolu 51(1). Meta l-konjuġi ma għandhomx lex patriae komuni, il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-pajjiż fejn huma t-tnejn domiċiljati u, jekk ma jkunux domiċiljati fl-istess pajjiż, imbagħad il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-pajjiż fejn iż-żewġ konjuġi għandhom ir-residenza abitwali tagħhom. Meta l-konjuġi ma jkollhomx ir-residenza abitwali tagħhom fl-istess pajjiż, il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-pajjiż li miegħu huma aktar qrib il-konjuġi.

3.5.2 Koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

L-ebda

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Skont l-Artikolu 54 tal-PILA, ix-xoljiment taż-żwieġ jiġi regolat mil-lex patriae komuni tal-konjuġi meta’ jitolbu x-xoljiment taż-żwieġ. Meta l-konjuġi ma jkollhomx lex patriae komuni, il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-pajjiż fejn huma t-tnejn domiċiljati meta jitlobu x-xoljiment taż-żwieġ u, fejn ma jkollhomx domiċilju komuni meta’ jitolbu x-xoljiment taż-żwieġ, il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-pajjiż fejn kellhom l-aħħar residenza abitwalit tagħhom, sakemm tibqa’ r-residenza abitwali ta’ xi ħadd minhhom. Il-liġi Pollakka għandha tapplika meta ma jkunx hemm ċirkostanzi li jippermettu d-determinazzjoni tal-liġi applikabbli.

Id-dispożizzjonijiet ta’ hawn fuq għandhom japplikaw mutatis mutandis għas-separazzjoni legali.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Skont l-Artikolu 63, il-liġi applikabbli għall-manteniment tiġi determinata mir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 4/2009 tat-18 ta’ Diċembru 2008 dwar il-ġurisdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni tad-deċiżjonijiet u l-kooperazzjoni f’materji relatati ma’ obbligi ta’ manteniment ( ĠU L 7, 10.1.2009 p.1).

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Ir-relazzjonijiet personali tal-konjuġi u r-reġim tal-propjetà matrimonjali għandhom jiġu regolati mil-lex patriae komuni tagħhom (l-Artikolu 51(1). Meta l-konjuġi ma għandhomx lex patriae komuni, il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-pajjiż fejn huma t-tnejn domiċiljati u, jekk ma jkunux domiċiljati fl-istess pajjiż, imbagħad il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-pajjiż fejn iż-żewġ konjuġi għandhom ir-residenza abitwali tagħhom. Meta l-konjuġi ma jkollhomx ir-residenza abitwali tagħhom fl-istess pajjiż, il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-pajjiż li miegħu huma aktar qrib il-konjuġi.

Skont l-Artikolu 52(1) tal-PILA, il-konjuħi jistgħu jagħżlu l-lex patriae ta’ wieħed minnhom, jew il-liġi tal-pajjiż fejn huwa domiċiljat jew għandu r-residenza abitwali tiegħu wieħed minnhom bħala l-liġi applikabbli għar-reġim matrimonjali tagħhom. L-għażla tal-liġi tista’ ssir ukoll qabel jiġi ċċelebrat iż-żwieġ.

Il-kuntratti dwar il-propjetà matrimonjali huma regolati mil-liġi magħżula mill-partijiet kif jgħid il-paragrafu 1. F’każijiet fejn ma ssir l-ebda għażla espliċita tal-liġi, il-kuntratt dwar il-propjetà matrimonjali jiġi regolat mil-liġi applikabbli għar-relazzjoni personali u r-reġim tal-propjetà matrimonjali tal-konjuġi, fiż-żmien meta kien ġie ffirmat il-kuntratt. Meta ssir l-għażla tal-liġi biex tirregola r-reġim ta’ propjetà matrimonjali jew il-kuntratt matrimonjali, ikun biżżejjed illi tinżamm il-forma meħtieġa għall-kuntratti ta’ propjetà matrimonjali skont il-liġi magħżula jew skont il-liġi tal-pajjiż fejn intagħżlet il-liġi.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Il-liġi applikabbli għas-suċċessjoni hija indikata fir-Regolament (UE) Nru 650/2012 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-4 ta’ Lulju 2012 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet u l-aċċettazzjoni u l-infurzar ta’ strumenti awtentiċi fil-qasam tas-suċċessjonijiet u dwar il-ħolqien ta’ Ċertifikat Ewropew tas-Suċċessjoni ( ĠU L 201, 27.7.2012, p.107, kif emendat).

3.8 Proprjetà reali

Skont l-Artikolu 41(1) tal-PILA, is-sjieda u d-drittijiet oħra ta’ proprjetà jiġu regolati mil-liġi tal-pajjiż fejn jinsab is-soġġett tagħhom. L-akkwist u t-telf tal-propjetà u l-akkwist, it-telf jew bidla fil-kontenut jew prijorità ta’ drittijiet oħra ta’ propjetà jiġu regolati mil-liġi tal-pajjiż fejn jinsab is-soġġett tagħhom meta seħħ l-avveniment li ta lok għall-effetti legali msemmija hawn qabel.

3.9 Insolvenza

Ir-regoli dwar il-kunflitt tal-liġijiet li jiddeterminaw il-liġi applikabbli għall-proċedimenti ta' falliment huma stabbilit fl-Att dwar il-Falliment tat-28 ta’ Frar 2003 (test konsolidat: Ġurnal tal-Liġijiet 2019, partita 498):

Skont l-Artikolu 460 tal-Att dwar il-Falliment, il-liġi Pollakka għandha tapplika għall-proċedimenti ta’ falliment imressqa fil-Polonja, sakemm id-dispożizzjonijiet ta’ dan il-kapitolu ma jipprevdux mod ieħor.

Skont l-Artikolu 461 tal-Att dwar il-Falliment, ix-xogħol tal-ħaddiema impjegati fi Stat Membru ieħor tal-UE jew ta’ Stat Membru tal-Assoċjazzjoni Ewropea tal-Kummerċ Ħieles (EFTA) li huwa parti għall-Ftehim dwar iż-Żona Ekonomika Ewropea jiġi regolat mill-kuntratt ta' impjieg tagħhom.

Il-liġi li tiddetermina jekk oġġett partikolari jikkostitwix propjetà immobbli hija l-liġi applikabbli fil-post fejn jinsab dak l-oġġett.

Ftehimiet dwar l-użu jew l-akkwist ta’ proprjetà immobbli fi Stat Membru ieħor tal-UE jew ta’ Stat Membru tal-Assoċjazzjoni Ewropea tal-Kummerċ Ħieles (EFTA) li huwa parti għall-Ftehim dwar iż-Żona Ekonomika Ewropea jiġu regolati mil-liġi tal-pajjiż fejn tinsab il-proprjetà immobbli.

Id-drittijiet marbuta ma’ proprjetà immobbli fi Stat Membru ieħor tal-UE jew ta’ Stat Membru tal-Assoċjazzjoni Ewropea tal-Kummerċ Ħieles (EFTA) li huwa parti għall-Ftehim dwar iż-Żona Ekonomika Ewropea, jew ma’ bastimenti tal-baħar jew inġenji tal-ajru rreġistrati jiġu regolati mil-liġi tal-pajjiż fejn jinżamm ir-reġistru rilevanti.

Dikjarazzjoni ta’ falliment ma tiksirx id-drittijiet tal-kredituri jew ta’ partijiet terzi li rreġistraw ipoteka fuq l-assi jew propjetà oħra tal-parti falluta li jinsabu fi Stat Membru differenti tal-Unjoni Ewropea jew fi Stat Membru tal-Assoċjazzjoni Ewropea tal-Kummerċ Ħieles (EFTA) li huwa parti għall-Ftehim taż-Żona Ekonomika Ewropea, mingħajr l-esklużjoni ta’ xi partijiet organizzati tal-propjetà u b’mod partikolari, id-dritt ta’ trasferiment tal-propjetà biex tkopri dejn jew id-dritt li jiġi kopert id-dejn mill-benefiċċji mogħtija mill-propjetà, pleġġ u drittjiet ipotekarji, id-dritt li jintalab ir-rilaxx tal-propjetà mill-persuni responsabbli għaliha kontra l-volontà tal-parti awtorizzata jew id-dritt li l-propjetà tintuża bħala t-trustee tagħha (l-Artikolu 462 tal-Att dwar il-Falliment). Dan japplika għad-drittijiet u t-talbiet personali imniżżla fir-reġistru tal-artijiet u tal-ipoteki u f’reġistri pubbliċi oħra fejn l-eżerċizzju tagħhom jirriżulta fil-kreazzjoni tad-drittijiet imsemmija hawn fuq.

Skont l-Artikolu 463(1) tal-Att dwar il-Falliment, ir-riżerva tad-dritt ta’ sjieda lill-bejjiegħ f’kuntratt ta’ bejgħ ma tiskadix bħala riżultat ta’ dikjarazzjoni ta’ falliment ta’ bank domestiku li huwa l-akkwirent tal-oġġett tal-ftehim jekk, meta’ jiġi dikjarat il-falliment, l-oġġett tal-ftehim ikun jinsab fi Stat Membru differenti tal-Unjoni Ewropea jew fi Stat Membru tal-Assoċjazzjoni Ewropea tal-Kummerċ Ħieles (EFTA) li huwa parti għall-Ftehim dwar iż-Żona Ekonomika Ewropea.

Dikjarazzjoni ta’ falliment ta’ bank domestiku li qed jittrasferixxi ass ma tistax tipprovdi bażi għall-irtirar mill-kuntratt ta’ bejgħ jekk l-oġġett tal-bejgħ kien trasferit qabel ġie ddikjarat il-falliment u l-oġġett tal-bejgħ kien jinsab barra l-pajjiż meta ġie ddikjarat il-falliment.

Skont l-Artikolu 464, l-eżerċizzju tad-drittijiet li, sabiex jinħolqu, jeżistu jew jiġu trasferiti, jridu jiġu mniżżla f’reġistru, żvelati f’kont jew depożitati f’depożitu ċentrali, jiġu regolati mil-liġi tal-pajjiż fejn jinżammu dawn ir-reġistri, kontijiet jew depożiti.

Mingħajr preġudizzju għall-Artikolu 464, id-dritt ta’ riakkwist għandu jiġi regolat mil-liġi applikabbli għall-obbligi kuntrattwali li jirregolaw il-ftehim li ta lok għad-dritt.

Mingħajr preġudizzju għall-Artikolu 464, il-liġi applikabbli għall-obbligi kuntrattwali li jirregolaw it-tranżazzjonijiet konklużi f’suq regolat għandhom japplikaw għall-ftehimiet iffirmati fi ħdan il-qafas tat-tranżazzjonijiet imwettqa fis-suq regolat fi ħdan it-tifsira tal-Att dwar in-Negozju fl-Istrumenti Finanzjarji tad-29 ta’ Lulju 2005.

It-tpaċija prevista fl-Artikolu 467 tal-Att dwar il-Falliment għandu jiġi regolat mil-liġi dwar l-obbligi kuntrattwali li japplikaw għall-ftehim ta’ tpaċija.

Barra minn hekk, skont l-Artikolu 467¹ tal-Att dwar il-Falliment, id-dikjarazzjoni ta’ falliment ma tiksirx id-dritt tal-kreditur li jpaċi d-dejn tiegħu mad-dejn tal-parti falluta fejn dan huwa permess skont il-liġi applikabbli għad-dejn tal-parti falluta.

L-eżekuzzjoni u l-validità ta’ tranżazzjoni legali mwettqa wara dikjarazzjoni ta’ falliment u li tikkonsisti fit-trasferiment ta’ proprjetà immobbli, ta’ bastiment tal-baħar jew inġenju tal-ajru li jrid jitniżżel fir-reġistru, jew tat-trasferiment ta’ drittijiet li, sabiex jiġu kreati, sabiex jeżistu jew jiġu trasferiti, jridu jitniżżlu f’reġistru, imniżżla f’kont jew iddepożitati f’depożitu ċentrali, għandhom jiġu regolati mil-liġi tal-pajjiż fejn tinsab il-propjetà jew fejn huma miżmuma dawn ir-reġistru, kontijiet jew depożiti.

Skont l-Artikolu 469 tal-Att dwar il-Falliment, id-dispożizzjonijiet dwar l-eżekuzzjoni u l-invalidità ta’ tranżazzjoni legali mwettqa bi ħsara għall-kredituri ma japplikawx fejn il-liġi applikabbli għat-tranżazzjoni ma tippermettix li tranżazzjonijiet legali mwettqa bi ħsara għall-kredituri jitqiesu mhux eżegwibbli.

Skont l-Artikolu 470 tal-Att dwar il-Falliment, l-effetti ta’ dikjarazzjoni ta’ falliment fuq proċedimenti legali pendenti quddiem qorti ta’ Stat Membru tal-Unjoni Ewropea jew Stat Membru tal-Assoċjazzjoni Ewropea tal-Kummerċ Ħieles (EFTA) li huwa parti għall-Ftehim dwar iż-Żona Ekonomika Ewropea jiġu evalwati skont il-liġi tal-pajjiż fejn huma pendenti l-proċedimenti.

Jekk jogħġbok innota li l-verżjoni bil-lingwa oriġinali ta' din il-paġna ġiet emendata reċentement. Il-verżjoni tal-lingwa li qed tara bħalissa attwalment qed tiġi ppreparata mit-tradutturi tagħna.

Il-liġi ta' liema pajjiż tapplika? - Portugall

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

Is-sorsi li ġejjin tad-dritt nazzjonali huma previsti fl-Artikoli 1, 3 u 4 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż:

• Liġijiet
• Konswetudni
• Ekwità

Dawn li ġejjin huma sorsi tad-dritt internazzjonali (l-Artikolu 8 tal-Kostituzzjoni Portugiża):

• Ir-regoli u l-prinċipji tad-dritt internazzjonali ġenerali jew komuni jiffurmaw parti integrali mil-liġi Portugiża.
• Ir-regoli stabbiliti f’konvenzjonijiet internazzjonali rratifikati jew approvati kif xieraq jidħlu fis-seħħ fid-dritt nazzjonali wara l-pubblikazzjoni uffiċjali tagħhom u jibqgħu hekk sakemm ikunu internazzjonalment vinkolanti fuq l-Istat Portugiż.
• Ir-regoli stabbiliti mill-korpi kompetenti tal-organizzazzjonijiet internazzjonali li l-Portugall huwa membru tagħhom jidħlu fis-seħħ direttament fid-dritt nazzjonali Portugiż, sakemm ikun tniżżel hekk fit-trattati fundaturi rispettivi.
• Id-dispożizzjonijiet tat-trattati li jirregolaw l-Unjoni Ewropea u r-regoli stabbiliti mill-istituzzjonijiet fl-eżerċizzju tar-responsabbiltajiet rispettivi tagħhom japplikaw fid-dritt nazzjonali Portugiż f’konformità mad-dritt tal-Unjoni u b'rispett tal-prinċipji fundamentali ta' Stat demokratiku bbażat fuq l-istat tad-dritt.

1.1 Regoli nazzjonali

Liġijiet

Il-liġijiet huma sors immedjat tal-liġi domestika. L-Artikolu 1(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż iqis id-dispożizzjonijiet ġenerali kollha stabbiliti mill-korpi kompetenti tal-Istat. L-Artikolu 112(1) tal-Kostituzzjoni Portugiża jgħid illi l-liġijiet, id-digrieti amministrattivi u d-digrieti leġiżlattivi reġjonali huma atti leġiżlattivi.

Konswetudni

Il-konswetudni tkun legalment ġustifikabbli bħala sors tal-liġi domestika meta jiġu osservati ż-żewġ kundizzjonijiet li ġejjin:

• ma tkunx tmur kontra l-prinċipji tal-bona fide, u
• dan ikun stabbilit bil-liġi (l-Artikolu 3(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Ekwità

Il-qrati Portugiżi jistgħu isolvu kwistjoni f’konformità mal-prinċipju tal-ekwità f'waħda minn dawn iċ-ċirkostanzi biss:

• meta l-liġi tippermetti li jsir hekk (l-Artikolu 4(a) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż), jew
• meta l-partijiet jaqblu u r-relazzjoni legali tapplika għalihom (l-Artikolu 4(b) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż), jew
• meta l-partijiet ikunu qablu dwar rimedju ekwitabbli minn qabel (l-Artikolu 4(c) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Il-Konvenzjonijiet tal-Konferenza tal-Aja dwar id-Dritt Internazzjonali Privat

Il-Portugall marbut b’26 Konvenzjoni tal-Aja:

1. Il-Konvenzjoni dwar il-proċedura ċivili (L-Aja,1954)

Ara: hawnhekk

2. Il-Konvenzjoni dwar il-Liġi applikabbli għall-obbligi tal-manteniment lejn it-tfal (L-Aja, 1956)

Ara: hawnhekk

3. Il-Konvenzjoni dwar ir-Rikonoxximent u l-Eżekuzzjoni ta’ Deċiżjonijiet Relatati mal-Obbligi ta’ Manteniment lejn it-Tfal (L-Aja, 1958)

Ara: hawnhekk

4. Il-Konvenzjoni dwar il-Poteri tal-Awtoritajiet u l-Liġi Applikabbli fir-rigward tal-Protezzjoni tat-Tfal (L-Aja, 1961)

Ara: hawnhekk

5. Il-Konvenzjoni dwar il-Konflitti tal-Liġijiet Relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji (L-Aja, 1961)

Ara: hawnhekk

6. Il-Konvenzjoni li Tabolixxi r-Rekwiżit ta' Legalizzazzjoni għad-Dokumenti Pubbliċi Barranin (L-Aja, 1961)

Ara: hawnhekk

7. Il-Konvenzjoni dwar in-Notifika barra l-Pajjiż ta' Dokumenti Ġudizzjarji u Ekstraġudizzjarji fi Kwistjonijiet Ċivili jew Kummerċjali (L-Aja, 1965)

Ara: hawnhekk

8. Il-Konvenzjoni dwar ir-Rikonoxximent u l-Eżekuzzjoni ta' Sentenzi Barranin f'Materji Ċivili u Kummerċjali (L-Aja, 1971)

Ara: hawnhekk

9. Il-Protokoll Supplimentari għall-Konvenzjoni dwar ir-Rikonoxximent u l-Eżekuzzjoni ta' Sentenzi Barranin f'Materji Ċivili u Kummerċjali (L-Aja, 1971)

Ara: hawnhekk

10. Il-Konvenzjoni dwar ir-Rikonoxximent ta’ Divorzji u Separazzjonijiet Legali (L-Aja, 1970)

Ara: hawnhekk

11. Il-Konvenzjoni dwar il-Liġi Applikabbli għall-Inċidenti tat-Traffiku (L-Aja, 1971)

Ara: hawnhekk

12. Il-Konvenzjoni dwar il-Kumpilazzjoni ta' Xhieda Barra mill-Pajjiż f'Materji Ċivili jew Kummerċjali (L-Aja, 1970)

Ara: hawnhekk

13. Il-Konvenzjoni rigward l-Amministrazzjoni Internazzjonali tal-Beni tal-Persuni Deċeduti (L-Aja, 1973)

Ara: hawnhekk

14. Il-Konvenzjoni dwar il-Liġi Applikabbli għar-Responsabbiltà tal-Prodotti (L-Aja, 1973)

Ara: hawnhekk

15. Il-Konvenzjoni dwar ir-Rikonoxximent u l-Eżekuzzjoni ta’ Deċiżjonijiet Relatati mal-Obbligi ta’ Manteniment (L-Aja, 1973)

Ara: hawnhekk

16. Il-Konvenzjoni dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi tal-Manteniment (L-Aja, 1973)

Ara: hawnhekk

17. Il-Konvenzjoni dwar il-Liġi Applikabbli għas-Sistemi li Jirregolaw il-Beni tal-Miżżewġin (L-Aja, 1978)

Ara: hawnhekk

18. Il-Konvenzjoni dwar iċ-Ċelebrazzjoni u l-Għarfien tal-Validità taż-Żwiġijiet (L-Aja, 1978)

Ara: hawnhekk

19. Il-Konvenzjoni dwar il-Liġi Applikabbli għall-Kuntratti Intermedjarji u għar-Rappreżentazzjoni (L-Aja, 1978)

Ara: hawnhekk

20. Il-Konvenzjoni dwar l-Aspetti Ċivili tal-Ħtif Internazzjonali ta’ Minuri (L-Aja, 1980)

Ara: hawnhekk

21. Il-Konvenzjoni dwar il-Protezzjoni tal-Ulied u l-Kooperazzjoni f'Adozzjonijiet bejn Pajjiż u ieħor, (L-Aja, 1993)

Ara: hawnhekk

22. Il-Konvenzjoni fuq il-Ġuriżdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, Rikonoxximent, Infurzar u Kooperazzjoni dwar ir-Responsabbiltà tal-Ġenituri u Miżuri għall-Protezzjoni tat-Tfal, (L-Aja, 1996)

Ara: hawnhekk

23. Il-Konvenzjoni dwar il-Protezzjoni Internazzjonali tal-Adulti (L-Aja, 2000)

Ara: hawnhekk

24. Il-Konvenzjoni dwar Ftehimiet dwar l-Għażla tal-Forum (L-Aja, 2005)

Ara: hawnhekk

25. Il-Konvenzjoni dwar l-Irkupru Internazzjonali tal-Manteniment għat-Tfal u Forom oħra ta' Manteniment tal-Familja (L-Aja, 2007)

Ara: hawnhekk

26. Il-Protokoll dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi tal-Manteniment (L-Aja, 2007)

Ara: hawnhekk

Konvenzjonijiet tal-Kummissjoni Internazzjonali dwar l-Istat Ċivili (ICCS)

Il-Portugall marbut b’10 Konvenzjonijiet tal-ICCS

Dawn il-konvenzjonijiet jinsabu hawnhekk

1. Il-Konvenzjoni dwar il-ħruġ ta’ ċerti estratti mir-rekords tal-istat ċivili għall-użu barra mill-pajjiż (Pariġi, 27 ta’ Settembru 1956). Approvata: Il-Liġi Nru 33/81, ippubblikata fil-Gazzetta Uffiċjali Portugiża, Sensiela I, Nru 196 tas-27.8.1981

Ara: hawnhekk

2. Il-Konvenzjoni dwar il-ħruġ mingħajr ħlas u eżenzjoni mil-legalizzazzjoni ta’ kopji ta’ atti tal-istat ċivili (Il-Lussemburgu, 26 ta’ Settembru 1957). Approvata: Il-Liġi Nru 22/81, ippubblikata fil-Gazzetta Uffiċjali Portugiża, Sensiela I, Nru 189 tad-19.8.1981

Ara: hawnhekk

3. Il-Konvenzjoni dwar l-iskambju internazzjonali ta’ informazzjoni relatata mal-istat ċivili (Istanbul, 4 ta’ Settembru 1958). Approvata: Id-Digriet Amministrattiv Nru 39/80, ippubblikat fil-Gazzetta Uffiċjali Portugiża, Sensiela I, Nru 145 tas-26.6.1980

Ara: hawnhekk

4. Il-Konvenzjoni dwar bidliet fil-kunjomijiet u l-ismijiet (Istanbul, 4 ta’ Settembru 1958). Approvata: Ir-Riżoluzzjoni tal-Assemblea tar-Repubblika Nru 5/84, ippubblikata fil-Gazzetta Uffiċjali Portugiża, Sensiela I, Nru 40 tas-16.2.1984

Ara: hawnhekk

5. Il-Konvenzjoni li testendi l-kompetenza tal-awtoritajiet bis-setgħa li jirċievu dikjarazzjonijiet li jirrikonoxxu t-tfal imwielda barra ż-żwieġ (Ruma, 14 ta’ Settembru 1961). Approvata: Ir-Riżoluzzjoni tal-Assemblea tar-Repubblika Nru 6/84, ippubblikata fil-Gazzetta Uffiċjali Portugiża, Sensiela I, Nru 50 tat-28.2.1984

Ara: hawnhekk

6. Il-Konvenzjoni Internazzjonali dwar il-ħruġ ta’ estratti multilingwi mill-atti tal-istat ċivili (Vjenna, 8 ta’ Settembru 1976). Approvata: Id-Digriet tal-Gvern Nru 34/83, ippubblikat fil-Gazzetta Uffiċjali Portugiża, Sensiela I, Nru 109 tat-12.5.1983

Ara: hawnhekk

7. Il-Konvenzjoni Internazzjonali dwar il-ħruġ ta’ estratti multilingwi mill-atti tal-istat ċivili (Vjenna, 8 ta’ Settembru 1976). Approvata: Id-Digriet tal-Gvern Nru 34/83, ippubblikat fil-Gazzetta Uffiċjali Portugiża, Sensiela I, Nru 109 tat-12.5.1983

Ara: hawnhekk

8. Il-Konvenzjoni dwar l-eżenzjoni mil-legalizzazzjoni ta’ ċerti atti u dokumenti (Pariġi, 15 ta’ Settembru 1977). Approvata:
Id-Digriet Amministrattiv Nru 135/82, ippubblikat fil-Gazzetta Uffiċjali Portugiża, Sensiela I, Nru 292 tal-20.12.1982

Ara: hawnhekk

9. Il-Konvenzjoni dwar il-liġi applikabbli għall-kunjomijiet u l-ismijiet, (Munich, il-5 ta' Settembru 1980). Approvata: Ir-Riżoluzzjoni tal-Assemblea tar-Repubblika Nru 8/84, ippubblikata fil-Gazzetta Uffiċjali Portugiża, Sensiela I, Nru 54 tat-3.3.1984

Ara: hawnhekk

10. Il-Konvenzjoni dwar il-ħruġ ta’ ċertifikat ta’ kapaċità għaż-żwieġ (Munich, 5 ta’ Ottubru 1980). Approvata: Id-Digriet tal-Gvern Nru 40/84, ippubblikat fil-Gazzetta Uffiċjali Portugiża, Sensiela I, Nru 170 tal-24.7.1984

Ara: hawnhekk

Konvenzjonijiet multilaterali rilevanti oħrajn li jorbtu lill-Portugall:

Il-Konvenzjoni ta' Pariġi għall-Protezzjoni tal-Proprjetà Industrijali (Stokkolma, 1967)

Ara: hawnhekk u hawnhekk

Il-Konvenzjoni tan-NU tal-1951 Konvenzjoni dwar l-Istatus tar-Rifuġjati u l-Protokoll tagħha tal-1967

Ara: hawnhekk u hawnhekk

Il-protokoll: hawnhekk

Il-Konvenzjoni li tipprovdi Liġi Uniformi għal Kambjali u Noti Promissorji u l-Konvenzjoni għas-Soluzzjoni ta’ Ċerti Kunflitti ta’ Liġijiet b’rabta mal-Kambjali u n-Noti Promissorji (Ġinevra, 1930)

Ara: hawnhekk

Il-Konvenzjoni li tipprovdi Liġi Uniformi għaċ-Ċekkijiet u l-Konvenzjoni għas-Soluzzjoni ta’ Ċerti Kunflitti tal-Liġijiet b’rabta maċ-Ċekkijiet (Ġinevra, 1931)

Ara: hawnhekk

Il-Konvenzjoni ta’ Washington tal-1973 li tipprovdi Liġi Uniformi dwar il-Forma ta' Testment Internazzjonali, li l-Portugall huwa parti fiha, bl-adeżjoni approvata skont id-Digriet Amministrattiv Nru 252/75

Ara: hawnhekk

Il-Konvenzjoni dwar ir-Rikonoxximent u l-Eżekuzzjoni ta’ Deċiżjonijiet ta’ Arbitraġġ Barranin (New York, 1958)

Ara: hawnhekk

Il-Konvenzjoni ta’ Lugano II Konvenzjoni dwar il-ġuriżdizzjoni u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta' sentenzi f'materji ċivili u kummerċjali (id-Deċiżjoni tal-Kunsill 2009/430/KE tas-27 ta’ Novembru 2008)

Ara: hawnhekk

Deċiżjoni: hawnhekk

Il-Konvenzjoni tal-1980 konvenzjoni li tirrigwarda t-Trasport Internazzjonali bil-Ferrovija, kif emendata mill-Protokoll ta’ Vilnius tal-1999

Ara: hawnhekk

Il-Konvenzjoni Ewropea dwar Informazzjoni dwar id-Dritt Barrani, iffirmata Londra fl-1970

Ara: hawnhekk

Il-Konvenzjoni tal-Kunsill tal-Ewropa dwar il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-vjolenza fuq in-nisa u l-vjolenza domestika – il-Konvenzjoni ta' Istanbul tal-2011

Ara: hawnhekk

Il-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar l-Irkupru tal-Manteniment barra l-Pajjiż – il-Konvenzjoni ta’ New York tal-1956

Ara: hawnhekk u hawnhekk

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

• Ftehim Ġenerali dwar il-Kooperazzjoni Legali u Ġudizzjarja bejn ir-Repubblika tal-Portugall u r-Repubblika tal-Angola, iffirmat fil-Luanda (1995)

Ara: hawnhekk

• Il-Ftehim dwar il-Kooperazzjoni Legali bejn ir-Repubblika Portugiża u r-Repubblika tal-Guinea-Bissau, iffirmat f’Bissau (1988)

Ara: hawnhekk

• Il-Ftehim dwar il-Kooperazzjoni Legali u Ġudizzjarja bejn ir-Repubblika Portugiża u r-Repubblika Popolari tal-Mozambique, iffirmat f’Lisbona (1990)

Ara: hawnhekk

• Il-Ftehim dwar il-Kooperazzjoni Legali u Ġudizzjarja bejn ir-Repubblika Portugiża u r-Repubblika Demokratika ta' São Tomé u Príncipe (1976)

Ara: hawnhekk

• Il-Ftehim għall-irkupru tal-manteniment bejn il-Portugall u r-Repubblika ta' Cabo Verde (1982)

Ara: hawnhekk

• Il-Ftehim dwar il-Kooperazzjoni Legali u Ġudizzjarja bejn ir-Repubblika Portugiża u r-Repubblika ta' Cabo Verde (2003)

Ara: hawnhekk

• Il-Ftehim bejn il-Gvern tar-Repubblika Portugiża u l-Gvern tal-Istati Uniti tal-Amerka għall-Irkupru tal-Manteniment (2000)

Ara: hawnhekk

• Il-Konvenzjoni bejn ir-Repubblika Portugiża u l-Gran Dukat tal-Lussemburgu dwar l-għajnuna legali fi kwistjonijiet relatati mal-kustodja u d-drittijiet ta’ aċċess (1992)

Ara: hawnhekk

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Meta regola dwar il-konflitt ta' liġijiet tirreferi għal liġi barranija, dan ifisser biss l-applikazzjoni tal-liġi domestika f’dak l-Istat; ma jfissirx illi l-Qrati ta’ dak l-Istat għandhom ġuriżdizzjoni. L-unika eċċezzjoni għal dan huwa jekk tmur kontra xi regola speċifika (l-Artikolu 16 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

L-applikazzjoni tal-liġi barranija hija limitata għar-regoli tal-ordinament ġuridiku barrani li huwa parti mir-reġim li jirregola l-qasam tal-liġi kopert mir-regola dwar il-konflitt ta' liġijiet (pereżempju suċċessjonijiet, familja, obbligazzjonijiet, drittijiet in rem) (l-Artikolu 15 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Fil-Portugall, il-Qorti mhix soġġetta għat-talbiet tal-partijiet fir-rigward ta’ investigazzjoni, interpretazzjoni u applikazzjoni tar-regoli tal-liġi (l-Artikoli 5(3) tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili Portugiż). Minn dan il-prinċipju ġenerali isegwi illi l-Qorti nazzjonali tapplika r-regola dwar il-konflitt ta' liġijiet ex officio.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Fil-Portugall, hemm tliet regoli ewlenin f’dak li għandu x’jaqsam mar-rinviju:

• regola li tipprevedi r-rinviju għal-liġi ta’ Stat ieħor (l-Artikolu 17 tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili Portugiż)
• regola li tipprevedi r-rinviju għal-liġi Portugiża (l-Artikolu 18 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż)
• regola li tipprevedi l-każijiet meta r-rinviju ma jkunx permess (l-Artikolu 19 tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili Portugiż).

Rinviju għal-liġi ta’ Stat ieħor

Fil-Portugall, il-Qorti tista’ tuża l-liġi ta’ Stat ieħor.

Jista’ jsir rinviju għal-liġi ta’ Stat ieħor meta r-regola Portugiża dwar il-konflitt tal-liġijiet tirreferi għal-liġi ta’ Stat ieħor u dak l-Istat jitqies kompetenti biex jittratta l-kawża (l-Artikolu 17(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Ir-rinviju jieqaf meta:

• il-liġi barranija indikata mir-regola Portugiża dwar il-konflitt ta' liġijiet tkun liġi tal-istatus personali u
  • l-parti interessata jkollha r-residenza abitwali tagħha fil-Portugall, jew
  • tgħix f’pajjiż li għandu regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet li jqisu illi japplikaw l-liġijiet tal-Istat ta’ ċittadinanza tiegħu (l-Artikolu 17(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Madankollu, dejjem ikun hemm rinviju jekk jiġu ssodisfati ż-żewġ kundizzjonijiet li ġejjin b’mod kumulattiv:

• il-każijiet jinvolvu kurazija, tutela, relazzjonijiet ta’ propjetà bejn il-miżżewġin, responsabbiltà paterna, relazzjonijiet bejn min qed jadotta u l-adottat jew suċċessjonijiet causa mortis, u
• l-liġi barranija speċifikata mir-regola dwar il-konflitt ta' liġijiet Portugiża tirreferi għal-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà immobbli u titqies applikabbli. (L-Artikolu 17(3) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Rinviju għal-liġi Portugiża

Ikun hemm rinviju għal-liġi Portugiża meta r-regola dwar il-konflitt ta' liġijiet Portugiża tirreferi għal-liġi ta’ Stat ieħor li huwa stess ikollu regola dwar il-konflitt ta' liġijiet li terġa’ tirreferi l-każ għal-liġi Portugiża. F’dan il-każ tapplika l-liġi Portugiża (l-Artikolu 18(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Madankollu, f’materji marbuta mal-istatus personali, ir-rinviju għal-liġi Portugiża huwa permess biss jekk jiġi ssodisfat addizzjonalment ir-rekwiżit li ġej:

• il-parti interessata għandha r-residenza abitwali tagħha fit-territorju Portugiż, jew
• il-liġi tal-pajjiż ta’ residenza tal-parti interessata tqis illi hija applikabbli l-liġi Portugiża (l-Artikolu 18(2) tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili Portugiż).

Il-każijiet meat r-rinviju ma jkunx permess

L-ebda wieħed mit-tipi ta’ rinviju msemmija hawn qabel mhuma permessi fil-każijiet li ġejjin:

• meta r-rinviju jrendi invalida jew mhux eżegwibbli tranżazzjoni li kienet tkun valida jekk ir-regola dwar il-konflitt ta' liġijiet Portugiża kellha sempliċement tiġi applikata (mingħajr rinviju) (l-Artikolu 19(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż)
• meta r-rinviju jirriżulta fl-illeġittimità ta’ stat li xort’oħra kien ikun leġittimu (l-Artikolu 19(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż)
• meta l-partijiet interessati jkunu speċifikaw il-liġi barranija applikabbli, f’każijiet fejn dan huwa permess (l-Artikolu 19(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Il-fattur ta' konnessjoni huwa ċirkostanza fattwali jew legali, magħżul mir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet, li jservi bħala bażi biex tiġi speċifikata l-liġi applikabbli. Skont il-każ, dan jista’ jkun, pereżempju, in-nazzjonalità jew il-post fejn saret it-tranżazzjoni, fejn ġie kkreat xogħol intellettwali, fejn ġie rreġistrat intitolament, fejn qiegħdin l-assi jew fejn tgħix il-parti interessata.

Is-sistema ġuridika Portugiża tqiegħed mill-inqas żewġ limitazzjonijiet fuq il-bdil tal-fattur ta' konnessjoni:

• Evażjoni frawdolenti tal-liġi - bidla fil-fattur ta' konnessjoni minħabba sitwazzjoni ta’ fatt jew ta’ dritt maħluqa mill-partijiet interessati biex jevitaw l-applikazzjoni ta’ liġi li f’ċirkostanzi oħra kienet tapplika titqies irrelevanti (l-Artikolu 21 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).
• L-età maġġuri – milħuqa skont il-liġi dwar l-istatus personali preċedenti mhix affettwata minn bidla fil-liġi dwar l-istatus personali (l-Artikolu 29 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Jekk il-fattur ta' konnessjoni li fuqu tiddependi d-determinazzjoni tal-liġi applikabbli ma jkunx jista’ jiġi determinat bl-ebda mod, tintuża l-liġi li tapplika fil-każ l-ieħor (l-Artikolu 23 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-ksur tal-politika pubblika

Id-dispożizzjonijiet tal-liġi barranija speċifikati mir-regola dwar il-konflitt ta' liġijiet ma japplikawx jekk jiksru l-prinċipji fundamentali tal-politika pubblika internazzjonali tal-Istat Portugiż (l-Artikolu 22(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż). F’dan il-każ, japplikaw dispożizzjonijiet ta’ liġi barranija li titqies aktar xierqa, jew, bħala alternattiva, japplikaw ir-regoli tal-liġi domestika Portugiża (l-Artikolu 22(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Konvenzjonijiet Internazzjonali u l-Leġiżlazzjoni tal-UE

Meta l-konvenzjonijiet internazzjonali li huma vinkolanti fuq l-Istat Portugiż jew fuq il-leġiżlazzjoni tal-UE jipprovdu regoli dwar il-liġi applikabbli li huma differenti minn dawk provduti mir-regoli nazzjonali ta’ konflitt tal-liġijiet, dawk ir-regoli nazzjonali ma japplikawx.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Kull min iqajjem il-liġi barranija għandu l-oneru tal-prova tal-eżistenza u tal-kontenut tagħha. Madankollu, l-Qorti trid tfittex li tikseb għarfien dwar il-liġi barranija ex officio. Il-liġi barranija hija interpretata fi ħdan is-sistema li fiha tappartjeni u skont ir-regoli ta’ interpretazzjoni stabbiliti hemmhekk (l-Artikolu 23(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Sabiex tinkiseb informazzjoni dwar liġi barranija dwar materji ċivili u kummerċjali, tista’ ssir referenza liż-żewġ konvenzjonijiet li tagħhom huwa parti l-Portugall:

• Il-Konvenzjoni Ewropea dwar Informazzjoni rigward il-Liġi Barranija (Londra, 1968)
• Il-Konvenzjoni dwar Informazzjoni fuq Materji Legali fir-Rigward tal-Liġi fis-Seħħ u l-Applikazzjoni Tagħha (Brasília, 1972)

Jekk ma jkunx possibbli illi wieħed jivverifika l-kontenut tal-liġi barranija, tintuża l-liġi li kieku tapplika (l-Artikolu 23(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Ir-reġim previst fil-leġiżlazzjoni tal-UE

Fl-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea (minbarra d-Danimarka), il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali tiġi determinata skont ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tas-17 ta’ Ġunju 2008 (Ruma I) li tieħu preċedenza fuq ir-regoli nazzjonali ta’ konflitt tal-liġijiet indikati hawn taħt sa fejn jipprovdu mod ieħor.

Id-Danimarka hija l-uniku Stat Membru tal-UE li għaliha ma japplikax ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tas-17 ta’ Ġunju 2008. Id-Danimarka tkompli tkun koperta mill-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 dwar il-liġi applikabbli għal obbligi kuntrattwali. Fid-Danimarka, il-liġi applikabbli għall-obbligi kuntrattwali tiġi determinata skont il-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980, li tieħu preċedenza fuq ir-regoli nazzjonali ta’ konflitt tal-liġijiet indikati hawn taħt, sa fejn jipprovdu mod ieħor.

Ir-reġim previst mir-regoli nazzjonali dwar il-konflitt ta' liġijiet

Kwistjonijiet marbuta mal-konferma, l-interpretazzjoni u t-tlestija ta’ dikjarazzjoni ta’ intenzjoni u ta’ nuqqas ta’ testment jew difetti f’testment huma regolati:

• mil-liġi applikabbli għas-sostanza tat-tranżazzjoni (l-Artikolu 35(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-valur ta’ mġiba bħala dikjarazzjoni ta’ intenzjoni jiġi ddeterminat:

• mil-liġi tar-residenza abitwali komuni tad-dikjarant u tar-riċevitur tad-dikjarazzjoni, jew, fin-nuqqas ta’ hekk,
• mil-liġi tal-post fejn seħħet l-imġiba.

Il-valur ta’ skiet bħala dikjarazzjoni ta’ intenzjoni jiġi ddeterminat:

• mil-liġi tar-residenza abitwali komuni tad-dikjarant u tar-riċevitur tad-dikjarazzjoni, jew, fin-nuqqas ta’ hekk,
• mil-liġi tal-post fejn tkun ġiet irċevuta il-proposta (l-Artikolu 35(2) u (3) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-forma tad-dikjarazzjoni ta’ intenzjoni hija regolata:

1. mil-liġi applikabbli għas-sostanza tat-tranżazzjoni jew
2. mil-liġi fis-seħħ fil-post fejn saret id-dikjarazzjoni jew
3. mil-liġi tal-Istat referut mir-regola ta’ konflitt tal-liġijiet fis-seħħ fil-post fejn saret id-dikjarazzjoni (l-Artikolu 36(1) u (2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

NB:

L-alternattivi 2) u3) huma ammissibbli biss jekk il-liġi li tirregola s-sostanza tat-tranżazzjoni ma tipprovdix illi d-dikjarazzjoni tkun nulla jew mhux eżegwibbli f’każ ta’ inadempjenza ma’ ċerta forma anke jekk it-tranżazzjoni tkun saret barra l-pajjiż.

Il-liġi applikabbli għar-rappreżentazzjoni legali hija:

• il-liġi li tirregola r-relazzjoni legali li minnha ġejja s-setgħa ta’ rappreżentanza (l-Artikolu 37 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-liġi applikabbli għar-rappreżentazzjoni ta’ persuni ġuridiċi mill-korpi statutorji tagħhom hija:

• il-liġi dwar l-istatus personali rilevanti.

Ir-rappreżentazzjoni volontarja hija regolata kif ġej:

• Il-liġi tal-Istat fejn qiegħdin jiġu eżerċitati s-setgħat ta’ rappreżentazzjoni tirregola l-eżistenza, l-estensjoni, l-emendi, l-effetti u t-terminazzjoni tas-setgħat ta’ rappreżentazzjoni (l-Artikolu 39(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).
• Il-liġi tal-pajjiż fejn il-persuna rappreżentata jkollha r-residenza abitwali tagħha tapplika jekk ir-rappreżentant jeżerċita s-setgħat tiegħu f’pajjiż li mhux dak indikat mill-persuna rappreżentata u jekk dan huwa magħruf mill-parti terza li magħha daħal għal kuntratt (l-Artikolu 39(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).
• Il-liġi tal-post tal-uffiċċju reġistrat tar-rappreżentant tapplika jekk dan ir-rappreżentant jeżerċita r-rwol ta’ rappreżentazzjoni b’mod professjonali u dan ikun magħruf mill-parti terza kontraenti (l-Artikolu 39(3) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).
• Il-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà immobbli tapplika meta’ r-rappreżentazzjoni tirrigwarda t-trasferiment jew l-amministrazzjoni ta’ dik il-propjetà (l-Artikolu 39(3) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-perjodi ta’ preskrizzjoni huma regolati:

• mil-liġi applikabbli għad-dritt li għalih wieħed jew l-ieħor jirrigwarda (l-Artikolu 40 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

L-obbligi ġejjin minn tranżazzjonijiet legali u s-sostanza tat-tranżazzjoni huma regolati:

I. mil-liġi li għażlu l-partijiet kontraenti jew dik li kellhom f’moħħhom (l-Artikolu 41(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż), sakemm tkun issodisfata waħda mill-kundizzjonijiet li ġejjin:

• l-applikabbiltà tikkorrispondi ma’ interess serju tad-dikjaranti, jew
• tkun marbuta ma’ wieħed mill-aspetti tat-tranżazzjoni li jaqa’ taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt internazzjonali privat (l-Artikolu 41(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

II. Jekk il-partijiet ma jagħżlux il-liġi, il-liġi applikabbli tkun kif ġej:

• il-liġi tar-residenza abitwali tad-dikjarant, f’każ ta’ tranżazzjoni unilaterali;
• il-liġi tar-residenza abitwali komuni tal-partijiet, f’każ ta’ kuntratt (l-Artikolu 42(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

III. F’każ ta’ kuntratt fejn il-partijiet ma jkunux għażlu l-liġi u ma jkollhomx residenza abitwali komuni, trid issir distinzjoni bejn iż-żewġ sitwazzjonijiet:

• kuntratti mingħajr ħlas, li għalihom il-liġi applikabbli hija l-liġi tar-residenza abitwali tal-parti kontraenti li tat il-benefiċċju;

• kuntratti onerużi, li għalihom il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-post fejn ġew konklużi (l-Artikolu 42(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-liġi applikabbli għall-ġestjoni tan-negozju hija:

• il-liġi tal-post fejn issir l-attività prinċipali tal-maniġer (l-Artikolu 43 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-liġi applikabbli għall-arrikkiment indebitu hija:

• il-liġi li fuqha kien ibbażat it-trasferiment tal-assi favur il-parti li ġiet arrikkita indebitament.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Ir-reġim previst fil-leġiżlazzjoni tal-UE

Fl-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea (minbarra d-Danimarka), il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali tiġi determinata skont ir-Regolament (KE) Nru 864/2007 tal-11 ta’ Lulju 2007 (Ruma II), li tieħu preċedenza fuq ir-regoli nazzjonali ta’ konflitt tal-liġijiet indikati hawn taħt sa fejn jipprovdu mod ieħor.

Madankollu, fir-relazzjonijiet bejn il-Portugall u l-Istati li huma partijiet tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-1971 Konvenzjoni dwar il-Liġi Applikabbli għall-Inċidenti tat-Traffiku, il-liġi applikabbli f’każijiet bħal dawn tiġi ddeterminata f’konformità ma’ din il-konvenzjoni, li tieħu preċedenza fuq il-liġijiet dwar il-kunflitt ta’ regoli relatati magħha stabbiliti fir-Regolament Ruma II (l-Artikolu 28 tar-Regolament Ruma II).

Ir-reġim previst mir-regoli nazzjonali dwar il-konflitt ta' liġijiet

I. Il-liġi applikabbli għar-responsabbiltà ekstrakuntrattwali ibbażata fuq att illegali jew fuq riskju hija kif ġejja:

1. il-liġi tal-Istat fejn issir l-attività prinċipali dannuża jew
2. f’każ ta’ omissjoni, il-liġi tal-post fejn kellha tieħu azzjoni l-persuna responsabbli (l-Artikolu 45(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

II. Jekk l-awtur ma jinsabx responsabbli skont il-liġi tal-post fejn saret l-attività dannuża jew, f’każ ta’ omissjoni, il-liġi tal-post fejn kellha taġixxi l-persuna, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-Istat fejn seħħ l-effett dannuż, jekk jiġu sodisfatti ż-żewġ rekwiżiti kumulattivament:

1. il-liġi tal-Istat fejn l-effett dannuż ħoloq l-effett tiegħu tqis lill-awtur responsabbli u
2. l-awtur missu bassar id-dannu kkawżat f’dak l-Istat bħala konsegwenza tal-azzjoni jew omissjoni tiegħu (l-Artikolu 45(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

III. Ir-regoli msemmija hawn qabel fil-punti I u II ma japplikawx f’dawn iċ-ċirkostanzi:

1. jekk l-awtur u l-parti leża għandhom l-istess nazzjonalità jew l-istess residenza abitwali u ġieli jkunu msifrin, il-liġi applikabbli hija dik tan-nazzjonalità tagħhom jew tar-residenza abitwali komuni tagħhom, kif xieraq;
2. dan huwa l-każ mingħajr preġudizzju għad-dispożizzjonijiet tal-Istat lokali li jridu japplikaw għal kulħadd b’mod indaqs (l-Artikolu 45(3) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Il-kunċett tal-liġi dwar l-istatus personali

• Individwi:
  • Il-liġi dwar l-istatus personali hija dik tan-nazzjonalità tal-individwu (l-Artikolu 31(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).
  • F’każ ta’ persuni apolidi, il-liġi tal-istatus personali tal-persuna apolida hija dik tar-residenza abitwali tagħha (l-Artikolu 32(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż). Madankollu, jekk il-persuna apolida tkun minuri jew persuna fqira, il-liġi tal-istatus personali hija dik tad-domiċilju legali tagħha (l-Artikolu 32(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).
• Persuni ġuridiċi:
  • Il-liġi tal-istatus personali tal-persuni ġuridiċi hija dik tal-Istat fejn għandhom l-uffiċċju reġistrat ewlieni u s-sede reali tal-amministrazzjoni tagħhom (l-Artikolu 33(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-liġi tal-istatus personali tal-individwi tirregola:

• l-istat ċivili (l-Artikolu 25 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż);
• il-kapaċità (l-Artikolu 25 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż);
• il-bidu u t-tmiem tal-personalità ġuridika (l-Artikolu 26(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż);
• id-drittijiet tal-personalità – l-eżistenza, protezzjoni u restrizzjonijiet (bil-provvediment illi l-barrani jew persuna apolida ma tgawdix minn protezzjoni legali ta’ xejn li mhix rikonoxxuta mil-liġi Portugiża) (l-Artikolu 27 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż);
• l-età maġġuri (bil-provvediment illi tibdil fil-liġi tal-istatus personali ma taffettwax l-età maġġuri milħuqa taħt il-liġi preċedenti) (l-Artikolu 29 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż);
• il-kurazija u istituzzjonijiet simili li għandhom l-għan li jipproteġu lil persuni b’xi inkapaċità legali (l-Artikolu 29 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-liġi tal-istatus personali tal-persuni ġuridiċi tirregola:

• il-kapaċità tal-persuna ġuridika;
• l-inkorporazzjoni, l-operat u l-kompetenza tal-korpi tagħha;
• il-modi kif tikseb u titlef l-isħubija u d-drittijiet u l-obbligi assoċjati magħha;
• ir-responsabbiltà lejn terzi tal-persuna ġuridika, il-korpi u l-membri rispettivi tagħha;
• it-trasformazzjoni, id-dissoluzzjoni u t-terminazzjoni tal-persuna ġuridika (l-Artikolu 33(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

It-trasferiment u l-fużjoni tal-persuni ġuridiċi:

• It-trasferiment minn Stat għal ieħor tal-uffiċċju reġistrat ta’ persuna ġuridika ma jġibx fit-tmiem il-personalità tagħha jekk il-liġijiet taż-żewġ uffiċċji jaqblu dwar dan.
• il-fużjoni tal-persuni ġuridiċi ġejjin minn liġijiet dwar l-istatus personali differenti jiġu evalwati skont iż-żewġ liġijiet (l-Artikolu 33(3) u (4) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Persuni ġuridiċi internazzjonali:

• Il-liġi dwar l-istatus personali jiġi determinat fil-konvenzjoni li ħolqitu jew fl-artikoli ta’ assoċjazzjoni.
• Jekk dan ma jkunx il-każ, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-pajjiż fejn jinsab l-uffiċċju reġistrat ewlieni (l-Artikolu 34 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Il-liġi applikabbli għat-twaqqif ta’ relazzjoni bejn il-ġenitur u l-wild hija kif ġejja:

• Il-liġi dwar l-istatus personali tal-ġenitur fil-mument ta’ twaqqif tar-relazzjoni (l-Artikolu 56(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż)
• Il-liġi nazzjonali komuni taż-żewġ ġenituri. Fin-nuqqas ta’ hekk, il-liġi tar-residenza abitwali komuni tal-konjuġi jew, fin-nuqqas, il-liġi dwar l-istatus personali tal-wild, jekk il-wild huwa dak ta’ mara miżżewġa u t-twaqqif tar-relazzjoni bejn ġenitur u wild tikkonċerna l-missier (l-Artikolu 56(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Ir-relazzjonijiet bejn il-ġenituri u t-tfal hija regolata:

• mil-liġi komuni nazzjonali tal-ġenituri jew, fin-nuqqas,
• mil-liġi tar-residenza abitwali komuni tal-ġenituri; jew,
• jekk il-ġenituri jkunu residenti fi Stati differenti, mil-liġi tal-istatus personali tal-wild (l-Artikolu 57(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

3.4.2 L-adozzjoni

Il-liġi applikabbli għall-adozzjoni, ir-relazzjoni bejn min jadotta u l-adottat, u r-relazzjoni bejn l-adottat u l-familja bijoloġika tiegħu hija kif ġej:

• il-liġi tal-istatus personali tal-persuna li qed tadotta (l-Artikolu 60(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż), jew
• jekk il-persuni li qed jadottaw huma miżżewġa jew jekk l-adottat huwa l-wild ta’ wieħed minnhom, il-liġi nazzjonali komuni tagħhom, jew fin-nuqqas ta’ hekk
• il-liġi tar-residenza abitwali komuni tal-persuni li qed jadottaw, jew fin-nuqqas,
• il-liġi tal-post ma’ fejn hija l-aktar marbuta l-ħajja tal-familja tal-persuni li qed jadottaw (l-Artikolu 60(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Is-sitwazzjonijiet fejn l-adozzjoni mhux permessa:

• L-adozzjoni mhux permessa jekk il-liġi kompetenti li tirregola r-relazzjonijiet bejn il-persuni adottati u l-ġenituri bijoloġiċi tagħhom ma tirrikonoxxix jew ma tippermettix l-adozzjoni f’dawk iċ-ċirkostanzi (l-Artikolu 60(4) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Is-sitwazzjonijiet li fihom huma meħtieġ il-kunsens għall-adozzjoni jew fil-każ tar-relazzjoni bejn il-ġenitur u l-wild:

• Meta l-liġi dwar l-istatus personali tal-adottat teħtieġ il-kunsens tiegħu (l-Artikolu 61(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).
• Meta l-liġi li tirregola r-relazzjoni bejn il-parti interessata u parti terza li magħha għandha relazzjoni legali ta' familja jew ta’ kurazija, teħtieġ il-kunsens tal-parti terza (l-Artikolu 62(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Il-liġi dwar l-istatus personali ta’ kull wieħed mill-għarajjes tapplika:

• għall-kapaċità tagħhom biex jiżżewġu;
• għall-kapaċità tagħhom biex jiffirmaw ftehim qabel iż-żwieġ;
• għar-regoli dwar in-nuqqas ta’ kunsens jew kunsens vizzjat tal-partijiet kontraenti (l-Artikolu 49 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-liġi applikabbli għat-tipi ta’ żwieġ hija kif ġejja:

• Il-liġi tal-Istat fejn ġie ċċelebrat iż-żwieġ;
• Il-liġi nazzjonali ta’ kull wieħed mill-konjuġi jekk huma t-tnejn barranin li żżewġu l-Portugall quddiem l-uffiċċjali konsulari jew diplomatiċi rispettivi, u jekk dik il-liġi tippermetti kompetenza indaqs għall-uffiċjali konsulari u diplomatiċi Portugiżi (l-Artikolu 51(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż);
• L-uffiċjali konsulari jew diplomatiċi tal-Istat Portugiż jew qassisin Kattoliċi jistgħu jiċċelebraw iż-żwieġ ta’ żewġ ċittadini Portugiżi jew ta’ ċittadin Portugiż u ċittadini barrani (l-Artikolu 51(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż);
• F’kull waħda minn dawn is-sitwazzjonijiet msemmija fl-aħħar punt, iż-żwieġ irid ikun ġie preċedut mill-pubblikazzjoni tal-avviżi mħejjija mill-korp kompetenti, sakemm dan ma jkunx saret deroga (l-Artikolu 51(3) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż);
• Żwieġ reliġjuż, iċċelebrat barra l-pajjiż, bejn żewġ ċittadini Portugiżi jew bejn ċittadin Portugiż u barrani, jitqies żwieġ Kattoliku u jiġi rreġistrat fil-Portugall skont l-arkivji tal-parroċċa, irrispettivament mill-forma legali taż-żwieġ (l-Artikolu 51(4) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-liġi applikabbli għar-relazzjonijiet bejn il-konjuġi u għat-tibdil fir-reġim tal-proprjetà matrimonjali hija kif ġejja:

• il-liġi nazzjonali komuni (l-Artikolu 52(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż) jew, fin-nuqqas ta’ dan,
• il-liġi tar-residenza abitwali komuni jew fin-nuqqas,
• il-liġi tal-pajjiż li l-ħajja tal-familja hija marbuta l-aktar miegħu (l-Artikolu 51(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

3.5.2 oppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

Ma hemmx regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet nazzjonali li jipprovdu speċifikament għall-koppji mhux miżżewġa/koabitanti u unjonijiet ċivili.

Skont il-liġi domestika, il-koabitazzjoni hija regolata mil-Liġi Nru 7/2001 tal-11 ta’ Mejju 2001 (Protezzjoni tas-Sħubijiet Domestiċi), emendata l-aħħar mil-Liġi Nru 71/2018 tal-31 ta’ Diċembru 2018.

Il-liġi Portugiża tiddefinixxi l-koabitazzjoni bħala l-qagħda legali ta’ koppja li, minkejja l-ġeneru tagħha, ilhom jgħixu flimkien daqslikieku kienu miżżewġin għal aktar minn sentejn (l-Artikolu 1(2) tal-Liġi dwar il-Protezzjoni tas-Sħubijiet Domestiċi).

Fin-nuqqas ta’ regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet li jipprovdu speċifikament għall-koabitazzjoni, jistgħu jiġu applikati b’analoġija r-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet relatati mar-relazzjonijiet bejn il-konjuġi u l-bidliet fir-reġim tal-proprjetà matrimonjali. Madankollu, din l-interpretazzjoni hija soġġetta għal bidliet fil-ġurisprudenza nazzjonali.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Ir-reġim previst fil-leġiżlazzjoni tal-UE

Fl-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea li pparteċipaw f’dan il-mekkaniżmu ta’ kooperazzjoni iktar mill-qrib, il-liġi applikabbli għad-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja tiġi ddeterminata skont ir-Regolament tal-Kunsill (UE) Nru 1259/2010, li tieħu preċedenza fuq ir-regoli nazzjonali ta’ konflitt tal-liġijiet indikati hawn taħt sa fejn jipprovdu mod ieħor.

Ir-reġim previst mir-regoli nazzjonali dwar il-konflitt ta' liġijiet

Il-liġi applikabbli għad-divorzju u separazzjoni legali tal-persuni u l-assi hija:

• il-liġi komuni nazzjonali jew, fin-nuqqas,
• il-liġi tar-residenza abitwali komuni jew fin-nuqqas,
• il-liġi tal-pajjiż li l-ħajja tal-familja hija l-aktar marbuta mill-qrib miegħu (l-Artikolu 52 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż, applikabbli għas-separazzjoni ġudizzjarja ta’ persuni u beni, f’konformità mal-Artikolu 55(1) tal-istess Kodiċi).

Bdil fil-liġi applikabbli għaż-żwieġ:

• F'dan il-każ, fatt li kien rilevanti fiż-żmien li ġie stabbilit biss jista’ jintuża bħala bażi għal divorzju jew separazzjoni legali (l-Artikolu 55(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Ir-reġim previst fil-Protokoll tal-Aja tal-2007

Fl-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea (bl-eċċezzjoni tad-Danimarka), il-liġi applikabbli għall-obbligi ta’ manteniment minħabba relazzjonijiet familjari, relazzjoni bejn ġenituri u t-tfal, żwieġ jew affinità, inkluż obbligi ta’ manteniment dovuti lit-tfal ta’ ġenituri mhux miżżewġa, hija determinata skont il-Protokoll tal-Aja dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi ta’ manteniment tat-23 ta' Novembru 2007 li jieħdu preċedenza fuq ir-regoli nazzjonali ta’ konflitt tal-liġijiet indikati hawn taħt, sa fejn jipprovdu mod ieħor.

Ir-reġim previst mir-regoli nazzjonali dwar il-konflitt ta' liġijiet

Il-liġi applikabbli, fejn xieraq, hija l-liġi indikata hawn taħt:

• taħt l-intestatura “It-twaqqif tar-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal inkluż l-adozzjoni” sa fejn tikkonċerna r-relazzjonijiet bejn il-ġenituri u t-tfal, u r-relazzjonijiet bejn min jadotta u l-adottat;
• taħt l-intestatura “Żwieġ, koppji mhux miżżewġa/koabitanti, unjonijiet ċivili, divorzju, separazzjoni legali u obbligi ta’ manteniment” sa fejn tikkonċerna r-relazzjonijiet bejn il-konjuġi.

F’każijiet fejn il-manteniment dovut huwa bbażat fuq relazzjonijiet familjari oħra:

• Il-liġi applikabbli hija l-liġi dwar l-istatus personali tal-partijiet rispettivi.

F’każijiet fejn il-manteniment dovut huwa bbażat fuq tranżazzjonijiet legali:

• Il-liġi applikabbli hija l-liġi indikata hawn fuq taħt l-intestatura “Obbligi kuntrattwali u atti legali”, b’mod partikolari r-referenza għall-obbligi ġejjin minn tranżazzjonijiet legali u s-sostanza tat-tranżazzjoni.

F’każijiet fejn il-manteniment dovut huwa bbażat fuq suċċessjoni jew dispożizzjoni testamentarja:

• Il-liġi applikabbli hija l-liġi indikata hawn taħt taħt l-intestatura “Testmenti u suċċessjonijiet”.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Ir-reġim previst fil-leġiżlazzjoni tal-UE

Fl-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea li pparteċipaw f’dan il-mekkaniżmu ta’ kooperazzjoni iktar mill-qrib, li l-Portugall huwa wieħed minnhom, il-liġi applikabbli għar-reġimi tal-proprjetà matrimonjali u l-konsegwenzi fuq il-proprjetà ta’ sħubijiet irreġistrati tiġi ddeterminata, rispettivament, bir-Regolament tal-Kunsill (UE) Nru 2016/1103 u r-Regolament tal-Kunsill (UE) Nru 2016/1104, li jieħdu preċedenza fuq ir-regoli nazzjonali ta’ konflitt tal-liġijiet indikati hawn taħt sa fejn jipprovdu mod ieħor.

Ir-reġim previst mir-regoli nazzjonali dwar il-konflitt ta' liġijiet

Il-liġi applikabbli għall-ftehimiet qabel iż-żwieġ (sostanza u effetti) u għar-reġim tal-proprjetà matrimonjali (statutorju jew stabbilit bi ftehim) hija kif ġej:

• il-liġi nazzjonali tal-koppja fil-mument li żżewġu (l-Artikolu 53(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż); jew, jekk ma jkollhomx l-istess nazzjonalità,
• il-liġi tar-residenza abitwali komuni tal-koppja fil-mument li żżewġu; jew fin-nuqqas ta’ hekk,
• il-liġi tal-ewwel residenza matrimonjali (l-Artikolu 53(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż); jew,
• kwalunkwe wieħed mir-reġimi msemmijin, jekk tkun tapplika liġi barranija, wieħed mill-għarajjes ikun jgħix abitwalment fil-Portugall u hekk ikun miftiehem mingħajr preġudizzju għad-drittijiet ta’ terzi qabel il-ftehim (l-Artikolu 53(3) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Fir-rigward ta’ tibdil fir-reġim tal-proprjetà matrimonjali, ara r-referenza għar- relazzjonijiet bejn il-miżżewġin u t-tibdil fir-reġim tal-proprjetà matrimonjali fil-punt 3.5.1 hawn fuq –“Żwieġ” (l-Artikolu 54 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Ir-reġim previst fil-leġiżlazzjoni tal-UE

Fl-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea (minbarra d-Danimarka, l-Irlanda u r-Renju Unit), il-liġi applikabbli għas-suċċessjonijiet tiġi determinata skont ir-Regolament (UE) Nru 650/2012 li tieħu preċedenza fuq ir-regoli nazzjonali ta’ konflitt tal-liġijiet indikati hawn taħt sa fejn jipprovdu mod ieħor.

Ir-Regolament tal-UE dwar is-suċċessjoni ma jippreġudikax l-applikazzjoni ta’ konvenzjonijiet internazzjonali li l-Portugall huwa parti fihom fil-mument tal-adozzjoni tiegħu (l-Artikolu 75(1) tar-Regolament (UE) Nru 650/2012).

Għalkemm il-Portugall huwa firmatarju tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-1961 dwar il-Konflitti tal-Liġijiet Relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji, sa issa (April 2021) il-Portugall għadu ma rratifikax il-konvenzjoni u, għalhekk, mhuwiex marbut biha.

Għaldaqstant, it-testmenti internazzjonali huma rregolati mill-Konvenzjoni ta’ Washington tal-1973 li Tipprovdi Liġi Uniformi dwar il-Forma ta' Testment Internazzjonali, li l-Portugall huwa parti fiha, l-adeżjoni approvata skont id-Digriet Amministrattiv Nru 252/75 tat-23 ta’ Mejju 1975, u mir-regoli stabbiliti fil-Kodiċi tan-Nutara Portugiżi.

Ir-reġim previst mir-regoli nazzjonali dwar il-konflitt ta' liġijiet

Il-liġi dwar l-istatus personali tat-testatur fil-mument tal-mewt tapplika:

• għas-suċċessjoni causa mortis
• għas-setgħat tal-amministratur tal-wirt u tal-eżekutur testamentarju (l-Artikolu 61 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-liġi dwar l-istatus personali tat-testatur fil-mument tad-dikjarazzjoni tapplika:

• għall-kapaċità li ssir, tinbidel jew titħassar dispożizzjoni mal-mewt (l-Artikolu 63(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż);
• għall-formola speċjali meħtieġa minħabba l-età tal-persuna li qed teżegwixxi d-dispożizzjoni (l-Artikolu 63(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż);
• għall-interpretazzjoni tal-klawżoli u d-dispożizzjonijiet mal-mewt sakemm ma ssirx referenza għal xi liġi oħra (l-Artikolu 64(a) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż);
• għan-nuqqas ta’ kunsens u kunsens vizzjat (l-Artikolu 64(b) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż);
• għall-ammissibilità ta’ testmenti unica charta (l-Artikolu 64(c) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż);
• għall-ammissibilità ta’ ftehimiet rigward is-suċċessjoni mingħajr preġudizzju għar-reġim indikat aktar il-fuq taħt l-intestatura “Reġimi tal-proprjetà matrimonjali” (l-Artikolu 64(c) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

NB:

F’każ ta’ bidla fil-liġi dwar l-istatus personali wara li tkun saret id-dispożizzjoni ta’ propjetà mal-mewt, il-persuna li tkun qed teżegwixxi dik id-dispożizzjoni tkun għadha tista’ tirrevoka dik id-dispożizzjoni skont il-liġi dwar l-istatus personali preċedenti (l-Artikolu 65(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Rigward il-forma tad-dispożizzjonijiet ta’ propjetà mal-mewt, u r-revoka ta’ jew bdil fid-dispożizzjoni, dawn li ġejjin jista’ japplikaw bħala alternattiva:

• il-liġi fejn twettaq l-att; jew
• il-liġi dwar l-istatus personali tad-deċedut fiż-żmien tad-dikjarazzjoni; jew
• il-liġi dwar l-istatus personali tad-deċedut fil-mument tal-mewt; jew
• il-liġi li għaliha tirreferi r-regola dwar il-konflitt ta' liġijiet lokali (l-Artikolu 64(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Limitazzjonijiet għal dan ir-reġim:

Il-konformità mal-forma meħtieġa mill-liġi dwar l-istatus personali tad-deċedut fil-mument tad-dikjarazzjoni trid tiġi mħarsa jekk in-nuqqas ta’ konformità jirriżulta fl-invalidità jew nuqqas ta’ eżegwibbiltà tad-dikjarazzjoni, anke jekk din issir barra l-pajjiż.

3.8 Proprjetà reali

Il-liġi applikabbli għall-pussess, sjieda u drittjiet oħra in rem hija:

• il-liġi tal-Istat li fit-territorju tiegħu tinsab il-propjetà(l-Artikolu 46(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-liġi applikabbli għall-istabbiliment u t-trasferiment ta’ drittjiet in rem fuq propjetà in tranżitu hija:

• il-liġi tal-pajjiż ta' destinazzjoni (l-Artikolu 46(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-liġi applikabbli għall-istabbiliment u t-trasferiment ta’ drittjiet in rem fuq mezzi ta’ trasport soġġetti għar-reġistrazzjoni hija:

• il-liġi tal-pajjiż fejn saret ir-reġistrazzjoni (l-Artikolu 46(3) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-liġi applikabbli għall-kapaċità biex jiġu stabbiliti drittjiet in rem fuq proprjetà immobbli jew biex tiġi trasferita hija:

• il-liġi tal-post fejn tinsab il-propjetà, jekk il-liġi hekk tipprovdi jew, fin-nuqqas ta’ hekk
• il-liġi dwar l-istatus personali rilevanti (l-Artikolu 47 tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

Il-liġi applikabbli għad-drittijiet tal-awtur hija:

• il-liġi tal-post fejn ix-xogħol ġie ppubblikat għall-ewwel darba, jew, jekk ma ġiex ippubblikat,

• il-liġi dwar l-istatus personali tal-awtur, mingħajr preġudizzju għad-dispożizzjonijiet f’leġiżlazzjoni speċjali. (l-Artikolu 48(1) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż)

Il-liġi applikabbli għall-propjetà industrijali hija:

• il-liġi tal-post fejn ġiet maħluqa (l-Artikolu 48(2) tal-Kodiċi Ċivili Portugiż).

3.9 Insolvenza

Bħala regola ġenerali, il-liġi applikabbli tkun dik tal-Istat fejn tkun tressqet il-kawża (l-Artikolu 276 tal-Kodiċi dwar l-Insolvenza u l-Irkupru Korporattiv tal-Portugall).

Hemm eċċezzjonijiet għal din ir-regola fir-rigward tal-effetti tad-dikjarazzjoni ta’ insolvenza f’ċerti każijiet:

• il-kuntratti ta’ impjieg u r-relazzjonijiet ta’ impjieg huma rregolati mil-liġi applikabbli għall-kuntratti ta’ impjieg (l-Artikolu 277 tal-Kodiċi dwar l-Insolvenza u l-Irkupru Korporattiv tal-Portugall);
• fil-każ tad-drittijiet tad-debitur fir-rigward ta’ proprjetà immobbli, bastiment jew inġenju tal-ajru soġġett għar-reġistrazzjoni f’reġistru pubbliku, il-liġi applikabbli tkun dik tal-Istat li r-reġistru jinżamm taħt l-awtorità tiegħu (l-Artikolu 278 tal-Kodiċi dwar l-Insolvenza u l-Irkupru Korporattiv tal-Portugall);
• kuntratti li jikkonferixxu d-dritt li jinkisbu drittijiet in rem fuq proprjetà immobbli jew id-dritt li tintuża dik il-proprjetà huma rregolati biss mil-liġi tal-Istat li l-proprjetà tkun tinsab fit-territorju tiegħu (l-Artikolu 279(1) tal-Kodiċi dwar l-Insolvenza u l-Irkupru Korporattiv tal-Portugall);
• id-drittijiet tal-bejjiegħ fir-rigward ta’ beni mibjugħa lid-debitur insolventi bir-riżerva tat-titolu u d-drittijiet in rem tal-kredituri jew tat-terzi fuq beni li jappartjenu lid-debitur u li, fiż-żmien meta nfetħu l-proċedimenti, kienu jinsabu fit-territorju tal-Istat l-ieħor ikunu rregolati biss mil-liġi ta’ dak l-Istat (l-Artikolu 280(1) tal-Kodiċi dwar l-Insolvenza u l-Irkupru Korporattiv tal-Portugall);
• id-drittijiet li jikkonċernaw it-titoli rreġistrati jew depożitati huma rregolati mil-liġi applikabbli għat-trasferiment tagħhom, skont l-Artikolu 41 tal-Kodiċi tat-Titoli Portugiż (l-Artikolu 282(1) tal-Kodiċi dwar l-Insolvenza u l-Irkupru Korporattiv tal-Portugall);
• id-drittijiet u l-obbligi tal-partijiet għal suq finanzjarju jew għal sistema ta’ ħlas kif definit fl-Artikolu 2(a) tad-Direttiva 98/26/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tad-19 ta’ Mejju 1998, jew l-ekwivalenti, huma rregolati mil-liġi applikabbli għal dik is-sistema (l-Artikolu 285 tal-Kodiċi tat-Titoli Portugiż u l-Artikolu 282(2) tal-Kodiċi dwar l-Insolvenza u l-Irkupru Korporattiv tal-Portugall);
• it-tranżazzjonijiet ta’ bejgħ u xiri mill-ġdid skont it-tifsira tal-Artikolu 12 tad-Direttiva tal-Kunsill 86/635/KEE tat-8 ta’ Diċembru 1986 huma rregolati mil-liġi applikabbli għal dak it-tip ta’ kuntratti (l-Artikolu 283 tal-Kodiċi dwar l-Insolvenza u l-Irkupru Korporattiv tal-Portugall);
• il-proċedimenti li għaddejjin li jikkonċernaw beni jew dritt li jifforma parti integrali mill-patrimonju tal-insolvenza huma rregolati biss mil-liġi tal-Istat fejn ikunu qed jitmexxew il-proċedimenti (l-Artikolu 285 tal-Kodiċi dwar l-Insolvenza u l-Irkupru Korporattiv tal-Portugall).

Ħoloq għal-leġiżlazzjoni nazzjonali rilevanti:

Il-Kostituzzjoni Portugiża

Il-Kodiċi Ċivili Portugiż

Il-Kodiċi tan-Nutara Portugiż

Il-Kodiċi dwar l-Insolvenza u l-Irkupru Korporattiv tal-Portugall

Nota Finali

L-informazzjoni f'din l-iskeda informattiva hija ta' natura ġenerali u mhix eżawrjenti. Hija ma torbotx lill-punt ta' kuntatt, lin-Network Ġudizzjarju Ewropew fl-oqsma ċivili u kummerċjali, lill-qrati jew lil xi persuni oħra. Wieħed għandu xorta jivverifika t-testi legali applikabbli fis-seħħ.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

(b’mod selettiv)

Is-sorsi nazzjonali tad-dritt internazzjonali privat fir-Rumanija jinkludu: il-Kostituzzjoni; it-Titolu VII tal-Kodiċi Ċivili u l-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili; diversi atti speċjali li għandhom x’jaqsmu mad-dritt internazzjonali privat dwar iċ-ċittadini barranin; il-kumpaniji; ir-Reġistru tal-Kummerċ; u ċ-ċittadinanza.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

(b’mod selettiv)

Il-Konvenzjonijiet tal-Konferenza tal-Aja dwar id-Dritt Internazzjonali Privat dwar il-proċedura ċivili; l-abolizzjoni tar-rekwiżit tal-legalizzazzjoni tad-dokumenti; in-notifika ta’ dokumenti; il-kisba ta’ evidenza; l-iffaċilitar tal-aċċess għall-ġustizzja; l-aspetti ċivili tal-ħtif internazzjonali tat-tfal; il-protezzjoni tat-tfal; l-adozzjoni; l-għażla tal-qorti; l-obbligi ta’ manteniment, u r-rikonoxximent u l-infurzar ta’ sentenzi fi kwistjonijiet ċivili u kummerċjali.

Il-Konvenzjonijiet tal-Kunsill tal-Ewropa dwar l-arbitraġġ kummerċjali; ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ sentenzi fi kwistjonijiet ta’ kustodja tat-tfal; l-informazzjoni dwar liġi barranija; l-adozzjoni; l-istatus legali tat-tfal imwielda barra miż-żwieġ, u ċ-ċittadinanza.

Il-Konvenzjonijiet tan-Nazzjonijiet Uniti dwar kwistjonijiet tad-drittijiet tan-nisa u tat-tfal; l-irkupru ta’ manteniment għat-tfal barra mill-pajjiż; l-arbitraġġ; l-immunità; it-trasport; il-proprjetà intellettwali; ir-responsabbiltà mhux kuntrattwali; ir-responsabbiltà ċivili għal ħsara mit-tniġġis; l-imbark; il-perjodi ta’ limitazzjoni, u l-kuntratt ta’ bejgħ.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

It-trattati dwar l-assistenza legali f’każijiet ċivili konklużi mir-Rumanija mal-Albanija, l-Alġerija, l-Awstrija, il-Belġju, ir-Renju Unit, il-Bulgarija, ir-Repubblika Ċeka, ir-R.P. taċ-Ċina, ir-R.P. tal-Korea, Kuba, l-Eġittu, Franza, il-Greċja, l-Italja, il-Maċedonja, il-Marokk, il-Moldova, il-Mongolja, il-Polonja, ir-Russja, is-Serbja, is-Sirja, is-Slovakkja, is-Slovenja, Spanja, it-Tuneżija, it-Turkija, l-Ukrajna, l-Ungerija.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

L-applikazzjoni tal-liġi barranija f’relazzjoni legali b’element internazzjonali tista’ tiġi invokata kemm ex officio mill-qorti u kemm mill-parti kkonċernata.

Il-qorti tista’, abbażi tar-rwol attiv tagħha, tqajjem fuq l-inizjattiva tagħha stess, u tħalli lill-partijiet jiddibattu, l-applikazzjoni ta’ liġi barranija meta r-regola dwar il-konflitt ta' liġijiet tagħmel referenza għaliha. Barra minn hekk, kull parti kkonċernata tista’ tinvoka l-liġi barranija f’qorti, abbażi tal-prinċipju ta’ disponibbiltà.

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-liġi barranija tinkludi d-dispożizzjonijiet tal-liġi sostantiva (inklużi r-regoli tal-kunflitt), sakemm il-partijiet ma għażlux il-liġi barranija applikabbli; każijiet ta’ liġi barranija applikabbli għall-forma ta’ atti legali u obbligi mhux kuntrattwali, u każijiet speċjali oħra previsti f’konvenzjonijiet internazzjonali li għalihom ir-Rumanija hija parti kontraenti, mil-liġi tal-Unjoni Ewropea jew mil-liġi.

Meta l-liġi barranija tirreferi għal-liġi Rumena jew il-liġi ta’ stat ieħor, il-liġi Rumena tapplika, sakemm mhux previst mod ieħor.

Ara l-Artikoli 2559 u 2560 tal-Kodiċi Ċivili.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Il-liġi barranija tinkludi d-dispożizzjonijiet tal-liġi sostantiva (inklużi r-regoli tal-kunflitt), sakemm il-partijiet ma għażlux il-liġi barranija applikabbli; każijiet ta’ liġi barranija applikabbli għall-forma ta’ atti legali u obbligi mhux kuntrattwali, u każijiet speċjali oħra previsti f’konvenzjonijiet internazzjonali għalihom ir-Rumanija hija parti kontraenti, mil-liġi tal-Unjoni Ewropea jew mil-liġi.

Meta l-liġi barranija tirreferi għal-liġi Rumena jew il-liġi ta’ stat ieħor, il-liġi Rumena tapplika, sakemm mhux previst mod ieħor.

Ara l-Artikoli 2559 u 2560 tal-Kodiċi Ċivili.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Każijiet fejn il-liġi l-antika dejjem tapplika anke jekk il-fattur ta’ konnessjoni jinbidel jinkludu: il-liġi tal-aħħar ċittadinanza (deċiżjoni li ssib mewt preżunta, assenza jew għajbien); liġi li, fid-data tat-twelid tat-tfal, tirregola l-effetti taż-żwieġ tal-ġenituri tat-tfal (filjazzjoni tat-tfal ġewwa ż-żwieġ); il-liġi nazzjonali tat-tfal mid-data tat-twelid tagħhom (filjazzjoni tat-tfal barra ż-żwieġ).

Każijiet fejn il-liġi l-antika tieħu preċedenza fuq il-liġi l-ġdida, anke jekk il-fattur ta’ konnessjoni jinbidel jinkludu: il-liġi tal-istat fejn ġiet mibgħuta l-proprjetà (proprjetà li għandha tintbagħat); il-liġi tar-residenza/uffiċċju rreġistrat tad-debitur tal-prestazzjoni karatteristika mal-konklużjoni tal-kuntratt (li tistabbilixxi l-eqreb rabtiet li jkun jippreżenta kuntratt).

Każijiet li fihom tista’ tapplika l-liġi l-ġdida jew il-liġi l-antika jekk il-fattur ta’ konnessjoni jinbidel jinkludu: il-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà mobbli fil-ħin tal-okkorrenza tal-fatt legali li ġġenera jew temm id-dritt (kostituzzjoni, trażmissjoni jew tmiem ta’ drittijiet reali); il-liġi applikabbli fil-ħin u l-post fejn jitwettqu l-forom ta’ reklamar (proprjetà mobbli li qabel kienet spustjata jew li aktar tard ġiet ittrasferita lejn pajjiż ieħor); il-liġi tal-istat fejn tinsab il-proprjetà fil-bidu tal-perjodu tal-pussess jew fejn ġiet ittrasferita (pussess li jikkawża preġudizzju).

Każijiet fejn tapplika l-liġi l-iktar favorevoli fejn il-fattur ta’ konnessjoni jinbidel jinkludu: f’każ li tinbidel in-nazzjonalità fir-rigward tal-ilħuq tal-età tal-maġġoranza; f’każ ta’ filjazzjoni ta’ tfal barra ż-żwieġ (li għandu żewġ ċittadinanzi mat-twelid).

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

L-applikazzjoni ta’ liġi barranija titneħħa meta din tmur kontra l-politika pubblika dwar id-dritt internazzjonali privat Rumen (pereżempju, jekk din twassal għal riżultat li huwa inkompatibbli mal-prinċipji fundamentali tal-liġi Rumena jew tal-liġi tal-Unjoni Ewropea u mad-drittijiet fundamentali tal-bniedem) jew meta dik il-liġi barranija tkun saret infurzabbli minħabba twettiq ta’ frodi għal-liġi Rumena. F’każ tat-tneħħija tal-applikazzjoni tal-liġi barranija, tapplika l-liġi Rumena.

Bħala eċċezzjoni, l-infurzar tal-liġi kif stabbilit f’konformità ma’ regoli nazzjonali dwar id-dritt internazzjonali privat jista’ jitneħħa meta r-relazzjoni legali jkollha rabta distanti ma’ din il-liġi. F’dan il-każ, tapplika l-liġi li għandha l-eqreb rabtiet mar-relazzjoni legali.

Id-dispożizzjonijiet mandatorji skont il-liġi Rumena għar-regolazzjoni ta’ relazzjoni legali b’element internazzjonali għandhom japplikaw b’mod prijoritarju. Id-dispożizzjonijiet mandatorji skont il-liġi ta’ Stat ieħor jistgħu wkoll jiġu applikati direttament għar-regolazzjoni ta’ relazzjoni legali b’element internazzjonali, meta r-relazzjoni legali turi rabtiet mill-qrib għal-liġi ta’ dak l-istat, u l-interessi leġittimi tal-partijiet ikunu jirrikjedu hekk.

Ara l-Artikoli 2564 u 2566 tal-Kodiċi Ċivili.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Il-kontenut tal-liġi barranija għandu jkun stabbilit mill-qorti permezz ta’ ċertifikati miksuba minn korpi tal-istat li ordnawhom, permezz ta' opinjoni esperta jew b'mod xieraq ieħor. Il-parti li qiegħda tinvoka l-liġi barranija tista' tkun mitluba tipprova l-kontenut tagħha.

Ara l-Art. 2562 tal-Kodiċi Ċivili, l-Artikolu 29 tal-Liġi Nru 189/2003 dwar l-assistenza ġudizzjarja internazzjonali fi kwistjonijiet ċivili; il-Konvenzjoni Ewropea dwar Informazzjoni dwar Liġi Barranija, Londra 1968; it-trattati bilaterali konklużi mal-istati kif imsemmi fil-punt 1.3.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Is-sustanza tal-att legali huwa stabbilit mil-liġi magħżula mill-partijiet jew mill-awtur tagħha. Il-partijiet jistgħu jagħżlu l-liġi applikabbli fl-intier tagħha jew parti biss mill-att legali.

Fin-nuqqas ta' għażla, il-liġi tal-istat li d-dokument legali l-aktar li jirrigwarda mill-qrib (l-istat fejn id-debitur tal-prestazzjoni karatteristika jew l-awtur tal-att għandu, fid-data tal-konklużjoni tal-att, il-post ta' residenza normali jew l-uffiċċju reġistrat) u, meta din il-liġi ma tistax tiġi identifikata, tapplika l-liġi tal-post fejn kien konkluż l-att legali.

Ir-rekwiżiti formali ta' att legali huma stabbiliti mil-liġi li tirregola l-merti tiegħu. L-att jitqies validu jekk jissodisfa l-kundizzjonijiet stabbiliti minn waħda mil-liġijiet li ġejjin: il-liġi tal-post fejn tfassal; il-liġi taċ-ċittadinanza jew il-liġi tal-post ta’ residenza abitwali tal-persuna li qablet miegħu, jew il-liġi applikabbli skont id-dritt internazzjonali privat tal-awtorità li teżamina l-validità tal-att legali.

Il-liġi applikabbli għal obbligi kuntrattwali hija stabbilita skont ir-regolamenti tal-liġi tal-Unjoni Ewropea, u fi kwistjonijiet li ma jaqgħux fl-ambitu tagħhom, id-dispożizzjonijiet domestiċi tal-liġi applikabbli għall-att legali jkunu applikabbli, sakemm ma jiġix previst mod ieħor mill-konvenzjonijiet internazzjonali jew minn dispożizzjonijiet speċjali.

Ara l-Artikoli 2640 sa 2646 tal-Kodiċi Ċivili.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Il-liġi applikabbli għal obbligi mhux kuntrattwali hija stabbilita f’konformità mar-regolamenti tal-liġi tal-Unjoni Ewropea, u fi kwistjonijiet li ma jaqgħux fl-ambitu tagħhom, il-liġi li tirregola s-sustanza tar-relazzjoni legali preċedenti bejn il-partijiet hija applikabbli, sakemm ma jiġix previst mod ieħor mill-konvenzjonijiet internazzjonali jew minn dispożizzjonijiet speċjali.

Talbiet għal rimedju bbażati fuq ksur tal-privatezza u drittijiet relatati mal-personalità huma rregolati, fuq l-għażla tal-persuna danneġġjata, mil-liġi tal-istat: tal-post ta’ residenza abitwali tal-persuna danneġġata; li fiha ġie prodott ir-riżultat detrimentali, jew li fiha l-awtur tal-preġudizzju għandu l-post ta’ residenza jew l-uffiċċju reġistrat abitwali tiegħu.

Id-Dritt ta’ risposta kontra ksur relatat mal-personalità huwa suġġett għal-liġi tal-istat fejn inħarġet il-pubblikazzjoni jew fejn ixxandar il-programm. Ara l-Art.

Ara l-Artikoli 2641 u 2642 tal-Kodiċi Ċivili.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

L-isem tal-individwu huwa rregolat mil-liġi nazzjonali tiegħu. L-għoti tal-isem tal-minuri mat-twelid tiegħu huwa rregolat, skont l-għażla, mil-liġi tal-istat li kemm il-ġenituri u kemm il-minuri huma ċittadini tiegħu, jew il-liġi tal-istat fejn twieled u għex il-minuri sa minn twelidu.

Il-post ta’ residenza tal-individwu huwa suġġett għal-liġi nazzjonali.

L-istat ċivili u l-kapaċità tal-individwi huwa rregolat mil-liġi nazzjonali tagħhom. L-inċapaċitajiet speċjali relatati ma’ relazzjoni legali partikolari huma suġġetti għal-liġi applikabbli għal dik ir-relazzjoni legali. Il-bidu u t-tmiem ta’ personalità jkunu stabbiliti mil-liġi nazzjonali ta’ kull individwu.

Il-provvediment ta’ kura lill-individwu b’kapaċità legali sħiħa huwa suġġett għal-liġi tal-Istat fejn ikollu l-post ta’ residenza abitwali tiegħu fid-data tal-istabbiliment ta’ kurazija jew fid-data li fiha tittieħed miżura ta’ protezzjoni oħra.

Ara l-Artikoli 2570, 2572 sa 2576, u 2578 sa 2579 tal-Kodiċi Ċivili.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Il-filjazzjoni ta' minuri li twieled fiż-żwieġ tiġi stabbilita f’konformità mal-liġi li, fid-data tat-twelid, tirregola l-effetti ġenerali taż-żwieġ tal-ġenituri tiegħu. Jekk, qabel it-twelid tal-minuri, iż-żwieġ tal-ġenituri jiġi mitmum jew jiġi maħlul, tapplika l-liġi li fid-data tat-terminazzjoni jew tax-xoljiment irregolat l-effetti tiegħu . Dan jgħodd ukoll sabiex tiġi miċħuda l-paternità ta' minuri li twieled fiż-żwieġ, kif ukoll għall-kisba tal-isem tal-minuri.

Il-filjazzjoni ta' minuri li twieled barra miż-żwieġ hija stabbilita f’konformità mal-liġi nazzjonali tal-minuri sa mid-data tat-twelid, li tapplika għar-rikonoxximent tal-filjazzjoni u l-effetti tagħha u għall-kontestazzjoni tar-rikonoxximent tal-filjazzjoni. Meta l-minuri jkollu aktar minn nazzjonalità waħda barra minn dik Rumena, tapplika l-liġi tan-nazzjonalità l-aktar favorevoli għalih.

Ara l-Artikoli 2603 sa 2606 tal-Kodiċi Ċivili.

3.4.2 L-adozzjoni

Il-kundizzjonijiet sostanzjali mitluba għall-adozzjoni huma stabbiliti mil-liġi nazzjonali tal-adottant u tal-minuri li għandu jiġi adottat. Dawn iridu wkoll jissodisfaw il-kundizzjonijiet li huma mandatorji għat-tnejn, kif stabbiliti minn kull waħda mil-liġijiet nazzjonali msemmija hawn fuq. Il-kundizzjonijiet sostanzjali mitluba mill-konjuġi li jadottaw konġuntament jew jekk wieħed mill-konjuġi jadotta l-minuri tal-ieħor huma stabbiliti mil-liġi li tirregola l-effetti ġenerali taż-żwieġ.

L-effetti tal-adozzjoni, ir-relazzjonijiet bejn l-adottant u min qiegħed jiġi adottat u x-xoljiment tal-adozzjoni huma rregolati mil-liġi nazzjonali tal-adottant, u jekk iż-żewġ konjuġi huma l-adottanti, il-liġi li tirregola l-effetti ġenerali taż-żwieġ għandha tapplika.

Il-forma tal-adozzjoni hija suġġetta għal-liġi tal-istat fejn tiġi konkluża.

Ara l-Artikoli 2607 sa 2610 tal-Kodiċi Ċivili.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Ir-rekwiżiti sostanzjali mitluba għall-konklużjoni taż-żwieġ huma stabbiliti mil-liġi nazzjonali ta’ kull wieħed mill-konjuġi futuri fil-ħin taċ-ċerimonja taż-żwieġ.

Il-forma ta’ konklużjoni taż-żwieġ hija suġġetta għal-liġi tal-Istat fejn jiġi ċċelebrat.

Il-liġi li tirregola r-rekwiżiti legali għall-konklużjoni taż-żwieġ tapplika wkoll għall-invalidità ta’ żwieġ u għall-effetti ta’ tali invalidità.

L-effetti ġenerali ta’ żwieġ huma suġġetti għar-residenza abitwali komuni u, fin-nuqqas ta’ dan, għal-liġi dwar iċ-ċittadinanza komuni tal-konjuġi. Fin-nuqqas ta’ nazzjonalità komuni, tapplika l-liġi tal-Istat fejn iż-żwieġ kien iċċelebrat.

Ara l-Artikoli 2585 sa 2589 tal-Kodiċi Ċivili.

3.5.2 oppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Ir-Rumanija tapplika r-Regolament Ruma III.

Skont il-liġi nazzjonali, il-konjuġi jistgħu jagħżlu bi ftehim reċiproku waħda mil-liġijiet li ġejjin applikabbli għad-divorzju: il-liġi tal-istat fejn il-konjuġi għandhom ir-residenza abitwali komuni tagħhom fid-data tal-ftehim dwar il-liġi applikabbli magħżula; il-liġi tal-istat fejn il-konjuġi kellhom l-aħħar residenza abitwali komuni tagħhom jekk mill-inqas wieħed minnhom għadu jgħix hemm fil-mument li ntgħażel il-ftehim dwar il-liġi applikabbli; il-liġi tal-istat li wieħed mill-konjuġi jkun ċittadin tiegħu, il-liġi tal-istat fejn il-konjuġi għexu għal mill-inqas tliet (3) snin, jew il-liġi Rumena.

Il-ftehim dwar l-għażla tal-liġi applikabbli għad-divorzju jista’ jiġi konkluż jew emendat mhux aktar tard mid-data ta’ rinviju lill-awtorità responsabbli sabiex tiddeċiedi dwar id-divorzju. Madankollu, il-qorti tista’ tieħu nota tal-ftehim tal-konjuġi mhux aktar tard mill-ewwel seduta għas-smigħ li l-partijiet ikunu ġew debitament notifikati biha.

Jekk il-konjuġi ma jagħżlux liġi, il-liġi applikabbli għad-divorzju hija: il-liġi tal-istat fejn il-konjuġi għandhom ir-residenza abitwali komuni tagħhom fid-data tat-tressiq tat-talba għad-divorzju; fin-nuqqas ta’ residenza abitwali komuni, il-liġi tal-istat tal-aħħar residenza abitwali komuni tal-konjuġi jekk mill-inqas konjuġi wieħed ikollu r-residenza abitwali tiegħu fit-territorju ta’ dak l-istat fid-data tat-tressiq tat-talba għad-divorzju; fin-nuqqas ta’ dan, il-liġi taċ-ċittadinanza komuni tal-konjuġi fil-ħin tat-tressiq tat-talba għad-divorzju; fin-nuqqas ta’ ċittadinanza komuni tal-konjuġi, il-liġi tal-aħħar ċittadinanza komuni tal-konjuġi fejn mill-inqas wieħed minnhom żamm dik iċ-ċittadinanza fid-data tal-preżentata għad-divorzju, u l-liġi Rumena, fil-każijiet l-oħra kollha.

Il-liġi li tirregola d-divorzju tapplika debitament għas-separazzjoni legali wkoll.

Ara l-Artikoli 2597 sa 2602 tal-Kodiċi Ċivili.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Il-Liġi applikabbli għall-obbligu tal-manteniment għandha tkun stabbilita skont ir-regolamenti tal-liġi tal-Unjoni Ewropea (l-Art. 2612 tal-Kodiċi Ċivili).

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Il-liġi applikabbli għar-reġim matrimonjali hija l-liġi magħżula mill-konjuġi (ir-residenza abitwali ta’ parti waħda mill-konjuġi fid-data tal-għażla; il-liġi dwar iċ-ċittadinanza ta’ parti waħda mill-konjuġi fid-data tal-għażla; il-liġi tal-ewwel residenza abitwali wara ċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ). Din tirregola l-miżuri pubbliċitarji u ta’ infurzar kontra partijiet terzi u, b’mod alternattiv mal-liġi tal-post ta’ konklużjoni, il-formalitajiet mitluba għall-konklużjoni tal-konvenzjoni matrimonjali.

Il-ftehim dwar l-għażla tal-liġi applikabbli għar-reġim tal-proprjetà matrimonjali jista’ jiġi konkluż qabel iċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ, jew meta jiġi konkluż iż-żwieġ jew matul iż-żwieġ.

Il-kundizzjonijiet formali huma dawk previsti mil-liġi magħżula biex jiġi rregolat r-reġim matrimonjali jew mil-liġi tal-post fejn kien konkluż il-ftehim. Jekk il-konjuġi ma jkunux għażlu l-liġi applikabbli għar-reġim matrimonjali tagħhom, dan ikun suġġett għal-liġi applikabbli għall-effetti ġenerali taż-żwieġ.

Ara l-Artikoli 2590 sa 2596 tal-Kodiċi Ċivili.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Ir-Rumanija tapplika r-Regolament (UE) Nru 650/2012.

Fil-liġi nazzjonali, il-liġi tal-Istat fejn id-decujus kellu r-residenza abitwali tiegħu mal-mewt tiegħu tirregola l-wirt tiegħu.

Individwu jista’ jagħżel bħala l-liġi applikabbli għall-wirt il-liġi tal-Istat li jkollu n-nazzjonalità tiegħu. F’każ li jkun għażel il-liġi applikabbli, din tirregola l-eżistenza u l-validità tal-kunsens espress fid-dikjarazzjoni tal-għażla tal-liġi applikabbli.

Il-preparazzjoni, l-emenda jew ir-revoka tat-testment għandhom jiġu kkunsidrati validi jekk l-att jissodisfa r-rekwiżiti formali applikabbli, jew fid-data meta ġie ppreparat, emendat jew revokat, jew mal-mewt tat-testatur, skont: il-liġi nazzjonali tat-testatur; il-liġi tal-post ta’ residenza abitwali; il-liġi tal-post fejn id-dokument ġie ppreparat, emendat jew revokat; il-liġi tal-post tal-proprjetà immobbli, jew il-liġi tal-qorti jew korp li jissodisfa l-proċedura tat-trasmissjoni tal-assi li ntirtu.

Meta, skont il-liġi applikabbli tal-wirt, is-suċċessjoni tkun vakanti, il-proprjetà li tkun tinsab fit-territorju tar-Rumanija tittieħed mill-Istat Rumen abbażi tal-liġi Rumena dwar l-għoti ta’ proprjetà minn suċċessjoni vakanti.

Ara l-Artikoli 2633 sa 2636 tal-Kodiċi Ċivili.

3.8 Proprjetà reali

Il-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà (lex rei sitae) tirregola kwistjonijiet bħal: pussess, sjieda u drittijiet reali oħra fuq il-proprjetà, inkluż kollateral; (mal-bidu tal-perjodu tas-sjieda) pussess li jikkawża preġudizzju; (meta seħħ il-fatt legali li ġġenera, immodifika jew temm dak id-dritt) il-ħolqien, it-trasmissjoni jew it-tmiem ta’ drittijiet reali fuq proprjetà li biddlet il-post tagħha; (dwar il-konklużjoni tal-kuntratt ta’ ipoteka fuq proprjetà mobbli) il-kondizzjonijiet ta’ validità, reklamar u effetti ta’ ipoteka fuq proprjetà mobbli; forom ta’ reklamar u dawk li jistabbilixxu drittijiet relatati ma’ proprjetà immobbli, u (fil-ħin tas-serq/tal-esportazzjoni jew fil-ħin tat-talba) talbiet ta’ proprjetà misruqa jew esportata illegalment.

Il-proprjetà li issa qed tiġi ttrasportata hija suġġetta għal-liġi tal-istat fejn kienet mibgħuta.

L-istabbiliment, it-trasmissjoni jew it-terminazzjoni ta’ drittijiet reali fuq mezz ta’ trasport huma soġġetti għal: il-liġi tal-bandiera li jtajjar il-bastiment jew il-liġi tal-istat tar-reġistrazzjoni tal-inġenju tal-ajru; il-liġi applikabbli għall-istatus organizzazzjonali tal-kumpanija tat-trasport għall-vetturi ferrovjarji u tat-triq tal-wirt tagħha.

L-assigurazzjoni ta’ ishma jew bonds, f’forma reġistrata jew f’forma ta’ portatur, hija suġġetta għal-liġi applikabbli għall-istatus organiku tal-persuna ġuridika ta’ ħruġ.

L-istabbiliment, il-kontenut u l-iskadenza ta’ drittijiet tal-awtur għal xogħol ta’ ħolqien intellettwali għandhom ikunu suġġetti għal-liġi tal-Istat fejn dan sar pubbliku għall-ewwel darba.

L-istabbiliment, il-kontenut u l-iskadenza ta’ drittijiet ta’ proprjetà intellettwali għandhom ikunu suġġetti għal-liġi tal-istat li fih sar id-depożitu jew ir-reġistrazzjoni jew li fih saret it-talba għal depożitu jew reġistrazzjoni.

Ara l-Artikoli 2613 sa 2632 tal-Kodiċi Ċivili.

3.9 Insolvenza

Id-dispożizzjonijiet dwar il-liġi applikabbli jistgħu jinsabu fil-Liġi Nru 85/2014 dwar l-insolvenza u l-proċedimenti ta’ prevenzjoni ta’ insolvenza, li jiffaċilitaw l-applikazzjoni tar-Regolament (KE) Nru 2015/848 dwar il-proċedimenti tal-insolvenza.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Il-liġi bażika li tistabbilixxi r-regoli ġenerali tad-dritt internazzjonali privat huwa l-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura (Zakon o mednarodnem zasebnem pravu in postopku; imqassar bħala ZMZPP, Gazzetta Uffiċjali tar-Repubblika tas-Slovenja (Uradni list RS) Nru 56/99). Il-kunflitt speċifiku ta’ liġijiet huwa rregolat mil-liġijiet fuq diversi temi (pereżempju, l-Att dwar l-Operazzjonijiet Finanzjarji, il-Proċedimenti ta’ Insolvenza u x-Xoljiment Obbligatorju (Zakon o finančnem poslovanju, postopkih zaradi insolventnosti in prisilnem prenehanju; imqassar bħala ZFPPIPP).

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Il-konvenzjonijiet li huma rratifikati u ppubblikati fir-Repubblika tas-Slovenja huma applikabbli direttament u jipprevalu fuq il-liġijiet nazzjonali. Ir-regoli ta’ konflitt ta’ interess huma rregolati mir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta' Ġunju 2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (Ruma I), li jinkludi Stati Membri li huma obbligati li jagħmlu emendi lill-Konvenzjoni ta’ Ruma tad-19 ta’ Ġunju 1980 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali u r-Regolament Nru 864/2007 (Ruma II) tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-11 ta’ Lulju 2007 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (Ruma II). Ir-regoli ta’ konflitt ta’ interess jinsabu wkoll f’konvenzjonijiet multilaterali adottati mill- Konvenzjoni tal-Aja dwar id-dritt internazzjonali privat, li r-Repubblika tas-Slovenja hija firmatarja tagħha.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Ir-regoli ta’ konflitt ta’ interess jinsabu wkoll f’konvenzjonijiet bilaterali dwar l-għajnuna legali konklużi mal-Awstrija, il-Bulgarija, ir-Repubblika Ċeka, Franza, l-Ungerija, il-Mongolja, il-Polonja, ir-Rumanija u l-Federazzjoni Russa. Il-lista ta’ konvenzjonijiet hija disponibbli fis- siti web tal-Ministeru.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-qorti hija marbuta bil-liġi li tirregola l-kunflitt ta’ liġijiet iżda l-partijiet huma liberi li jiftiehmu b’liema liġi huma jixtiequ li jirregolaw ir-relazzjoni legali tagħhom. Fit-tali każ, tapplika l-liġi magħżula mill-partijiet. Barra minn dan, il-liġi li tapplika normalment skont l-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura, ma tkunx applikabbli meta, abbażi taċ-ċirkustanzi kollha, ikun ċar li ma jkun hemm l-ebda rabta sinifikanti għal-liġi li għandha tiġi applikata mar-relazzjoni legali inkwistjoni iżda jkun hemm rabta eqreb sinifikanti ma’ xi liġi oħra.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Id-duttrina tar-rinviju hija stabbilita fl-Artikolu 6 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura, li jipprovdi li meta jiġi deċiż liema liġi hija applikabbli, u r-regoli ta’ Stat barrani jindikaw il-liġi Slovena, f’dak il-każ il-liġi Slovena tapplika mingħajr ma jittieħdu inkunsiderazzjoni l-istruzzjonijiet Sloveni dwar liema liġi hija applikabbli. Din id-dispożizzjoni ma tapplikax meta l-partijiet jagħżlu l-liġi applikabbli.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Regola speċifika dwar għażla tal-liġi li tirregola fatturi marbuta li jistgħu jinbidlu tiddefinixxi normalment ukoll iż-żmien li fih it-tali regola għandha tapplika. Xi fatturi ta’ rabta jinkludu ż-żmien li huwa deċiżiv fl-għażla ta’ liġi applikabbli stabbilita fir-regola ta’ kunflitt ta’ liġijiet (pereżempju: in-nazzjonalità ta’ testatur meta jikteb testment) filwaqt li f’ċirkustanzi oħra t-tibdil fiċ-ċirkustanzi ta’ rabta jista’ ifisser li tapplika l-liġi ta’ sistema legali differenti. F’każijiet ta’ relazzjonijiet permanenti, huwa meħtieġ li jiġi applikat il-prinċipju ta’ rikonoxximent ta’ drittijiet diġà miksuba.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-liġi stabbilita mill-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura ma tapplikax meta l-effett tal-applikazzjoni tagħha tkun kuntrarja għas-sistema legali Slovena. Il-kunċett ta’ ordni pubbliku huwa standard legali espress permezz tal-ġurisprudenza. Fil-parti l-kbira tal-każijiet, dan huwa bbażat fuq ir-regoli kostituzzjonali tal-Istat, il-prinċipji fundamentali ta’ liġijiet nazzjonali u l-prinċipji morali.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Il-qorti jew awtorità kompetenti oħra tistabbilixxi fuq l-inizjattiva tagħha stess il-kontenut tal-liġi barranija li għandha tiġi applikata bl-użu ta’ notifika ta’ liġi barranija mill-ministeru responsabbli għall-ġustizzja jew teżamina l-kontenut tagħha b’xi metodu adegwat ieħor. Il-partijiet jistgħu jissottomettu dokument pubbliku jew dokument ieħor ta’ awtorità jew istituzzjoni kompetenti barranija dwar il-kontenut tal-liġi barranija. Meta l-kontenut tal-liġi barranija ma jistax jiġi stabbilit f’każ partikolari, tapplika l-liġi Slovena.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Fir-rigward tal-Istati Membri, ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta' Ġunju 2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali huwa applikabbli għar-Repubblika tas-Slovenja u jħassar il-liġijiet nazzjonali li jirregolaw il-liġi sostantiva. Għal kwistjonijiet li r-Regolament mhuwiex applikabbli għalihom, japplikaw il-konvenzjonijiet bilaterali meta jkunu rilevanti. Meta ma jkunx hemm konvenzjonijiet bilaterali, tapplika l-liġi nazzjonali li tirregola l-kunflitt ta’ liġijiet f’relazzjonijiet kuntrattwali (l-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura).

Ir-regola ġenerali dwar il-kunflitt ta’ liġijiet:

L-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura jipprevedi li tapplika l-liġi magħżula mill-partijiet kuntrattwali għall-kuntratt tagħhom sakemm ma jkunx previst mod ieħor mil-liġi jew minn konvenzjoni internazzjonali. Ir-rieda tal-partijiet dwar l-għażla tal-liġi tista’ tiġi stabbilita espressament, jew id-dispożizzjonijiet kuntrattwali jew ċirkustanzi oħra jistgħu jindikaw b’mod ċar li ġiet magħżula liġi partikolari. Il-validità tal-kuntratt jiġi mbagħad eżaminat skont il-liġi magħżula. Meta l-partijiet ma jkunux għażlu liema liġi għandha tapplika, f'dak il-każ tapplika l-liġi li hija assoċjata mill-iktar qrib. Meta ċ-ċirkustanzi ma jindikawx liġi oħra, tapplika l-liġi tal-Istat fejn il-parti bl-obbligazzjoni li twettaq l-elementi essenzjali tal-kuntratt ikollha r-residenza permanenti jew il-post prinċipali tan-negozju tagħha.

Il-liġi tal-Istat fejn ħaddiem abitwalment iwettaq xogħlu tirregola l-ftehimiet ta’ impjieg. Meta jaqblu mal-applikazzjoni ta’ liġi differenti f’kuntratt ta’ impjieg, il-partijiet ma jistgħux jeskludu dispożizzjonijiet mandatorji dwar il-protezzjoni tad-drittijiet tal-impjegati inklużi fil-liġi tal-Istat li kienet tkun applikabbli li kieku l-partijiet ma kinux għażlu l-liġi l-oħra.

Kuntratt konkluż minn konsumatur huwa kuntratt għat-trasferiment ta’ prodotti, drittijiet u / jew servizzi lil konsumatur. Konsumatur huwa persuna li jikseb prodotti, drittijiet jew servizzi, l-aktar għall-użu personali jew għad-dar. Kuntratt konkluż minn konsumatur ma jinkludix kuntratt ta’ trasport jew kuntratt għall-forniment ta’ servizzi lil konsumatur meta dak il-kuntratt huwa mwettaq bis-sħiħ barra minn dak l-Istat fejn il-konsumatur għandu r-residenza permanenti tiegħu. Minkejja d-dispożizzjonijiet tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura, kuntratt konkluż minn konsumatur huwa rregolat mil-liġi tal-Istat fejn il-konsumatur għandu r-residenza tiegħu, meta l-kuntratt ġie konkluż suġġett għal offerta jew reklamar f'dak l-Istat, jew meta l-konsumatur ħa l-passi meħtieġa biex jikkonkludi l-kuntratt f’dak l-Istat, jew meta l-konsumatur ikun parti kokontraenti jew ir-rappreżentant tagħha jikseb l-ordni tal-konsumatur f’dak l-Istat, jew meta l-kuntratt ta’ bejgħ kien konkluż fi Stat ieħor, jew il-konsumatur ikun ta l-ordni fi Stat ieħor, jew fejn l-ivvjaġġar kien organizzat mill-bejjiegħ bil-ħsieb li jippromwovi l-konklużjoni ta’ tali kuntratti.

Fil-każijiet imsemmija hawn fuq, il-partijiet għall-kuntratt ma jistgħux jiftiehmu dwar l-applikazzjoni ta’ liġi li teskludi d-dispożizzjonijiet mandatorji dwar id-drittijiet ta’ protezzjoni tal-konsumatur applikabbli fl-Istat fejn il-konsumatur ikollu r-residenza permanenti tiegħu.

Għal kuntratti relatati ma’ proprjetà immobbli, tapplika dejjem il-liġi tal-Istat fejn tinsab il-proprjetà immobbli.

Meta l-partijiet kuntrattwali ma jkunux qablu mod ieħor, tapplika r-regola ġenerali dwar il-kunflitt ta’ liġijiet għar-relazzjoni bejn il-partijiet kontraenti sabiex jiġi deċiż minn liem żmien ’il quddiem akkwirent ta’ proprjetà mobbli għandu dritt għall-prodotti u l-frott tiegħu u biex jiġi deċiż iż-żmien minn meta akkwirent jaċċetta r-riskji dwar il-prodott.

Barra minn dan, meta l-partijiet kontraenti ma jkunux ftiehmu mod ieħor, il-metodu tal-konsenja tal-prodott u l-miżuri meħtieġa meta l-konsenja tiġi rrifjutata huwa rregolat mil-liġi tal-Istat fejn il-prodott kellu jiġi kkonsenjat.

Rigward l-effett ta’ trasferiment ta’ kreditu jew assunzjoni ta' dejn: l-istatus legali ta’ kwalunkwe debitur jew kreditur li mhuwiex involut direttament fil-kreditu jew fil-preżunzjoni huwa rregolat mill-istess liġi li tirregola t-trasferiment jew il-preżunzjoni nfisha.

Il-liġi applikabbli għat-tranżazzjoni prinċipali tapplika għal tranżazzjoni awżiljarja sakemm ma jkunx deċiż b’mod ieħor.

Il-liġi tal-istat tar-residenza permanenti jew is-sede tad-debitur tapplika għal tranżazzjoni legali waħda biss.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Rigward l-obbligi mhux kuntrattwali mhux irregolati minn konvenzjoni internazzjonali jew ir-Regolament Nru 864/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-11 ta’ Lulju 2007 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (Ruma II), ir-regoli ta’ kunflitti ta’ liġijiet jipprevedu li tapplika l-liġi nazzjonali.

L-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura jipprevedi li l-liġi tal-istat fejn ikun sar l-att tapplika għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali. Il-liġi tal-istat fejn titbata l-konsegwenza tapplika meta dik il-liġi tkun aktar favorevoli għall-vittma, sakemm il-vittma kellha jew setgħet tipprevedi l-post tal-konsegwenzi. Meta t-tali liġi ma għandhiex rabta mill-qrib għar-relazzjoni iżda teżisti rabta ma’ liġi oħra, f’dak il-każ tapplika dik il-liġi l-oħra.

Meta tkun qamet kwistjoni fuq bastiment fil-baħar internazzjonali jew fuq ajruplan, li għaliha jkun hemm lok ta’ kumpens, il-liġi applikabbli hija preżunta li tkun il-liġi tal-Istat fejn huwa rreġistrat il-bastiment jew l-ajruplan.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Meta ċittadin tar-Repubblika tas-Slovenja jkun ċittadin ukoll ta’ Stat ieħor, dik il-persuna hija meqjusa bħala ċittadina Slovena biss għall-għanijiet tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura. Meta persuna li mhijiex ċittadina tar-Repubblika tas-Slovenja iżda li hija ċittadina ta’ żewġ Stati jew aktar, il-liġi tal-Istat li fih dik il-persuna għandha r-residenza permanenti tagħha tkun applikabbli għall-għanijiet tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura. Meta persuna ma jkollhiex residenza permanenti f’xi wieħed mill-Istati li hija ċittadina tiegħu, il-liġi tal-Istat dik il-persuna għandha l-eqreb rabta tagħha miegħu tkun applikabbli għall-għanijiet tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura.

Meta persuna ma jkollhiex in-nazzjonalità jew in-nazzjonalità tagħha ma tistax tiġi stabbilita, tapplika l-liġi tal-Istat tar-residenza permanenti tagħha. Meta persuna ma jkollhiex residenza permanenti jew din ma tistax tiġi stabbilita, tapplika l-liġi tal-Istat tar-residenza temporanja tagħha. Meta ma jkunx possibbli li tiġi stabbilita anki residenza temporanja, tapplika l-liġi Slovena.

Il-liġi tal-Istat li persuna tkun ċittadina tiegħu hija applikabbli għat-tibdil ta’ isem personali.

Il-liġi tal-Istat li persuna tkun ċittadina tiegħu hija applikabbli għall-kapaċità ta’ persuna fiżika biex tagħmel kuntratt. Persuna fiżika li, skont il-liġi tal-Istat li tkun ċittadina tiegħu ma jkollhiex il-kapaċità li tagħmel kuntratt hija preżunta li jkollha dik il-kapaċità jekk ikollha l-kapaċità skont il-liġi tal-istat fejn jirriżulta l-obbligu. It-telf jew ir-restrizzjonijiet tal-kapaċità ta’ persuna fiżika biex tagħmel kuntratt huma rregolati mill-Istat li l-persuna tkun ċittadina tiegħu.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Il-ħatra jew it-terminazzjoni ta’ kurazija u r-relazzjonijiet bejn kuratur u l-persuna taħt kurazija (persuna f’kura) hija rregolata mil-liġi tal-Istat li l-persuna tkun ċittadina tiegħu. Il-miżuri temporanji ta’ kura tas-saħħa maħruġa kontra ċittadin barrani jew persuna apolida fir-Repubblika tas-Slovenja huma rregolati mil-liġi Slovena u jibqgħu fis-seħħ sakemm Stat kompetenti jiddeċiedi dwar il-miżura jew jannullaha, kif xieraq. Din ir-regola tapplika wkoll għall-protezzjoni ta’ proprjetà ta’ ċittadin barrani jew persuna apolida li tinsab fir-Repubblika tas-Slovenja.

Ir-relazzjonijiet bejn il-ġenituri u l-minuri huma rregolati mil-liġi tal-Istat li jkunu ċittadini tiegħu. Meta l-ġenituri u l-minuri jkunu ċittadini ta’ Stati differenti, tapplika l-liġi tal-Istatfejn ikollhom kollha residenza permanenti. Meta l-ġenituri u l-minuri jkunu ċittadini ta’ Stati differenti u ma jkollhomx residenza permanenti fl-istess Stat, tapplika l-liġi tal-Istat li l-minuri jkun ċittadin tiegħu.

Il-proċedura għar-rikonoxximent, l-iffissar u l-kontestazzjoni tal-paternità u l-maternità hija rregolata mil-liġi tal-Istat li l-minuri jkun ċittadin tiegħu.

L-obbligu li jiġi pprovdut manteniment għad-dixxendenti, bl-esklużjoni tal-ġenituri lejn il-minuri, u l-obbligu li jiġi pprovdut manteniment għal qraba bi żwieġ (jiġifieri qraba li mhumiex marbuta bid-demm), huwa rregolat mil-liġi tal-Istat li l-persuna li qiegħda titlob manteniment tkun ċittadina tiegħu.

Il-proċess li bih minuri jiġi leġitimizzat huwa rregolat mil-liġi tal-Istat li l-ġenituri jkunu ċittadini tiegħu jew mil-liġi tal-Istat tal-ġenitur li skontha l-adozzjoni għandha tkun valida meta l-ġenituri ma jkunux ċittadini tal-istess Stat. Il-fatt ta’ qbil għal-leġittimizzazzjoni minn minuri, persuna jew entità nazzjonali oħra huwa rregolat mil-liġi tal-Istat li l-minuri jkun ċittadin tiegħu.

3.4.2 L-adozzjoni

Il-kundizzjonijiet u t-terminazzjoni ta’ adozzjoni jiġu deċiżi mil-liġi tal-Istat li l-adottant u l-persuna adottata jkunu ċittadini tiegħu. Meta l-adottant u l-persuna adottata jkunu ċittadini ta’ Stati differenti, il-kundizzjonijiet u t-terminazzjoni ta’ adozzjoni jkunu rregolati konġuntament mill-Istati li jkunu ċittadini tiegħu. Meta l-konjuġi jadottaw flimkien, il-kundizzjonijiet u t-terminazzjoni ta’ adozzjoni jkunu rregolati mil-liġi tal-Istat li l-persuna adottata tkun ċittadina tiegħu u anki tal-Istati li parti waħda mill-konjuġi tkun ċittadina tiegħu. Il-forma tal-adozzjoni hija rregolata mil-liġi tal-Istat li fih saret l-adozzjoni. L-effett tal-adozzjoni huwa rregolat mil-liġi tal-Istat li l-adottant u l-persuna adottata jkunu ċittadini tiegħu fil-ħin tal-għoti tal-adozzjoni. Meta l-adottant u l-persuna adottata jkunu ċittadini ta’ Stati differenti, tapplika l-liġi tal-Istat fejn ikollhom ir-residenza permanenti tagħhom. Meta l-adottant u l-persuna adottata jkunu ċittadini ta’ Stati differenti u ma jkollhomx residenza permanenti fl-istess Stat, tapplika l-liġi tal-Istat li l-persuna adottata tkun ċittadina tiegħu.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Il-kundizzjonijiet għal dħul fi żwieġ huma rregolati mil-liġi tal-Istat li kull persuna tkun ċittadina tiegħu fil-ħin tal-ikkuntrattar taż-żwieġ. Il-forma taż-żwieġ hija rregolata mil-liġi tal-Istat fejn ġie kkuntrattat iż-żwieġ. L-invalidità taż-żwieġ hija rregolata mil-liġi li skontha sar iż-żwieġ permezz tar-regoli ta’ kunflitti ta’ liġijiet deskritti hawn fuq.

3.5.2 Koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

L-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura ma jipprevedi l-ebda dispożizzjoni speċjali dwar koppji mhux miżżewġin / koppji li jgħixu flimkien. Madankollu, billi l-konsegwenzi ta’ sħab li mhux miżżewġin / li jgħixu flimkien huma l-istess bħal dawk ta’ żwieġ, jista’ ikun li d-dispożizzjonijiet li jirregolaw iż-żwieġ japplikaw għal sħab li mhux miżżewġin / li jgħixu flimkien ukoll.

Ir-relazzjonijiet ta' patrimonju bejn żewġ persuni li jgħixu fi sħubija / f’koabitazzjoni huma rregolati mil-liġi tal-Istat li huma ċittadini tiegħu. Meta l-persuni ma jkunux tal-istess nazzjonalità, tapplika l-liġi tal-Istat fejn għandhom ir-residenza komuni tagħhom. Għal relazzjonijiet ta’ patrimonju kuntrattwali bejn persuni li jgħixu fi sħubija / f’koabitazzjoni, il-liġi applikabbli hija l-liġi applikabbli għar-relazzjoni ta’ patrimonju tagħhom meta ġie konkluż il-kuntratt.

L-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura ma jipprevedix xi dispożizzjonijiet speċjali dwar sħubijiet bejn persuni tal-istess sess u l-kundizzjonijiet tagħhom. Madankollu, billi l-konsegwenzi ta’ sħubijiet bejn persuni tal-istess sess huma l-istess bħal dawk taż-żwieġ, l-istess dispożizzjonijiet li jirregolaw iż-żwieġ jistgħu japplikaw.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Id-divorzju huwa rregolat mil-liġi tal-Istat li ż-żewġ konjuġi huma ċittadini tiegħu meta jsir ir-rikors għad-divorzju. Meta l-konjuġi jkunu ċittadini ta’ Stati differenti meta jsir ir-rikors għad-divorzju, id-divorzju jiġi rregolat konġuntament mill-Istati li jkunu ċittadini tagħhom. Meta d-divorzju ma jistax ikollu lok abbażi tar-regoli preċedenti, id-divorzju jkun mbagħad irregolat mil-liġi Slovena, jekk parti waħda mill-konjuġi kellha r-residenza permanenti tagħha fir-Repubblika tas-Slovenja meta sar ir-rikors għad-divorzju. Meta parti waħda mill-konjuġi tkun ċittadina Slovena iżda ma jkollhiex residenza permanenti fis-Slovenja u d-divorzju ma jkunx jista' iseħħ abbażi tar-regoli preċedenti, id-divorzju mbagħad ikun irregolat mil-liġi Slovena.

L-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat u l-Proċedura ma jipprevedi l-enda dispożizzjoni speċjali dwar it-terminazzjoni ta’ sħubijiet bejn persuni tal-istess sess. Madankollu, billi l-konsegwenzi ta’ sħubija bejn persuni tal-istess sess huma l-istess bħal dawk ta’ żwieġ, l-istess dispożizzjonijiet li jirregolaw id-divorzju jistgħu japplikaw.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Ir-relazzjonijiet bejn il-ġenituri u l-minuri huma rregolati mil-liġi tal-Istat li jkunu ċittadini tiegħu. Meta l-ġenituri u l-minuri jkunu ċittadini ta’ Stati differenti, tapplika l-liġi tal-Istatfejn ikollhom kollha residenza permanenti. Meta l-ġenituri u l-minuri jkunu ċittadini ta’ Stati differenti u ma jkollhomx residenza permanenti fl-istess Stat, tapplika l-liġi tal-Istat li l-minuri jkun ċittadin tiegħu.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Ir-relazzjonijiet personali u ta’ patrimonju bejn il-konjuġi huma rregolati mil-liġi tal-Istat li huma ċittadini tiegħu. Meta l-konjuġi jkunu ċittadini ta’ Stati differenti, tapplika l-liġi tal-Istat fejn ikollhom ir-residenza permanenti taghom. Meta l-konjuġi la jkollhom l-istess nazzjonalità u lanqas l-istess residenza permanenti fl-istess Stat, tapplika l-liġi tal-Istat fejn kellhom l-aħħar residenza konġunta tagħhom. Meta l-liġi applikabbli ma tistax tiġi stabbilita abbażi ta’ dawn ir-regoli, imbagħad tapplika l-liġi li jkollhom l-eqreb rabta magħhom.

Ir-reġimi ta’ patrimonju kuntrattwali bejn il-konjuġi huma rregolati mil-liġi tal-Istat li rregolat ir-relazzjoni personali u ta’ patrimonju meta ġie konkluż il-kuntratt. Meta din il-liġi tipprevedi li l-konjuġi jistgħu jagħżlu liġi li tirregola l-ftehimiet ta’ patrimonju tagħhom, tapplika l-liġi li jagħżlu.

Meta żwieġ jiġi annullat jew xolt, l-istess regoli ta’ kunflitt ta’ liġijiet li japplikaw għal reġimi personali u ta’ patrimonju bejn il-konjuġi, japplikaw għal reġimi personali u ta’ patrimonju konġunt.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Il-liġi tal-Istat li d-decujus kien ċittadin tiegħu meta miet tirrregola l-wirt tiegħu. Il-kapaċità testamentarja hija rregolata mil-liġi tal-Istat li t-testatur kien ċittadin tiegħu meta saret l-eżekuzzjoni tat-testment.

Il-forma tat-testment tkun valida jekk tkun valida skont waħda mis-sistemi legali li ġejjin: il-liġi tal-Istat fejn ġie redatt it-testment; il-liġi tal-Istat li t-testatur kien ċittadin tiegħu meta ġie redatt it-testment jew mal-mewt tiegħu; il-liġi tal-Istat fejn it-testatur kellu r-residenza permanenti tiegħu meta ġie redatt it-testment jew mal-mewt tiegħu; il-liġi Slovena; jew il-liġi tal-Istat fejn tinsab il-proprjetà immobbli fir-rigward ta’ proprjetà immobbli.

Forma ta’ revoka ta’ testment tkun valida abbażi ta’ kwalunkwe liġi li skontha r-redazzjoni tat-testment tkun valida, kif spjegat.

3.8 Proprjetà reali

Għal relazzjonijiet ta’ patrimonju u drittijiet in rem oħra, tapplika l-liġi tal-istat fejn jinsab l-oġġett. Għal relazzjonijiet ta’ patrimonju dwar oġġetti fi tranżitu, tapplika l-liġi tal-istat ta’ destinazzjoni. Għal relazzjonijiet ta’ patrimonju dwar vetturi tat-trasport, il-liġi tal-Istat fejn jinsabu dawn il-vetturi, sakemm il-liġi Slovena ma tistipulax mod ieħor.

3.9 Insolvenza

Ir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 1346/2000 tad-29 ta' Mejju 2000 dwar proċedimenti ta' falliment japplika direttament fis-Slovenja għal kwistjonijiet li jaqgħu fl-ambitu tal-applikabbiltà tagħha u tal-Istati Membri tal-UE. Meta r-Regolament ma jkunx applikabbli, il-liġi applikabbli tkun il-liġi nazzjonali Slovena, b’mod partikolari l-Att dwar l-Operazzjonijiet Finanzjarji, il-Proċedimenti ta’ Insolvenza u x-Xoljiment Obbligatorju (Zakon o finančnem poslovanju, postopkih zaradi insolventnosti in prisilnem prenehanju; imqassar bħala ZFPPIPP, UL RS, ZFPPIPP-UPB7, Nru 63/2013).

F’dan l-Att, il-kapitolu li huwa intitolat “Proċedimenti ta’ insolvenza b’element internazzjonali” fih regoli ġenerali dwar proċedimenti ta’ insolvenza b’element internazzjonali, jirregola l-aċċess ta’ kredituri u amministraturi barranin għal qorti nazzjonali, u jirregola l-kooperazzjoni mal-qrati barranin u l-amministraturi barranin. Dan jirregola wkoll ir-rikonoxximent ta’ proċedimenti ta’ insolvenza barranin u miżuri temporanji, miżuri paralleli dovuti għal insolvenza, u l-liġi biex jiġu applikati l-konsegwenzi ta’ proċedimenti ta’ insolvenza.

Il-qorti nazzjonali li jkollha ġuriżdizzjoni fuq proċedimenti ta’ insolvenza nazzjonali, tista’ tiddeċiedi dwar ir-rikonoxximent ta’ proċedura barranija u l-kooperazzjoni mal-qrati barranin. Il-qrati nazzjonali lokali kompetenti biex jiġġestixxu proċedimenti ta’ insolvenza nazzjonali huma: 1. meta debitur li jkun entità ġuridika jew imprenditur nazzjonali, ikun stabbilit fir-Repubblika tas-Slovenja: il-qorti fit-territorju fejn id-debitur ikun stabbilit; 2. meta debitur li jkun persuna barranija ikollu fergħa fir-Repubblika tas-Slovenja: il-qorti fit-territorju fejn il-fergħa tad-debitur ikollha l-post tan-negozju prinċipali tagħha; 3. fil-każijiet l-oħra: il-Qorti Distrettwali ta’ Ljubljana (Okrožno sodišče v Ljubljani).

Rigward il-liġi li tirregola l-konsegwenzi legali ta’ proċedimenti ta’ insolvenza, ir-regola ġenerali hija li tapplika l-liġi tal-Istat fejn isiru l-proċedimenti, sakemm il-liġi ma tipprevedix mod ieħor għal każ partikolari. Hemm regoli dwar il-liġi applikabbli fl-Att dwar l-Operazzjonijiet Finanzjarji, il-Proċedimenti ta’ Insolvenza u x-Xoljiment Obbligatorju dwar kuntratti li jolqtu l-użu ta’ proprjetà immobbli miksuba, inkwantu tapplika l-liġi tal-istat fejn tinsab il-proprjetà immobbli. Japplikaw regoli speċjali dwar il-liġi ta’ drittijiet irreġistrati f’reġistru (il-liġi tal-Istat li huwa awtorizzat li jiġġestixxi r-reġistru) dwar il-liġi biex jiġu applikati sistemi ta’ pagament u s-swieq finanzjarji (il-liġi tal-Istat li hija applikata għat-tali sistemi ta’ pagament / swieq finanzjarji), dwar il-liġi li għandha tiġi applikata għal kuntratti ta’ kumpens u kuntratti ta’ riakkwist u l-liġi dwar il-kuntratti ta’ impjieg.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Il-liġi Slovakka fiha regoli ta’ konflitt tal-liġijiet indipendenti fil-leġiżlazzjoni u mhux biss fl-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, pereżempju:

- l-Att Nru 513/1991 (il-“Kodiċi Kummerċjali”). Minbarra r-regola ta’ konflitt tal-liġijiet fl-Artikolu 22 ta’ dak l-Att, taħt it-Titolu III hemm dispożizzjonijiet speċjali għal obbligi fil-kummerċ internazzjonali li jridu jiġu applikati flimkien ma’ dispożizzjonijiet oħra f’każijiet ta’ kuntratti b’element barrani

- l-Att Nru 311/2001 (il-“Kodiċi tax-Xogħol”), l-Artikolu 241a (7) (il-liġi applikabbli biex jiġi ddeterminat jekk min iħaddem huwiex impjegatur maniġerjali jekk dan tal-aħħar ikun suġġett għal liġi diversa minn dik ta’ Stat Membru)

- l-Att Nru 8/2008 dwar l-Assigurazzjoni, l-Artikolu 89 (il-liġi applikabbli għall-kuntratti ta’ assigurazzjoni)

- l-Att Nru 191/1950 dwar Kambjali u Ċekkijiet (l-“Att tal-Kambjali u taċ-Ċekkijiet”), dispożizzjonijiet speċifiċi dwar id-dritt internazzjonali dwar kambjali (l-Artikolu 91 et seq.) u ċekkijiet (l-Artikolu 69 et seq.).

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

(a) Konvenzjonijiet UNO: Il-Konvenzjoni dwar l-Irkupru minn Barra ta’ Manteniment, 20.6.1956 u l-Konvenzjoni ta’ Vjenna dwar ir-Relazzjonijiet Konsulari, 24.4.1963

(b) Konvenzjonijiet tal-Kunsill tal-Ewropa: Il-Konvenzjoni Ewropea dwar Informazzjoni dwar Liġi Barranija, 7.6.1968; Protokoll addizzjonali għall-Konvenzjoni Ewropea dwar Informazzjoni dwar Liġi Barranija, 15.3.1978; Il-Konvenzjoni Ewropea dwar ir-Rikonoxximent u l-Eżekuzzjoni ta’ Deċiżjonijiet li jirrigwardaw il-Kustodja tat-Tfal u dwar l-Għoti Lura tal-Kustodja tat-Tfal, 20.5.1980

(c) Konvenzjonijiet tal-Konferenza tal-Aja dwar id-Dritt Internazzjonali Privat: Il-Konvenzjoni dwar il-Proċedura Ċivili, 1.3.1954; Il-Konvenzjoni dwar il-Kumpilazzjoni ta’ Xhieda Barra mill-Pajjiż f’Materji Ċivili jew Kummerċjali, 18.3.1970; Il-Konvenzjoni dwar ir-Rikonoxximent ta’ Divorzji u Separazzjonijiet Legali, 1.6.1970; Il-Konvenzjoni dwar ir-Rikonoxximent u l-Eżekuzzjoni ta’ Deċiżjonijiet Relatati ma’ Obbligi ta’ Manteniment, 2.10.1973; Il-Konvenzjoni dwar in-Notifika barra l-Pajjiż ta' Dokumenti Ġudizzjarji u Extraġudizzjarji fi Kwistjonijiet Ċivili jew Kummerċjali, 15.11.1965; Il-Konvenzjoni dwar l-Aspetti Ċivili tal-Ħtif Internazzjonali ta’ Minuri, 25.10.1980; Il-Konvenzjoni dwar il-Protezzjoni tat-Tfal u l-Kooperazzjoni fir-Rigward tal-Adozzjoni Bejn il-Pajjiżi, 29.5.1993; Il-Konvenzjoni li Tabolixxi r-Rekwiżit ta’ Legalizzazzjoni għad-Dokumenti Pubbliċi Barranin, 5.10.1961; Il-Konvenzjoni dwar il-Ġuriżdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, ir-Rikonoxximent, l-Eżekuzzjoni u l-Kooperazzjoni fir-Rigward tar-Responsabbiltà tal-Ġenituri u Miżuri għall-Protezzjoni tat-Tfal, 19.10.1996; Il-Konvenzjoni dwar l-Aċċess Internazzjonali għall-Ġustizzja, 25.10.1980

(d) It-Trattati tal-unifikazzjoni ta’ regoli ta’ konflitt ta’ liġijiet: Il-Konvenzjoni dwar il-Liġi Applikabbli għall-Inċidenti tat-Traffiku, 4.5.1971; Il-Konvenzjoni dwar il-Ġuriżdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, ir-Rikonoxximent, l-Eżekuzzjoni u l-Kooperazzjoni fir-Rigward tar-Responsabbiltà tal-Ġenituri u Miżuri għall-Protezzjoni ta’ Minuri, 19.10.1996

(e) It-Trattati tal-unifikazzjoni tar-regoli tal-liġi sostantiva diretta: Il-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-Kuntratti ta’ Bejgħ Internazzjonali ta’ Merkanzija, 11.4.1980; Il-Konvenzjoni dwar il-Perjodu ta’ Preskrizzjoni fil-qasam ta’ Bejgħ Internazzjonali tal-Merkanzija, New York, l-14 ta’ Ġunju 1974, kif emendata bi Protokoll fil-11 ta’ April 1980

(f) Trattati ta’ arbitraġġ: Il-Konvenzjoni dwar ir-Rikonoxximent u l-Eżekuzzjoni ta’ Deċiżjonijiet ta’ Arbitraġġ Barrani, 10.6.1958; Il-Konvenzjoni Ewropea rigward l-Arbitraġġ Kummerċjali Internazzjonali, 21.4.1961

(g) Trattati dwar trasport internazzjonali: Il-Konvenzjoni dwar il-Kuntratt għat-Trasport Internazzjonali ta’ Oġġetti bit-Triq, 19.5.1965; Il-Konvenzjoni dwar it-Trasport Internazzjonali bil-Ferrovija, 9.5.1980, kif emendata bil-Protokoll tal-20.12.1990

(h) Konvenzjonijiet oħrajn ta’ dritt internazzjonali privat legalment sinifikanti: Bidliet tal-Istatut tal-Konferenza tal-Aja dwar id-Dritt Internazzjonali Privat tal-15 ta’ Lulju 1955, 30.6.2005; Il-Konvenzjoni ta’ UNIDROIT dwar Oġġetti Kulturali Misruqa jew Esportati Illegalment, 24.6.1995; Il-Konvenzjoni tal-Liġi Ċivili dwar il-Korruzzjoni, 4.11.1999; Il-Ftehim dwar it-Trasferiment tal-Katavri, 26.10.1973

(i) Konvenzjonijiet li jorbtu lir-Repubblika Slovakka dwar kooperazzjoni fi kwistjonijiet legali: Il-Konvenzjoni dwar l-Arranġament tat-Tilwim dwar Investimenti bejn l-Istati u Ċittadini ta’ Stati Oħra, 18.2.1965; L-Istatut tal-Konferenza tal-Aja dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (validu mill-15 ta’ Lulju 1955, emendat fl-1 ta’ Jannar 2007), 31.10.1951; Il-Konvenzjoni dwar l-Eżekuzzjoni ta’ Deċiżjonijiet ta’ Arbitraġġ Barrani, 26.9.1927; Il-Protokoll dwar il-Klawżoli ta’ Arbitraġġ, 24.9.1923; Il-Konvenzjoni dwar l-Arranġament ta' Arbitraġġ ta’ Tilwim ta’ Dritt Ċivili li Jirriżulta minn Relazzjonijiet tal-Kooperazzjoni Ekonomika u Xjentifika Teknika, 26.5.1972; Il-Konvenzjoni dwar ir-Rikonoxximent u l-Eżekuzzjoni ta’ Deċiżjonijiet Relatati ma’ Obbligi ta’ Manteniment, 15.4.1958; Il-Konvenzjoni dwar l-Istatus Legali, il-Privileġġi u l-Immunitajiet tal-Organizzazzjonijiet Ekonomiċi Intergovernattivi li Jaġixxu f’Ċerti Oqsma ta’ Kooperazzjoni, 5.12.1980

(j) It-Trattati dwar id-drittijiet tal-awtur u l-liġi industrijali (bħala eżempju): Il-Konvenzjoni ta’ Pariġi għall-Protezzjoni tal-Proprjetà Industrijali, 20.3.1883; Il-Konvenzjoni ta’ Berna għall-Protezzjoni ta’ Xogħlijiet Letterarji u Artistiċi, 9.9.1886

Konvenzjonijiet oħrajn li jorbtu lir-Repubblika Slovakka jistgħu jinstabu fuq is-sit web tal-Ministeru Slovakk tal-Affarijiet Barranin u l-Affarijiet Ewropej www.mzv.sk.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

1. It-Trattat bejn ir-Repubblika Soċjalista Ċekoslovakka u r-Repubblika tal-Poplu Ungeriża dwar l-Għajnuna Legali u l-Arranġamenti ta’ Relazzjonijiet Legali f’Materji Ċivili, tal-Familja u Kriminali, 28.3.1989

2. It-Trattat bejn ir-Repubblika Soċjalista Ċekoslovakka u r-Repubblika tal-Poplu Pollakka dwar l-Għajnuna Legali u l-Arranġamenti ta’ Relazzjonijiet Legali f’Materji Ċivili, tal-Familja u Kriminali, 21.12.1987

3. It-Trattat bejn ir-Repubblika Soċjalista Ċekoslovakka u l-Unjoni tar-Repubbliki Soċjalisti Sovjetiċi dwar l-Għajnuna Legali u r-Relazzjonijiet Legali f’Materji Ċivili, tal-Familja u Kriminali, 12.8.1982

4. It-Trattat bejn ir-Repubblika Soċjalista Ċekoslovakka u r-Repubblika tal-Awstrija dwar Relazzjonijiet Legali Reċiproċi f’Materji Ċivili, dwar Dokumenti u Informazzjoni Legali bi Protokoll Finali, 10.11.1961

5. It-Trattat bejn ir-Repubblika Slovakka u r-Repubblika Ċeka dwar l-Għajnuna Legali pprovduta mill-Korpi Ġudizzjarji u l-Arranġamenti ta’ Relazzjonijiet Legali f’Materji Ċivili u Kriminali, 29.10.1992

6. It-Trattat bejn ir-Repubblika Soċjalista Ċekoslovakka u r-Repubblika Federattiva Soċjalista tal-Jugoslavja dwar l-Arranġamenti ta’ Relazzjonijiet Legali f’Materji Ċivili, tal-Familja u Kriminali, 20.1.1964

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Hija l-awtorità ġudizzjarja li trid tistabbilixxi n-norma legali rilevanti u l-applikazzjoni tagħha għal relazzjoni legali partikolari, u dan tagħmlu ex officio skont il-prinċipju li l-partijiet f'tilwima legali ma għandhomx għalfejn jitolbu jew jagħtu prova ta’ liema liġi tapplika għall-kawża tagħhom. F’termini ta’ applikabbiltà, il-liġi Slovakka tagħmel distinzjoni bejn regoli ta’ konflitt ta’ liġijiet mandatorji u standard. Ir-regoli mandatorji tar-regoli ta’ konflitt ta’ liġijiet li jridu jiġu applikati minn imħallef indipendentement mix-xewqa tal-partijiet jew jekk il-partijiet invokawx dan id-dritt. Regoli awtomatiċi — li huma tipiċi għal każijiet ta’ kuntratt fil-liġi Slovakka — huma regoli tad-dritt li wieħed jista’ jidderoga jew jimmodifika permezz ta’ ftehim bejn il-partijiet ikkonċernati.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Id-dritt internazzjonali privat Slovakk jikkunsidra rinviju skont ir-regoli tagħha dwar konflitt ta’ liġijiet bħala rinviju għas-sistema legali ta’ dak l-Istat fl-intier tagħha, inkluż ir-regoli tiegħu dwar konflitt tal-liġijiet. Ir-regola ġenerali fl-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (l-Artikolu 35) hija li rinviju jista’ jiġi aċċettat jekk iwassal għal soluzzjoni raġonevoli u ekwa tal-kwistjoni. Fid-deċiżjoni dwar jekk għandhiex taċċetta jew tirrifjuta r-remissjoni u t-trażmissjoni suċċessiva, il-qorti tista’ tieħu inkunsiderazzjoni biss l-elementi fattwali u legali li jistgħu jaffettwaw l-għażla tal-liġi applikabbli, iżda mhux fatturi li jistgħu jaffettwaw ir-riżoluzzjoni sostantiva attwali tal-kawża. Fil-liġi Slovakka, ir-rinviju għandu jiġi aċċettat f’każijiet li jinvolvu l-individwu, il-liġi tal-familja u l-liġi tas-suċċessjoni. F’każijiet ta’ kuntratti, rinviju jkun applikabbli biss b’mod eċċezzjonali u f’każijiet tal-għażla tal-liġi applikabbli hu direttament eskluż (l-Artikolu 9(2) tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat). Hemm arranġament speċjali fl-Att dwar il-Kambjali u ċ-Ċekkijiet li jistipula li rinviju għandu jiġi aċċettat mingħajr ma l-qorti jkollha teżamina r-rekwiżit ta’ riżoluzzjoni raġonevoli u ekwu (l-Artikoli 69 u 91 tal-Att dwar il-Kambjali u ċ-Ċekkijiet).

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Il-liġi Slovakka ma tinkludi l-ebda regola dwar l-effett ta’ bidla fil-fattur ta’ konnessjoni. Jekk ir-regola tal-konflitt tal-liġi Slovakka ma tiddefinix il-mument applikabbli fejn għandu jiġi vvalutat il-fattur ta’ konnessjoni, il-qrati Slovakki jiddeduċu minn fatturi ta’ konnessjoni oħra jew permezz tal-każistika. Madankollu, b’mod ġenerali, iż-żmien applikabbli huwa ż-żmien meta titqajjem sitwazzjoni legali, jew aktar preċiżament, id-data li fiha nbdew il-proċedimenti skont iċ-ċirkostanzi partikolari tal-każ.

Il-bidla fl-istatus hija tipika għal beni mobbli. Modifika tal-kriterju tal-liġi applikabbli skont il-post hija koperta mill-Artikolu 6 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, li jagħmel distinzjoni bejn beni mobbli bħala tali (b’mod ġenerali) u beni mobbli li qed jiġi ttrasportat taħt kuntratt (prodotti fi tranżitu). Fil-każ ta’ tali beni mobbli, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-post fejn il-beni kien fil-mument meta seħħ il-fatt li wassal għad-dritt jew għal tmiemu. Madanakollu, il-każistika stabbiliet li l-kontenut u l-effetti ta’ dritt sostantiv akkwistat skont liġi oħra (jiġifieri traspożizzjoni ta’ drittijiet miksuba f’pajjiż wieħed għal kategorija ekwivalenti f’pajjiż ieħor) għandhom jiġu vvalutati skont il-liġi l-ġdida (attwali) fejn jinsab il-beni.

Il-fattur ta’ konnessjoni f’każijiet ta’ beni trasportat (fejn il-ġarr tal-proprjetà għad irid iseħħ) hija l-liġi tal-post minn fejn kien mibgħut il-beni. Il-kwistjoni tal-bdil ta’ fatturi ta’ konnessjoni għal beni mobbli tista’ tinħoloq wkoll b’rabta ma’ preskrizzjoni. Speċifikament għal dan l-għan, l-Artikolu 8 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat jispeċifika li l-preskrizzjoni tkun irregolata mil-liġi tal-post fejn il-beni kien fil-bidu tal-perjodu ta’ preskrizzjoni. Madankollu; L-akkwirent tal-preskrizzjoni mhuwiex prekluż milli jiddependi fuq il-liġi tal-Istat fejn seħħet il-preskrizzjoni, jekk fiż-żmien meta l-beni kien f’dak l-Istat, kienu ssodisfati l-kundizzjonijiet kollha għal preskrizzjoni taħt il-liġi ta’ dak l-Istat. Jekk il-beni suċċessivament ġie rilokat għat-territorju ta’ iktar minn Stat wieħed, il-kundizzjonijiet jiġu vvalutati jew mil-liġi tal-post fejn kien jinsab il-beni fil-bidu tal-perjodu ta’ preskrizzjoni, jew mil-liġi tal-post fejn kien jinsab il-beni kontinwament matul il-perjodu kollu rilevanti għall-preskrizzjoni.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Normi obbligatorji tal-liġi u l-eċċezzjoni tal-ordni pubblika

Id-differenza fundamentali bejn normi obbligatorji u l-eċċezzjoni tal-ordni pubblika hija l-effett tagħhom: normi obbligatorji joperaw offensivament (ikun xi jkun il-kontenut tal-liġi barranija), filwaqt li l-eċċezzjoni tal-ordni pubblika topera difensivament (biss meta tapplika leġiżlazzjoni barranija li tipperikola interessi dikjarati). L-eċċezzjoni tal-ordni pubblika ma tħarisx id-dispożizzjonijiet obbligatorji kollha tal-liġi Slovakka, iżda biss dawk li jitqiesu li huma kwistjonijiet fundamentali ta’ prinċipju (bħall-prinċipju ta’ żwieġ monogamu).

In-normi obbligatorji huma normi tal-liġi nazzjonali li ma jippermettux devjazzjonijiet; huma għandhom jiġu applikati f’kull sitwazzjoni irrispettivament mil-liġi li taħtha għandha tiġi ttrattata relazzjoni legali partikolari fuq il-bażi tar-regoli dwar il-konflitt tal-liġi. B’mod ġenerali, huma għandhom karattru ta’ liġi pubblika, iżda jistgħu wkoll ikunu ta’ natura tal-liġi privata, jekk l-objettiv tagħhom huwa li jipproteġu l-interess sostanzjali partikolari. Il-valutazzjoni ta’ jekk norma legali partikolari tkunx obbligatorja hija għad-diskrezzjoni tal-qorti. Il-liġi ma ddefinihomx b’mod ċar; dawn huma tipiċi tal-liġi dwar il-konsumatur u xi oqsma tad-dritt industrijali (eż. regoli dwar is-saħħa u s-sigurtà, is-sigħat ta’ xogħol u l-bqija). Fil-liġi tal-familja, pereżempju, ir-regoli tal-Kodiċi Kriminali li jirregolaw id-delitti kontra l-familja u ż-żgħażagħ huma normi obbligatorji.

L-eċċezzjoni tal-ordni pubbliku hija mniżżla fl-Artikolu 36 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, li skontu dispożizzjoni legali ta’ Stat barrani ma tistax tiġi applikata jekk l-effett tal-applikazzjoni tagħha jkun kontra l-prinċipji fundamentali tas-sistema soċjali u istatali tar-Repubblika Slovakka u l-liġijiet tagħha, li għandhom jiġu rispettati inkondizzjonalment, irrispettivament mir-rieda tal-partijiet. Dan ifisser b’mod partikolari li regoli kostituzzjonali jistabbilixxu d-dritt ta’ proċess ġust u l-prinċipji bażiċi ta’ ugwaljanza f'għajnejn il-liġi u l-projbizzjoni ta’ diskriminazzjoni għal raġunijiet ta’ sess, razza, karnaġjon, reliġjon, nazzjonalità u l-bqija. Skont l-għan tal-Att, l-eċċezzjoni tal-ordni pubblika għandha tiġi applikata meta tkun essenzjali u fl-applikazzjoni tagħha, il-qorti ma tistax teżamina jew tevalwa id-dispożizzjoni legali tal-Istat barrani, iżda biss l-effetti li l-applikazzjoni tagħha jista' jkollha fuq l-ordni pubbliku fir-Repubblika Slovakka.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Ir-Repubblika Slovakka hija wieħed mill-pajjiżi li jittratta dispożizzjoni legali bħala liġi, aktar milli bħala fatt li jrid jiġi ppruvat. Għalhekk, l-awtoritajiet ġudizzjarji jieħdu azzjoni biex jistabbilixxu liema huma d-dispożizzjonijiet legali fuq inizjattiva tagħhom stess. Skont l-Artikolu 53 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, għall-fini tal-istabbiliment ta’ liġi barranija, l-awtorità ġudizzjarja twettaq il-miżuri kollha neċessarji, inkluż il-proċess biex jinkiseb il-kontenut tal-liġi barranija bl-użu ta’ riżorsi tiegħu stess, billi tikkonsulta sorsi aċċessibbli għall-pubbliku, billi tobbliga lill-partijiet fil-kawża biex jipprovdu l-informazzjoni jew billi titlob informazzjoni mingħand il-Ministeru tal-Ġustizzja (li għandu jaġixxi fuq dawn it-talbiet). Dan ifisser li l-imħallfin jistgħu wkoll jużaw l-għarfien tagħhom dwar il-kontenut tal-liġi barranija jew jistabbiluh bl-użu ta’ esperti fil-qasam tad-dritt internazzjonali privat jew tal-partijiet fil-proċedimenti, jew saħansitra permezz ta’ konsultazzjoni fuq l-internet. Jekk il-kontenut tal-liġi barranija ma jkunx jista' jiġi ddeterminat fi żmien raġonevoli jew jekk l-istabbiliment tal-kontenut tal-liġi barranija tkun assoċjata ma’ ostakli serji jew tkun impossibbli, f’dak il-każ tapplika l-liġi Slovakka. F’każ ta’ dubji li jinqalgħu meta jiġi ddeterminat il-kontenut tal-liġi barranija, il-qrati huma intitolati li jitolbu lill-Ministeru tal-Ġustizzja għall-kooperazzjoni.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Obbligi kuntrattwali

Huma biss kuntratti tal-liġi privata li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, jiġifieri l-liġi ċivili, kummerċjali, tal-familja, tal-impjiegi u kuntratti oħra simili b’komponent internazzjonali. Skont il-prinċipju tal-awtonomija tat-testment tal-partijiet firmatarji, fil-każ ta’ relazzjonijiet tal-proprjetà, l-Artikolu 9 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat b’mod ċar jagħti preferenza għal għażla tal-liġi mill-partijiet kontraenti nfushom (barra minn hekk, dan jippermetti wkoll għażla tal-liġi fil-qasam tal-impjiegi). L-għażla tal-liġi hija limitata biss fil-każ ta’ kuntratti tal-konsumatur, li, jekk il-liġi magħżula ma tipprovdix grad suffiċjenti ta’ ħarsien tal-konsumatur, ikunu koperti mis-sistema legali li tiżgura trattament aktar favorevoli tal-konsumatur (l-Artikolu 9(3) u l-Artikolu 10(4) tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat). Fin-nuqqas ta’ għażla ta’ liġi, il-leġiżlazzjoni applikata hija l-leġiżlazzjoni tal-Istat li tiżgura soluzzjoni raġonevoli għal kuntratti ta’ dan it-tip. F’konformità mal-prinċipju ta’ arranġament raġonevoli, l-Artikolu 10(2) u (3) tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat jagħti eżempji ta’ liema liġi tapplika b’mod ġenerali għal tipi speċifiċi ta’ kuntratt: pereżempju, kuntratti ta’ xiri huma rregolati mil-liġi tal-post fejn il-bejjiegħ ikollu l-uffiċċju reġistrat tiegħu. Għal obbligi kuntrattwali l-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat jirregola wkoll l-effetti tal-liġi sostantiva ta’ relazzjonijiet kuntrattwali (l-Artikolu 12), l-istatut ta’ limitazzjonijiet ta’ kapaċità u għall-kumpens (l-Artikolu 13), kif ukoll arranġamenti għal atti legali unilaterali (l-Artikolu 14), kemm jekk ikunu indirizzati lil xi entità msemmija jew le (il-fattur ta’ konnessjoni f’dawn il-każijiet ikun id-domiċilju tad-debitur).

Obbligi kuntrattwali fil-liġi internazzjonali dwar il-kambjali u ċ-ċekkijiet huma speċifikament rregolati fl-Att dwar il-Kambjali u ċ-Ċekkijiet (l-Artikolu 69 et seq. u l-Artikolu 91 et seq.).

Atti legali

Kwistjonijiet dwar il-konflitt tal-liġijiet marbuta mal-validità ta’ atti legali, il-konsegwenzi tan-nullità, u l-forma ta’ att legali huma koperti mill-Artikolu 4 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat. Il-liġi applikabbli għall-effetti ta’ att legali hija applikabbli wkoll għal kwistjonijiet tal-validità u n-nullità tagħha. Il-liġi applikabbli hija determinata skont ir-regoli rilevanti dwar il-konflitt tal-liġijiet speċifikati għal dak l-att legali partikolari. Hemm żewġ eċċezzjonijiet meta l-validità ta’ att legali u l-konsegwenzi ta’ nullità ma jiġux rregolati bl-istess liġi hekk kif l-effetti: l-iktar fejn il-liġi ma tipprovdix mod ieħor jew meta dan ikun essenzjali għal arranġament raġonevoli. Fir-rigward tal-forma ta’ att legali, huwa biżżejjed li l-att legali ikun twettaq f’konformità mal-liġi tal-post fejn l-att ikun seħħ jew qed iseħħ. Mhuwiex għalhekk neċessarju li tinżamm il-forma ta’ azzjoni meħtieġa mil-liġi magħżula mill-forum tal-qorti, bħal fil-każ tal-validità tagħha. Madankollu din ir-regola ta’ konflitt tal-liġijiet sussidjarja ma tistax tintuża jekk il-liġi magħżula permezz tal-forum tal-qorti applikabbli għall-kuntratt tippreskrivi l-forma ta’ kuntratt bil-miktub bħala kundizzjoni għall-validità tagħha.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Ir-regola fundamentali nazzjonali għall-konflitt tal-liġijiet fir-rigward ta’ obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali hija l-Artikolu 15 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, li skontu talbiet għad-danni mġarrba b’riżultat ta’ ksur ta’ dmirijiet li jirriżultaw minn leġiżlazzjoni ta’ applikazzjoni ġenerali (delitt) jew f’każijiet fejn il-liġi titlob kumpens irrispettivament mill-illegalità tal-azzjoni (ir-responsabbiltà għall-eżitu) huma rregolati mil-liġi tal-post fejn tkun seħħet il-ħsara jew tal-post fejn ikun seħħ l-avveniment li jagħti lok għal dritt għal kumpens. Fatturi ta’ konnessjoni applikabbli għal negotiorum gestor, arrikkiment indebitu eċċ. isegwu mutatis mutandis mill-Artikolu 15 u dispożizzjonijiet oħra tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat,

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Ir-regoli ta’ konflitt tal-liġijiet ġenerali, jiġifieri li tiġi determinata l-liġi applikabbli li tirregola l-personalità ġuridika ta’ persuna fiżika, huma stabbiliti fl-Artikolu 3 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, li jgħid li l-kapaċità ta’ persuna fir-rigward ta’ drittijiet u atti legali hija rregolata mil-liġi tal-Istat li dik il-persuna hija ċittadin tiegħu. Jekk l-att legali jiġi mwettaq fir-Repubblika Slovakka minn persuna barranija li ma jkollhiex il-kapaċità legali taħt il-liġijiet tal-Istat li tkun ċittadin tiegħu, ikun biżżejjed jekk ikollha kapaċità fir-rigward ta’ dak l-att skont il-liġi Slovakka. Madankollu, tali att legali mhux bilfors ikun meqjus validu skont il-liġijiet ta’ Stati oħra, fosthom dawk fil-pajjiż tal-barrani.

Taħt il-liġi nazzjonali Slovakka, il-kapaċità ta’ persuna fiżika fir-rigward ta’ drittijiet u dmirijiet tinħoloq mat-twelid (kwalunkwe wild ikkonċepit, jekk il-wild jitwieled ħaj, għandu wkoll tali kapaċità) u jintemm mal-mewt (meta persuna tiġi ddikjarata mejta minn qorti). Kapaċità ġuridika sħiħa hija miksuba fl-età ta’ 18-il sena jew permezz taż-żwieġ (li huwa possibbli mill-età ta’ 16-il sena). Kapaċità ġuridika sħiħa hija prerekwiżit għal kapaċità proċedurali, għalkemm il-liġi proċedurali tista’ tagħti l-kapaċità lill-parti li kieku tkun nieqsa, bħal ġenitur taħt l-età fi proċedimenti ta’ adozzjoni meta jilħaq l-età ta’ 16. Il-minorenni għandhom kapaċità legali biss għal atti li min-natura tagħhom huma xierqa għall-maturità intellettwali u mentali li tikkorrispondi għall-età tagħhom. Minbarra l-limitu ta’ età, biex ikollha kapaċità legali sħiħa persuna għandu jkollha fakultajiet mentali sani. Hija qorti biss li tista’ tneħħi jew tirrestrinġi l-kapaċità ġuridika ta’ persuna.

Konflitt nazzjonali speċjali tar-regoli tal-liġijiet dwar il-kapaċità legali japplika għall-kapaċità li tidħol għaż-żwieġ (l-Artikolu 19 tal-Att dwar il-Dritt Internazzjonali Privat — ara l-Punt 3.5), li tistabbilixxi u tirrevoka testment (l-Artikolu 18 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat — ara l-Punt 3.7.) u l-kapaċità proċedurali tal-barranin (l-Artikolu 49 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat). Ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet li jirregolaw il-kapaċità ta’ entitajiet ġuridiċi skont il-liġi Slovakka jinsabu fl-Artikolu 22 tal-Kodiċi Kummerċjali, li skontu l-istatus personali ta’ entitajiet ġuridiċi huwa rregolat mill-prinċipju tal-inkorporazzjoni, mal-kamp ta’ applikazzjoni ta’ kapaċità mogħtija lilhom taħt il-liġi applikabbli wkoll mogħtija taħt il-liġi Slovakka. L-evalwazzjoni tal-kapaċità ta’ persuna li twettaq l-obbligi fir-rigward ta’ kambjali jew ċekkijiet huwa stipulat fl-Att dwar il-Kambjali u ċ-Ċekkijiet, li jiddikjara li l-persuna hija marbuta bil-liġi tal-Istat litkun ċittadin tiegħu.

F’dak li għandu x’jaqsam mal-istat ċivili, bħala fattur ta’ konnessjoni, it-terminu “domiċilju” mhuwiex użat fil-liġi Slovakka u mhuwiex l-istess bħat-terminu Slovakk “residenza permanenti” (li huwa rreġistrat fir-Reġistru tal-Popolazzjoni tar-Repubblika Slovakka). Id-dritt tal-persuna għal isem huwa inkluż taħt status personali b’analoġija, il-liġi applikabbli tkun il-liġi applikabbli għall-kapaċità legali u l-kapaċità proċedurali tal-persuna kkonċernata.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

3.4.1 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal

Skont il-liġi nazzjonali l-omm hi l-mara li welldet il-wild. Fil-każ ta’ dubji dwar il-maternità, il-qorti tiddeċiedi fuq il-bażi ta’ fatti determinati f’relazzjoni mat-twelid. Il-paternità tkun stabbilita fuq il-bażi ta’ tliet preżunzjonijiet konfutabbli tal-paternità, li huma speċifikati fl-Att Nru 36/2005 dwar il-Familja (l-Att dwar il-Familja): (i) it-tul taż-żwieġ; (ii) dikjarazzjoni ta’ rikonoxximent mill-ġenituri f’Uffiċċju tar-Reġistru, u (iii) il-ħin ta’ kopulazzjoni sesswali bejn l-allegat missier putattiv u l-omm tal-wild.

L-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat fih regoli ta’ konflitt ta’ liġijiet dwar l-istabbiliment (rikonoxximent jew aħda) tal-paternità, marbuta mal-ħin tat-twelid tal-wild. Skont l-Artikolu 23 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-Istat tan-nazzjonalità tal-wild miksub mit-twelid. Din il-liġi tapplika b’mod partikolari biex jiġi ddeterminat min jista’ jkun is-suġġett ta’ dikjarazzjoni ta’ filjazzjoni, taħt liema forma tali dikjarazzjoni għandha ssir, u jekk huwiex possibbli li tiġi rikonoxxuta l-paternità tal-wild konċepit. Jekk mat-twelid wild jakkwista aktar minn nazzjonalità waħda jew ma jakkwista l-ebda nazzjonalità, japplika l-Artikolu 33 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat. Jekk wild ikun akkwista ċ-ċittadinanza Slovakka b’dan il-mod iżda jkun twieled u jgħix f’pajjiż ieħor, il-liġi applikabbli f’dan il-każ tkun il-liġi tal-Istat fejn tkun ir-residenza abitwali tal-wild. Skont l-Artikolu 23 (3) tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, jekk wild (irrispettivament min-nazzjonalità) jgħix (jiġifieri għandu residenza permanenti) fir-Repubblika Slovakka fiż-żmien tad-determinazzjoni, il-filjazzjoni tkun tista’ tiġi ddeterminata skont il-liġi Slovakka, jekk dan ikun fl-interess tal-wild. Din id-dispożizzjoni tippermetti l-alternattiva li tkun qed tiġi kkunsidrata l-validità ta’ rikonoxximent taħt il-liġi tal-Istat fejn il-filjazzjoni ġiet rikonoxxuta, u mhux skont il-liġi tan-nazzjonalità tal-wild fiż-żmien tat-twelid. Madankollu, biex rikonoxximent ta’ filjazzjoni jkun validu, huwa biżżejjed li r-rikonoxximent ikun f’konformità mal-liġi tal-Istat fejn ikun sar.

3.4.2 L-adozzjoni

Skont l-Att tal-Familji Slovakk, l-adozzjoni tagħti lok għal relazzjoni bejn il-wild adottat u l-ġenitur adottiv (u qrabatu) li huwa legalment identiku għal ta' familja bijoloġika. Qorti biss tista’ tiddeċiedi dwar l-adozzjoni, fuq proposta minn ġenitur adottiv, li m’għandux għalfejn ikun ċittadin Slovakk, iżda għandu jitniżżel fuq ċertifkat ta’ adozzjoni skont l-Att Nru 305/2005 dwar il-protezzjoni socjali u legali tal-wild u t-tutela soċjali. Huma tfal taħt l-età ta’ 18-il sena li jistgħu jiġu adottati. Il-leġiżlazzjoni attwali tipprevedi l-adozzjoni konġunta ta’ wild biss minn koppji miżżewġa (jew minn konjuġi li jgħixu ma’ wieħed mill-ġenituri tal-wild fi żwieġ jew tar-romol jew ta’ ġenitur jew ġenituri adottiv(i)). F’ċirkostanzi eċċezzjonali wild jista’ wkoll jiġi adottat minn persuna waħda. L-adozzjoni ta’ minuri barra l-pajjiż jeħtieġ il-kunsens mill-Ministeru Slovakk għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u l-Familja jew ta’ awtorità tal-amministrazzjoni statali maħtura mill-Ministeru. Adozzjoni tista’ tiġi kkanċellata fuq il-bażi ta’ deċiżjoni tal-qorti fi żmien sitt xhur mill-validità tad-digriet ta’ adozzjoni.

Skont l-Artikolu 26 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, l-adozzjoni hi rregolata mill-liġi tal-Istat tan-nazzjonalità tal-wild miksub mit-twelid. Jekk il-ġenituri adottivi jkunu ta’ ċittadinanzi differenti, il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-Istat ta’ residenza abitwali konġunta tal-konjuġi. Jekk din ir-residenza ma teżistix, l-adozzjoni tkun irregolata mil-liġi li jkollhom l-eqreb rabtiet magħha. Il-liġi Slovakka tista’ tiġi applikata fejn il-liġi barranija ma tippermettix l-adozzjoni affattu jew biss taħt kundizzjonijiet li huma eċċezzjonalment diffiċli, u l-ġenitur adottiv jew mill-inqas wieħed mill-ġenituri adottivi jkun ilu jgħix għal perjodu estiż fir-Repubblika Slovakka (li skont il-każistika tfisser mhux inqas minn sena). Skont l-Artikolu 26a tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, it-tqegħid ta’ wild f’kura preadottiva (li skont il-liġi Slovakka tippreċedi l-adozzjoni) hu rregolat mil-liġi tal-Istat tar-residenza abitwali tal-wild. Il-liġi tal-pajjiż tan-nazzjonalità tal-wild li qed jiġi adottat tapplika meta jkunu qed jivvalutaw il-ħtieġa li jitolbu il-kunsens tal-wild għall-adozzjoni jew l-approvazzjoni ta’ persuni jew istituzzjonijiet oħra (l-Artikolu 27 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat). Din id-dispożizzjoni tapplika wkoll f’każijiet simili għal adozzjoni, bħal rikonoxximent ta’ wild illeġittimu bħala leġittimu (li mhuwiex rikonoxxut skont il-liġi Slovakka).

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

3.5.1 Żwieġ

Skont il-liġi Slovakka żwieġ hu biss bejn raġel u mara li għandhom fakultajiet mentali sani; huma ma jistgħux, fil-mument li jidħlu għaż-żwieġ, ikunu fi żwieġ ieħor. L-Att jipprojbixxi ż-żwieġ bejn l-axxendenti u d-dixxendenti u bejn l-aħwa, kif ukoll minn minorenni (qorti tista’ b’mod eċċezzjonali tippermetti ż-żwieġ ta’ minorenni 'l fuq minn 16-il sena). Din il-kwalifikazzjoni tal-età tista’ tiġi kklassifikata bħala norma obbligatorja fil-liġi Slovakka. Skont il-leġiżlazzjoni Slovakka żwieġ ikun konkluż b’dikjarazzjoni kunsenswali fl-Uffiċċju tar-Reġistru jew quddiem awtorità ekkleżjastika.

Skont l-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (l-Artikoli 19 u 20) il-kapaċità ta’ persuna li tidħol għaż-żwieġ, u l-kundizzjonijiet tal-validità tiegħu huma rregolati mil-liġi tal-Istat li l-persuna tkun ċittadina tiegħu. Għall-forma ta' kif jiġi konkluż, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-post fejn jiġi konkluż iż-żwieġ. B’kuntrast ġenerali mar-regoli ta’ konflitt tal-liġijiet (l-Artikoli 3 u 4 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat), huwa eskluż l-użu sussidjarju tad-dritt Slovakk. Meta niġu biex nivvalutaw il-forma li fiha jiġi konkluż iż-żwieġ, peress li l-liġi applikabbli hija l-liġi tal-post fejn isir iż-żwieġ, jiġifieri l-liġi użata biex tikkunsidra mistoqsijiet bħal, pereżempju, il-mod li bih persuna tesprimi kunsens għaż-żwieġ, in-numru ta’ xhieda, il-korp kompetenti li jmexxi ż-żwieġ, l-għażla li tidħol fi żwieġ bi prokura, u l-bqija. Dak il-kriterju ma japplikax fil-każ ta’ żwiġijiet konsulari. Il-konklużjoni ta’ żwieġ barra l-pajjiż minn ċittadini Slovakki quddiem awtorità li ma tkunx l-awtorità Slovakka awtorizzata għal dak l-għan hija speċifikament koperta mill-Artikolu 20a tal-Att tad-Dritt Internazzjonali Privat, li jgħid li tali żwieġ ikun validu fir-Repubblika Slovakka, jekk ikun validu fl-Istat quddiem l-awtorità tiegħu meta kien ġie konkluż, u jekk ma jkunx hemm impedimenti sostantivi taż-żwieġ skont il-liġi Slovakka.

3.5.2 oppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw u sħubijiet

Il-liġi Slovakka ma fiha l-ebda dispożizzjonijiet jew sħubiji għajr iż-żwieġ. Id-duttrina tagħraf l-eżistenza ta’ konjuġi tad-dritt komuni, jiġifieri ta’ raġel u mara li mhumiex miżżewġin, iżda jiffurmaw sħubija ċivili. Madankollu, din hija unjoni de facto, mingħajr ebda tifsira ġuridika. Bl-istess mod, il-liġi Slovakka ma tirrikonoxxix sħubijiet (reġistrati) bejn persuni tal-istess sess, jew separazzjoni (legali) ġudizzjarja.

3.5.3 Id-divorzju u s-separazzjoni ġudizzjarja

Taħt il-liġi sostantiva nazzjonali, divorzju jfisser xoljiment permezz ta’ qorti ta’ żwieġ bejn konjuġi ħajjin. Fil-każ ta’ divorzju tal-ġenituri ta’ minorenni, il-qorti għandha tiddeċiedi wkoll dwar l-eżerċizzju tad-drittijiet u l-obbligi tagħhom bħala ġenituri. Il-leġiżlazzjoni Slovakka tippermetti wkoll għal kustodja li talterna.

L-Artikolu 22 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat jistabbilixxi regoli ta’ konflitt ta’ liġijiet għax-xoljiment ta’ koabitazzjoni ta’ żwieġ permezz ta’ divorzju, billi ż-żwieġ jiġi ddikjarat invalidu jew billi jinstab li ż-żwieġ qatt ma eżista. Għalhekk, din il-proposta primarjament tapplika għal regoli ta’ konflitt tal-liġijiet dwar ix-xoljiment ta’ żwieġ bejn konjuġi ħajjin. Ix-xoljiment taż-żwieġ permezz tad-divorzju huwa rregolat bil-liġi tal-Istat fejn il-konjuġi għandhom ċ-ċittadinanza tagħhom fil-mument li jibdew il-proċedimenti. Bħal fil-każ tar-relazzjonijiet personali u patrimonjali tal-konjuġi, il-kriterju applikabbli huwa ċ-ċittadinanza tagħhom marbuta ma’ punt speċifiku fiż-żmien, jiġifieri l-mument tal-bidu ta’ proċedimenti ta’ divorzju (iċ-ċittadinanza oriġinali tagħhom jew kwalunkwe bidla fiċ-ċittadinanza hija għalhekk irrilevanti). Jekk fiż-żmien tal-bidu tal-proċedimenti ta’ divorzju, il-konjuġi ma jkollhomx l-istess ċittadinanza, il-pajjiż tal-kriterju taċ-ċittadinanza ma jistax jiġi applikat u tapplika l-liġi Slovakka. Jekk il-liġi (barranija) applikabbli ma tippermettix ix-xoljiment taż-żwieġ permezz ta’ divorzju jew tippermettih biss skont kundizzjonijiet eċċezzjonalment diffiċli, iżda l-konjugi — jew mill-inqas /wieħed minnhom — għex fir-Repubblika Slovakka għal perjodu estiż, imbagħad tista’ tapplika l-liġi Slovakka. Ġaladarba din il-possibbiltà hija miftuħa biss għal persuni li jkollhom rabta xierqa mar-Repubblika Slovakka, il-każistika stabbiliet li dawn il-persuni għandhom ikunu għexu fir-Repubblika Slovakka għal mill-inqas sena.

F’dak li jirrigwarda l-liġi tal-Istat li l-konjuġi huma ċittadini tiegħu, il-fatturi ta’ konnessjoni stabbiliti fl-Artikolu 22(3) tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat biex tiġi evalwata l-validità ta’ żwieġ u kemm jekk iż-żwieġ jeżistix jew le huma konformi mal-Artikolu 19 u l-Artikolu 20 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, li jirregola l-kapaċità li jidħlu fi żwieġ, il-validità ta’ żwieġ u l-forma ta’ żwieġ. Il-każistika stabbiliet li l-Artikolu 19 u l-Artikolu 20 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat japplika jekk il-possibbiltà li jiġi konkluż iż-żwieġ (f’termini ta’ kapaċità u l-forma) tiġi vvalutata qabel ma jiġi konkluż, billi l-Artikolu 22(3) tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat japplika jekk il-validità ta’ żwieġ jiġi vvalutat b’mod retrospettiv jew jekk il-valutazzjoni tikkonċerna jekk iż-żwieġ jeżistix. Bl-istess mod, il-każistika stabbiliet li għall-Artikolu 22(3) tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-Istat li l-konjuġi jkollhom iċ-ċittadinanza tiegħu fil-mument li fih iż-żwieġ kellu jiġi konkluż.

3.5.4 L-obbligi ta' manteniment

Il-liġi Slovakka tirrikonoxxi sitt tipi bażiċi ta’ obbligu ta’ manteniment: l-obbligu ta’ manteniment tal-ġenituri lejn il-wild (ikkunsidrat bħala l-aktar importanti), l-obbligu ta’ manteniment tal-ulied lejn il-ġenituri, l-obbligu ta’ manteniment bejn qraba oħrajn, l-obbligu ta’ manteniment bejn il-konjuġi, il-kontribuzzjoni lejn il-manteniment għal konjuġi divorzjati u l-kontribut għal manteniment u għar-rimborż ta’ ċerti spejjeż għal omm mhux miżżewġa. Ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet li jinsabu fl-Artikolu 24a tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat jirreferu espliċitament biss għall-obbligi ta’ manteniment tal-ġenituri lejn il-wild u jkopru t-tipi kollha ta’ dan l-obbligu ta’ manteniment ħlief pretensjonijiet minn omm it-tarbija kontra missierha (il-liġi taċ-ċittadinanza tal-omm, l-Artikolu 25 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat), irrispettivament minn jekk il-benefiċjarju jkunx minorenni. Dawn ir-relazzjonijiet huma koperti mil-liġi tal-Istat li l-benefiċjarju ikun domiċiljat jew abitwalment residenti fih f’każ ta’ wild minorenni. F’ħafna każijiet, il-qrati Slovakki jiddeċiedu skont il-liġi tal-pajjiż li jiġi ppreżentat ir-rikors fih. Obbligi oħrajn ta’ manteniment (pereż. obbligi ta’ manteniment bejn konjuġi) huma rregolati mil-liġi tal-Istat li l-benefiċjarju tal-manteniment ikun domiċiljat fih.

Il-fattur ta’ konnessjoni ta’ residenza abitwali tal-wild huwa l-fattur ta’ konnessjoni ewlieni applikat għal relazzjonijiet bejn il-ġenituri u l-wild. F’każijiet eċċezzjonali biss il-Qorti tieħu wkoll inkunsiderazzjoni l-liġi ta’ kwalunkwe Stat ieħor li jkollu rabta sostanzjali ma’ dan il-każ.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet fl-Artikolu 21 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat li jirrigwardaw ir-relazzjonijiet tal-proprjetà bejn il-konjuġi jistabbilixxu ċ-ċittadinanza tal-konjuġi bħala l-fattur ta’ konnessjoni. Madankollu, dan jista’ jiġi applikat b’mod konsistenti biss jekk il-konjuġi jkunu ċittadini tal-istess Stat. F’każijiet oħrajn, il-liġi applikabbli tkun il-liġi Slovakka. L-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat ma jindirizzax sitwazzjonijiet fejn ikun hemm bidla fil-fattur ta’ konnessjoni (bidla fin-nazzjonalità konġunta tal-konjuġi). Madankollu, il-każistika stabbiliet li l-liġi applikabbli tiġi ddeterminata legalment saż-żmien meta seħħ l-avveniment legalment sinifikanti. L-Artikolu 21(2) tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat jeskludi l-konflitti potenzjali billi jiġi speċifikat li kwalunkwe arranġament maqbul dwar il-liġi dwar il-proprjetà matrimonjali (pereżempju, il-ftehimiet fuq it-tnaqqis tal-komunità tal-akkwisti, kuntratti taż-żwieġ, eċċ.) għandha tiġi vvalutata f’konformità mal-liġi applikabbli għar-reġim patrimonjali tal-miżżewġin fil-mument meta jkun sar l-arranġament. Din ir-regola ta’ konflitt tal-liġijiet tista’ tiġi applikata biss fir-rigward ta’ regola ta’ konflitt tal-liġijiet oħra, iżda mhux waħedha.

Il-liġi sostantiva Slovakka tistipula forma speċifika ta’ reġim tal-proprjetà matrimonjali: komunjoni tal-proprjetà bejn il-konjuġi, li tinħoloq fuq il-konklużjoni ta’ żwieġ u tieqaf mat-tmiem tal-kuntratt taż-żwieġ. Il-kamp ta’ applikazzjoni tal-komunità tal-proprjetà jista’ sussegwentement jitnaqqas jew jiżdied abbażi tal-ftehim reċiproku bejn il-konjuġi jew immodifikati b’xi manjiera oħra (inkluż it-terminazzjoni jew ir-riintegrazzjoni) permezz ta’ deċiżjoni tal-qorti. Ma jeżistux ftehimiet prenuzzjali fil-liġi Slovakka.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Skont ir-regola ta’ konflitt tal-liġijiet, il-wirt hu bbażat fuq fattur uniku ta’ konnessjoni: skont ir-regola ġenerali dwar il-konflitt tal-liġijiet fl-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, ir-relazzjonijiet tal-wirt legali huma rregolati mil-liġi tal-Istat li t-testatur kien ċittadin tagħha fil-mument ta' mewtu (l-Artikolu 17). Dan huwa l-uniku kriterju ta’ konnessjoni għas-suċċessjoni kollha kemm hi, mingħajr ebda distinzjoni ta’ jekk il-proprjetà tkunx proprjetà tanġibbli jew intanġibbli. Jekk fil-mument ta' mewtu t-testatur kien ċittadin ta’ żewġ Stati jew aktar jew bla ċittadinanza, in-nazzjonalità applikabbli tiġi ddeterminata skont l-Artikolu 33 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat.

Fir-rigward tal-kapaċità li tagħmel jew tirrevoka testment u l-effetti ta’ difetti ta’ rieda u tad-difetti ta’ espressjoni ta’ rieda, in-nazzjonalità applikabbli hi ċ-ċittadinanza tat-testatur fil-mument li jkun esprima l-intenzjonijiet tiegħu. Dan ifisser li jekk ikun hemm bidla fin-nazzjonalità wara li dawn l-intenzjonijiet ikunu ġew espressi, dan ma jaffettwax il-validità ta’ testment jew il-validità tar-revoka tiegħu. L-Artikolu 18 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat hija għalhekk regola speċjali fir-rigward tal-Artikolu 3(2) tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, li jgħid li jekk ċittadin barrani jwettaq att legali fir-Repubblika Slovakka, huwa biżżejjed li jkollu l-kapaċità għalih skont il-liġi Slovakka. Il-liġi determinata skont il-pajjiż taċ-ċittadinanza fil-ħin ta’ espressjoni ta’ rieda hija wkoll applikabbli biex jiġi ddeterminat kif jistgħu jkunu wirtu proprjetà permezz ta’ testment mal-mewt. Il-forma tat-testment u tar-revoka huma rregolati mil-liġi tal-Istat li t-testatur kien ċittadin tiegħu meta jkun sar. Madankollu huwa biżżejjed jekk it-testment ikun konformi mal-liġi tal-Istat fejn ikun sar (l-Artikolu 18). Din ir-regola ta’ konflitt tal-liġijiet addizzjonali hija applikata meta t-testatur ma jkunx ikkonforma mal-forma tat-testment mitlub mill-Istat li kien ċittadin tiegħu meta sar it-testment. Dan ifisser li jekk it-testatur jonqos milli jissodisfa l-kundizzjonijiet li jirregolaw il-forma tat-testment stabbilita bil-liġi tal-Istat li kien ċittadin tiegħu meta sar it-testment, iżda jissodisfa l-kundizzjonijiet stabbiliti mil-liġi tal-post fejn sar it-testment, imbagħad it-testment ser jitqies validu.

Skont il-liġi sostantiva Slovakka, il-proprjetà tista’ tintiret abbażi tal-liġi, fuq il-bażi ta’ testment jew tat-tnejn li huma. Il-liġi tippreskrivi erba’ livelli ta’ werrieta fl-ordni tad-drittijiet tal-werrieta fejn dawk fil-livell preċedenti jeskludu dawk suċċessivi. L-ewwel grupp jinkludi l-ulied u l-konjuġi tat-testatur; aktar gruppi jinkludu qraba oħra u kull min kien jgħix mad-deċedut f’dar komuni għal tal-inqas sena qabel mewtu u li għal din ir-raġuni ħa ħsieb id-dar matrimonjali jew kien dipendenti fuq id-deċedut għall-manutenzjoni. Għal wirt b’testment, il-liġi tipprevedi testmenti li jissodisfaw il-kondizzjonijiet preskritti legalment li għandhom jitfasslu mit-testatur jew fil-forma ta’ att notarili. L-età minima biex jitfassal testment hija ta’ 15-il sena. Hemm restrizzjonijiet fuq il-libertà li wieħed jiddisponi mill-propjetà minn dixxendenti minuri, li għandhom jirċievu mill-inqas daqskemm jikkostitwixxi s-sehem tagħhom tal-patrimonju skont il-liġi u d-dixxendenti maġġuri għandhom jirċievu mill-inqas daqs nofs is-sehem tagħhom skont il-liġi. Il-liġi Slovakka tippermetti rinunzji ta’ suċċessjoni (fl-intier tagħhom biss, kemm għall-assi kif ukoll għall-obbligazzjonijiet), l-inkapaċità ta’ persuna li tiret (kif stipulat mil-liġi), diżeredazzjoni ta’ dixxendenti (fuq il-bażi ta’ strument ta’ diżeredazzjoni magħmula mid-deċedut) u escheat (fejn, jekk ma jkunx hemm werrieta, il-patrimonju jgħaddi f’idejn l-Istat), iżda ma tirrikonoxxix testmenti konġunti, ftehimiet dwar is-suċċessjoni jew rigali fil-ħin tal-mewt.

3.8 Proprjetà reali

Il-liġi Slovakka tiddefinixxi proprjetà immobbli bħala art jew bini mal-art b’sisien sodi (l-Artikolu 119 tal-Kodiċi Ċivili).

Skont l-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, il-fattur ta’ konnessjoni ġenerali għad-drittijiet fuq il-proprjetà immobbli jkun il-liġi tal-post fejn tinsab (l-Artikolu 5 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat, li tapplika wkoll għal proprjetà mobbli jekk ma tkunx koperta mill-Artikolu 6 u l-Artikolu 8 — ara 2.3). Madankollu, l-Artikolu 7 tal-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat jieħu preċedenza fuq din ir-regola, filwaqt li tingħata konsiderazzjoni għal entrati f’reġistri pubbliċi għall-istabbiliment, l-emendar jew it-terminazzjoni tad-drittijiet materjali għal proprjetà li tinsab fi Stat ieħor limhux l-Istata li l-liġi tiegħu tirregola l-bażijiet legali għall-istabbiliment, l-emendar jew it-terminazzjoni tad-drittijiet materjali għal dik il-proprjetà. F’każijiet bħal dawn, il-leġiżlazzjoni applikabbli hija l-leġiżlazzjoni dwar entrati f’reġistri pubbliċi fis-seħħ fil-post fejn tinsab il-proprjetà.

Skont il-liġi Slovakka attwali, it-terminu “atti pubbliċi” hu assoċjat mar-Reġistru tal-Art u l-Bini (Katast) (l-Att Nru 162/1995 dwar ir-Reġistru tal-Art u l-Bini), iżda l-istorja tal-proprjetà tinkludi r-Reġistru tal-Artijiet, ir-Reġistru tal-Linji Ferrovjarji, ir-Reġistru tal-Minjieri u r-Reġistru tal-Passaġġi fuq l-Ilma.

3.9 Insolvenza

Proċedimenti ta’ insolvenza b’element barrani li jinvolvu lill-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea jew taż-Żona Ekonomika Ewropea huma rregolati mill-Att Nru 7/2005 dwar l-insolvenza u r-ristrutturar (“il-Kodiċi tal-Insolvenza”), sakemm ir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 1346/2000 ma jistipulax mod ieħor. Skont il-Kodiċi ta’ Insolvenza, jekk ir-Repubblika Slovakka mhijiex marbuta minn trattat internazzjonali li jirregola s-sodisfazzjon tal-kredituri ta’ debitur fallut, japplika l-prinċipju tar-reċiproċità għar-rikonoxximent ta’ sentenzi barranin fi proċedimenti skont il-Kodiċi tal-Insolvenza. Insolvenza ddikjarata minn qorti Slovakka tapplika wkoll għal assi li jkunu jinsabu f’territorju ta’ pajjiż barrani jekk il-liġijiet ta’ dak il-pajjiż barrani jippermettu dan.

L-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat fih regoli ta’ konflitt tal-liġijiet li japplikaw mutatis mutandis għal falliment, jiġifieri l-Artikolu 5 (il-fattur ta’ konnessjoni huwa l-post fejn tinsab il-proprjetà mobbli jew immobbli), l-Artikolu 7 (il-fattur ta’ konnessjoni għal reġistrazzjoni f’reġistri pubbliċi huwa l-post fejn tinsab il-proprjetà) u d-dispożizzjonijiet li jirregolaw l-obbligi (l-Artikolu 9 et seq.).

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Id-dritt internazzjonali privat issa huwa fil-biċċa l-kbira tiegħu rregolat mil-leġiżlazzjoni tal-UE. Ir-regoli nazzjonali Żvediżi għal dan il-qasam huma stabbiliti mil-liġi u mill-ġurisprudenza. Il-leġiżlazzjoni prinċipalment tagħti effett lill-konvenzjonijiet internazzjonali li l-Iżvezja hija firmatarja tagħhom. Il-leġiżlazzjoni prinċipali f’dan il-qasam hija kif ġej:

Żwieġ u tfal

• L-Artikoli 4 u 6 tal-Kapitolu 3 tal-Att (1904:26, p. 1) dwar Ċerti Relazzjonijiet Ġuridiċi Internazzjonali fir-Rigward taż-Żwieġ u t-Tutela (lagen om vissa internationella rättsförhållanden rörande äktenskap och förmynderskap) (minn hawn ’il quddiem IÄL);

• L-Artikoli 9, 12 u 13 tal-Ordinanza (1931:429) dwar ċerti Relazzjonijiet Ġuridiċi Internazzjonali fir-rigward taż-Żwieġ, l-Adozzjoni u t-Tutela (förordningen om vissa internationella rättsförhållanden rörande äktenskap, adoption och förmynderskap) (minn hawn ’il quddiem NÄF);

• L-Artikolu 3 tal-Att (2018:1289) dwar l-Adozzjoni f’Sitwazzjonijiet Internazzjonali (lagen om adoption i internationella situationer);

• L-Artikoli 2, 3, 3a, 5, 5a, 6 u 6a tal-Att (1985:367) dwar il-Kwistjonijiet ta' Paternità Internazzjonali (lagen om internationella faderskapsfrågor) (minn hawn ’il quddiem IFL);

• Ir-Regolament tal-Kunsill (UE) 2016/1103 tal-24 ta' Ġunju 2016 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta' deċiżjonijiet f'materji ta' reġimi ta' proprjetà matrimonjali;

• Ir-Regolament tal-Kunsill (UE) 2016/1104 tal-24 ta' Ġunju 2016 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta' deċiżjonijiet f'materji tal-konsegwenzi patrimonjali ta' sħubijiet reġistrati;

• L-Att (2019:234) dwar ir-Relazzjonijiet tal-Proprjetà bejn il-Miżżewġin jew il-Koabitanti f’Sitwazzjonijiet Internazzjonali (lagen om makars och sambors förmögenhetsförhållanden i internationella situationer);

• L-Artikolu 1 tal-Att (2012:318) dwar il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1996 (lagen om 1996 års Haagkonvention), u l-Artikoli 15-22 tal-Konvenzjoni dwar il-Ġuriżdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, ir-Rikonoxximent, l-Infurzar u l-Kooperazzjoni fir-rigward ta' Responsabbiltà tal-Ġenituri u Miżuri għall-Protezzjoni tat-Tfal konkluża fl-Aja fid-19 ta’ Ottubru 1996 (minn hawn ’il quddiem il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1996);

• L-Artikolu 15 tar-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 4/2009 tat-18 ta' Diċembru 2008 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni tad-deċiżjonijiet u l-kooperazzjoni f'materji relatati ma' obbligi ta' manteniment (minn hawn ’il quddiem ir-Regolament dwar il-Manteniment), u l-Protokoll tal-Aja tal-2007 dwar il-Liġi Applikabbli għal Obbligi ta' Manteniment.

Wirt

• L-Artikoli 20-38 tar-Regolament (UE) Nru 650/2012 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-4 ta' Lulju 2012 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet u l-aċċettazzjoni u l-infurzar ta’ strumenti awtentiċi fil-qasam tas-suċċessjonijiet u dwar il-ħolqien ta’ Ċertifikat Ewropew tas-Suċċessjoni.

Kuntratti u akkwisti

• Ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta' Ġunju 2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (minn hawn ’il quddiem ir-Regolament Ruma I);

• L-Artikoli 79-87 tal-Att dwar il-Kambjali (växellagen) (1932:130);

• L-Artikoli 58-65 tal-Att dwar iċ-Ċekkijiet (checklagen) (1932:131);

• L-Att (1964:528) dwar il-Liġi Applikabbli għall-Bejgħ ta' Oġġetti (lagen om tillämplig lag beträffande köp av lösa saker) (minn hawn ’il quddiem IKL);

• L-Artikoli 25a, 31a u 42a tal-Att (1976:580) dwar il-Kodeterminazzjoni fuq il-Post tax-Xogħol (Lagen om medbestämmande i arbetslivet) (minn hawn ’il quddiem MBL);

• L-Att (1993:645) dwar il-Liġi Applikabbli għal Ċerti Kuntratti tal-Assigurazzjoni (lagen om tillämplig lag för vissa försäkringsavtal);

• L-Artikolu 4 tal-Kapitolu 13 u l-Artikolu 2 tal-Kapitolu 14 tal-Kodiċi tat-Trasport Marittimu (sjölagen) (1994:1009);

• L-Artikolu 14 tal-Att dwar il-Kuntratti tal-Konsumaturi (1994:1512) (lagen om avtalsvillkor i konsumentförhållanden);

• L-Artikolu 4 tal-Kapitolu 1 tal-Att (2011:914) dwar il-Protezzjoni tal-Konsumaturi fi Ftehimiet li jikkonċernaw Timeshares Residenzjali jew Prodotti tal-Btajjel fit-Tul (lagen om konsumentskydd vid avtal om tidsdelat boende eller långfristig semesterprodukt);

• L-Artikolu 14 tal-Kapitolu 3 tal-Att (2005:59) dwar il-Kuntratti mill-Bogħod u l-Ftehimiet dwar il-Bejgħ Remoti (lagen om distansavtal och avtal utanför affärslokaler);

• L-Artikolu 48 tal-Att dwar il-Bejgħ lill-Konsumatur (konsumentköplagen) (1990:932).

Kumpens għal korriment

Ir-Regolament (KE) Nru 864/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal- 11 ta’ Lulju 2007 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (minn hawn ’il quddiem ir-Regolament Ruma II);

• L-Artikoli 8, 14 u 38 tal-Att dwar il-Korrimenti tat-Traffiku tat-Triq (trafikskadelagen )(1975:1410);

• L-Artikolu 1 tal-Att (1972:114) dwar il-Konvenzjoni tad-9 ta' Frar 1972 bejn l-Iżvezja u n-Norveġja dwar ir-Ragħa tar-Renniet (lagen med anledning av konventionen den 9 februari 1972 mellan Sverige och Norge om renbetning);

• L-Artikolu 1 tal-Att (1974:268) dwar il-Konvenzjoni dwar il-Protezzjoni tal-Ambjent tad-19 ta' Frar 1974 bejn id-Danimarka, il-Finlandja, in-Norveġja u l-Iżvezja (lagen med anledning av miljöskyddskonventionen den 19 februari 1974 mellan Danmark, Finland, Norge och Sverige).

Liġi tal-insolvenza

Ir-Regolament (UE) 2015/848 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-20 ta' Mejju 2015 dwar proċedimenti ta' insolvenza (minn hawn ’il quddiem ir-Regolament tal-2015 dwar l-Insolvenza);

• L-Artikoli 1, 3 u 5-8 tal-Att (1934:67) li jistabbilixxi r-Regoli li jirregolaw l-Insolvenzi li jinvolvu l-Proprjetà fid-Danimarka, il-Finlandja, l-Iżlanda jew in-Norveġja (lag med bestämmelser om konkurs, som omfattar egendom i Danmark, Finland, Island eller Norge);

• L-Artikoli 1, 4-9 u 13 tal-Att (1934:68) dwar l-Effetti tal-Insolvenzi li jiġru fid-Danimarka, il-Finlandja, l-Iżlanda jew in-Norveġja (lag om verkan av konkurs, som inträffat i Danmark, Finland, Island eller Norge);

• L-Artikoli 1, 3-8 u 12 tal-Att (1981:6) dwar l-Insolvenzi li jinvolvu l-Proprjetà f'Pajjiż Nordiku Ieħor (lag om konkurs som omfattar egendom i annat nordiskt land);

• L-Artikoli 1, 4-9, 13 u 14 tal-Att (1981:7) dwar l-Effetti tal-Insolvenzi li jiġru f'Pajjiż Nordiku Ieħor (lag om verkan av konkurs som inträffat i annat nordiskt land).

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

L-Iżvezja hija parti mill-konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali li ġejjin li jistabbilixxu regoli li jiddeterminaw id-dritt applikabbli. Peress li l-Iżvezja adottat approċċ duwalistiku għat-trattati internazzjonali, dawn il-konvenzjonijiet multilaterali ġew trasposti wkoll fil-liġi nazzjonali Żvediża. Jekk jogħġbok ara hawn fuq.

Il-Lega tan-Nazzjonijiet

• Il-Konvenzjoni tal-1930 għas-Soluzzjoni ta' ċerti Konflitti tal-Liġijiet b'konnessjoni mal-Kambjali u ċ-Ċedoli;

• Il-Konvenzjoni tal-1931 għas-Soluzzjoni ta' ċerti Konflitti tal-Liġijiet b'konnessjoni maċ-Ċekkijiet.

Konferenza tal-Aja dwar id-Dritt Internazzjonali Privat

• Il-Konvenzjoni tal-1955 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Bejgħ Internazzjonali ta' Merkanzija;

• Il-Konvenzjoni tal-1961 dwar il-Konflitti tal-Liġijiet li jirrigwardaw il-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji;

• Il-Konvenzjoni tal-1996 dwar il-Ġuriżdizzjoni, il-Liġi Applikabbli, ir-Rikonoxximent, l-Infurzar u l-Kooperazzjoni fir-rigward tar-Responsabbiltà tal-Ġenituri u l-Miżuri għall-Protezzjoni tat-Tfal;

• Il-Protokoll tal-Aja tal-2007 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi Kuntrattwali.

L-Unjoni Ewropea

• Il-Konvenzjoni tal-1980 dwar il-Liġi Applikabbli għal Obbligi Kuntrattwali (ir-Regolament Ruma I ħadet post il-Konvenzjoni għal kuntratti li jkunu ġew stipulati fis-17 ta' Diċembru 2009 jew wara).

Konvenzjonijiet Nordiċi

• Il-Konvenzjoni tal-1931 bejn id-Danimarka, il-Finlandja, l-Iżlanda, in-Norveġja u l-Iżvezja li tistabbilixxi r-Regoli tad-Dritt Internazzjonali Privat dwar iż-Żwieġ, l-Adozzjoni u t-Tutela (emendata l-aħħar b'konvenzjoni ta' emenda tal-2006);

• Il-Konvenzjoni tal-1933 bejn l-Iżvezja, id-Danimarka, il-Finlandja, l-Iżlanda u n-Norveġja dwar l-Insolvenza (minn hawn ’il quddiem il-Konvenzjoni Nordika dwar l-Insolvenza);

• Il-Konvenzjoni tal-1934 bejn id-Danimarka, il-Finlandja, l-Iżlanda, in-Norveġja u l-Iżvezja dwar is-Suċċessjoni, it-Testmenti u l-Amministrazzjoni tal-Wirt (emendata l-aħħar bil-konvenzjoni ta' emenda tal-2012);

• Il-Konvenzjoni tal-1974 dwar il-Protezzjoni tal-Ambjent bejn id-Danimarka, il-Finlandja, in-Norveġja u l-Iżvezja.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

• Il-Konvenzjoni tal-1972 bejn l-Iżvezja u n-Norveġja dwar ir-Ragħa tar-Renniet (1972 års konvention mellan Sverige och Norge om renbetning).

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

F’termini ġenerali, meta tilwima jkollha konnessjonijiet internazzjonali, ikun jenħtieġ li qorti tindirizza ex officio l-kwistjoni ta’ liema liġi tkun applikabbli. Bosta regoli tad-dritt internazzjonali privat Żvediż jistipulaw li l-għażla tal-liġi applikabbli tal-partijiet kontraenti għal kwistjonijiet relatati mal-ftehim trid tiġi rispettata. Meta tilwima tkun soġġetta għal soluzzjoni ekstraġudizzjarja, ikun possibbli wkoll li l-partijiet jaqblu dwar il-liġi applikabbli meta t-tilwima tiġi eżaminata mill-qorti. Meta każ jikkonċerna relazzjoni legali li tkun tista’ ssir konċiljazzjoni għaliha skont il-liġi nazzjonali Żvediża, dikjarazzjoni unanima ta’ soġġezzjoni għal-liġi Żvediża għandha tiġi approvata mill-qorti, sakemm ikun hemm konnessjoni mal-Iżvezja (ara l-Arkivju tal-Liġi l-Ġdid (NJA) 2017 p. 168).

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Id-dritt internazzjonali privat Żvediż bħala regola ġenerali ma jaċċettax id-duttrina tar-rinviju. Madankollu, hemm eċċezzjoni fl-Artikolu 79(2) tal-Att dwar il-Kambjali u l-Artikolu 58(2) tal-Att dwar iċ-Ċekkijiet, rigward il-kapaċità ta' ċittadini barranin li jidħlu fi tranżazzjonijiet li jinvolvu kambjali jew ċekkijiet. Ir-raġuni hija li dawn id-dispożizzjonijiet huma bbażati fuq konvenzjonijiet internazzjonali. Hemm eċċezzjoni oħra fl-Artikolu 9(2) tal-Att (1981:7) dwar l-Effetti ta' Insolvenzi li jiġru f'Pajjiż Nordiku ieħor. Finalment, dwar il-validità formali ta' żwieġ, rinviju huwa rikonoxxut fl-Artikolu 1(7) tal-Kapitolu 1 tal-Att (1904:26 p. 1) dwar ċerti Relazzjonijiet Legali Internazzjonali fir-rigward ta' Żwieġ u Tutela.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Ma hemmx regoli ġenerali li jirregolaw l-effett ta’ bidla tal-fattur ta’ konnessjoni. Pereżempju, ir-Regolamenti tal-Unjoni Ewropea dwar ir-reġimi patrimonjali tal-konjuġi u tas-sħab reġistrati huma bbażati fuq il-prinċipju tal-immutabbiltà. Dan ifisser li l-liġi applikabbli ddeterminata għall-fattur ta’ konnessjoni li kien jeżisti meta sar iż-żwieġ, jew meta ġiet irreġistrata s-sħubija, tinbidel biss b’eċċezzjoni u wara li titressaq talba, taħt ċerti kundizzjonijiet stabbiliti fir-Regolament rilevanti tal-Unjoni Ewropea.

Il-prinċipju tal-mutabbiltà, min-naħa l-oħra, japplika għar-reġimi tal-proprjetà matrimonjali fil-kuntesti Nordiċi. Dan ifisser li, jekk il-miżżewġin ma jkunux daħlu fi ftehim dwar l-għażla tal-liġi applikabbli, u jekk it-tnejn li huma jkunu sussegwentement domiċiljati f’pajjiż Nordiku ieħor u jkunu għexu hemmhekk għal mill-inqas sentejn, minflok tapplika l-liġi ta’ dak il-pajjiż. Jekk, madankollu, il-miżżewġin kienu t-tnejn domiċiljati f’dak il-pajjiż preċedentement matul iż-żwieġ tagħhom, jew jekk il-miżżewġin huma ċittadini ta’ dak il-pajjiż, il-liġi ta’ dak il-pajjiż tapplika mill-mument li saru domiċiljati hemmhekk. Prinċipju simili japplika għall-koabitazzjoni. (Ara l-Artikolu 9 tal-Kapitolu 3 u l-Artikolu 6 tal-Kapitolu 5 tal-Att [2019: 234] dwar ir-Relazzjonijiet ta’ Proprjetà bejn il-Miżżewġin jew il-Koabitanti f’Sitwazzjonijiet Internazzjonali.)

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Huwa meqjus bħala prinċipju ġenerali tad-dritt internazzjonali privat Żvediż li dispożizzjoni tal-liġi barranija ma għandhiex tiġi applikata jekk l-applikazzjoni tagħha tkun inkompatibbli manifestament mal-bażi fundamentali tal-ordinament ġuridiku f’dan il-pajjiż. Id-dispożizzjonijiet għal dan l-għan jinsabu wkoll f’ħafna leġiżlazzjoni tad-dritt internazzjonali privat, iżda ma jistax jiġi inferit li restrizzjoni tal-ordni pubbliku tirrikjedi bażi fil-leġiżlazzjoni. Kien hemm ftit sentenzi li sabu li l-liġi barranija ma setgħetx tiġi applikata minħabba l-ordni pubbliku.

Normalment, id-determinazzjoni ta’ liem regoli tal-liġi Żvediża huma vinkolanti internazzjonalment hija kwistjoni għall-ġudikatura.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Jekk il-qorti ssib li tapplika liġi barranija iżda ma tkunx konoxxenti tal-kontenut sostantiv tagħha, ikollha żewġ possibbiltajiet minn xiex tagħżel. Tista’ jew tinvestiga l-kwistjoni hi stess jew titlob lil parti biex tipprovdi l-informazzjoni meħtieġa. Il-possibbiltà magħżula tkun l-iktar waħda konvenjenti. Jekk il-qorti tinvestiga l-kwistjoni hi stess, tista’ tikseb l-assistenza tal-Ministeru tal-Ġustizzja. B’mod ġenerali, il-qorti għandu jkollha rwol aktar attiv f’tilwimiet li ma jkunux soġġetti għal soluzzjoni ekstraġudizzjarja, filwaqt li f’tilwimiet li jkunu soġġetti għal soluzzjoni ekstraġudizzjarja tista’ tiddelega aktar mix-xogħol investigattiv lill-partijiet infushom.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

L-Iżvezja hija parti għall-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi Kuntrattwali. Hemm regoli separati relatati mal-għażla tal-liġi applikabbli f’xi oqsma. Ir-Regolament Ruma I jieħu post il-Konvenzjoni fir-rigward tal-kuntratti konklużi fis-17 ta’ Diċembru 2009 jew wara.

Ftehimiet li jikkonċernaw il-bejgħ ta’ merkanzija huma rregolati mill-Att (1964:528) dwar il-Liġi Applikabbli għall-Bejgħ tal-Merkanzija, li jittrasponi l-Konvenzjoni tal-Aja tal-1955 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Bejgħ Internazzjonali ta' Merkanzija fil-liġi Żvediża. Dak l-Att għandu preċedenza fuq ir-regoli stipulati fir-Regolament Ruma I. Madankollu ma jkoprix kuntratti konklużi minn konsumaturi. L-Artikolu 3 tal-Att jippermetti li x-xerrej u l-bejjiegħ jiddeterminaw il-liġi applikabbli bi ftehim. L-Artikolu 4 jiddikjara li, jekk il-partijiet ma jagħżlux il-liġi applikabbli, il-liġi li tapplika tkun dik tal-pajjiż fejn ikun domiċiljat il-bejjiegħ. Isiru eċċezzjonijiet għal din ir-regola jekk il-bejjiegħ jaċċetta l-ordni fil-pajjiż fejn ikun domiċiljat ix-xerrej, u għal xiri f’borża jew irkant.

Hemm eċċezzjoni oħra għar-regoli tar-Regolament Ruma I għal xi kuntratti tal-konsumaturi. Hemm regoli speċjali maħsuba biex jipproteġu lill-konsumaturi minn klawżoli dwar l-għażla tal-liġi applikabbli fl-Artikolu 48 tal-Att (1990:932) dwar il-Bejgħ lill-Konsumatur, l-Artikolu 14 tal-Att (1994:1512) dwar il-Kuntratti tal-Konsumaturi, l-Artikolu 4 tal-Kapitolu 1 tal-Att (2011:914) dwar il-Protezzjoni tal-Konsumatur fi Ftehimiet li jikkonċernaw Timeshares Residenzjali jew Prodotti tal-Btajjel fit-Tul, u l-Artikolu 14 tal-Kapitolu 3 tal-Att (2005:59) dwar il-Kuntratti mill-Bogħod u l-Ftehimiet dwar il-Bejgħ Remoti. Skont dawn id-dispożizzjonijiet, il-liġi ta’ Stat Membru taż-ŻEE trid tapplika taħt ċerti ċirkostanzi jekk toffri protezzjoni aħjar għall-konsumatur.

Hemm regoli speċifiċi għal kambjali u ċekkijiet fl-Artikoli 79-87 tal-Att (1932:130) dwar il-Kambjali u l-Artikoli 58-65 tal-Att dwar iċ-Ċekkijiet (1932:131). Dawn huma bbażati fuq il-Konvenzjoni ta’ Ġinevra tal-1930 għas-Soluzzjoni ta’ ċerti Kunflitti tal-Liġijiet b’konnessjoni ma’ Kambjali u Ċedoli u l-Konvenzjoni ta’ Ġinevra tal-1931 dwar is-Soluzzjoni ta’ ċerti Kunflitti tal-Liġijiet b’konnessjoni maċ-Ċekkijiet.

Ċerti kuntratti tal-assigurazzjoni tal-indennizz huma rregolati mill-Att (1993:645) dwar il-Liġi Applikabbli għal Ċerti Kuntratti tal-Assigurazzjoni.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Il-kwistjoni tal-liġi applikabbli għal obbligi mhux kuntrattwali hija rregolata mir-Regolament Ruma II.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Fid-dritt internazzjonali privat Żvediż il-fattur ta' konnessjoni deċiżiv għall-istabbiliment ta’ status personali dejjem kien dak tan-nazzjonalità. Issa tant hemm każijiet fejn in-nazzjonalità kellha ċċedi postha għad-domiċilju bħala l-fattur ta' konnessjoni prinċipali li huwa dubjuż jekk għadekx tista’ tgħid li hemm fattur ta' konnessjoni prinċipali wieħed għall-istatus personali. Fid-dritt internazzjonali privat Żvediż, l-istatus personali jinftiehem prinċipalment bħala li jikkonċerna l-kapaċità ġuridika u l-isem.

Skont l-Artikolu 1 tal-Kapitolu 1 tal-Att (1904:26 p. 1) dwar ċerti Relazzjonijiet Legali Internazzjonali fir-rigward ta' Żwieġ u Tutela, il-kapaċità li persuna tiżżewweġ quddiem awtorità Żvediża fil-prinċipju trid tiġi stabbilita skont il-liġi Żvediża jekk kwalunkwe waħda mill-partijiet tkun ċittadin Żvediż jew tkun residenti abitwali l-Iżvezja. Regoli simili japplikaw fil-qafas Nordiku skont l-Artikolu 1 tal-Ordinanza (1931:429) dwar ċerti Relazzjonijiet Legali Internazzjonali fir-rigward taż-Żwieġ, l-Adozzjoni u t-Tutela.

Fil-Kapitoli 4 u 5 tal-Att (1904:26 p. 1) dwar ċerti Relazzjonijiet Legali Internazzjonali fir-rigward ta’ Żwieġ u Tutela u fl-Artikoli 14-21a tal-Ordinanza (1931:429) dwar Ċerti Relazzjonijiet Legali Internazzjonali fir-rigward taż-Żwieġ, l-Adozzjoni u t-Tutela jeżistu regoli speċjali dwar it-tutela u l-kurazija.

Il-kwistjoni tal-liġi applikabbli għall-kapaċità li tkun parti f'kuntratt, hija rregolata mill-Artikolu 13 tar-Regolament Ruma I. Il-kapaċità li wieħed jidħol fi tranżazzjonijiet li jinvolvu kambjali jew ċekkijiet hija rregolata minn regoli speċjali stipulati fl-Artikolu 79 tal-Att dwar il-Kambjali u l-Artikolu 58 tal-Att dwar iċ-Ċekkijiet.

Hemm regola speċjali dwar il-kapaċità li tħarrek jew li titħarrek fl-Artikolu 3 tal-Kapitolu 11, tal-Kodiċi tal-Proċedura Ġudizzjarja (rättegångsbalken), li tiddikjara li barrani li ma jistax iwettaq proċedimenti legali f'pajjiżu jista' madankollu jagħmel hekk fl-Iżvezja jekk ikollu l-kapaċità skont il-liġi Żvediża.

Id-dritt internazzjonali privat Żvediż iqis kwistjonijiet ta' isem bħala li jagħmlu parti mil-liġi tal-istatus personali. Dan ifisser, pereżempju, li meta konjuġi jieħu l-kunjom tal-konjuġi l-ieħor dan ma jkunx ikklassifikat bħala kwistjoni tal-effetti legali taż-żwieġ fl-isfera personali. Skont l-Artikolu 31 tal-Att (2016:1013) dwar l-Ismijiet Personali(lagen om personnamn), l-Att ma japplikax għal ċittadini Żvediżi domiċiljati d-Danimarka, in-Norveġja jew il-Finlandja. Għall-kuntrarju, jista' jiġi determinat li japplika għal ċittadini Żvediżi f'pajjiżi oħrajn. Skont l-Artikolu 32, l-Att jista’ japplika wkoll għal ċittadini barranin domiċiljati l-Iżvezja.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

Id-dritt sostantiv Żvediż ma jagħmilx differenza bejn tfal leġittimi u illeġittimi, u d-dritt internazzjonali privat Żvediż ma għandu l-ebda regola speċifika dwar l-għażla tal-liġi applikabbli biex jiġi determinat jekk wild għandux jitqies bħala mwieled ġewwa jew barra ż-żwieġ, jew jekk wild imwieled barra ż-żwieġ jistax jiġi leġittimat sussegwentement.

Fir-rigward tal-liġi applikabbli għall-istabbiliment tal-paternità, hemm regoli differenti għall-preżunzjoni ta’ paternità u għall-istabbiliment tal-paternità minn qorti jew liġi. Il-preżunzjoni tal-paternità hija rregolata mill-Artikolu 2 tal-Att (1985:367) dwar il-Kwistjonijiet ta' Paternità Internazzjonali. Skont dik id-dispożizzjoni, raġel miżżewweġ jew li kien miżżewweġ lil omm il-wild jitqies li jkun missier il-wild jekk din hija l-konsegwenza tal-liġi tal-istat li l-wild sar domiċiljat fih mat-twelid, jew, meta din il-liġi ma tqis lil ħadd bħala missier, jekk hija l-konsegwenza tal-liġi tal-istat li l-wild sar ċittadin tiegħu mat-twelid. Jekk, madankollu, il-wild ikun sar domiċiljat l-Iżvezja fil-mument tat-twelid, il-kwistjoni dejjem tiġi deċiża skont il-liġi Żvediża. Jekk il-paternità trid tiġi stabbilita fil-qorti, il-qorti tapplika l-liġi tal-pajjiż li l-wild kien domiċiljat fih fil-mument tas-sentenza fl-ewwel istanza.

Skont l-Artikolu 3 tal-Att (2018:1289) dwar l-Adozzjoni f’Sitwazzjonijiet Internazzjonali, qorti Żvediża li tikkunsidra talba għall-adozzjoni trid tapplika l-liġi Żvediża.

Deċiżjoni ta’ adozzjoni barranija valida fl-Iżvezja għandha l-istess effett legali bħal deċiżjoni ta’ adozzjoni Żvediża.

Il-mistoqsija tal-liġi applikabbli għall-manteniment tat-tfal hija rregolata mill-Protokoll tal-Aja tal-2007 dwar il-Liġi Applikabbli għal Obbligi ta' Manteniment. Ir-regola ġenerali hija li l-obbligi ta' manteniment huma rregolati mil-liġi tal-istat li l-wild huwa domiċiljat fih. Jekk il-wild ma jkunx kapaċi jikseb manteniment mill-parti li tkun obbligata li tipprovdih skont dik il-liġi, trid tiġi applikata l-liġi tal-pajjiż ta’ fejn tkun il-qorti. Jekk il-wild ma jkunx kapaċi jikseb manteniment mill-parti li tkun obbligata tipprovdih skont waħda minn dawk il-liġijiet, u ż-żewġ partijiet ikunu ċittadini tal-istess stat, trid tiġi applikata l-liġi ta' dak l-istat.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

Fir-rigward tal-kapaċità li persuna tiżżewweġ, ara l-punt 3.3 hawn fuq. Ir-regola ġenerali hija li żwieġ jitqies validu fir-rigward tal-forma jekk ikun validu fil-pajjiż fejn ikun sar; ara l-Artikolu 7 tal-Kapitolu 1 tal-Att (1904:26 p. 1) dwar ċerti Relazzjonijiet Legali Internazzjonali fir-rigward ta' Żwieġ u Tutela.

L-effetti legali taż-żwieġ jistgħu jinqasmu f’żewġ kategoriji ewlenin: dawk fil-qasam personali u dawk relatati mal-proprjetà tal-miżżewġin (ara l-punt 3.6 hawn taħt). L-effett legali prinċipali taż-żwieġ f'termini personali huwa li l-miżżewġin għandhom obbligu reċiproku li jmantnu lil xulxin. Fid-dritt internazzjonali privat Żvediż, kwistjonijiet relatati mal-intitolament tal-miżżewġin li jirtu, l-akkwiżizzjoni tagħhom tal-kunjom tal-konjuġi l-ieħor jew id-dover tagħhom li jmantnu l-konjuġi l-ieħor mhumiex meqjusin bħala effetti legali taż-żwieġ, u l-liġi applikabbli tiġi ddeterminata mir-regoli tal-għażla tal-liġi applikabbli li jirregolaw il-wirt, l-ismijiet personali eċċ.

Il-kwistjoni tal-liġi applikabbli għall-manteniment ta' konjuġi hija rregolata mill-Protokoll tal-Aja tal-2007 dwar il-Liġi Applikabbli għal Obbligi ta' Manteniment. Ir-regola ġenerali hija li l-obbligi ta' manteniment huma rregolati mil-liġi tal-istat fejn tkun domiċiljata l-parti bl-obbligu li tipprovdi l-manteniment. Jekk xi ħadd mill-miżżewġin joġġezzjona kontra l-applikazzjoni ta' dik il-liġi, u l-liġi ta' stat ieħor ikollha konnessjoni iktar mill-qrib għaż-żwieġ (speċjalment il-liġi tal-istat fejn kienu domiċiljati l-aħħar), trid tiġi applikata l-liġi ta' dak l-Istat l-ieħor.

Fir-rigward tad-divorzju, l-Artikolu 4(1) tal-Kapitolu 3 tal-Att (1904:26 p. 1) dwar ċerti Relazzjonijiet Legali Internazzjonali fir-rigward taż-Żwieġ u t-Tutela jipprevedi li l-qrati Żvediżi japplikaw l-liġi Żvediża. L-Artikolu 4(2) jagħmel eċċezzjoni jekk il-miżżewġin ikunu t-tnejn li huma ċittadini barranin u l-ebda wieħed minnhom ma kien domiċiljat l-Iżvezja għal mill-inqas sena.

Id-dritt sostantiv Żvediż ma jinkludix l-istituzzjonijiet legali tas-separazzjoni legali jew l-annullament taż-żwieġ. Ir-regoli li jirregolaw il-qsim tal-proprjetà wara separazzjoni legali huma stipulati fl-Artikolu 6 tal-Kapitolu 2 u l-Artikolu 13 tal-Kapitolu 3 tal-Att (2019:234) dwar ir-Relazzjonijiet ta’ Proprjetà bejn il-Miżżewġin jew il-Koabitanti f’Sitwazzjonijiet Internazzjonali.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Il-kwistjonijiet relatati mal-liġi applikabbli għar-reġimi tal-proprjetà matrimonjali huma rregolati mill-Kapitolu III tar-Regolament tal-Kunsill (UE) 2016/1103 tal-24 ta' Ġunju 2016 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta' deċiżjonijiet f'materji ta' reġimi ta' proprjetà matrimonjali. Hemm regoli simili għas-sħab reġistrati fil-Kapitolu III tar-Regolament tal-Kunsill (UE) 2016/1104 tal-24 ta' Ġunju 2016 li jimplimenta kooperazzjoni msaħħa fil-qasam tal-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta' deċiżjonijiet f'materji tal-konsegwenzi patrimonjali ta' sħubijiet reġistrati. Il-Kapitolu 2 tal-Att (2019:234) dwar ir-Relazzjonijiet ta’ Proprjetà bejn il-Konjuġi jew il-Koabitanti f’Sitwazzjonijiet Internazzjonali jistabbilixxi dispożizzjonijiet li jissupplimentaw ir-Regolamenti tal-Unjoni Ewropea (ara fost l-oħrajn l-Artikoli 4 u 5 tal-Kapitolu 2).

Hemm dispożizzjonijiet speċjali dwar il-liġi applikabbli għar-reġimi tal-proprjetà matrimonjali fil-kuntest Nordiku fil-Kapitolu 3 tal-Att (2019:234) dwar ir-Relazzjonijiet ta’ Proprjetà bejn il-Miżżewġin jew il-Koabitanti f’Sitwazzjonijiet Internazzjonali (ara fost l-oħrajn l-Artikoli 8–11 tal-Kapitolu 3).

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

Il-kwistjoni tal-għażla tal-liġi applikabbli għat-testmenti u s-suċċessjonijiet hija rregolata mir-Regolament (UE) Nru 650/2012 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-4 ta' Lulju 2012 dwar il-ġuriżdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-infurzar ta’ deċiżjonijiet u l-aċċettazzjoni u l-infurzar ta’ strumenti awtentiċi fil-qasam tas-suċċessjonijiet u dwar il-ħolqien ta’ Ċertifikat Ewropew tas-Suċċessjoni. Ir-regoli dwar l-għażla tal-liġi applikabbli f’dak ir-Regolament japplikaw irrispettivament minn jekk ir-rabta internazzjonali hijiex ma' Stat Membru jew ma’ kwalunkwe Stat ieħor.

Madankollu, hemm dispożizzjonijiet speċjali li jikkonċernaw il-validità ta’ testment fir-rigward tal-forma, skont l-Artikolu 3 tal-Kapitolu 2 tal-Att (2015: 417) dwar is-Suċċessjoni f'Sitwazzjonijiet Internazzjonali(lagen om arv i internationella situationer), li jittrasponi l-Konvenzjoni tal-Aja tal-1961 dwar il-Kunflitti tal-Liġijiet rigward l-Għamla tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji fil-liġi Żvediża. Testment irid jitqies validu jekk jissodisfa r-rekwiżiti relatati mal-forma tiegħu skont il-liġi tal-post fejn ikun għamlu t-testatur, jew skont il-liġi tal-post fejn it-testatur kien domiċiljat jew ċittadin meta sar it-testment jew meta miet. Dispożizzjoni li tirrigwarda l-proprjetà immobbli trid titqies li tkun valida fil-forma wkoll jekk il-forma tagħha tikkonforma mar-rekwiżiti tal-forma tagħha skont il-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà. L-istess regoli japplikaw għar-revoka tat-testmenti. Revoka trid titqies li tkun valida wkoll jekk tissodisfa r-rekwiżiti relatati mal-forma ta’ tali revoka skont kwalunkwe waħda mil-liġijiet li l-forma tat-testment kienet valida skontha.

3.8 Proprjetà reali

Fil-qasam tal-liġi tal-proprjetà hemm miktubin regoli dwar l-għażla tal-liġi applikabbli biss għal ċerti każijiet li jikkonċernaw bastimenti u inġenji tal-ajru, strumenti finanzjarji u oġġetti kulturali mneħħijin illegalment, u għal ċerti sitwazzjonijiet irregolati mill-Konvenzjoni Nordika dwar l-Insolvenza u r-Regolament dwar l-Insolvenza.

L-effetti fil-liġi tal-proprjetà ta' xiri jew self ipotekarju ta' proprjetà mobbli jew immobbli, pereżempju, iridu jiġu ddeterminati skont il-liġi tal-pajjiż fejn tinsab il-proprjetà fil-mument tax-xiri jew tas-self ipotekarju. Dik il-liġi tiddetermina n-natura ta' kwalunkwe dritt ta' proprjetà, il-mod kif kull dritt ta' proprjetà jibda u jintemm, kull rekwiżit formali li jista' japplika, u d-drittijiet li jiġu kkonferiti minn dritt ta' proprjetà partikolari kontra partijiet terzi.

Fir-rigward ta' drittijiet ta' garanzija barranin, il-ġurisprudenza stabbiliet li jekk fil-mument li nħoloq dritt ta' garanzija l-bejjiegħ kien jaf li l-proprjetà kellha tittieħed l-Iżvezja, (u d-dritt ta' garanzija ma kienx validu l-Iżvezja), il-bejjiegħ minflok kellu jikseb garanzija li kienet tissodisfa r-rekwiżiti tal-liġi Żvediża. Barra minn hekk, dritt tal-garanzija barrani ma għandux jingħata effett legali jekk jgħaddi ftit żmien minn meta l-proprjetà ttieħdet l-Iżvezja. F’każijiet bħal dawn, il-kreditur barrani ikun kellu ż-żmien biex jew jikseb garanzija ġdida jew jirkupra d-dejn.

3.9 Insolvenza

Ir-Regolament tal-2015 dwar l-Insolvenza jistabbilixxi r-regoli li jirregolaw il-liġi applikabbli fir-rigward ta’ Stati Membri oħrajn tal-Unjoni Ewropea (minbarra d-Danimarka).

Fir-rigward ta’ dawk il-pajjiżi Nordiċi li mhumiex soġġetti għar-Regolament tal-2015 dwar l-Insolvenza, hemm dispożizzjonijiet separati li jikkonċernaw il-liġi applikabbli li huma bbażati fuq il-Konvenzjoni Nordika tal-1933 dwar l-Insolvenza u li ġew trasposti fil-liġi Żvediża permezz ta’ leġiżlazzjoni promulgata fl-1981 (madankollu, id-dispożizzjonijiet tal-leġiżlazzjoni preċedenti li tmur lura għall-1934 japplikaw fir-rigward tal-Iżlanda). Ir-regola ġenerali tal-Konvenzjoni Nordika dwar l-Insolvenza hija li proċedura ta' insolvenza fi stat kontraenti (il-pajjiżi fejn isseħħ il-proċedura ta' insolvenza) trid tinkludi wkoll il-proprjetà tad-debitur li jinsab fi stat kontraenti ieħor. Bħala regola ġenerali, il-liġi tal-pajjiż fejn isseħħ il-proċedura ta’ insolvenza trid tiġi applikata għal kwistjonijiet li jikkonċernaw dik il-proprjetà, bħad-dritt tad-debitur li jikkontrolla l-proprjetà tiegħu u xi jrid jiġi inkluż fil-patrimonju insolventi.

Il-parti l-kbira tad-dritt internazzjonali Żvediż dwar l-insolvenza mhijiex stipulata fil-leġiżlazzjoni, għajr ir-regoli msemmijin hawn fuq. Is-suppożizzjoni fundamentali hija li tiġi applikata l-liġi tal-pajjiż fejn isseħħ il-proċedura tal-insolvenza (lex fori concursus). Dan ifisser, fost l-oħrajn, li għal insolvenza Żvediża, il-liġi Żvediża tapplika kemm għall-proċedura nnifisha kif ukoll għal kwalunkwe kwistjoni oħra relatata mal-liġi tal-insolvenza.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Illum il-ġurnata, ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet fl-Ingilterra u f’Wales li jittrattaw il-liġi applikabbli ġejjin prinċipalment minn Regolamenti tal-UE li japplikaw direttament. Fir-rigward ta’ materjali ċivili u kummerċjali, dawn huma: Ir-Regolament 593/2008 (Ruma I) dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali u r-Regolament 864/2007 (Ruma II) dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali. L-Att tal-1990 dwar il-Kuntratti (Liġi Applikabbli) (The Contracts (Applicable Law) Act 1990) (li implimenta l-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980) jibqa’ rilevanti fir-rigward ta’ kuntratti applikabbli qabel is-17 ta’ Diċembru 2009 (ir-Regolament Ruma I japplika għal kuntratti applikabbli f’dik id-data jew wara). L-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (Dispożizzjonijiet Mixxellanji) tal-1995 (Private International Law (Miscellaneous Provisions) Act 1995) huwa rilevanti biss b’rabta ma’ sitwazzjonijiet mhux koperti mir-Regolament Ruma II (ir-Regolament japplika għal każijiet li fihom id-dannu seħħ wara l-11 ta’ Jannar 2009). Ir-regoli tradizzjonali dwar id-dritt komuni jibqgħu applikabbli għad-delitt ta’ malafama u fir-rigward tal-liġi tas-suċċessjoni u tal-proprjetà.

F’materji tal-familja, huwa ġeneralment id-dritt komuni li hu s-sors tar-regoli dwar il-liġi applikabbli, b’xi eċċezzjonijiet. F’materji tal-familja, ġeneralment tiġi applikata l-liġi Ingliża, soġġetta għal eċċezzjonijiet limitati fid-dritt komuni (eż. fir-rigward tan-nullità taż-żwieġ) jew fl-istatut (eż. fir-rigward tal-manteniment skont l-Att tal-1920 dwar l-Ordnijiet ta’ Manteniment (Faċilitajiet għall-Eżekuzzjoni) (Maintenance Orders (Facilities for Enforcement) Act 1920) u l-Att tal-1972 dwar l-Ordnijiet ta’ Manteniment (Eżekuzzjoni Reċiproka) (Maintenance Orders (Reciprocal Enforcement) Act 1972)). F’materji ta’ responsabbiltà tal-ġenituri u ta’ protezzjoni tat-tfal koperti bir-Regolament tal-UE 2201/2003 u bil-Konvenzjoni tal-Aja tad-19 ta’ Ottubru 1996, huma r-Regolamenti (tal-Ingilterra u Wales u tal-Irlanda ta’ Fuq) tal-2012 dwar ir-Responsabbiltà tal-Ġenituri u l-Miżuri għall-Protezzjoni tat-Tfal (Obbligi Internazzjonali) (Parental Responsibility and Measures for the Protection of Children (International Obligations (England and Wales and Northern Ireland)) Regulations 2012), u l-Artikolu 15 tal-Konvenzjoni tal-1996 li fihom ir-regoli dwar il-liġi applikabbli rispettivament, jiġifieri li l-liġi Ingliża tapplika soġġetta għal eċċezzjonijiet limitati.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1961 dwar il-Konflitti tal-Liġijiet Relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji (Hague Convention on the Conflicts of Laws Relating to the Form of Testamentary Dispositions 1961).

Il-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 dwar il-Liġi Applikabbli għal Obbligi Kuntrattwali (Rome Convention 1980 on the Law Applicable to Contractual Obligations) (issostitwita bir-Regolament Ruma I fir-rigward ta’ kuntratti applikabbli fis-17 ta’ Diċembru 2009 jew wara).

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1 ta’ Lulju 1985 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Fondi Fiduċjarji u dwar ir-Rikonoxximent tagħhom (Hague Convention of 1 July 1985 on the Law Applicable to Trusts and on their Recognition).

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Ma nafux b’xi konvenzjoni bilaterali li fiha dispożizzjonijiet dwar l-għażla tal-liġi li r-Renju Unit huwa parti fiha.

Madankollu, ta’ min jinnota li, għalkemm il-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 u l-Konvenzjonijiet tal-Aja jippermettu li Stat japplika xi sistema oħra ta’ għażla tal-liġi għall-konflitti “interni” – bħal konflitti bejn il-liġijiet tal-Ingilterra u Wales u tal-Iskozja – ir-Renju Unit għażel li ma jagħmilx użu minn din il-faċilità. Għalhekk, il-Konvenzjoni ta’ Ruma (fir-rigward tal-kuntratti applikabbli qabel is-17 ta’ Diċembru 2009) u r-regoli tal-Konvenzjoni tal-Aja japplikaw għal konflitti bejn il-ġuriżdizzjonijiet differenti tar-Renju Unit kif ukoll f’konflitti internazzjonali.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-pożizzjoni ġenerali hija li r-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet jiġu applikati biss jekk tal-anqas waħda mill-partijiet tkun argumentat li dawn għandhom jiġu applikati. Jekk dan ma jkunx ġie argumentat, jew jekk ma jkunx hemm evidenza sodisfaċenti tal-kontenut tal-liġi barranija, l-imħallef normalment japplika l-liġi Ingliża għall-kwistjoni. Din ir-regola hija waħda relatata mal-evidenza u mal-proċedura, u għalhekk mhijiex affettwata mir-Regolamenti tal-UE.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Ir-Regolamenti tal-UE jeskludu l-applikazzjoni tad-duttrina ta’ rinviju f’każijiet irregolati bir-regoli tal-UE dwar l-għażla tal-liġi u din kienet ukoll il-fehma prevalenti skont l-Att tal-1995 dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (Dispożizzjonijiet Mixxellanji) (Private International Law (Miscellaneous Provisions) Act 1995) u l-Att tal-1990 dwar il-Liġi Applikabbli dwar il-Kuntratti (Contracts Applicable Law Act 1990). Għalhekk, jekk ir-regola Ingliża dwar l-għażla tal-liġi għal delitt ta’ negliġenza tindika l-liġi Franċiża, tiġi applikata l-liġi domestika Franċiża, anke jekk qorti Franċiża kienet tapplika l-liġi ta’ xi pajjiż ieħor. Ġustifikazzjoni minnhom imressqa għaċ-ċaħda tar-rinviju f’dawn l-isferi tidher li hija li jekk jiġi applikat ir-rinviju, tinħoloq problema fir-regoli kumplessi stabbiliti mill-istatuti.

Ir-rwol tar-rinviju fl-oqsma tal-liġi li jifdal issa huwa kemxejn limitat, u f’xi każijiet mhuwiex ċar għalkollox. Jista’ jingħad li r-rinviju japplika fil-każ ta’ art li tinsab barra l-pajjiż, li għaliha l-lex situs jiġi applikat bil-liġi Ingliża. F’każijiet bħal dawn, hemm xewqa prammatika li tiġi applikata l-istess liġi tal-qorti li l-proprjetà tinsab fil-ġuriżdizzjoni tagħha, sabiex tiżdied il-possibbiltà li kwalunkwe deċiżjoni Ingliża dwar il-proprjetà tkun effettiva. Il-bilanċ tad-deċiżjonijiet tal-Qorti tal-Prim’Istanza fir-rigward ta’ proprjetà mobbli tanġibbli li tinsab barra mill-pajjiż huwa li referenza għal-lex situs ma tinkludix ir-rinviju.

F’materji tal-familja, hemm xi ġurisprudenza limitata li d-duttrina tar-rinviju tista’ tapplika f’ċerti ċirkostanzi, iżda l-kwistjoni rari ħafna tinqala’ minħabba li f’materji tal-familja ġeneralment tiġi applikata l-liġi Ingliża.

Madankollu, ta’ min jinnota li f’ħafna każijiet il-prova tal-kontenut tar-regoli dwar l-għażla tal-liġi barranija tkun għalja u l-partijiet ta’ spiss jagħżlu li ma jargumentawx għall-applikazzjoni tagħhom (ara 2.1 aktar ’il fuq).

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Din il-problema hija indirizzata billi f’kull regola dwar l-għażla tal-liġi jiġi speċifikat iż-żmien rilevanti li fih jiġi identifikat il-fattur ta’ konnessjoni. Pereżempju, fil-każ ta’ trasferimenti ta’ beni mobbli, il-liġi applikabbli rilevanti hija dik applikabbli fil-post fejn ikunu jinsabu l-beni mobbli inkwistjoni fiż-żmien tat-trasferiment.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Skont ir-regoli tradizzjonali, il-qrati Ingliżi jistgħu jiċħdu li japplikaw liġi barranija li tmur kontra l-ordni pubbliku Ingliż. Madankollu, il-limitu huwa għoli ħafna: pereżempju, fejn tkun twassal għal riżultat “li jkun totalment aljen għar-rekwiżiti fundamentali tal-ġustizzja kif amministrata minn qorti Ingliża”. Il-kontenut tal-ordni pubbliku Ingliż huwa influwenzat mill-obbligi internazzjonali tar-Renju Unit, b’mod partikolari mill-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem; il-ksur tad-drittijiet tal-bniedem huwa eżempju wieħed magħruf sew tal-eċċezzjoni tal-ordni pubbliku, eżempju ieħor huwa fejn il-liġi tkun “ksur flagranti tar-regoli tad-dritt internazzjonali ta’ importanza fundamentali” (eż. l-invażjoni tal-Kuwajt mill-Iraq fl-1990).

Barra minn hekk, issa r-Regolamenti Ruma I u Ruma II it-tnejn li huma jipprovdu għall-applikazzjoni tar-regoli obbligatorji prevalenti tal-forum, irrispettivament mil-liġi li kieku tkun applikabbli għall-kuntratt. Dawk ir-regoli li jeżistu ġeneralment jinstabu fl-isferi tal-konsumatur u tal-impjieg jew fil-leġiżlazzjoni li tissupplimenta konvenzjoni internazzjonali.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Il-kontenut tal-liġi barranija jiġi pprovat daqslikieku kien fatt. Għalhekk, huma l-partijiet li jridu jipprovaw il-kontenut tal-liġi barranija; l-imħallfin ma jistgħux jinvestigaw il-kontenut tal-liġi barranija huma stess. Fil-każ ta’ konflitt bejn l-evidenza ppreżentata mill-partijiet, l-imħallef jista’ jivvaluta l-kredibbiltà tal-esperti u jista’ jikkunsidra l-evidenza primarja (eż. statuti u kawżi barranin), speċjalment fejn ikunu miktuba bl-Ingliż u japplikaw kunċetti li mħallef Ingliż ikun midħla tagħhom.

Il-kontenut tal-liġi barranija normalment jiġi pprovat minn evidenza ta’ perit. Mhuwiex biżżejjed li jiġi ppreżentat it-test ta’ statut, ta’ kawża jew ta’ awtorità barranin quddiem il-qorti. Evidenza ta’ perit dwar il-liġi barranija tista’ tingħata minn kwalunkwe persuna “kkwalifikata b’mod xieraq sabiex tagħmel hekk bis-saħħa tal-għarfien jew tal-esperjenza tagħha,” irrispettivament minn jekk din tkunx intitolata li taġixxi bħala prattikant legali fil-ġuriżdizzjoni rilevanti. Madankollu, normalment l-esperti jkunu akkademiċi jew prattikanti fil-ġuriżdizzjoni inkwistjoni. Jekk il-kontenut tal-liġi barranija jkun ġie ddeterminat f’kawża Ingliża preċedenti, din il-kawża tista’ tiġi ċċitata bħala evidenza tal-kontenut tal-liġi barranija, u l-kontenut tal-liġi barranija jiġi preżunt li jkun l-istess kif iddeterminat f’dik il-kawża sakemm ma jiġix ipprovat mod ieħor.

L-oneru tal-provi jaqa’ fuq il-parti li tibbaża fuq il-liġi barranija. Jekk il-liġi barranija ma tiġix ipprovata b’mod sodisfaċenti, ir-regola ġenerali hija li tiġi applikata l-liġi Ingliża. Madankollu, f’kawżi fejn ma jkun hemm l-ebda raġuni għaliex wieħed jaħseb li l-liġi barranija b’xi mod tixbah il-liġi Ingliża (eż. statut tat-taxxa minn ġuriżdizzjoni Ewropea oħra), il-kawża tista’ tiġi miċħuda.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Fil-kawżi kollha li jikkonċernaw obbligi kuntrattwali u li jinvolvu għażla tal-liġi, ir-Regolament Ruma I japplika direttament. Ir-regoli dwar l-għażla tal-liġi fir-Regolament Ruma jistgħu japplikaw ukoll għal kawżi li l-liġi domestika Ingliża ma tirrikonoxxix bħala kuntrattwali (eż. meta l-ftehim ma jkunx sostnut minn korrispettiv eż. kuntratti ta’ rigal).

Il-materji tal-proċedura huma ddeterminati mil-lex fori. Għalhekk, il-valutazzjoni tal-livell tad-danni (iżda mhux il-kategoriji tad-danni) u l-mezzi ta’ prova huma rregolati bil-liġi tal-forum. Il-perjodi ta’ preskrizzjoni huma sostantivi u, għalhekk, fil-każ ta’ obbligi kuntrattwali, dawn jiġu ddeterminati mil-liġi applikabbli skont ir-Regolament. Ir-regoli sostantivi primarji huma kif ġej.

F’każijiet li fihom il-partijiet ikunu għamlu għażla espliċita tal-liġi, jew waħda li tista’ tintwera b’ċertezza raġonevoli, tapplika din il-liġi. X’aktarx li għażla tintwera b’ċertezza raġonevoli meta l-kuntratt ikun f’forma standard li tkun magħrufa li tkun irregolata b’liġi partikolari (eż. polza tal-assigurazzjoni marittima ta’ Lloyd’s), jew fid-dawl ta’ negozjati preċedenti bejn il-partijiet. Meta jkun hemm ftehim dwar l-għażla tal-qorti, dan ta’ spiss ikun biżżejjed sabiex jiġi inferit li l-intenzjoni kienet li tintgħażel il-liġi ta’ dik il-qorti, iżda dan mhux dejjem ikun il-każ. Fil-każ ta’ ftehim ta’ arbitraġġ, jekk il-kriterji tal-għażla għall-arbitri jkunu speċifikati, dan jippermetti li ssir inferenza b’mod aktar faċli ta’ għażla tal-liġi, iżda jekk l-arbitri jiġu identifikati b’riferiment għal xi korp internazzjonali, ikun ferm anqas probabbli li l-għażla tkun intweriet b’ċertezza raġonevoli.

Il-libertà tal-għażla hija ċirkoskritta f’diversi aspetti. L-ewwel nett, fil-kuntratti konklużi minn konsumaturi u fil-kuntratti tal-impjieg, l-għażla tal-liġi ma tistax iċċaħħad lill-konsumatur jew lill-impjegat mill-protezzjoni tar-regoli obbligatorji li jeżistu skont il-liġi li, kieku ma kienx hemm għażla espliċita tal-liġi, kienet tkun tapplika għall-każ. It-tieni, meta l-elementi kollha tas-sitwazzjoni jkunu marbuta ma’ pajjiż wieħed, għażla ta’ liġi differenti ma tistax iċċaħħad ir-regoli obbligatorji ta’ dak il-pajjiż mill-effett. Hemm ukoll regoli protettivi għall-konsumaturi fir-rigward tal-kuntratti ta’ assigurazzjoni. Jista’ jiġi nnotat ukoll li meta jkun hemm nuqqas ta’ qbil fir-rigward tal-effettività tal-għażla – pereżempju, allegazzjoni ta’ sfurzar – il-kwistjoni dwar jekk din l-għażla kinitx effettiva tiġi ddeterminata mil-liġi applikabbli putattiva (jiġifieri l-liġi li tkun tirregola l-kuntratt li kieku l-għażla tkun valida), sakemm dan ma jkunx “irraġonevoli” (f’liema każ tista’ tiġi applikata l-liġi tar-residenza abitwali tal-parti li tiddikjara li ma tkunx tat il-kunsens tagħha).

F’każijiet li fihom ma jkun hemm l-ebda għażla espressa tal-liġi, jew waħda li tista’ tintwera b’ċertezza raġonevoli, ir-Regolament Ruma I jipprevedi regoli speċifiċi skont it-tip ta’ kuntratt, iżda meta dawn ir-regoli ma jkunux konklussivi, il-liġi ġeneralment tkun il-liġi tar-residenza abitwali tal-eżekutur karatteristiku. L-eżekutur karatteristiku mhux dejjem ikun identifikabbli faċilment, iżda normalment ikun il-parti li ma tkunx qed tipprovdi ħlas għall-oġġett jew għas-servizz (eż. l-eżekutur karatteristiku jkun il-bejjiegħ ta’ prodott, is-sellief fi tranżazzjoni bankarja, il-garanti f’kuntratt ta’ garanzija). Din is-suppożizzjoni tista’ tiġi kkonfutata favur pajjiż li l-kuntratt ikollu rabta aktar mill-qrib miegħu.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Fir-rigward ta’ obbligi mhux kuntrattwali, fil-biċċa l-kbira tal-każijiet japplika r-Regolament Ruma II. L-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (Dispożizzjonijiet Mixxellanji) tal-1995 (Private International Law (Miscellaneous Provisions) Act 1995) japplika biss għal kwistjonijiet relatati ma’ delitti li ma jaqgħux taħt ir-Regolament, u l-malafama tibqa’ rregolata bid-dritt komuni (ara aktar ’l isfel). Il-perjodi ta’ preskrizzjoni huma ddeterminati mil-liġi applikabbli wkoll.

Skont ir-Regolament Ruma II, ir-regola ġenerali hija li tiġi applikata l-liġi tal-post fejn iseħħ id-dannu. Regoli speċjali jiddeterminaw il-liġi applikabbli għal ċerti tipi ta’ obbligi mhux kuntrattwali, inklużi r-responsabbiltà għall-prodotti, il-kompetizzjoni inġusta, delitti ambjentali u delitti relatati mad-drittijiet ta’ proprjetà intellettwali. Ir-Regolament jippermetti wkoll li l-partijiet jagħżlu l-liġi applikabbli f’ċerti ċirkostanzi, iżda din id-dispożizzjoni ma tistax tintuża sabiex jiġu evitati regoli obbligatorji tad-dritt tal-UE jew tad-dritt domestiku. Għandu jiġi nnotat li l-valutazzjoni tad-danni hija materja għal-liġi applikabbli.

Kif ġie nnotat aktar ’il fuq, il-malafama (li tinkludi inġurja tat-titolu, inġurja tal-oġġetti, falsità malizzjuża u kwalunkwe dikjarazzjoni tal-liġi barranija “li tikkorrispondi għal talba [bħal din] jew fin-natura tagħha”) tibqa’ rregolata bid-dritt komuni. F’każijiet bħal dawn, tapplika r-“regola dwar it-teħid ta’ azzjoni doppja”: tista’ tittieħed azzjoni kontra delitt fl-Ingilterra u f’Wales biss jekk tkun tista’ tittieħed azzjoni ċivili skont il-liġi barranija tal-ġuriżdizzjoni li l-att seħħ fiha (normalment il-pubblikazzjoni) u jekk, li kieku l-att seħħ fl-Ingilterra u f’Wales, tkun tista’ tittieħed azzjoni ċivili kontrih skont il-liġi Ingliża. Din ir-regola nżammet wara pressjoni minn organizzazzjonijiet tal-midja li beżgħu mill-applikazzjoni ta’ liġijiet barranin oppressivi. Madankollu, din ir-regola hija soġġetta għal eċċezzjoni: meta pajjiż ieħor ikollu relazzjoni aktar sinifikanti mal-okkorrenza u mal-partijiet, minflok tkun tapplika l-liġi ta’ dik il-ġuriżdizzjoni. Ta’ min jinnota li dan il-qasam huwa partikolarment inċert.

Fir-rigward tal-amministrazzjoni tal-fondi fiduċjarji, il-liġi applikabbli hija rregolata bl-Att tal-1987 dwar ir-Rikonoxximent tal-Fondi Fiduċjarji (Recognition of Trusts Act 1987) li jimplimenta l-Konvenzjoni tal-Aja dwar il-liġi applikabbli għall-fondi fiduċjarji (Hague Convention on the law applicable to trusts). Dan jipprevedi li l-liġi applikabbli tkun dik magħżula mis-settlor, jew, fin-nuqqas ta’ tali għażla, mil-liġi li l-fond fiduċjarju jkun marbut l-aktar mill-qrib magħha. Din il-liġi tiddetermina l-validità tal-fond fiduċjarju, il-kostruzzjoni tiegħu, l-effetti u l-amministrazzjoni tal-fond fiduċjarju.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Fit-twelid, id-domiċilju ta’ persuna (id-domiċilju ta’ oriġini) ikun l-istess bħal dak tal-missier tat-tfal fil-mument tat-twelid tat-tfal, jekk it-tfal ikunu leġittimi. Jekk it-tfal ikunu illeġittimi, jew il-missier ikun mejjet fil-mument tat-twelid, id-domiċilju tat-tfal ikun l-istess bħal dak ta’ omm it-tfal. Din ir-regola tibqa’ tapplika sakemm it-tfal jagħlqu 16-il sena (jiġifieri d-domiċilju tat-tfal jinbidel ma’ dak tal-missier jew tal-omm rispettivament).

Għall-persuni li għandhom aktar minn 16-il sena, id-domiċilju ta’ oriġini jibqa’ japplika sakemm ma jadottawx domiċilju tal-għażla. Sabiex jadottaw domiċilju tal-għażla, huma jridu fil-fatt jirrisjedu fil-ġuriżdizzjoni rilevanti u jkollhom l-intenzjoni li jirrisjedu hemmhekk b’mod indefinit jew permanenti. Jekk xi wieħed minn dawn l-elementi ma jibqax jeżisti, id-domiċilju tal-għażla ma jibqax japplika u jkun japplika d-domiċilju ta’ oriġini.

Id-domiċilju ta’ mara miżżewġa ma għadux iddeterminat b’referenza għal dak ta’ żewġha: huwa jiġi vvalutat b’mod indipendenti.

Il-kapaċità li jitwettqu obbligi partikolari (eż. li persuna tidħol f’kuntratt, li tagħmel testment, li tiżżewweġ) tiġi ddeterminata minn regoli speċifiċi għal dak il-qasam, u dawn jiġu diskussi fit-taqsimiet rilevanti.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

Ir-responsabbiltà tal-ġenituri u l-kwistjonijiet ta’ protezzjoni tat-tfal ġeneralment jiġu ddeterminati mil-liġi Ingliża, soġġetti għal eċċezzjonijiet limitati bħal dawk (diskussi aktar ’il fuq) applikabbli għall-materji tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-1996 u għal dawk il-materji li jaqgħu taħt ir-Regolament Brussell IIa. Ġeneralment, anki l-materji ta’ leġittimità u ta’ adozzjoni jiġu ddeterminati bil-liġi Ingliża, soġġetti għal ċerti eċċezzjonijiet.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

Il-validità formali ta’ żwieġ ġeneralment tkun irregolata bil-liġi tal-post fejn jiġi ċċelebrat iż-żwieġ, soġġetta għal ċerti eċċezzjonijiet.

Il-kapaċità tal-persuni li jiżżewġu ġeneralment tiġi ddeterminata mid-domiċilju tal-persuna rilevanti fiż-żmien li jippreċedi immedjatament iż-żwieġ. Din il-liġi tirregola kwistjonijiet bħal jekk il-partijiet tawx il-kunsens, ir-rekwiżiti tal-età u liema persuni fil-familja estiża ta’ persuna ma tkunx tista’ tiżżewweġ. Fil-każ speċjali tal-età, l-ebda żwieġ ma jkun validu jekk xi wieħed mill-parteċipanti ikollu anqas minn 16-il sena f’dak iż-żmien, jekk ikun domiċiljat fl-Ingilterra u f’Wales.

F’materji ta’ divorzju jew ta’ separazzjoni, ġeneralment tiġi applikata l-liġi Ingliża, soġġetta għal eċċezzjonijiet limitati.

Fir-rigward tal-obbligi ta’ manteniment, ġeneralment tkun tapplika l-liġi Ingliża, soġġetta għal ċerti eċċezzjonijiet.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Is-“sistema li tirregola l-beni tal-miżżewġin” mhijiex kunċett ġeneralment magħruf fid-dritt komuni. F’materji ta’ pensjoni tal-manteniment dwar divorzju, separazzjoni jew nullità jew f’materji ta’ manteniment, il-qrati Ingliżi ġeneralment japplikaw il-liġi Ingliża, soġġetti għal eċċezzjonijiet limitati.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

F’każijiet ta’ suċċessjoni ab intestato (jiġifieri fejn ma jkunx hemm testment), il-liġi tad-domiċilju tat-testatur fiż-żmien tal-mewt tapplika għas-suċċessjoni għall-proprjetà mobbli; il-liġi tal-ġuriżdizzjoni ta’ fejn tinsab il-proprjetà (lex situs) tapplika għas-suċċessjoni għall-proprjetà immobbli.

F’kawżi li jinvolvu testmenti (suċċessjoni testamentarja), il-kapaċità tat-testatur li jagħmel testment ta’ proprjetà mobbli tiġi ddeterminata mil-liġi tad-domiċilju tat-testaturi fid-data tat-testment. Legatarju jkollu l-kapaċità li jirċievi beni mobbli jekk ikollu l-kapaċità skont il-liġi tad-domiċilju tiegħu jew skont il-liġi tad-domiċilju tat-testatur. Ma hemm l-ebda awtorità speċifika dwar il-pożizzjoni rigward il-proprjetà immobbli, iżda l-lex situs ikun l-aktar eżitu probabbli, u probabbilment jiddetermina wkoll il-kapaċità ta’ legatarju li jieħu legat ta’ proprjetà immobbli.

Skont l-Att tal-1963 dwar it-Testmenti (Wills Act 1963), u meta t-testatur ikun miet fl-1 ta’ Jannar 1964 jew wara, testment ikun validu b’mod formali (eż. numru korrett ta’ xhieda) jekk ikun konformi ma’ xi waħda mil-liġijiet li ġejjin: il-liġi tal-post fejn ġie eżegwit it-testment (jiġifieri normalment fejn jiġi ffirmat u attestat) fil-mument li fih ġie eżegwit; il-liġi tad-domiċilju, ir-residenza abitwali jew in-nazzjonalità tat-testatur fil-mument meta ġie eżegwit it-testment; il-liġi tad-domiċilju, ir-residenza abitwali jew in-nazzjonalità tat-testatur fil-mument tal-mewt. Testment ikun validu formalment ukoll sabiex jgħaddi proprjetà immobbli jekk ikun konformi mal-liġi interna tal-ġuriżdizzjoni ta’ fejn tkun tinsab il-proprjetà (b’hekk tiġi eskluża l-applikazzjoni tar-rinviju minkejja li dan jikkonċerna beni immobbli).

Testment tal-proprjetà mobbli jkun materjalment validu (eż. limitazzjonijiet fuq l-ammont li wieħed jista’ jħalli b’testment) jekk ikun konformi mal-liġi tad-domiċilju tat-testatur fil-ħin tal-mewt; testment ta’ proprjetà immobbli jkun materjalment validu jekk jikkonforma mal-liġi tal-ġuriżdizzjoni ta’ fejn tinsab il-proprjetà, jiġifieri tkun xi tkun is-sistema tal-liġi domestika tapplika l-lex situs.

Testment jiġi interpretat skont il-liġi maħsuba mit-testatur, li hija preżunta bħala l-liġi tad-domiċilju tiegħu fid-data tat-testment. Din il-preżunzjoni hija regola prima facie li tista’ tiġi spostata minn evidenza li t-testatur ikkontempla b’mod ċar u kellu l-ħsieb li t-testment tiegħu għandu jkun mifhum skont sistema oħra tal-liġi. Fir-rigward tal-proprjetà immobbli, jista’ jkun hemm limitazzjoni addizzjonali, li skont din jekk l-interess li jirriżulta minn din il-kostruzzjoni ma jkunx permess jew ma jkunx rikonoxxut mil-lex situs, tipprevali l-liġi msemmija l-aħħar.

Il-validità ta’ allegata revoka ta’ testment tiġi ddeterminata skont il-liġi tad-domiċilju tat-testatur fiż-żmien tal-allegata revoka (ta’ min jinnota li skont il-liġi domestika Ingliża, jekk din tkun tapplika, żwieġ jirrevoka testment sakemm ma jintweriex li t-testment ikun sar espliċitament fil-kontemplazzjoni taż-żwieġ). Madankollu, meta jkun allegat li r-revoka nkisbet b’testment sussegwenti (bil-kuntrarju ta’, pereżempju, it-tħassir tat-testment), jekk dan it-tieni testment jirrevokax dak preċedenti jiġi ddeterminat mil-liġijiet applikabbli għall-validità formali tat-tieni testment. Jekk ma jkunx ċar jekk it-tieni testment jirrevokax dak preċedenti, il-kwistjoni tal-kostruzzjoni tiġi ddeterminata mil-liġi intiża mit-testatur, li tkun preżunta li hija l-liġi tad-domiċilju tiegħu fid-data tat-tieni testment.

3.8 Proprjetà reali

Il-każijiet tal-proprjetà jinqasmu fi proprjetà mobbli u immobbli; il-kwistjoni ta’ jekk proprjetà tkunx mobbli jew immobbli taqa’ taħt il-liġi tal-post fejn tkun tinsab il-proprjetà.

Fil-każ ta’ proprjetà immobbli, il-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-post li l-proprjetà tinsab fih, u jkun japplika r-rinviju. Dan japplika għall-mistoqsijiet kollha dwar it-tranżazzjoni, inklużi l-kapaċità, il-formalitajiet u l-validità materjali. Ta’ min jinnota li ovvjament hemm distinzjoni bejn it-trasferiment ta’ art jew ta’ beni immobbli oħra, u l-kuntratt li jirregola d-drittijiet u l-obbligazzjonijiet tal-partijiet għal dak it-trasferiment – dan tal-aħħar huwa rregolat b’regoli distinti dwar il-liġi applikabbli (b’mod partikolari, skont ir-Regolament Ruma I).

Fil-każ ta’ kwistjonijiet proprjetarji (ta’ min jinnota, għall-kuntrarju ta’ dawk kuntrattwali) dwar it-trasferiment ta’ proprjetà mobbli tanġibbli, b’mod ġenerali l-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-post li il-proprjetà kienet tinsab fih fiż-żmien li seħħ l-avveniment li allegatament affettwa t-titolu għaliha. Mhuwiex ċar jekk ir-rinviju japplikax f’din is-sitwazzjoni u l-effett globali tad-deċiżjonijiet tal-Prim’Istanza tal-qrati Ingliżi jissuġġerixxi li mhuwiex il-każ. Titolu għall-proprjetà tanġibbli miksuba skont din ir-regola ġenerali jkun rikonoxxut bħala validu fl-Ingilterra jekk il-proprjetà mobbli mbagħad titneħħa mill-pajjiż fejn kienet tinstab fil-mument tal-akkwist tat-titolu, sakemm dak it-titolu ma jiġix spostat minn titolu ġdid miksub f’konformità mal-liġi tal-pajjiż fejn tkun ittieħdet il-proprjetà. Eċċezzjoni partikolari għar-regola ġenerali dwar proprjetà mobbli tanġibbli hija relatata ma’ meta l-proprjetà tanġibbli tkun fi tranżitu u s-situs tagħha ma jkunx magħruf mill-partijiet, jew ikun temporanju; trasferiment li jkun validu skont il-liġi applikabbli tat-trasferiment ikun effettiv fl-Ingilterra.

Fil-każ taċ-ċessjoni ta’ proprjetà mobbli intanġibbli, meta r-relazzjoni bejn iċ-ċedent u ċ-ċessjonarju tkun kuntrattwali (bħal fil-każ tal-biċċa l-kbira tad-djun) u l-kwistjoni tkun relatata biss mal-validità u mal-effett taċ-ċessjoni nnifisha, japplika r-Regolament Ruma I.

Ta’ min jinnota li diffiċli jinġabru fil-qosor ir-regoli dwar l-għażla tal-liġi fuq iċ-ċessjoni u t-trasferiment ta’ proprjetà intanġibbli u l-ebda regola unika dwar l-għażla tal-liġi ma tkoprihom, l-aktar minħabba li l-kategorija ta’ intanġibbli tkopri firxa wiesgħa ħafna ta’ drittijiet, li mhux ilkoll huma kuntrattwali fl-oriġini tagħhom. Huwa ssuġġerit li għandu jintalab parir ta’ speċjalist fil-każ ta’ proprjetà mobbli intanġibbli.

3.9 Insolvenza

Ir-Renju Unit huwa parti fir-Regolament tal-Kunsill 1346/2000 dwar proċedimenti ta’ falliment, li jistabbilixxi r-regoli rilevanti fil-proċedimenti li jinvolvu l-iżvestiment sħiħ jew parzjali tad-debitur u l-ħatra ta’ likwidatur meta l-interessi ewlenin tad-debitur ikunu fi Stat Membru tal-UE (minbarra d-Danimarka). Jekk il-qrati Ingliżi jkollhom ġuriżdizzjoni (li jkun il-każ jekk l-interessi ewlenin tad-debitur ikunu jinsabu fl-Ingilterra u f’Wales, preżunta bħala l-post tal-uffiċċju reġistrat), tiġi applikata l-liġi tal-Ingilterra.

Fil-każijiet li jaqgħu barra mir-Regolament 1346/2000, il-liġi Ingliża tiġi applikata meta l-qrati Ingliżi jkollhom ġuriżdizzjoni (li jkun il-każ jekk il-kumpanija tkun irreġistrata fl-Ingilterra u f’Wales, jew jekk ikun hemm persuni fl-Ingilterra u f’Wales li jibbenefikaw mill-istralċ u ma jkun hemm l-ebda raġuni tajba sabiex jiċħdu l-ġuriżdizzjoni). Ħelsien mid-djun Ingliż huwa validu, irrispettivament mil-liġi li tirregola d-dejn.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet fl-Irlanda ta’ Fuq rigward il-liġi applikabbli huma prinċipalment derivati minn Regolamenti direttament applikabbli tal-UE. Fir-rigward ta’ kwistjonijiet ċivili u kummerċjali dawn huma:

• Ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta’ Ġunju 2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (Ruma I); u

• Ir-Regolament (KE) Nru 864/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-11 ta’ Lulju 2007 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (Ruma II).

L-Att tal-1990 dwar il-Kuntratti (il-Liġi Applikabbli) (Contracts (Applicable Law) Act 1990) (li implimenta l-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980) jibqa’ rilevanti fil-każ ta’ kuntratti li saru qabel is-17 ta’ Diċembru 2009 (ir-Regolament Ruma I japplika għal kuntratti li saru f'dik id-data jew warajha).

L-Att tal-1995 dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (Dispożizzjonijiet Mixxellanji) (Private International Law (Miscellaneous Provisions) Act 1995) huwa rilevanti biss fil-każ ta’ sitwazzjonijiet li mhumiex koperti mir-Regolament Ruma II (ir-Regolament japplika għal każijiet fejn id-dannu jkun seħħ wara l-11 ta’ Jannar 2009).

Ir-regoli tradizzjonali tal-common law jibqgħu applikabbli għad-delitt ta’ malafama u fir-rigward tal-liġi tas-suċċessjoni u tal-proprjetà.

F’materji tal-familja, hija ġeneralment il-common law li hija s-sors tar-regoli dwar il-liġi applikabbli, b’xi eċċezzjonijiet. F’materji tal-familja, ġeneralment tiġi applikata l-liġi tal-Irlanda ta’ Fuq, soġġetta għal eċċezzjonijiet limitati fil-common law (eż. fir-rigward tan-nullità taż-żwieġ) jew fl-istatut (eż. fir-rigward tal-manteniment skont l-Att tal-1920 dwar l-Ordnijiet ta’ Manteniment (Faċilitajiet għall-Eżekuzzjoni) (Maintenance Orders (Facilities for Enforcement) Act 1920) u l-Att tal-1972 dwar l-Ordnijiet ta’ Manteniment (Eżekuzzjoni Reċiproka) (Maintenance Orders (Reciprocal Enforcement) Act 1972)). F’materji ta’ responsabbiltà tal-ġenituri u ta’ protezzjoni tat-tfal koperti bir-Regolament tal-UE 2201/2003 u bil-Konvenzjoni tal-Aja tad-19 ta’ Ottubru 1996, huma r-Regolamenti (tal-Ingilterra u Wales u tal-Irlanda ta’ Fuq) tal-2010 dwar ir-Responsabbiltà tal-Ġenituri u l-Miżuri għall-Protezzjoni tat-Tfal (Obbligi Internazzjonali) (Parental Responsibility and Measures for the Protection of Children (International Obligations (England and Wales and Northern Ireland)) Regulations 2012), u l-Artikolu 15 tal-Konvenzjoni tal-1996 li fihom ir-regoli dwar il-liġi applikabbli rispettivament, jiġifieri li l-liġi tal-Irlanda ta’ Fuq tapplika soġġetta għal eċċezzjonijiet limitati.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1961 dwar il-Konflitti tal-Liġijiet Relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji (Hague Convention on the Conflicts of Laws Relating to the Form of Testamentary Dispositions 1961).

• Il-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi Kuntrattwali (Rome Convention 1980 on the Law Applicable to Contractual Obligations) (kif imsemmi hawn fuq, ir-Regolament Ruma I japplika għal kuntratti ffirmati fis-17 ta’ Diċembru 2009 jew wara)

• Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1985 dwar il-Liġi Applikabbli għat-Trusts u dwar ir-Rikonoxximent tagħhom (Hague Convention of 1 July 1985 on the Law Applicable to Trusts and on their Recognition)

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Ma nafu b’ebda Konvenzjoni bilaterali li fiha dispożizzjonijiet dwar l-għażla tal-liġi applikabbli li għaliha r-Renju Unit huwa parti.

Ta’ min jinnota li, għalkemm il-Konvenzjonijiet elenkati fil-punt 1.2 hawn fuq jippermettu li Stat japplika xi reġim ieħor dwar l-għażla tal-liġi applikabbli għall-“unitajiet territorjali” tiegħu, ir-Renju Unit għażel li ma jagħmilx dan. Għaldaqstant, il-Konvenzjonijiet elenkati fil-punt 1.2 japplikaw għal konflitti bejn il-ġurisdizzjonijiet kostitwenti tar-Renju Unit, kif ukoll għal konflitti internazzjonali u l-Irlanda ta’ Fuq hija meqjusa bħala ġurisdizzjoni barranija mill-Ingilterra, minn Wales u mill-Iskozja.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Normalment ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet jiġu applikati biss jekk mill-inqas waħda mill-partijiet tkun argumentat favur l-applikazzjoni tagħhom. Jekk dan ma jkunx ġie argumentat, jew jekk ma jkunx hemm evidenza sodisfaċenti tal-kontenut tal-liġi barranija, normalment l-imħallef japplika l-liġi tal-Irlanda ta’ Fuq għall-kwistjoni. Din ir-regola hija waħda relatata mal-evidenza u mal-proċedura, u għalhekk mhijiex affettwata mir-Regolamenti tal-UE.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Ir-Regolamenti tal-UE jeskludu l-applikazzjoni tad-duttrina ta’ renvoi f’każijiet irregolati bir-regoli tal-UE dwar l-għażla tal-liġi u din kienet ukoll il-fehma prevalenti skont l-Att tal-1995 dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (Dispożizzjonijiet Mixxelanji) (Private International Law (Miscellaneous Provisions) Act 1995) u l-Att tal-1990 dwar il-Liġi Applikabbli dwar il-Kuntratti (Contracts Applicable Law Act 1990). Għalhekk, jekk ir-regola dwar l-għażla tal-liġi fl-Irlanda ta’ Fuq tindika, pereżempju, il-liġi Franċiża, tiġi applikata l-liġi domestika Franċiża, anke jekk qorti Franċiża kienet tapplika l-liġi ta’ xi pajjiż ieħor. Ġustifikazzjoni minnhom imressqa għaċ-ċaħda tar-renvoi f’dawn l-isferi tidher li hija li jekk jiġi applikat ir-renvoi, tinħoloq problema fir-regoli kumplessi stabbiliti mill-istatuti.

Ir-rwol tar-renvoi fl-oqsma tal-liġi li jifdal issa huwa kemxejn limitat, u f’xi każijiet mhuwiex ċar għalkollox. Jista’ jingħad li r-renvoi japplika fil-każ ta’ art li tinsab barra mill-pajjiż, li għaliha l-lex situs jiġi applikat bil-liġi tal-Irlanda ta’ Fuq. F’każijiet bħal dawn, hemm xewqa pragmatika li tiġi applikata l-istess liġi tal-qorti li fil-ġurisdizzjoni tagħha tinsab il-proprjetà, sabiex tiżdied il-possibbiltà li kwalunkwe deċiżjoni dwar il-proprjetà tkun effettiva. Il-bilanċ tad-deċiżjonijiet tal-Qorti tal-Prim’Istanza fir-rigward ta’ proprjetà mobbli tanġibbli li tinsab barra mill-pajjiż huwa li referenza għal-lex situs ma tinkludix ir-renvoi. Madankollu, ta’ min jinnota li f’ħafna każijiet il-prova tal-kontenut tar-regoli dwar l-għażla tal-liġi barranija tkun għalja u l-partijiet ta’ spiss jagħżlu li ma jargumentawx għall-applikazzjoni tagħhom (ara 2.1 aktar ’il fuq).

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Din il-problema hija indirizzata billi f’kull regola dwar l-għażla tal-liġi jiġi speċifikat iż-żmien rilevanti li fih jiġi identifikat il-fattur ta’ konnessjoni. Pereżempju, fil-każ ta’ trasferimenti ta’ beni mobbli, il-liġi applikabbli rilevanti hija dik applikabbli fil-post fejn ikun il-ben mobbli inkwistjoni fil-ħin tat-trasferiment.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Skont ir-regoli tradizzjonali, il-qrati fl-Irlanda ta’ Fuq jistgħu jirrifjutaw li japplikaw il-liġi ta’ kwalunkwe pajjiż jew territorju li tmur kontra l-ordni pubbliku. L-ordni pubbliku huwa influwenzat mill-obbligi internazzjonali tar-Renju Unit, b’mod partikolari l-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem.

Barra minn hekk, kemm ir-Regolament Ruma 1 kif ukoll Ruma II issa jipprevedu l-applikazzjoni tar-regoli obbligatorji prevalenti tal-forum irrispettivament mil-liġi li kieku tkun applikabbli għall-kuntratt. Ġeneralment wieħed isib tali regoli fl-isferi tal-konsumatur u tal-impjiegi jew f’leġiżlazzjoni li tissupplimenta Konvenzjoni internazzjonali.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Il-kontenut tal-liġi ta’ kwalunkwe pajjiż jew territorju barra mill-Irlanda ta’ Fuq jiġi ppruvat mill-partijiet daqslikieku kien fatt. Madankollu, huwa l-imħallef li jiddetermina l-effett tal-evidenza li tingħata fir-rigward ta’ dik il-liġi.

Fi proċedimenti quddiem qorti fl-Irlanda ta’ Fuq persuna li hija kkwalifikata biżżejjed abbażi tal-għarfien jew tal-esperjenza tagħha hija kompetenti biex tagħti xhieda esperta dwar il-liġi ta’ kwalunkwe pajjiż jew territorju barra mill-Irlanda ta’ Fuq, irrispettivament minn jekk tkunx aġixxiet, jew hijiex intitolata taġixxi, bħala prattikant legali f’dak il-pajjiż jew territorju.

F’ċerti ċirkostanzi qorti fl-Irlanda ta’ Fuq tista’ tieħu inkunsiderazzjoni deċiżjoni jew konstatazzjoni preċedenti ta’ qorti Ingliża fir-rigward tal-liġi ta’ kwalunkwe pajjiż jew territorju barra mill-Irlanda ta’ Fuq. Il-partijiet l-oħra kollha jew l-avukati (solicitors) tagħhom iridu jiġu nnotifikati permezz ta’ avviż bil-miktub li parti minnhom biħsieba tinvoka deċiżjoni preċedenti.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Fil-kawżi kollha li jikkonċernaw obbligi kuntrattwali u li jinvolvu għażla tal-liġi, ir-Regolament Ruma I huwa direttament applikabbli. Ir-regoli dwar l-għażla tal-liġi fir-Regolament Ruma jistgħu japplikaw ukoll għal kawżi li l-liġi fl-Irlanda ta’ Fuq ma tirrikonoxxix bħala kuntrattwali (eż. fejn il-ftehim ma jkunx sostnut minn korrispettiv eż. kuntratti ta’ rigal).

Kwistjonijiet ta' proċedura jiġu ddeterminati mil-lex fori. Għalhekk, il-valutazzjoni tal-livell tad-danni (iżda mhux il-kategoriji tad-danni) u l-mezzi ta’ prova huma rregolati bil-liġi tal-forum. Il-perjodi ta’ preskrizzjoni huma sostantivi u, għalhekk, fil-każ ta’ obbligi kuntrattwali, dawn huma ddeterminati mil-liġi applikabbli skont ir-Regolament.

F’każijiet li fihom il-partijiet ikunu għamlu għażla espliċita tal-liġi, jew waħda li tista’ tintwera b’ċertezza raġonevoli, tapplika din il-liġi. X’aktarx li għażla tintwera b’ċertezza raġonevoli fejn il-kuntratt ikun f’forma standard li tkun magħrufa li tkun irregolata b’liġi partikolari jew fid-dawl ta’ negozjati preċedenti bejn il-partijiet. Fejn ikun hemm ftehim dwar l-għażla tal-qorti, dan ta’ spiss ikun biżżejjed sabiex jiġi inferit li l-intenzjoni kienet li tingħażel il-liġi ta’ dik il-qorti, iżda dan mhux dejjem ikun il-każ. Fil-każ ta’ ftehim ta’ arbitraġġ, jekk il-kriterji tal-għażla għall-arbitri jkunu speċifikati, dan jippermetti li ssir inferenza b’mod aktar faċli ta’ għażla tal-liġi, iżda jekk l-arbitri jiġu identifikati b’riferiment għal xi korp internazzjonali, ikun ferm anqas probabbli li l-għażla tinstab li ntweriet b’ċertezza raġonevoli.

Il-libertà tal-għażla hija ċirkoskritta f’diversi aspetti. L-ewwel nett, f’kuntratti ma’ konsumaturi u f’kuntratti ta’ xogħol, l-għażla tal-liġi ma tistax iċċaħħad lill-konsumatur jew lill-impjegat mill-protezzjoni tar-regoli mandatorji li jeżistu skont il-liġi li kienet tapplika għall-kawża kieku ma kienx hemm għażla espressa tal-liġi. It-tieni, fejn l-elementi kollha tas-sitwazzjoni jkunu marbuta ma’ pajjiż wieħed, għażla ta’ liġi differenti ma tistax iċċaħħad ir-regoli obbligatorji ta’ dak il-pajjiż mill-effett. Hemm ukoll regoli protettivi għall-konsumaturi fir-rigward tal-kuntratti ta’ assigurazzjoni. Jista’ jiġi nnotat ukoll li fejn ikun hemm nuqqas ta’ qbil fir-rigward tal-effettività tal-għażla – pereżempju, allegazzjoni ta’ sfurzar – il-kwistjoni dwar jekk din l-għażla kinitx effettiva tiġi ddeterminata mil-liġi applikabbli putattiva (jiġifieri l-liġi li tkun tirregola l-kuntratt li kieku l-għażla tkun valida), sakemm dan ma jkunx “mhux raġonevoli” (f’liema każ tista’ tiġi applikata l-liġi tar-residenza abitwali tal-parti li tiddikjara li ma tkunx tat il-kunsens tagħha).

F’kawżi fejn ma jkunx hemm għażla espressa ta' liġi, jew meta din ma tkunx tista’ tintwera b’ċertezza raġonevoli, ir-Regolament Ruma 1 jipprovdi regoli speċifiċi, skont it-tip ta’ kuntratt. Madankollu, fejn dawn ir-regoli ma jkunux konklużivi, il-liġi ġeneralment tkun dik tar-residenza abitwali tal-eżekutur karatteristiku. L-eżekutur karatteristiku mhux dejjem ikun faċilment identifikabbli, iżda normalment ikun il-parti li ma tkunx qed tipprovdi ħlas għall-oġġetti jew għas-servizz (eż. l-eżekutur karatteristiku jkun il-bejjiegħ ta’ prodott, is-sellief fi tranżazzjoni bankarja, il-garanti f’kuntratt ta’ garanzija). Din il-preżunzjoni tista’ tiġi kkonfutata favur pajjiż li miegħu l-kuntratt ikollu rabta aktar mill-qrib.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Ir-Regolament Ruma II japplika fil-biċċa l-kbira tal-kawżi relatati mal-obbligi mhux kuntrattwali. L-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (Dispożizzjonijiet Mixxelanji) tal-1995 (Private International Law (Miscellaneous Provisions) Act 1995) japplika biss għal kwistjonijiet relatati ma’ delitti li ma jaqgħux taħt ir-Regolament, u allura l-malafama tibqa’ rregolata bil-common law (ara aktar ’il quddiem).

Il-perjodi ta’ preskrizzjoni huma ddeterminati mil-liġi applikabbli wkoll.

Skont ir-Regolament Ruma II, ir-regola ġenerali hija li tiġi applikata l-liġi tal-post fejn iseħħ id-dannu. Regoli speċjali jiddeterminaw il-liġi applikabbli għal ċerti tipi ta’ obbligi mhux kuntrattwali, inklużi r-responsabbiltà għall-prodotti, il-kompetizzjoni inġusta, delitti ambjentali u delitti relatati mad-drittijiet ta’ proprjetà intellettwali. Ir-Regolament jippermetti wkoll li l-partijiet jagħżlu l-liġi applikabbli f’ċerti ċirkostanzi, iżda din id-dispożizzjoni ma tistax tintuża sabiex jiġu evitati regoli obbligatorji tad-dritt tal-UE jew tad-dritt domestiku. Għandu jiġi nnotat li l-valutazzjoni tad-danni hija materja għal-liġi applikabbli.

Kif intqal aktar ’il fuq, il-malafama (li tinkludi inġurja tat-titolu, inġurja tal-oġġetti, falsità malizzjuża u kwalunkwe dikjarazzjoni tal-liġi barranija “li tikkorrispondi għal talba [bħal din] jew fin-natura tagħha”) tibqa’ rregolata bil-common law. F’każijiet bħal dawn, tapplika r-“regola tal-azzjonabbiltà doppja”: tista' tittieħed azzjoni biss kontra delitt fl-Irlanda ta’ Fuq jekk tkun tista’ tittieħed azzjoni ċivili skont il-liġi barranija tal-ġurisdizzjoni fejn seħħ l-att (normalment pubblikazzjoni) u tkun tista’ tittieħed azzjoni ċivili skont il-liġi tal-Irlanda ta’ Fuq jekk l-att seħħ fl-Irlanda ta’ Fuq. Madankollu, din ir-regola hija soġġetta għal eċċezzjoni: meta pajjiż ieħor ikollu relazzjoni aktar sinifikanti mal-okkorrenza u mal-partijiet, minflok tkun tapplika l-liġi ta’ dik il-ġuriżdizzjoni. Ta’ min jinnota li dan il-qasam huwa partikolarment inċert.

Fir-rigward tal-amministrazzjoni tat-trusts, il-liġi applikabbli hija rregolata bl-Att tal-1987 dwar ir-Rikonoxximent tat-Trusts (Recognition of Trusts Act 1987) li jimplimenta l-Konvenzjoni tal-Aja dwar il-liġi applikabbli għat-trusts (Hague Convention on the law applicable to trusts). Dan jipprovdi li l-liġi applikabbli tkun dik magħżula mis-settlor, jew, fin-nuqqas ta’ tali għażla, mil-liġi li magħha t-trust tkun marbuta l-aktar mill-qrib. Din il-liġi tiddetermina l-validità tat-trust, l-interpretazzjoni tagħha, l-effetti u l-amministrazzjoni tat-trust.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Mat-twelid, id-domiċilju ta' persuna (id-domiċilju tal-oriġini) ikun l-istess bħal dak ta’ missier il-wild minuri fiż-żmien tat-twelid tiegħu, jekk il-wild minuri jkun leġittimu. Jekk il-wild minuri jkun illeġittimu, jew il-missier ikun mejjet meta jitwieled, id-domiċilju tal-wild minuri jkun l-istess bħal dak tal-omm. Din ir-regola tkompli tapplika sakemm il-wild minuri jagħlaq 16-il sena (jiġifieri d-domiċilju tal-minuri jinbidel skont dak tal-missier jew tal-omm rispettivament).

Għal persuni li għandhom aktar minn 16-il sena, id-domiċilju ta’ oriġini jibqa’ japplika sakemm ma jadottawx domiċilju tal-għażla tagħhom. Sabiex jadottaw domiċilju tal-għażla tagħhom, huma jridu jkunu effettivament jirrisjedu fil-ġurisdizzjoni rilevanti u jkollhom l-intenzjoni li jirrisjedu hemmhekk b’mod indefinit jew permanenti. Jekk xi wieħed minn dawn l-elementi ma jibqax jeżisti, id-domiċilju tal-għażla tagħhom ma jibqax japplika u japplika d-domiċilju tal-oriġini.

Id-domiċilju ta’ mara miżżewġa ma għadux iktar iddeterminat b’riferiment għal dak tar-raġel tagħha: dan jiġi vvalutat b’mod indipendenti.

Il-kapaċità li jitwettqu obbligi partikolari (eż. li persuna tidħol f’kuntratt, li tagħmel testment, li tiżżewweġ) hija ddeterminata minn regoli speċifiċi għal dak il-qasam, u dawn huma diskussi fit-taqsimiet rilevanti.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

Ir-responsabbiltajiet ta’ ġenitur lejn minuri (ta’ inqas minn 18-il sena) huma ddeterminati mil-liġi tal-Irlanda ta’ Fuq f’kawżi fejn il-qrati fl-Irlanda ta’ Fuq għandhom ġurisdizzjoni, anki jekk il-minuri jkun jirrisjedi barra mill-pajjiż u jkun ċittadin barrani. Madankollu, skont ir-Regolament tal-UE Nru 2201/2003, il-qorti fl-Irlanda ta’ Fuq ikollha ġurisdizzjoni biss meta l-wild minuri jkun residenti fl-Irlanda ta’ Fuq jew jekk il-wild minuri jkun fi Stat Membru ieħor u jekk mill-inqas wieħed mill-konjuġi jkollu r-responsabbiltà tal-ġenituri u l-konjuġi jkun aċċetta l-ġurisdizzjoni.

Wild minuri jkun leġittimu jekk ikun twieled fi żwieġ legali irrispettivament mill-post tat-twelid, jew jekk il-wild minuri jkun leġittimu skont il-liġi tad-domiċilju ta’ kull wieħed mill-ġenituri fil-mument tat-twelid tal-wild minuri.

Qorti fl-Irlanda ta’ Fuq tapplika l-liġi tal-Irlanda ta’ Fuq biex tistabbilixxi individwu bħala tutur ta’ wild minuri, jekk ikollha ġurisdizzjoni (li hija jkollha kull meta r-rikorrent ikun ċittadin tar-Renju Unit jew ikun abitwalment residenti jew preżenti fl-Irlanda ta’ Fuq).

Qorti fl-Irlanda ta’ Fuq tapplika l-liġi fl-Irlanda ta’ Fuq f’kawżi ta’ adozzjoni kull fejn ikollha ġurisdizzjoni (li hija jkollha meta r-rikorrent ikun domiċiljat fl-Irlanda ta’ Fuq fiż-żmien tar-rikors, iżda l-qorti tqis ukoll il-probabbiltà tar-rikonoxximent ta’ xi digriet barra mill-pajjiż fejn dan ikun rilevanti għall-eżerċitar tal-ġurisdizzjoni tagħha). L-effett ta’ tali digriet huwa li r-responsabbiltajiet kollha jiġu ttrasferiti mingħand il-ġenituri eżistenti għal għand il-ġenituri adottivi.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

Il-validità formali ta’ żwieġ hija rregolata mil-liġi tal-post fejn jiġi ċċelebrat iż-żwieġ. Din il-liġi tirregola l-validità taċ-ċeremonja u l-komponenti tagħha, eż. jekk iridx jintuża xi kliem partikolari, jekk iridx jintuża xi bini partikolari, jekk hux meħtieġ il-kunsens tal-ġenituri u jekk iż-żwieġ jistax isir bi prokura. Hemm xi eċċezzjonijiet limitati għal din ir-regola: b’mod partikolari, jekk ikun impossibbli li tintuża l-forma lokali taż-żwieġ. Barra minn hekk, hemm regoli partikolari li japplikaw għall-membri tal-forzi armati li jkunu qed iservu f’pajjiż barrani li mhuwiex fil-Commonwealth.

Il-kapaċità tal-persuni li jiżżewġu tiġi ddeterminata mid-domiċilju tal-persuna rilevanti fiż-żmien li jippreċedi immedjatament iż-żwieġ. Din il-liġi tirregola kwistjonijiet bħal jekk il-partijiet tawx il-kunsens, ir-rekwiżiti tal-età u liema persuni fi ħdan il-familja estiża ta’ persuna din ma tistax tiżżewweġ. Fil-każ speċjali tal-età, l-ebda żwieġ ma jkun validu jekk f’dak il-mument wieħed mill-parteċipanti ma kienx għadu għalaq is-16-il sena, jekk ikunu domiċiljati fl-Irlanda ta’ Fuq.

Il-liġi fl-Irlanda ta’ Fuq ma tipprevedix żwieġ bejn persuni tal-istess sess. Madankollu, skont il-liġi tal-Irlanda ta’ Fuq, f’ċerti ċirkostanzi unjonijiet minn pajjiżi oħra bejn persuni tal-istess sess jistgħu jiġu trattati bħala sħubiji ċivili.

Fir-rigward ta’ divorzju, qorti fl-Irlanda ta’ Fuq għandha l-ġurisdizzjoni tisma’ proċedimenti ta’ divorzju biss skont ir-Regolament tal-Kunsill Nru 2201/2003. Jekk wieħed minn dawn ir-rekwiżiti jkun issodisfat: il-konjuġi huma abitwalment residenti jew domiċiljati fl-Irlanda ta’ Fuq, il-konjuġi kienu abitwalment residenti fl-Irlanda ta’ Fuq u wieħed minnhom għadu residenti hemmhekk, il-konvenut huwa abitwalment residenti fl-Irlanda ta’ Fuq, ir-rikorrent kien residenti fl-Irlanda ta’ Fuq għal mill-inqas sena qabel id-data tar-rikors (jew sitt xhur jekk ir-rikorrent huwa ċittadin ta’ Stat Membru). Jekk l-ebda wieħed minn dawn ir-rekwiżiti ma jkun issodisfat u l-ebda Stat Membru ieħor ma jkollu ġurisdizzjoni, il-liġi domestika tikkonferixxi l-ġurisdizzjoni fuq il-qrati tal-Irlanda ta’ Fuq jekk mill-inqas waħda mill-partijiet kienet domiċiljata fl-Irlanda ta’ Fuq fiż-żmien li nbdew il-proċedimenti tad-divorzju. Jekk qorti fl-Irlanda ta’ Fuq ikollha l-ġurisdizzjoni hija tapplika l-liġi tal-Irlanda ta’ Fuq għall-proċedimenti tad-divorzju. Fi proċedimenti għal digriet ta’ annullament, japplikaw il-liġijiet imsemmija hawn fuq (il-liġi tal-post taċ-ċelebrazzjoni jew il-liġi tad-domiċilju tal-parti) skont ir-raġuni għall-annullament. Divorzju barrani jiġi rikonoxxut jekk waħda mill-partijiet kienet abitwalment residenti, domiċiljata jew ċittadina ta’ dak il-pajjiż fil-mument tal-proċedimenti barranin.

Fir-rigward tal-obbligi ta’ manteniment, ir-Renju Unit huwa marbut bir-Regolament (KE) Nru 4/2009 tat-18 ta' Diċembru 2008 dwar il-ġurisdizzjoni, il-liġi applikabbli, ir-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni tad-deċiżjonijiet u l-kooperazzjoni f'materji relatati ma’ obbligi ta’ manteniment. Qorti fl-Irlanda ta’ Fuq ikollha ġurisdizzjoni jekk ikollha ġurisdizzjoni fuq id-divorzju jew, jekk id-divorzju jkun inkiseb fi proċedimenti barranin, fejn waħda mill-partijiet tkun domiċiljata fl-Irlanda ta’ Fuq fiż-żmien tad-divorzju barrani jew kienet abitwalment residenti fl-Irlanda ta’ Fuq fis-sena ta' qabel dik id-data, jew jekk waħda mill-partijiet ikollha interess benefiċjarju f’dar matrimonjali preċedenti li tinsab fl-Irlanda ta’ Fuq. Il-liġi tal-Irlanda ta’ Fuq tiġi applikata f'kawżi bħal dawn.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Fin-nuqqas ta’ kuntratt jew ftehim ta' żwieġ, id-drittijiet tar-raġel u tal-mara fuq il-proprjetà mobbli ta’ xulxin (kemm jekk din tkun inxtrat qabel jew fiż-żwieġ) jiġu ddeterminati mil-liġi tad-domiċilju matrimonjali fil-mument taż-żwieġ. Fejn id-domiċilji tar-raġel u tal-mara jikkoinċidu, dan ikun id-domiċilju matrimonjali. Fejn ma jikkoinċidux, din tkun il-liġi li magħha l-partijiet u ż-żwieġ għandhom l-eqreb rabta. L-intenzjonijiet tal-partijiet fil-ħin taż-żwieġ huma rilevanti biss jekk jindikaw għażla impliċita ta’ liġi. L-istess regola x’aktarx tapplika fir-rigward ta’ proprjetà immobbli.

Jekk ikun hemm kuntratt jew ftehim ta’ żwieġ, tapplika l-liġi tal-kuntratt: din hija l-liġi tad-domiċilju matrimonjali jekk ma jkunx hemm indikazzjonijiet oħra dwar il-liġi applikabbli.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

F’kawżi ta’ suċċessjoni ab intestato (jiġifieri fejn ma jkunx hemm testment), il-liġi tad-domiċilju tat-testatur fil-mument tal-mewt tapplika għas-suċċessjoni għal proprjetà mobbli; il-liġi tal-ġurisdizzjoni fejn tinsab il-proprjetà (lex situs) tapplika għas-suċċessjoni għal proprjetà immobbli.

F’kawżi li jinvolvu testmenti (suċċessjoni testamentarja), il-kapaċità tat-testatur li jagħmel testment ta’ proprjetà mobbli tiġi ddeterminata mil-liġi tad-domiċilju tat-testaturi fid-data tat-testment. Legatarju jkollu l-kapaċità li jirċievi beni mobbli jekk ikollu l-kapaċità skont il-liġi tad-domiċilju tiegħu jew skont il-liġi tad-domiċilju tat-testatur. Ma hemm l-ebda awtorità speċifika dwar il-pożizzjoni rigward il-proprjetà immobbli, iżda l-lex situs ikun l-aktar eżitu probabbli, u probabbilment jiddetermina wkoll il-kapaċità ta’ legatarju li jieħu legat ta’ proprjetà immobbli.

Skont l-Att tal-1963 dwar it-Testmenti (Wills Act 1963), u meta t-testatur ikun miet fl-1 ta’ Jannar 1964 jew wara, testment ikun formalment validu (eż. għadd korrett ta’ xhieda) jekk jikkonforma ma’ xi waħda mil-liġijiet li ġejjin: il-liġi tal-post fejn ġie eżegwit it-testment (jiġifieri normalment fejn jiġi ffirmat fil-preżenza tax-xhieda) fiż-żmien li ġie eżegwit; il-liġi tad-domiċilju, tar-residenza abitwali jew tan-nazzjonalità tat-testatur fil-ħin li ġie eżegwit it-testment; il-liġi tad-domiċilju, tar-residenza abitwali jew tan-nazzjonalità tat-testatur fil-mument tal-mewt tiegħu. Testment ikun validu formalment ukoll sabiex jgħaddi proprjetà immobbli jekk ikun konformi mal-liġi interna tal-ġurisdizzjoni li fiha tkun tinsab il-proprjetà (b’hekk tiġi eskluża l-applikazzjoni tar-renvoi minkejja li dan jikkonċerna beni immobbli).

Testment ta’ proprjetà mobbli jkun materjalment validu (eż. limiti fuq l-ammont li wieħed jista’ jħalli f’testment) jekk jikkonforma mal-liġi tad-domiċilju tat-testatur fil-mument tal-mewt; testment ta’ proprjetà immobbli jkun materjalment validu jekk ikun konformi mal-liġi tal-ġurisdizzjoni li fiha tinsab il-proprjetà, jiġifieri tkun xi tkun is-sistema ta' liġi domestika hija l-lex situs li tapplika.

Testment jiġi interpretat skont il-liġi intiża mit-testatur, li hija preżunta bħala l-liġi tad-domiċilju tiegħu fid-data tat-testment. Din il-preżunzjoni hija regola prima facie li tista’ tiġi miċħuda permezz ta’ evidenza li turi li t-testatur manifestament ikkontempla u xtaq li t-testment tiegħu jiġi interpretat skont sistema ta’ liġi oħra. B’rabta ma’ proprjetà immobbli, jista’ jkun hemm limitazzjoni addizzjonali, li permezz tagħha, jekk l-interess li jirriżulta minn tali interpretazzjoni ma jkunx permess jew ma jkunx rikonoxxut mil-lex situs, tipprevali din l-aħħar liġi.

Il-validità ta’ allegata revoka ta’ testment tiġi ddeterminata skont il-liġi tad-domiċilju tat-testatur fiż-żmien tal-allegata revoka (ta’ min jinnota li skont il-liġi domestika Ingliża, jekk din tkun tapplika, żwieġ jirrevoka testment sakemm ma jintweriex li t-testment ikun sar espliċitament fil-kontemplazzjoni taż-żwieġ). Madankollu, meta jkun allegat li r-revoka nkisbet b’testment sussegwenti (bil-kuntrarju ta’, pereżempju, it-tħassir tat-testment), jekk dan it-tieni testment jirrevokax dak preċedenti jiġi ddeterminat mil-liġijiet applikabbli għall-validità formali tat-tieni testment. Jekk ma jkunx ċar jekk it-tieni testment jirrevokax dak preċedenti, il-kwistjoni tal-interpretazzjoni tiġi ddeterminata mil-liġi intiża mit-testatur, li tkun preżunta li hija l-liġi tad-domiċilju tiegħu fid-data tat-tieni testment.

3.8 Proprjetà reali

Il-kawżi li jirrigwardaw il-proprjetà jinqasmu bejn proprjetà mobbli u immobbli; hija l-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà li tiddetermina jekk proprjetà hijiex mobbli jew immobbli.

Fil-każ ta’ proprjetà immobbli, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà, u jkun japplika r-renvoi. Dan japplika għall-mistoqsijiet kollha dwar it-tranżazzjoni, inklużi l-kapaċità, il-formalitajiet u l-validità materjali. Ta’ min jinnota li ovvjament hemm distinzjoni bejn it-trasferiment ta’ art jew ta’ beni immobbli oħra, u l-kuntratt li jirregola d-drittijiet u l-obbligazzjonijiet tal-partijiet għal dak it-trasferiment – dan tal-aħħar huwa rregolat b’regoli distinti dwar il-liġi applikabbli (b’mod partikolari, skont ir-Regolament Ruma I).

Fil-każ ta’ kwistjonijiet proprjetarji (ta’ min jinnota, għall-kuntrarju ta’ dawk kuntrattwali) dwar it-trasferiment ta’ proprjetà mobbli tanġibbli, b’mod ġenerali l-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-post fejn kienet tinsab il-proprjetà fiż-żmien li seħħ l-avveniment li allegatament affettwa t-titolu għaliha. Mhuwiex ċar jekk ir-renvoi japplikax f’din is-sitwazzjoni u l-effett globali tad-deċiżjonijiet tal-Prim’Istanza tal-qrati Ingliżi jissuġġerixxi li mhuwiex il-każ. Titolu għall-proprjetà tanġibbli miksuba skont din ir-regola ġenerali jkun rikonoxxut bħala validu fl-Ingilterra jekk il-proprjetà mobbli mbagħad titneħħa mill-pajjiż fejn kienet tinstab fil-mument tal-akkwist tat-titolu, sakemm dak it-titolu ma jiġix spostat minn titolu ġdid miksub f’konformità mal-liġi tal-pajjiż li fih tkun ittieħdet il-proprjetà. Eċċezzjoni partikolari għar-regola ġenerali dwar proprjetà mobbli tanġibbli hija relatata ma’ meta l-proprjetà tanġibbli tkun fi tranżitu u s-situs tagħha ma jkunx magħruf mill-partijiet, jew ikun temporanju; trasferiment li jkun validu skont il-liġi applikabbli tat-trasferiment ikun effettiv fl-Ingilterra.

Fil-każ taċ-ċessjoni ta’ proprjetà mobbli intanġibbli, fejn ir-relazzjoni bejn iċ-ċedent u ċ-ċessjonarju tkun kuntrattwali (bħal fil-każ tal-biċċa l-kbira tad-djun) u l-kwistjoni tkun relatata biss mal-validità u mal-effett taċ-ċessjoni nnifisha, japplika r-Regolament Ruma I.

Ta’ min jinnota li huwa diffiċli li jinġabru fil-qosor ir-regoli dwar l-għażla tal-liġi fuq iċ-ċessjoni u t-trasferiment ta’ proprjetà intanġibbli u l-ebda regola unika dwar l-għażla tal-liġi ma tkoprihom, l-aktar minħabba li l-kategorija ta’ intanġibbli tkopri firxa wiesgħa ħafna ta’ drittijiet, li mhux ilkoll huma kuntrattwali fl-oriġini tagħhom. Huwa ssuġġerit li għandu jintalab parir ta’ speċjalist fil-każ ta’ proprjetà mobbli intanġibbli.

3.9 Insolvenza

Ir-Renju Unit huwa parti għar-Regolament tal-Kunsill 1346/2000 dwar proċedimenti ta’ falliment, li jistabbilixxi r-regoli rilevanti fil-proċedimenti li jinvolvu l-iżvestiment sħiħ jew parzjali tad-debitur u l-ħatra ta’ likwidatur fejn l-interessi ewlenin tad-debitur ikunu fi Stat Membru tal-UE (minbarra d-Danimarka). Jekk il-Qorti Għolja tal-Irlanda ta’ Fuq (Northern Ireland High Court) ikollha ġurisdizzjoni (li huwa l-każ jekk l-interessi prinċipali tad-debitur jkunu ċċentrati fl-Irlanda ta’ Fuq, li huwa preżunt li tkun il-post tal-uffiċċju rreġistrat), tiġi applikata l-liġi tal-Irlanda ta’ Fuq.

F’kawżi li jaqgħu barra mir-Regolament Nru 1346/2000, il-liġi tal-Irlanda ta’ Fuq tiġi applikata jekk il-Qorti fl-Irlanda ta’ Fuq ikollha ġurisdizzjoni (li huwa l-każ jekk il-kumpanija tkun irreġistrata fl-Irlanda ta’ Fuq jew jekk ikun hemm persuni fl-Irlanda ta’ Fuq li jibbenefikaw mill-istralċ u jekk ma jkunx hemm raġunijiet validi biex tiġi rrifjutata l-ġurisdizzjoni).

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

L-Iskozja għandha ordinament ġuridiku “mħallat” separat u distint. Dan il-qasam tal-“liġi applikabbli” ġie influwenzat b’mod partikolari mill-ordinamenti Kontinentali, kif ukoll mid-dritt komuni. L-Iskozja tifforma ġuriżdizzjoni separata fi ħdan ir-Renju Unit, u sabiex jiġu ddeterminati kawżi fi ħdan ir-Renju Unit kif ukoll kawżi verament internazzjonali hemm bżonn ta’ regoli dwar il-konflitti. Ġeneralment, meta r-Renju Unit isir parti fi strument internazzjonali li jkun fih regoli dwar il-liġi applikabbli, tkun ittieħdet deċiżjoni biex jiġu applikati l-istess regoli għall-konflitti fi ħdan ir-Renju Unit, għalkemm normalment ma jkun hemm l-ebda obbligu li jsir hekk. Id-dritt Skoċċiż jirrikonoxxi dan il-qasam bħala d-dritt internazzjonali privat, id-dritt privat internazzjonali, jew il-konflitt tal-liġijiet.

Bħal fl-Ingilterra u Wales, illum il-ġurnata ħafna regoli ġejjin minn Regolamenti tal-UE li japplikaw direttament. Fir-rigward ta’ materjali ċivili u kummerċjali, dawn huma: Ir-Regolament 593/2008 (Ruma I) dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali u r-Regolament 864/2007 (Ruma II) dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali. L-Att tal-1990 dwar il-Kuntratti (Liġi Applikabbli) (The Contracts (Applicable Law) Act 1990) (li implimenta l-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980) jibqa’ rilevanti fir-rigward ta’ kuntratti applikabbli qabel is-17 ta’ Diċembru 2009 (ir-Regolament Ruma I japplika għal kuntratti applikabbli f’dik id-data jew wara). L-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (Dispożizzjonijiet Mixxellanji) tal-1995 (Private International Law (Miscellaneous Provisions) Act 1995) huwa rilevanti biss għal sitwazzjonijiet mhux koperti mir-Regolament Ruma II (ir-Regolament japplika għal każijiet li fihom id-dannu jkun seħħ wara l-11 ta’ Jannar 2009).

F’oqsma oħra, b’mod ġenerali japplika d-dritt komuni. Is-sorsi fil-liġi tal-familja fl-Iskozja huma d-dritt komuni; l-istatut (ħafna drabi wara rakkomandazzjonijiet magħmula mill-Kummissjoni tal-Liġi Skoċċiża (Scottish Law Commission)); u l-obbligi tal-UE u internazzjonali.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1961 dwar il-Konflitti tal-Liġijiet Relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji (Hague Convention on the Conflicts of Laws Relating to the Form of Testamentary Dispositions 1961).

Il-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 dwar il-Liġi Applikabbli għal Obbligi Kuntrattwali (Rome Convention 1980 on the Law Applicable to Contractual Obligations) (issostitwita bir-Regolament Ruma I fir-rigward ta’ kuntratti applikabbli fis-17 ta’ Diċembru 2009 jew wara)

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1 ta’ Lulju 1985 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Fondi Fidjuċarji u dwar ir-Rikonoxximent tagħhom (Hague Convention of 1 July 1985 on the Law Applicable to Trusts and on their Recognition).

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Ma nafux b’xi Konvenzjoni bilaterali li fiha dispożizzjonijiet dwar l-għażla tal-liġi li r-Renju Unit huwa parti fih.

Madankollu, ta’ min jinnota li, għalkemm il-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 u l-Konvenzjonijiet tal-Aja jippermettu li Stat japplika xi sistema oħra ta’ għażla tal-liġi għal konflitti “interni” – bħal konflitti bejn il-liġijiet tal-Ingilterra u Wales u tal-Iskozja – ir-Renju Unit għażel li ma jagħmilx użu minn din il-faċilità. Għalhekk, il-Konvenzjoni ta’ Ruma (fir-rigward ta’ kuntratti applikabbli qabel is-17 ta’ Diċembru 2009) u r-regoli tal-Konvenzjoni tal-Aja japplikaw għal konflitti bejn il-ġuriżdizzjonijiet differenti tar-Renju Unit kif ukoll f’konflitti internazzjonali.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Liġi barranija (jiġifieri mhux tal-Iskozja) tiġi applikata fil-qrati Skoċċiżi biss jekk tkun applikabbli skont ir-regoli nazzjonali dwar il-konflitti u biss jekk tintalab u tiġi pprovata mill-parti li tixtieq tibbaża fuqha. Din ir-regola tirrigwarda l-evidenza u l-proċedura, u mhijiex affettwata minn strumenti tal-UE.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Ir-rinviju huwa l-proċess li bih qorti tal-forum tadotta liġi barranija f’sitwazzjoni ta’ konflitt tal-liġijiet. Dan jista’ jkun rilevanti f’diversi oqsma tal-liġi, bħal-liġi tas-suċċessjoni u l-liġi tal-familja, għalkemm ma hemmx wisq ġurisprudenza Skoċċiża dwar ir-rinviju. Ir-Regolamenti rilevanti tal-UE (bħal Ruma I u Ruma II) jeskludu l-applikazzjoni tar-rinviju, u ttieħed l-istess approċċ fl-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (Dispożizzjonijiet Mixxelanji) tal-1995 (Private International Law (Miscellaneous Provisions) Act 1995) fir-rigward ta’ delitti.

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Dan normalment jiġi ttrattat billi jiġi speċifikat il-mument li fih jiġi applikat il-fattur ta’ konnessjoni. Fil-każ ta’ trasferiment ta’ titolu għal beni mobbli, il-liġi tkun dik tal-post fejn kienu jinsabu l-beni mobbli fil-mument tal-avveniment li allegatament ittrasferixxa t-titolu.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-qrati Skoċċiżi jistgħu jirrifjutaw li japplikaw liġi barranija illi kieku tkun applikabbli, fuq il-bażi li din tkun tmur kontra l-ordni pubbliku Skoċċiż. Għalkemm it-terminu “ordni pubbliku internazzjonali” ma jintużax f’dan il-kuntest, “kontra l-ordni pubbliku Skoċċiż” ifisser li l-liġi inkwistjoni titqies bħala inaċċettabbli anke jekk il-każ ikun wieħed internazzjonali li għalih ma tistax tkun mistennija li tapplika l-liġi tal-Iskozja. L-ordni pubbliku Skoċċiż kultant ikun derivat minn strumenti jew minn normi internazzjonali, bħall-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem.

Barra minn hekk, ir-Regolamenti Ruma I u Ruma II it-tnejn li huma jipprovdu għall-applikazzjoni tar-regoli obbligatorji prevalenti tal-forum, irrispettivament mil-liġi illi kieku tkun applikabbli għall-kuntratt. Ma hemmx ħafna regoli bħal dawn fil-liġi tal-Iskozja, u dawk li jeżistu jinsabu l-aktar fl-istatuti li japplikaw madwar ir-Renju Unit kollu kemm hu. Eżempji jinkludu n-nuqqas ta’ eżegwibilità ta’ ftehimiet ta’ investiment magħmula minn persuni mhux awtorizzati jew permezz ta’ dawn, jew wara komunikazzjoni illegali lill-klijent, skont l-Artikoli 26 u 30 tal-Att dwar is-Servizzi u s-Swieq Finanzjarji tal-2000 (Financial Services and Markets Act 2000).

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Il-kontenut tal-liġi barranija huwa kwistjoni ta’ fatt, u għalhekk l-evidenza trid titmexxa mill-partijiet u l-imħallef irid jasal għal konklużjonijiet ibbażati fuq analiżi ta’ din l-evidenza. L-imħallef ma jistax jinvestiga u japplika liġi barranija b’mod indipendenti. Meta l-evidenza tkun konfliġġenti, l-imħallef irid jiddeċiedi dwar liema parti għandha fehma li tidher aktar plawżibbli, u jista’ jeżamina statuti u kawżi barranin li jkunu ġew riferiti fl-evidenza sabiex dan jagħmlu.

L-unika eċċezzjoni għar-regola li l-liġi barranija hija kwistjoni ta’ fatt hija li, meta l-Qorti Suprema tar-Renju Unit (UK Supreme Court) tisma’ appell minn parti waħda tar-Renju Unit, hija tista’ tapplika l-liġi ta’ kwalunkwe ġuriżdizzjoni oħra tar-Renju Unit anki jekk il-kontenut ta’ dik il-liġi ma jkunx ġie pprovat b’evidenza. Dan għaliex il-Qorti Suprema (Supreme Court) fiha mħallfin mill-ġuriżdizzjonijiet kollha tar-Renju Unit, u tqis lilha nnifisha bħala kkwalifikata sabiex tapplika l-liġi ta’ kwalunkwe waħda minnhom.

Meta l-liġi barranija teħtieġ li tiġi pprovata, dan normalment isir permezz tal-evidenza ta’ xhieda esperti. Mhuwiex biżżejjed li sempliċement jiġi ppreżentat test, bħal statut barrani, quddiem il-qorti li ma tqisx lilha nnifisha bħala kkwalifikata sabiex tinterpreta jew tapplika materjal legali barrani mingħajr il-gwida ta’ xi ħadd li jkollu għarfien xieraq ta’ dak l-ordinament. Tista’ tingħata evidenza esperta minn kull persuna b’għarfien jew b’esperjenza xierqa, anke jekk ma tkunx avukat li jipprattika fil-pajjiż l-ieħor. Pereżempju ntużaw akkademiċi.

Ġeneralment meta l-partijiet ma jaqblux dwar il-kontenut tal-liġi barranija, dan ikun meħtieġ li jiġi pprovat permezz ta’ xhieda orali mill-esperti, li matulha jistgħu jirreferu għal materjal dokumentarju li jista’ jiġi ppreżentat quddiem il-qorti. Meta ma jkunx hemm tilwima, il-partijiet jistgħu sempliċiment jiftiehmu, jew jippreżentaw evidenza b’affidavit.

Hemm preżunzjoni li l-liġi barranija hija l-istess bħal dik tal-liġi tal-Iskozja. Ovvjament dan huwa konfutabbli b’evidenza li tagħti prova sodisfaċenti tal-kontenut (differenti) tal-liġi barranija.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

F’kawżi li jikkonċernaw obbligi kuntrattwali f’materji ċivili u kummerċjali f’sitwazzjonijiet li jinvolvu konflitt tal-liġijiet, ir-Regolament Ruma I (ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali) japplika direttament. Il-prinċipju tal-universalità jfisser li kwalunkwe liġi speċifikata minn Ruma I għandha tiġi applikata irrispettivament minn jekk tkunx liġi ta’ Stat Membru tal-UE.

Ruma I ma japplikax għal kwistjonijiet ta’ evidenza jew ta’ proċedura, li jkomplu jiġu rregolati bil-liġi tal-forum. Ir-regoli li jiddeterminaw l-oneru tal-provi, li Ruma I jispeċifika li għandhom jiġu rregolati bil-liġi li tirregola obbligu kuntrattwali skont ir-Regolament huma eċċezzjoni. L-interpretazzjoni tal-perjodi ta’ preskrizzjoni, l-eżekuzzjoni u l-konsegwenzi ta’ ksur ta’ obbligu, fost l-oħrajn, huma rregolati bil-liġi applikabbli skont ir-Regolament.

Ir-regoli primarji ta’ Ruma I huma kif ġej. Meta l-partijiet ikunu għamlu għażla espliċita tal-liġi, jew l-għażla tista’ tintwera b’mod ċar bit-termini tal-kuntratt jew biċ-ċirkostanzi tal-kawża, tapplika dik il-liġi.

Hemm limiti fuq il-libertà tal-għażla. L-Artikolu 3 ta’ Ruma I jipprevedi li meta ssir għażla tal-liġi, iżda l-“elementi rilevanti għas-sitwazzjoni” l-oħra kollha jkunu jinsabu f’pajjiż ieħor, l-għażla tal-liġi ma ċċaħħadx l-effett ta’ dawk id-dispożizzjonijiet tal-liġi ta’ dak il-pajjiż li ma tistax issir deroga minnhom bi ftehim. L-Artikolu 9 jipprovdi li d-dispożizzjonijiet obbligatorji prevalenti ta’ pajjiż għandhom japplikaw, anki meta l-partijiet ma jkunux eżerċitaw il-libertà tal-għażla tal-liġi. Barra minn hekk, f’kuntratti konklużi minn konsumaturi u f’kuntratti ta’ impjieg, il-liġi magħżula ġeneralment ma tistax iċċaħħad lill-konsumatur jew lill-impjegat mill-protezzjoni tar-regoli obbligatorji tas-sistema li kienu jkunu japplikaw fin-nuqqas ta’ għażla.

F’każijiet li fihom ma hemm l-ebda għażla espressa tal-liġi, u lanqas waħda li tista’ tintwera b’mod ċar, l-Artikolu 4 ta’ Ruma I jistabbilixxi regoli ulterjuri għad-determinazzjoni tal-liġi li tirregola, li spiss tkun marbuta mar-residenza abitwali tal-parti li ma tkunx qed tħallas għall-prodott jew għas-servizz, pereżempju l-bejjiegħ f’kuntratt għall-bejgħ ta’ oġġetti, is-sellief ta’ self bankarju jew il-garanti f’kuntratt ta’ garanzija. Din is-suppożizzjoni tista’ tiġi kkonfutata favur pajjiż li l-kuntratt ikollu rabta manifestament aktar mill-qrib miegħu. Il-ġurisprudenza relatata mal-Konvenzjoni ta’ Ruma, li tista’ tibqa’ rilevanti fil-kuntest tal-interpretazzjoni ta’ Ruma I, tikkonferma li sabiex tiġi kkonfutata l-preżunzjoni, irid ikun hemm tal-anqas preponderanza ċara ta’ fatturi favur il-pajjiż l-ieħor. Il-maġġoranza tal-imħallfin fil-kawża Skoċċiża importanti ta’ Caledonia Subsea vs Microperi SA marret lil hinn minn hekk, u qalet li l-preżunzjoni għandha tiġi kkonfutata biss jekk fiċ-ċirkostanzi eċċezzjonali tal-kawża r-residenza abitwali tal-eżekutur karatteristiku ma kellha l-ebda sinifikat reali.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Ir-Regolament Ruma II (ir-Regolament (KE) Nru 864/2007 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali) japplika għal obbligi mhux kuntrattwali f’materji ċivili u kummerċjali f’sitwazzjonijiet li jinvolvu konflitt tal-liġijiet. Sabiex ikunu japplikaw ir-regoli speċifikati fir-Regolament, irid ikun seħħ jew x’aktarx li jkun se jseħħ dannu. Id-dannu huwa speċifikat li jkopri kull “konsegwenza” li tirriżulta minn delitt, minn arrikkiment inġust, minn negotiorum gestio (obbligu mhux kuntrattwali li jirriżulta minn att imwettaq mingħajr l-awtorità dovuta b’rabta mal-affarijiet ta’ persuna oħra), jew minn culpa in contrahendo (obbligu mhux kuntrattwali li jirriżulta minn negozjati qabel il-konklużjoni ta’ kuntratt). Ir-Regolament Ruma II ma japplikax, fost l-oħrajn, għal kawżi ta’ malafama, jew għal pretensjoni ekwivalenti magħmula skont il-liġi barranija.

Skont Ruma II, ir-regola ġenerali li tapplika għal delitti hija li tiġi applikata l-liġi tal-pajjiż fejn iseħħ id-dannu. Regoli speċjali jiddeterminaw il-liġi applikabbli għal ċerti tipi ta’ obbligi mhux kuntrattwali, inklużi r-responsabbiltà għall-prodotti, il-kompetizzjoni inġusta, il-ħsara ambjentali u l-ksur tad-drittijiet ta’ proprjetà intellettwali. Ir-Regolament jistabbilixxi wkoll regoli dwar l-arrikkiment inġust, negotiorum gestio u culpa in contrahendo. Ir-Regolament jippermetti lill-partijiet jagħżlu l-liġi applikabbli f’ċerti ċirkostanzi. Madankollu, ir-Regolament jistabbilixxi restrizzjonijiet fuq l-evitar, permezz tal-operat tar-regoli tar-Regolament, tar-regoli tal-liġi domestika tal-forum, u dwar l-evitar ta’ regoli ta’ pajjiż li ma jkunx il-pajjiż magħżul fejn l-elementi kollha rilevanti għas-sitwazzjoni fiż-żmien tal-avveniment li jwassal għad-dannu jkunu jinsabu f’dak il-pajjiż.

Fl-Iskozja, hemm xi kawżi li Ruma II ma japplikax għalihom, meta japplika wieħed minn fost l-Att dwar id-Dritt Internazzjonali Privat (Dispożizzjonijiet Mixxellanji) tal-1995 (Private International Law (Miscellaneous Provisions) Act 1995) jew id-dritt komuni.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Id-domiċilju

Fl-Iskozja, l-istatus ta’ illeġittimità tneħħa bl-Artikolu 21 tal-Att dwar il-Liġi tal-Familja (tal-Iskozja) tal-2006 (Family Law (Scotland) Act 2006). B’konsegwenza ta’ hekk, l-Artikolu 22(2) tal-Att tal-2006 jipprevedi li meta (a) il-ġenituri ta’ tfal taħt is-16-il sena jkunu domiċiljati fl-istess pajjiż bħal xulxin; u (b) it-tfal jkunu joqogħdu f’dar ma’ ġenitur jew f’dar (jew fi djar) flimkien mat-tnejn li huma, it-tfal għandhom ikunu domiċiljati fl-istess pajjiż bħall-ġenituri tagħhom. F’każijiet oħra, l-Artikolu 22(3) jipprevedi li t-tfal għandhom ikunu domiċiljati fil-pajjiż li t-tfal ikollhom l-eqreb rabta miegħu f’dak iż-żmien.

Għal persuni ta’ aktar minn 16-il sena, id-domiċilju preċedenti tagħhom ikompli japplika sakemm ma jiħdux domiċilju tal-għażla. Sabiex jiġi adottat domiċilju tal-għażla, l-individwu jrid ikun fil-fatt mar jgħix fil-pajjiż il-ġdid fejn jixtieq jirrisjedi, u jrid juri intenzjoni li ma jżommx id-domiċilju preċedenti tiegħu kif ukoll intenzjoni li jgħix b’mod permanenti fil-pajjiż il-ġdid. Jekk domiċilju tal-għażla jiġi abbandunat, jerġa’ jintuża d-domiċilju ta’ oriġini biex jimtela kwalunkwe vojt sakemm jinkiseb domiċilju tal-għażla ġdid.

Id-domiċilju ta’ persuni miżżewġa issa jiġi vvalutat b’mod indipendenti minn dak tal-konjuġi l-ieħor.

L-Artikolu 1 tal-Att tal-1973 dwar id-Domiċilju u l-Proċedimenti Matrimonjali (Domicile and Matrimonial Proceedings Act 1973) jistipula li mara miżżewġa għandha l-istess drittijiet fir-rigward tad-domiċilju bħal kwalunkwe persuna oħra. Madankollu, jekk il-mara żżewġet qabel l-Att tal-1973 (u b’hekk kisbet id-domiċilju ta’ żewġha skont il-liġi l-antika) hija għandha tkompli żżomm dak id-domiċilju sakemm ma tabbandunahx jew ma tiksibx domiċilju tal-għażla ġdid.

Isem

Il-dritt ta’ għoti ta’ isem lill-ulied huwa parti mir-responsabbiltajiet u mid-drittijiet tal-ġenituri (PRRs). Fi kwalunkwe tilwima dwar il-PRRs, l-Artikolu 11 tal-Att (tal-Iskozja) tal-1995 dwar it-Tfal (Children (Scotland) Act 1995) tirrikjedi li l-qorti tittratta l-interessi tat-tfal bħala l-konsiderazzjoni prijoritarja tagħha.

L-adulti ġeneralment ikunu intitolati li jsejħu lilhom infushom bi kwalunkwe isem li jixtiequ fl-Iskozja, sakemm ma jkunx hemm intenzjoni frodulenti. Kull persuna li jkollha aktar minn 16-il sena, li t-twelid tagħha jkun irreġistrat l-Iskozja jew li tkun ġiet adottata legalment fl-Iskozja, tista’ tapplika mar-Rekords Nazzjonali tal-Iskozja (National Records of Scotland) għal bidla rreġistrata fl-isem. Madankollu, ma hemm l-ebda obbligu li jintuża dan is-servizz. Aktar informazzjoni dwar it-tibdil tal-isem tista’ tinkiseb mis-sit tar-Rekords Nazzjonali tal-Iskozja (National Records of Scotland).

Kapaċità ta’ Kuntratt

Il-kapaċità ta’ dħul f’kuntratti, ta’ tfassil ta’ testmenti eċċ. hija rregolata b’liġijiet differenti skont il-materja li l-kwistjoni tal-kapaċità tqum dwarha. L-Att (tal-Iskozja) tal-1991 dwar l-Età tal-Kapaċità Legali (Age of Legal Capacity (Scotland) Act 1991) huwa rilevanti f’ċerti ċirkostanzi. Skont l-Att (tal-Iskozja) tal-1991 dwar l-Età tal-Kapaċità Legali, persuna ta’ 16-il sena jew aktar għandha l-kapaċità legali li tidħol fi kwalunkwe tranżazzjoni. Persuna iżgħar ikollha kapaċità f’ċerti ċirkostanzi stabbiliti fl-Att.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

Il-liġi tal-Iskozja tagħti lill-ġenituri (u lil ċerti individwi oħra li għandhom kapaċità legali li jindukraw it-tfal) il-drittijiet u r-responsabbiltajiet tal-ġenituri. Fl-Att (tal-Iskozja) tal-1995 dwar it-Tfal hemm dispożizzjoni fir-rigward tad-drittijiet u tar-responsabbiltajiet tal-ġenituri. Il-liġi tal-Iskozja tkun applikabbli kull meta l-qrati Skoċċiżi jkollhom ġuriżdizzjoni soġġetta għad-dispożizzjonijiet tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-1996 u ta’ Brussell IIa. Fil-liġi tal-Iskozja, il-materji relatati mal-adozzjoni huma ddeterminati mill-Att (tal-Iskozja) tal-2007 dwar l-Adozzjoni u t-Tfal (Adoption and Children (Scotland) Act 2007).

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

Fl-Iskozja, żwieġ ikun validu biss jekk jiġu ssodisfati ċerti rekwiżiti. Iż-żewġ partijiet iridu jkunu liberi li jiżżewġu, ikollhom kapaċità legali sħiħa u jkunu taw il-kunsens sħiħ tagħhom għaż-żwieġ.

L-Artikolu 38(1) tal-Att (tal-Iskozja) tal-2006 dwar il-Liġi tal-Familja (Family Law (Scotland) Act 2006) jeħtieġ ukoll li ż-żwieġ irid jikkonforma mal-formalitajiet meħtieġa mil-liġi tal-post fejn jiġi ċċelebrat iż-żwieġ. Dan ikopri l-validità taċ-ċerimonja u tal-elementi tagħha, eż. jekk iridx jintuża xi kliem partikolari, jekk iż-żwieġ iridx isir f’post partikolari, jekk żwieġ jistax isir permezz ta’ prokura.

Il-kwistjoni dwar jekk persuna li tidħol fi żwieġ kellhiex il-kapaċità li tagħmel hekk u tatx il-kunsens sħiħ tagħha għaż-żwieġ tiġi ddeterminata mil-liġi tal-post fejn kienet domiċiljata dik il-persuna immedjatament qabel iż-żwieġ (l-Artikolu 38(2) tal-Att tal-2006). Fl-Iskozja, l-età tal-kapaċità legali għaż-żwieġ hija ta’ 16-il sena. F’termini ta’ kunsens, irid ikun hemm skambju ġenwin u serju ta’ kunsens bejn iż-żewġ partijiet għaż-żwieġ.

L-Iskozja issa tirrikonoxxi wkoll iż-żwieġ bejn persuni tal-istess sess wara l-introduzzjoni tal-Att (tal-Iskozja) tal-2004 dwar iż-Żwieġ u s-Sħubija Ċivili (Marriage and Civil Partnership (Scotland) Act 2014). Dan jinkludi żwiġijiet bejn persuni tal-istess sess li jsiru kemm fl-Iskozja kif ukoll barra l-pajjiż.

Sakemm ma jkunx hemm impediment legali għaż-żwieġ, kulħadd jista’ jiżżewweġ fl-Iskozja. M’hemm l-ebda rekwiżit ta’ residenza fl-Iskozja għal koppji li jfittxu li jiżżewġu hawnhekk, għalkemm persuni minn barra l-UE jista’ jkollhom bżonn awtorizzazzjoni ta’ immigrazzjoni.

Sħubija Ċivili u Żwieġ bejn Persuni tal-Istess Sess

Il-liġi tal-Iskozja tirrikonoxxi wkoll is-sħubijiet ċivili skont l-Att tal-2004 dwar is-Sħubijiet Ċivili (Civil Partnership Act 2004). L-Artikolu 85 tal-Att tal-2004 jipprevedi li sħubija ċivili tiġi fformata meta żewġ persuni tal-istess sess jiffirmaw l-iskeda kompluta tas-sħubija ċivili quddiem żewġ xhieda li jkollhom 16-il sena jew aktar u reġistratur awtorizzat (ilkoll preżenti).

L-Att tal-2004 fih ukoll dispożizzjoni speċifika għal sħubijiet ċivili fformati barra mir-Renju Unit. Unjoni ċivili barranija bejn persuni tal-istess sess li tkun saret barra mir-Renju Unit tiġi ttrattata bħala sħubija ċivili fl-Iskozja sakemm tissodisfa ċerti kriterji stabbiliti fl-Att tal-2004.

Il-koabitazzjoni

Bħala regola ġenerali fl-Iskozja, jekk koppja tgħix flimkien daqslikieku kienet miżżewġa, il-koabitazzjoni tagħha tiġġenera ċerti drittijiet u dmirijiet. L-Att (tal-Iskozja) tal-2006 dwar il-Liġi tal-Familja (Family Law (Scotland) Act 2006) jipprevedi d-drittijiet tal-koppji koabitanti (li japplikaw bl-istess mod kemm għall-koppji tal-istess sess kif ukoll għall-koppji tas-sess oppost). Pereżempju, l-Artikolu 26 jipprevedi drittijiet f’ċerti oġġetti tad-dar; l-Artikolu 27 jagħmel referenza għal drittijiet għal ċerti flus u proprjetà; l-Artikolu 28 jipprevedi l-provvediment finanzjarju mas-separazzjoni; l-Artikolu 29 jipprevedi l-provvediment finanzjarju meta wieħed mill-koabitanti jmut mingħajr ma jħalli testment; u l-Artikolu 30 jipprevedi l-ordnijiet ta’ protezzjoni ċivili għall-protezzjoni kontra l-abbuż.

Id-Divorzju u s-Separazzjoni

F’materji ta’ divorzju u ta’ separazzjoni hemm dispożizzjoni fil-leġiżlazzjoni tar-Renju Unit (jiġifieri l-Att tal-1973 dwar id-Domiċilju u l-Proċedimenti Matrimonjali (Domicile and Matrimonial Proceedings Act 1973) u l-Att tal-2004 dwar is-Sħubijiet Ċivili (Civil Partnership Act 2004)) dwar meta l-qrati Skoċċiżi jkollhom ġuriżdizzjoni f’każijiet ta’ divorzju u ta’ xoljiment. Aktar dettalji jinsabu fis-sit tal-Qrati u t-Tribunali Skoċċiżi.

Il-manteniment

Fir-rigward tal-manteniment, id-Dipartiment għax-Xogħol u għall-Pensjonijiet (Department for Work and Pensions) imexxi servizz statutorju għall-manteniment tat-tfal madwar il-Gran Brittanja.

Fl-Iskozja, hemm ukoll dispożizzjoni stabbilita fl-Att (tal-Iskozja) tal-1985 dwar il-Liġi tal-Familja (Family Law (Scotland) Act 1985) dwar l-obbligi ta’ manteniment għall-membri tal-familja, bħall-konjuġi u t-tfal. Obbligu ta’ manteniment huwa obbligu li jipprovdi appoġġ li jkun raġonevoli fiċ-ċirkostanzi.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

L-Iskozja għandha sistema fil-liġi għall-provvediment finanzjarju mad-divorzju jew ix-xoljiment ta’ sħubija ċivili. Il-liġi Skoċċiża tistabbilixxi ċerti prinċipji li jridu jiġu kkunsidrati meta tittieħed deċiżjoni dwar il-provvediment finanzjarju u d-diviżjoni tal-beni tal-miżżewġin u dawn il-prinċipji jinsabu fl-Att (tal-Iskozja) tal-1985 dwar il-Liġi tal-Familja (Family Law (Scotland) Act 1985).

Ir-regola ġenerali tal-liġi tal-Iskozja hija li l-valur nett tal-beni tal-miżżewġin għandu jinqasam b’mod ġust bejn il-partijiet sakemm ma jkunx hemm raġuni kontra l-kondiviżjoni ġusta u ugwali. Il-beni tal-miżżewġin huma ddefiniti bħala l-beni kollha tal-partijiet għaż-żwieġ jew għas-sħubija ċivili li jkunu nkisbu qabel jew matul iż-żwieġ jew matul is-sħubija ċivili. L-Artikolu 9 tal-Att tal-1985 tistabbilixxi l-prinċipji li għandhom jitqiesu meta ssir kwalunkwe ordni ta’ provvediment finanzjarju dwar id-divorzju jew ix-xoljiment ta’ sħubija ċivili, li għandha tgħin sabiex jiġi deċiż jekk il-beni tal-miżżewġin għandhomx jinqasmu b’mod ugwali bejn il-partijiet, jew jekk wieħed mill-konjuġi jew mis-sħab ċivili għandux jirċievi sehem akbar mill-ieħor.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

F’każijiet ta’ suċċessjoni ab intestato (jiġifieri meta ma jkunx hemm testment), il-liġi tad-domiċilju tat-testatur fid-data tal-mewt tapplika għas-suċċessjoni għall-proprjetà mobbli u l-liġi tal-pajjiż fejn tinsab il-proprjetà fid-data tal-mewt tapplika għas-suċċessjoni għall-proprjetà immobbli. L-istess regoli japplikaw f’dak li għandu x’jaqsam mas-“sehem riżervat” (jiġifieri d-drittijiet ta’ ċerti membri tal-familja sabiex jaqsmu l-patrimonju tad-deċedut li ma jistgħux jinkisru minn testment). Is-sehem riżervat irid jitqies kemm fis-suċċessjoni ab intestato kif ukoll f’dik b’testment. Ta’ min jinnota li fil-preżent, skont il-liġi tal-Iskozja, is-sehem riżervat huwa disponibbli biss mill-proprjetà mobbli, u għalhekk ikun disponibbli biss meta l-persuna deċeduta tkun mietet fid-domiċilju fl-Iskozja. F’każijiet li jinvolvu testmenti, il-kapaċità tat-testatur li jagħmel testment hija rregolata bil-liġi tad-domiċilju tiegħu fid-data tat-testment fir-rigward ta’ proprjetà mobbli, u l-liġi tal-pajjiż li fih tinsab il-proprjetà fir-rigward tal-proprjetà immobbli.

Skont l-Att tal-1963 dwar it-Testmenti (Wills Act 1963), testment jitqies li jkun eżegwit b’mod validu (“validu formalment”) (eż. fil-forma korretta, numru tajjeb ta’ xhieda) jekk ikun konformi ma’ kwalunkwe waħda mil-liġijiet interni li ġejjin: il-liġi tal-post fejn ġie eżegwit it-testment (iffirmat u attestat); il-liġi tad-domiċilju, ir-residenza abitwali jew in-nazzjonalità tat-testatur fid-data tal-eżekuzzjoni; il-liġi tad-domiċilju, ir-residenza abitwali jew in-nazzjonalità tat-testatur fid-data tal-mewt. Dan ikun validu formalment ukoll fir-rigward ta’ proprjetà immobbli jekk ikun konformi mal-liġi tal-pajjiż fejn tinsab il-proprjetà.

Id-dispożizzjonijiet ta’ testment li għandhom x’jaqsmu ma’ proprjetà mobbli huma validi u eżegwibbli (“validi essenzjalment”) (eż. limiti fuq is-sehem ta’ proprjetà li jista’ jgħaddi b’mod validu skont it-testment) jekk jikkonformaw mal-liġi tad-domiċilju tat-testatur fid-data tal-mewt. Testment relatat ma’ proprjetà immobbli jkun materjalment validu jekk jikkonforma mal-liġi tal-pajjiż fejn tinsab il-proprjetà fid-data tal-mewt.

Testment jiġi interpretat skont il-liġi maħsuba mit-testatur, li l-intenzjoni tiegħu tista’ tkun espliċita jew dedotta mil-lingwa tat-testment. Inkella huwa preżunt li hija l-liġi tad-domiċilju tat-testatur fid-data tat-testment fir-rigward tal-proprjetà mobbli. Din ir-regola probabbilment tapplika wkoll għall-proprjetà immobbli. F’każijiet eċċezzjonali, fejn it-testment ma jindikax liġi b’mod ċar, tkun ġiet applikata l-liġi tad-domiċilju fid-data tal-mewt.

Ta’ min jinnota li l-Artikolu 4 tal-Att tal-1963 tiddikjara li:

“Is-sawra ta’ testment ma għandhiex tinbidel minħabba xi bidla fid-domiċilju tat-testatur wara l-eżekuzzjoni tat-testment.”

Il-validità essenzjali ta’ revoka allegata ta’ testment hija ddeterminata mil-liġi tad-domiċilju tat-testatur fid-data tal-allegata revoka fir-rigward tal-proprjetà mobbli u mil-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà immobbli meta r-revoka tkun taffettwa dik il-proprjetà. Testment li jfittex li jirrevoka testment validu preċedenti jew dispożizzjoni ta’ testment validu preċedenti titqies formalment valida jekk it-testment li jirrevoka t-testment preċedenti jikkonforma mal-liġi ta’ kwalunkwe pajjiż li skont din ir-revoka jew id-dispożizzjoni kienet tiġi ttrattata bħala eżegwita kif suppost.

3.8 Proprjetà reali

Jekk proprjetà għandhiex tiġi kklassifikata bħala mobbli jew immobbli hija kwistjoni li taqa’ taħt il-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà.

Fil-każ ta’ proprjetà immobbli, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà. Dan japplika għall-mistoqsijiet kollha dwar it-tranżazzjoni, inklużi l-kapaċità, il-formalitajiet u l-validità materjali. Hemm distinzjoni bejn it-trasferiment ta’ art jew ta’ beni immobbli oħra, u l-kuntratt li jirregola d-drittijiet u l-obbligazzjonijiet tal-partijiet għal dak it-trasferiment – dan tal-aħħar huwa rregolat b’regoli distinti dwar il-liġi applikabbli (b’mod partikolari, skont ir-Regolament Ruma I).

Fil-każ ta’ proprjetà mobbli korporali, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-post fejn tkun tinsab il-proprjetà fil-mument tal-avveniment li allegatament ikun affettwa t-titolu għaliha. Titolu għal proprjetà mobbli korporali miksub skont din ir-regola ġenerali ġeneralment ikun rikonoxxut bħala validu fl-Iskozja. Ovvjament, kwistjonijiet kuntrattwali huma rregolati bir-Regolament Ruma I.

3.9 Insolvenza

Ir-Renju Unit huwa parti għar-Regolament tal-Kunsill 1346/2000 dwar proċedimenti ta’ falliment, li jistabbilixxi r-regoli rilevanti fil-proċedimenti li jinvolvu l-iżvestiment sħiħ jew parzjali tad-debitur u l-ħatra ta’ likwidatur meta l-interessi ewlenin tad-debitur ikunu fi Stat Membru tal-UE (minbarra d-Danimarka). Jekk il-qrati Skoċċiżi jkollhom ġuriżdizzjoni (li jkun il-każ jekk l-interessi ewlenin tad-debitur ikunu jinsabu l-Iskozja, preżunta bħala l-post tal-uffiċċju reġistrat), tiġi applikata l-liġi tal-Iskozja.

F’każijiet li jaqgħu barra mir-Regolament 1346/2000, il-liġi tal-Iskozja tiġi applikata meta l-qrati Skoċċiżi jkollhom u jkunu qed jeżerċitaw ġuriżdizzjoni.

1 L-għejun tar-regoli fis-seħħ

1.1 Regoli nazzjonali

Illum il-ġurnata, ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet f’Ġibiltà li jittrattaw il-liġi applikabbli ġejjin prinċipalment minn Regolamenti tal-UE li huma direttament applikabbli. Fir-rigward ta’ kwistjonijiet ċivili u kummerċjali dawn huma: Ir-Regolament 593/2008 (Ruma I) dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali u r-Regolament 864/2007 (Ruma II) dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali. L-Att dwar il-Kuntratti (il-Liġi Applikabbli) (Contracts (Applicable Law) Act 1990) (li implimenta l-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980) jibqa’ rilevanti fil-każ ta’ kuntratti li saru qabel is-17 ta’ Diċembru 2009 (ir-Regolament Ruma I japplika għal kuntratti li saru f'dik id-data jew warajha). Ir-Regolament japplika għal kawżi fejn id-dannu jkun sar wara l-11 ta’ Jannar 2009. Ir-regoli tradizzjonali tal-common law jibqgħu applikabbli għad-delitt ta’ malafama u fir-rigward tal-liġi tas-suċċessjoni u tal-proprjetà. Pereżempju, l-Att dwar il-Kuntratti (Liġi Applikabbli) (Contracts (Applicable Law) Act) jagħti effett lill-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi Kuntrattwali.

F’materji tal-familja, hija ġeneralment il-common law li hija s-sors tar-regoli dwar il-liġi applikabbli, b’xi eċċezzjonijiet. F’materji tal-familja, ġeneralment tiġi applikata l-liġi ta’ Ġibiltà, soġġetta għal eċċezzjonijiet limitati fil-common law (eż. fir-rigward tan-nullità taż-żwieġ) jew fl-istatut (eż. fir-rigward tal-manteniment skont l-Att tal-1920 dwar l-Ordnijiet ta’ Manteniment (Faċilitajiet għall-Eżekuzzjoni) (Maintenance Orders (Facilities for Enforcement) Act 1920) u l-Att dwar l-Ordnijiet ta’ Manteniment (Eżekuzzjoni Reċiproka) (Maintenance Orders (Reciprocal Enforcement) Act)). Fi kwistjonijiet ta’ responsabbiltà tal-ġenituri u ta’ protezzjoni tat-tfal koperti mir-Regolament tal-UE Nru 2201/2003 u mill-Konvenzjoni tal-Aja tad-19 ta’ Ottubru 1996, huma r-Regoli tal-2011 tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-1996 dwar il-Proċedimenti tal-Familja (Tfal) (Family Proceedings (Children) 1996 Hague Convention Rules 2011) u l-Artikolu 15 tal-Konvenzjoni tal-1996 li fihom ir-regoli tal-liġi applikabbli rispettivament, jiġifieri li l-liġi ta’ Ġibiltà tapplika soġġetta għal eċċezzjonijiet limitati.

Ir-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet f’Ġibiltà għandhom kemm sorsi legali kif ukoll tal-common law (ġurisprudenza), u l-bilanċ ta’ kull wieħed ivarja f’kull qasam tal-liġi. Pereżempju, l-għażla tal-liġi kuntrattwali issa hija ddominata mill-Ordinanza dwar il-Kuntratti (il-Liġi Applikabbli) (Contracts (Applicable Law) Ordinance). Min-naħa l-oħra, jista’ jiġi nnotat li xi wħud minn dawn l-istatuti jagħtu effett lil ftehimiet internazzjonali (ftehimiet bħal dawn, għajr leġiżlazzjoni tal-UE b’effett dirett, jeħtieġu li statut jidħol fis-seħħ fir-Renju Unit u b’estensjoni, f’Ġibiltà). Pereżempju, l-Ordinanza dwar il-Kuntratti (il-Liġi Applikabbli) (Contracts (Applicable Law) Ordinance) tagħti effett lill-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi Kuntrattwali.

1.2 Konvenzjonijiet internazzjonali multilaterali

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1961 dwar il-Konflitti tal-Liġijiet Relatati mal-Forma tad-Dispożizzjonijiet Testamentarji (Hague Convention on the Conflicts of Laws Relating to the Form of Testamentary Dispositions 1961), estiża għal Ġibiltà fl-1964.

Il-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 dwar il-Liġi Applikabbli għall-Obbligi Kuntrattwali, estiża għal Ġibiltà fl-1994 (issostitwita mir-Regolament Ruma I b'rabta mal-kuntratti li saru fis-17 ta’ Diċembru 2009 jew wara).

Il-Konvenzjoni tal-Aja tal-1 ta’ Lulju 1985 dwar il-Liġi Applikabbli għat-Trusts u għar-Rikonoxximent Tagħhom, estiża għal Ġibiltà fl-1989.

1.3 Konvenzjonijiet bilaterali prinċipali

Ma nafux b’konvenzjonijiet bilaterali li jinkludu dispożizzjonijiet dwar l-għażla tal-liġi li r-Renju Unit huwa parti għalihom.

Madankollu, jeħtieġ li jiġi nnotat li, għalkemm il-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 u l-Konvenzjonijiet tal-Aja jippermettu li Stat japplika xi reġim ieħor ta’ għażla tal-liġi għal konflitti “interni” – bħal konflitti bejn il-liġijiet tal-Ingilterra u Wales u l-Iskozja – ir-Renju Unit għażel li ma jagħmilx użu minn din il-faċilità. Għalhekk, il-Konvenzjoni ta’ Ruma (b'rabta ma’ kuntratti li saru qabel is-17 ta’ Diċembru 2009) u r-regoli tal-Konvenzjoni tal-Aja japplikaw għal konflitti bejn il-ġurisdizzjonijiet differenti tar-Renju Unit kif ukoll għal konflitti internazzjonali.

2 L-implimentazzjoni tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

2.1 L-obbligu tal-imħallef li japplika b’inizjattiva tiegħu stess ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Il-pożizzjoni ġenerali hija li r-regoli dwar il-konflitt tal-liġijiet jiġu applikati biss jekk mill-inqas waħda mill-partijiet tkun argumentat li dawn għandhom jiġu applikati. Jekk dan ma ġiex argumentat, jew jekk ma jkunx hemm evidenza sodisfaċenti tal-kontenut tal-liġi barranija, l-imħallef normalment japplika l-liġi ta’ Ġibiltà għall-kwistjoni. Din ir-regola hija waħda relatata ma’ evidenza u proċedura, u għalhekk ma hijiex affettwata mir-Regolamenti tal-UE, mill-Konvenzjoni ta’ Ruma tal-1980 eċċ.

2.2 Rinviju dwar l-għażla ta’ liġijiet

Ir-Regolamenti tal-UE jeskludu l-applikazzjoni tad-duttrina tar-renvoi f’kawżi rregolati mir-regoli tal-UE dwar l-għażla tal-liġi u din kienet ukoll il-fehma prevalenti skont l-Att dwar il-Kuntratti (il-Liġi Applikabbli) (Contracts (Applicable Law) Act). Għalhekk, jekk ir-regola ta’ Ġibiltà dwar l-għażla tal-liġi għal delitt ta’ negliġenza tindika l-liġi Franċiża, tiġi applikata l-liġi domestika Franċiża, anke jekk qorti Franċiża kienet tapplika l-liġi ta’ xi pajjiż ieħor. Ġustifikazzjoni minnhom imressqa għaċ-ċaħda tar-renvoi f’dawn l-isferi tidher li hija li jekk jiġi applikat ir-renvoi, tinħoloq problema fir-regoli kumplessi stabbiliti mill-istatuti.

Ir-rwol tar-renvoi fl-oqsma tal-liġi li jifdal issa huwa kemxejn limitat, u f’xi każijiet mhuwiex ċar għalkollox. Jista’ jingħad li r-renvoi japplika fil-każ ta’ art li tinsab barra mill-pajjiż, li għaliha l-lex situs jiġi applikat bil-liġi ta’ Ġibiltà. F’każijiet bħal dawn, hemm xewqa pragmatika li tiġi applikata l-istess liġi tal-qorti li fil-ġurisdizzjoni tagħha tinsab il-proprjetà, sabiex tiżdied il-possibbiltà li kwalunkwe deċiżjoni ta’ Ġibiltà dwar il-proprjetà tkun effettiva. Il-bilanċ tad-deċiżjonijiet tal-Qorti tal-Prim’Istanza fir-rigward ta’ proprjetà mobbli tanġibbli li tinsab barra mill-pajjiż huwa li referenza għal-lex situs ma tinkludix ir-renvoi.

Fi kwistjonijiet tal-familja, hemm xi ġurisprudenza limitata li d-duttrina ta’ renvoi tista’ tapplika f’ċerti ċirkostanzi.

Madankollu, ta’ min jinnota li f’ħafna każijiet il-prova tal-kontenut tar-regoli dwar l-għażla tal-liġi barranija tkun għalja u l-partijiet ta’ spiss jagħżlu li ma jargumentawx għall-applikazzjoni tagħhom (ara 2.1 aktar ’il fuq). L-applikazzjoni tar-renvoi kienet is-suġġett ta’ dibattitu akkademiku intensiv. Il-fehma prevalenti fl-istatuti li jirrigwardaw il-konflitti tal-liġijiet hija li jiġi miċħud ir-renvoi. Għalhekk, jekk ir-regola ta’ Ġibiltà dwar l-għażla tal-liġi għal delitt ta’ negliġenza tindika l-liġi Franċiża, tiġi applikata l-liġi domestika Franċiża, anke jekk qorti Franċiża kienet tapplika l-liġi ta’ xi pajjiż ieħor. Ġustifikazzjoni minnhom imressqa għaċ-ċaħda tar-renvoi f’dawn l-isferi tidher li hija li jekk jiġi applikat ir-renvoi, tinħoloq problema fir-regoli kumplessi stabbiliti mill-istatuti.

Madankollu, ir-renvoi jidher li japplika fil-każ ta’ suċċessjoni għal proprjetà mobbli u immobbli, u trasferimenti possibbli ta’ tali proprjetà b’mod ġenerali, fejn ir-regoli tal-għażla tal-liġi ta’ Ġibiltà rreferew għal-liġi tad-domiċilju jew il-liġi tal-post fejn kienet tinsab il-proprjetà immobbli, u fil-kawżi tal-liġi tal-familja (li tirreferi għal-liġi tad-domiċilju). F’każijiet bħal dawn, hemm xewqa pragmatika li tiġi applikata l-istess liġi tal-qorti li fil-ġurisdizzjoni tagħha tinsab il-proprjetà, sabiex tiżdied il-possibbiltà li kwalunkwe deċiżjoni ta’ Ġibiltà dwar il-proprjetà tkun effettiva. Madankollu, ta’ min jinnota li f’ħafna każijiet il-prova tal-kontenut tar-regoli dwar l-għażla tal-liġi barranija tkun għalja u l-partijiet ta’ spiss jagħżlu li ma jargumentawx għall-applikazzjoni tagħhom (ara 2.1 aktar ’il fuq).

2.3 Bidla f'element ta' konnessjoni

Din il-problema hija indirizzata billi f’kull regola dwar l-għażla tal-liġi jiġi speċifikat iż-żmien rilevanti li fih jiġi identifikat il-fattur ta’ konnessjoni. Pereżempju, fil-każ ta’ trasferimenti ta’ beni mobbli, il-liġi applikabbli rilevanti hija dik applikabbli fil-post fejn ikunu jinsabu l-beni mobbli inkwistjoni fiż-żmien tat-trasferiment meta l-att inkwistjoni jkun allegatament affettwa t-titolu ta’ dak il-beni mobbli.

2.4 Eċċezzjonijiet għall-applikazzjoni normali tar-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

Skont ir-regoli tradizzjonali, il-qrati ta’ Ġibiltà jistgħu jirrifjutaw li japplikaw liġi barranija li tmur kontra l-ordni pubbliku ta’ Ġibiltà. Madankollu, il-limitu huwa għoli ħafna: pereżempju, fejn din tkun twassal għal riżultat “li huwa totalment aljen għar-rekwiżiti fundamentali tal-ġustizzja kif amministrata minn qorti ta’ Ġibiltà”. Il-kontenut tal-ordni pubbliku ta’ Ġibiltà huwa influwenzat mill-obbligi internazzjonali tar-Renju Unit, b’mod partikolari mill-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem; il-ksur tad-drittijiet tal-bniedem huwa eżempju wieħed magħruf sew tal-eċċezzjoni tal-ordni pubbliku, eżempju ieħor huwa fejn il-liġi tkun “ksur flagranti tar-regoli tad-dritt internazzjonali ta’ importanza fundamentali” (eż. l-invażjoni tal-Kuwajt mill-Iraq fl-1990).

Barra minn hekk, issa r-Regolamenti Ruma I u Ruma II it-tnejn li huma jipprovdu għall-applikazzjoni tar-regoli obbligatorji prevalenti tal-forum, irrispettivament mil-liġi li kieku tkun applikabbli għall-kuntratt. Tali regoli eżistenti jinsabu ġeneralment fl-oqsma tal-konsumatur u tal-impjiegi jew f’leġiżlazzjoni li tissupplimenta konvenzjoni internazzjonali.

2.5 Prova ta’ liġi barranija

Il-kontenut tal-liġi barranija jiġi pprovat daqslikieku kien fatt. Għalhekk, huma l-partijiet li jridu jipprovaw il-kontenut tal-liġi barranija; l-imħallfin ma jistgħux jinvestigaw il-kontenut tal-liġi barranija huma stess. Fil-każ ta’ konflitt bejn l-evidenza ppreżentata mill-partijiet, l-imħallef jista’ jivvaluta l-kredibbiltà tal-esperti u jista’ jikkunsidra l-evidenza primarja (eż. statuti u kawżi barranin), speċjalment fejn ikunu miktuba bl-Ingliż u japplikaw kunċetti li mħallef f’Ġibiltà ikun midħla tagħhom.

Il-kontenut tal-liġi barranija normalment jiġi pprovat minn evidenza ta’ perit tal-qorti. Mhuwiex biżżejjed li jiġi ppreżentat it-test ta’ statut, ta’ kawża jew ta’ awtorità barranin quddiem il-qorti. Evidenza ta’ perit tal-qorti dwar il-liġi barranija tista’ tingħata minn kwalunkwe persuna “kkwalifikata b’mod xieraq sabiex tagħmel dan bis-saħħa tal-għarfien jew tal-esperjenza tagħha,” irrispettivament minn jekk din tkunx intitolata li taġixxi bħala prattikant legali fil-ġurisdizzjoni rilevanti. Madankollu, normalment il-periti tal-qorti jkunu akkademiċi jew prattikanti fil-ġurisdizzjoni inkwistjoni. Jekk il-kontenut tal-liġi barranija jkun ġie ddeterminat f’kawża f’Ġibiltà jew fl-Ingilterra preċedenti, din il-kawża tista’ tiġi ċċitata bħala evidenza tal-kontenut tal-liġi barranija, u l-kontenut tal-liġi barranija jiġi preżunt li jkun l-istess kif iddeterminat f’dik il-kawża sakemm ma jiġix ipprovat mod ieħor.

L-oneru tal-prova jaqa’ fuq il-parti li tibbaża fuq il-liġi barranija. Jekk il-liġi barranija ma tiġix ipprovata b’mod sodisfaċenti, ir-regola ġenerali hija li tiġi applikata l-liġi ta’ Ġibiltà. Madankollu, f’kawżi fejn ma jkun hemm l-ebda raġuni għaliex wieħed jaħseb li l-liġi barranija b’xi mod tixbah il-liġi ta’ Ġibiltà (eż. statut tat-taxxa minn ġurisdizzjoni Ewropea oħra), il-kawża tista’ tiġi miċħuda.

3 Ir-regoli dwar il-kunflitt ta’ liġijiet

3.1 Obbligi kuntrattwali u atti legali

Fil-kawżi kollha li jikkonċernaw obbligi kuntrattwali u li jinvolvu għażla tal-liġi, ir-Regolament Ruma I huwa direttament applikabbli. Ir-regoli dwar l-għażla tal-liġi fir-Regolament Ruma jistgħu japplikaw ukoll għal kawżi li l-liġi domestika ta’ Ġibiltà ma tirrikonoxxix bħala kuntrattwali (eż. fejn il-ftehim ma jkunx sostnut minn korrispettiv eż. kuntratti ta’ rigal).

Kwistjonijiet ta' proċedura jiġu ddeterminati mil-lex fori. Għalhekk, il-valutazzjoni tal-livell tad-danni (iżda mhux il-kategoriji tad-danni) u l-mezzi ta’ prova huma rregolati bil-liġi tal-forum. Il-perjodi ta’ preskrizzjoni huma sostantivi u, għalhekk, fil-każ ta’ obbligi kuntrattwali, dawn huma ddeterminati mil-liġi applikabbli skont ir-Regolament. Ir-regoli sostantivi primarji huma kif ġej.

F’każijiet li fihom il-partijiet ikunu għamlu għażla espliċita tal-liġi, jew waħda li tista’ tintwera b’ċertezza raġonevoli, tapplika din il-liġi. X’aktarx li għażla tintwera b’ċertezza raġonevoli fejn il-kuntratt ikun f’forma standard li tkun magħrufa li tkun irregolata b’liġi partikolari (eż. polza tal-assigurazzjoni marittima ta’ Lloyd’s), jew fid-dawl ta’ negozjati preċedenti bejn il-partijiet. Fejn ikun hemm ftehim dwar l-għażla tal-qorti, dan ta’ spiss ikun biżżejjed sabiex jiġi inferit li l-intenzjoni kienet li tingħażel il-liġi ta’ dik il-qorti, iżda dan mhux dejjem ikun il-każ. Fil-każ ta’ ftehim ta’ arbitraġġ, jekk il-kriterji tal-għażla għall-arbitri jkunu speċifikati, dan jippermetti li ssir inferenza b’mod aktar faċli ta’ għażla tal-liġi, iżda jekk l-arbitri jiġu identifikati b’riferiment għal xi korp internazzjonali, ikun ferm anqas probabbli li l-għażla tkun intweriet b’ċertezza raġonevoli.

Il-libertà tal-għażla hija ċirkoskritta f’diversi aspetti. L-ewwel nett, fil-kuntratti konklużi minn konsumaturi u fil-kuntratti tal-impjieg, l-għażla tal-liġi ma tistax iċċaħħad lill-konsumatur jew lill-impjegat mill-protezzjoni tar-regoli obbligatorji li jeżistu skont il-liġi li, kieku ma kienx hemm għażla espliċita tal-liġi, kienet tkun tapplika għall-każ. It-tieni, fejn l-elementi kollha tas-sitwazzjoni jkunu marbuta ma’ pajjiż wieħed, għażla ta’ liġi differenti ma tistax iċċaħħad ir-regoli obbligatorji ta’ dak il-pajjiż mill-effett. Hemm ukoll regoli protettivi għall-konsumaturi fir-rigward tal-kuntratti ta’ assigurazzjoni. Jista’ jiġi nnotat ukoll li fejn ikun hemm nuqqas ta’ qbil fir-rigward tal-effettività tal-għażla – pereżempju, allegazzjoni ta’ sfurzar – il-kwistjoni dwar jekk din l-għażla kinitx effettiva tiġi ddeterminata mil-liġi applikabbli putattiva (jiġifieri l-liġi li tkun tirregola l-kuntratt li kieku l-għażla tkun valida), sakemm dan ma jkunx “mhux raġonevoli” (f’liema każ tista’ tiġi applikata l-liġi tar-residenza abitwali tal-parti li tiddikjara li ma tkunx tat il-kunsens tagħha).

F’każijiet li fihom ma jkun hemm l-ebda għażla espressa tal-liġi, jew waħda li tista’ tintwera b’ċertezza raġonevoli, ir-Regolament Ruma I jipprovdi regoli speċifiċi skont it-tip ta’ kuntratt, iżda fejn dawn ir-regoli ma jkunux konklużivi, il-liġi ġeneralment tkun il-liġi tar-residenza abitwali tal-eżekutur karatteristiku. L-eżekutur karatteristiku mhux dejjem ikun faċilment identifikabbli, iżda normalment ikun il-parti li ma tkunx qed tipprovdi ħlas għall-oġġett jew għas-servizz (eż. l-eżekutur karatteristiku jkun il-bejjiegħ ta’ prodott, is-sellief fi tranżazzjoni bankarja, il-garanti f’kuntratt ta’ garanzija). Din il-preżunzjoni tista’ tiġi kkonfutata favur pajjiż li miegħu l-kuntratt ikollu rabta aktar mill-qrib.

3.2 Obbligi mhux kuntrattwali

Ir-Regolament Ruma II japplika fil-biċċa l-kbira tal-kawżi marbuta ma' obbligi mhux kuntrattwali. L-Att japplika biss għal kwistjonijiet relatati ma’ obbligi li ma jaqgħux taħt ir-Regolament, u l-malafama tibqa’ rregolata mill-common law (ara hawn taħt). Il-perjodi ta’ preskrizzjoni huma ddeterminati mil-liġi applikabbli wkoll.

Skont ir-Regolament Ruma II, ir-regola ġenerali hija li tiġi applikata l-liġi tal-post fejn iseħħ id-dannu. Regoli speċjali jiddeterminaw il-liġi applikabbli għal ċerti tipi ta’ obbligi mhux kuntrattwali, inklużi r-responsabbiltà għall-prodotti, il-kompetizzjoni inġusta, delitti ambjentali u delitti relatati mad-drittijiet ta’ proprjetà intellettwali. Ir-Regolament jippermetti wkoll li l-partijiet jagħżlu l-liġi applikabbli f’ċerti ċirkostanzi, iżda din id-dispożizzjoni ma tistax tintuża sabiex jiġu evitati regoli obbligatorji tad-dritt tal-UE jew tad-dritt domestiku. Għandu jiġi nnotat li l-valutazzjoni tad-danni hija materja għal-liġi applikabbli.

Kif innotat aktar ’il fuq, il-malafama (li tinkludi inġurja tat-titolu, inġurja tal-oġġetti, falsità malizzjuża u kwalunkwe dikjarazzjoni tal-liġi barranija “li tikkorrispondi għal talba [bħal din] jew fin-natura tagħha”) tibqa’ rregolata bid-dritt komuni (common law). F’każijiet bħal dawn, tapplika r-“regola dwar it-teħid ta’ azzjoni doppja”: tista’ tittieħed azzjoni kontra delitt f’Ġibiltà biss jekk tkun tista’ tittieħed azzjoni ċivili skont il-liġi barranija tal-ġurisdizzjoni li fiha seħħ l-att (normalment il-pubblikazzjoni) u jekk, li kieku l-att seħħ fl-Ingilterra u f’Wales, tkun tista’ tittieħed azzjoni ċivili kontrih skont il-liġi ta’ Ġibiltà. Din ir-regola nżammet wara pressjoni minn organizzazzjonijiet tal-midja li beżgħu mill-applikazzjoni ta’ liġijiet barranin oppressivi. Madankollu, din ir-regola hija soġġetta għal eċċezzjoni: meta pajjiż ieħor ikollu relazzjoni aktar sinifikanti mal-okkorrenza u mal-partijiet, minflok tkun tapplika l-liġi ta’ dik il-ġuriżdizzjoni. Għandu jiġi nnotat li dan il-qasam huwa partikolarment inċert.

Fir-rigward tal-amministrazzjoni tat-trusts, il-liġi applikabbli hija rregolata mill-Att dwar it-Trustees (Trustees Act) li jimplimenta l-Konvenzjoni tal-Aja dwar il-Liġi Applikabbli għat-Trusts. Dan jipprovdi li l-liġi applikabbli tkun dik magħżula mis-settlor, jew, fin-nuqqas ta’ tali għażla, mil-liġi li magħha t-trust tkun marbuta l-aktar mill-qrib. Din il-liġi tiddetermina l-validità tat-trust, il-kostruzzjoni tagħha, l-effetti u l-amministrazzjoni tat-trust.

3.3 L-istat personali, l-aspetti tiegħu marbuta mal-istat ċivili (isem, domiċilju, kapaċità)

Mat-twelid, id-domiċilju ta’ persuna (id-domiċilju ta’ oriġini) ikun l-istess bħal dak tal-missier tal-wild minuri fil-ħin tat-twelid tal-wild minuri, jekk il-wild minuri jkun leġittimu. Jekk il-wild minuri jkun illeġittimu, jew il-missier ikun mejjet fil-ħin tat-twelid, id-domiċilju tal-wild minuri jkun l-istess bħal ta’ omm il-wild minuri. Din ir-regola tkompli tapplika sakemm il-wild minuri jagħlaq 16-il sena (jiġifieri d-domiċilju tal-wild minuri jinbidel ma’ dak tal-missier jew tal-omm rispettivament).

Għal persuni li għandhom aktar minn 16-il sena, id-domiċilju ta’ oriġini jibqa’ japplika sakemm ma jadottawx domiċilju tal-għażla tagħhom. Sabiex jadottaw domiċilju tal-għażla tagħhom, huma jridu jkunu effettivament jirrisjedu fil-ġurisdizzjoni rilevanti u jkollhom l-intenzjoni li jirrisjedu hemmhekk b’mod indefinit jew permanenti. Jekk xi wieħed minn dawn l-elementi ma jibqax jeżisti, id-domiċilju tal-għażla tagħhom ma jibqax japplika u japplika d-domiċilju tal-oriġini.

Id-domiċilju ta’ mara miżżewġa ma għadux iddeterminat b’referenza għal dak ta’ żewġha: jiġi vvalutat b’mod indipendenti.

Il-kapaċità li jitwettqu obbligi partikolari (eż. li persuna tidħol f’kuntratt, li tagħmel testment, li tiżżewweġ) hija ddeterminata minn regoli speċifiċi għal dak il-qasam, u dawn huma diskussi fit-taqsimiet rilevanti.

3.4 Li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-ġenituri u t-tfal, inkluża l-adozzjoni

Ir-responsabbiltà tal-ġenituri u l-kwistjonijiet ta’ protezzjoni tat-tfal ġeneralment jiġu ddeterminati mil-liġi ta’ Ġibiltà, soġġetti għal eċċezzjonijiet limitati bħal dawk (diskussi aktar ’il fuq) applikabbli għall-materji tal-Konvenzjoni tal-Aja tal-1996 u għal dawk il-materji li jaqgħu taħt ir-Regolament Brussell IIa. Ġeneralment, anki l-materji ta’ leġittimità u ta’ adozzjoni jiġu ddeterminati bil-liġi Ingliża, soġġetti għal ċerti eċċezzjonijiet.

3.5 Iż-żwieġ, koppji mhux miżżewġin/li jikkoabitaw, sħubijiet, divorzju, separazzjoni ġudizzjarja, obbligi ta’ manteniment

Il-validità formali ta’ żwieġ ġeneralment tkun irregolata bil-liġi tal-post fejn jiġi ċċelebrat iż-żwieġ, soġġetta għal ċerti eċċezzjonijiet.

Il-kapaċità tal-persuni li jiżżewġu hija ġeneralment iddeterminata mid-domiċilju tal-persuna rilevanti fil-ħin immedjatament qabel iż-żwieġ. Din il-liġi tirregola kwistjonijiet bħal jekk il-partijiet tawx il-kunsens tagħhom, ir-rekwiżiti tal-età u liema persuni fi ħdan il-familja estiża ta’ persuna din ma tistax tiżżewweġ. Fil-każ speċjali tal-età, l-ebda żwieġ ma jkun validu jekk xi wieħed mill-parteċipanti kien taħt is-16-il sena f’dak iż-żmien, jekk ikun domiċiljat f’Ġibiltà. Madankollu, iż-żwieġ jista’ jiġi kkuntrattat jekk tiġi applikata liċenzja speċjali taż-żwieġ qabel l-avveniment.

Fi kwistjonijiet ta’ divorzju jew separazzjoni, ġeneralment tiġi applikata l-liġi ta’ Ġibiltà, soġġetta għal eċċezzjonijiet limitati.

Fir-rigward tal-obbligi ta’ manteniment, hija ġeneralment il-liġi ta’ Ġibiltà li tapplika, soġġetta għal ċerti eċċezzjonijiet.

3.6 Reġimi matrimonjali dwar il-proprjetà

Ir-reġim tal-proprjetà matrimonjali ma huwiex kunċett ġeneralment magħruf fil-common law. Fi kwistjonijiet ta’ provvediment finanzjarju mad-divorzju, mas-separazzjoni jew mal-annullament jew fi kwistjonijiet ta’ manteniment, il-qrati ta’ Ġibiltà ġeneralment japplikaw il-liġi ta’ Ġibiltà jew il-ġurisprudenza tal-Ingilterra u Wales meta jkunu jistgħu jagħmlu dan, soġġett għal eċċezzjonijiet limitati.

3.7 Testmenti u s-suċċessjoni

F’każijiet ta’ suċċessjoni ab intestato (jiġifieri fejn ma jkunx hemm testment), il-liġi tad-domiċilju tat-testatur fiż-żmien tal-mewt tapplika għas-suċċessjoni għall-proprjetà mobbli; il-liġi tal-ġurisdizzjoni li fiha tinsab il-proprjetà (lex situs) tapplika għas-suċċessjoni għall-proprjetà immobbli.

F’kawżi li jinvolvu testmenti (suċċessjoni testamentarja), il-kapaċità tat-testatur li jagħmel testment ta’ proprjetà mobbli tiġi ddeterminata mil-liġi tad-domiċilju tat-testaturi fid-data tat-testment. Legatarju jkollu l-kapaċità li jirċievi beni mobbli jekk ikollu l-kapaċità skont il-liġi tad-domiċilju tiegħu jew skont il-liġi tad-domiċilju tat-testatur. Ma hemm l-ebda awtorità speċifika dwar il-pożizzjoni rigward il-proprjetà immobbli, iżda l-lex situs ikun l-aktar eżitu probabbli, u probabbilment jiddetermina wkoll il-kapaċità ta’ legatarju li jieħu legat ta’ proprjetà immobbli.

Skont l-Att dwar it-Testmenti tal-2009 (Wills Act 2009), testment ikun formalment validu (eż. numru korrett ta’ xhieda) jekk ikun konformi ma’ xi waħda mil-liġijiet li ġejjin: il-liġi tal-post fejn ġie eżegwit it-testment (jiġifieri normalment fejn ikun ġie ffirmat fil-preżenza tax-xhieda) fil-mument li ġie eżegwit; il-liġi tad-domiċilju, tar-residenza abitwali jew tan-nazzjonalità tat-testatur fil-mument li fih ġie eżegwit it-testment; il-liġi tad-domiċilju, tar-residenza abitwali jew tan-nazzjonalità tat-testatur fil-mument tal-mewt. Testment ikun validu formalment ukoll sabiex jgħaddi proprjetà immobbli jekk ikun konformi mal-liġi interna tal-ġurisdizzjoni fejn tkun tinsab il-proprjetà (b’hekk tiġi eskluża l-applikazzjoni tar-renvoi minkejja li dan jikkonċerna beni immobbli).

Testment tal-proprjetà mobbli jkun materjalment validu (eż. limitazzjonijiet fuq l-ammont li wieħed jista’ jħalli b’testment) jekk ikun konformi mal-liġi tad-domiċilju tat-testatur fil-ħin tal-mewt; testment ta’ proprjetà immobbli jkun materjalment validu jekk jikkonforma mal-liġi tal-ġurisdizzjoni li fiha tinsab il-proprjetà, jiġifieri tkun xi tkun is-sistema tal-liġi domestika li tapplika l-lex situs.

Testment huwa interpretat mil-liġi intiża mit-testatur, li hija preżunta li hija l-liġi tad-domiċilju tiegħu fid-data tat-testment. Din il-preżunzjoni hija regola prima facie li tista’ tiġi miċħuda permezz ta' evidenza li turi li t-testatur manifestament ikkontempla u xtaq li t-testment tiegħu jiġi interpretat skont sistema ta’ liġi oħra. B'rabta ma' proprjetà immobbli, jista’ jkun hemm limitazzjoni addizzjonali, li permezz tagħha, jekk l-interess li jirriżulta minn tali interpretazzjoni ma jkunx permess jew ma jkunx rikonoxxut mil-lex situs, tipprevali din l-aħħar liġi.

Il-validità ta’ allegata revoka ta’ testment tiġi ddeterminata skont il-liġi tad-domiċilju tat-testatur fiż-żmien tal-allegata revoka (ta’ min jinnota li skont il-liġi domestika ta’ Ġibiltà, jekk din tkun tapplika, żwieġ jirrevoka testment sakemm ma jintweriex li t-testment ikun sar espliċitament fil-kontemplazzjoni taż-żwieġ). Madankollu, meta jkun allegat li r-revoka nkisbet b’testment sussegwenti (bil-kuntrarju ta’, pereżempju, it-tħassir tat-testment), jekk dan it-tieni testment jirrevokax dak preċedenti jiġi ddeterminat mil-liġijiet applikabbli għall-validità formali tat-tieni testment. Jekk ma jkunx ċar jekk it-tieni testment jirrevokax dak preċedenti, il-kwistjoni tal-interpretazzjoni tiġi ddeterminata mil-liġi intiża mit-testatur, li tkun preżunta li hija l-liġi tad-domiċilju tiegħu fid-data tat-tieni testment.

3.8 Proprjetà reali

Il-kawżi tal-proprjetà jinqasmu fi proprjetà mobbli u immobbli; il-kwistjoni ta’ jekk proprjetà tkunx mobbli jew immobbli taqa’ taħt il-liġi tal-post fejn tkun tinsab il-proprjetà.

Fil-każ ta’ proprjetà immobbli, il-liġi applikabbli hija l-liġi tal-post fejn tinsab il-proprjetà, u jkun japplika r-renvoi. Dan japplika għall-mistoqsijiet kollha dwar it-tranżazzjoni, inklużi l-kapaċità, il-formalitajiet u l-validità materjali. Ta’ min jinnota li ovvjament hemm distinzjoni bejn it-trasferiment ta’ art jew ta’ beni immobbli oħra, u l-kuntratt li jirregola d-drittijiet u l-obbligazzjonijiet tal-partijiet għal dak it-trasferiment – dan tal-aħħar huwa rregolat b’regoli distinti dwar il-liġi applikabbli (b’mod partikolari, skont ir-Regolament Ruma I).

Fil-każ ta’ kwistjonijiet proprjetarji (ta’ min jinnota, għall-kuntrarju ta’ dawk kuntrattwali) dwar it-trasferiment ta’ proprjetà mobbli tanġibbli, b’mod ġenerali l-liġi applikabbli tkun il-liġi tal-post fejn kienet tinsab il-proprjetà fiż-żmien li seħħ l-avveniment li allegatament affettwa t-titolu għaliha. Mhuwiex ċar jekk ir-renvoi japplikax f’din is-sitwazzjoni u l-effett globali tad-deċiżjonijiet tal-Prim’Istanza tal-qrati ta’ Ġibiltà jissuġġerixxi li mhuwiex il-każ. Titolu għall-proprjetà tanġibbli miksuba skont din ir-regola ġenerali jkun rikonoxxut bħala validu f’Ġibiltà jekk il-proprjetà mobbli mbagħad titneħħa mill-pajjiż fejn kienet tinstab fil-mument tal-akkwist tat-titolu, sakemm dak it-titolu ma jiġix spostat minn titolu ġdid miksub f’konformità mal-liġi tal-pajjiż li fih tkun ittieħdet il-proprjetà. Eċċezzjoni partikolari għar-regola ġenerali dwar proprjetà mobbli tanġibbli hija relatata ma’ meta l-proprjetà tanġibbli tkun fi tranżitu u s-situs tagħha ma jkunx magħruf mill-partijiet, jew ikun temporanju; trasferiment li jkun validu skont il-liġi applikabbli tat-trasferiment ikun effettiv f’Ġibiltà.

Fil-każ taċ-ċessjoni ta’ proprjetà mobbli intanġibbli, fejn ir-relazzjoni bejn iċ-ċedent u ċ-ċessjonarju tkun kuntrattwali (bħal fil-każ tal-biċċa l-kbira tad-djun) u l-kwistjoni tkun relatata biss mal-validità u mal-effett taċ-ċessjoni nnifisha, japplika r-Regolament Ruma I.

Ta’ min jinnota li huwa diffiċli li jinġabru fil-qosor ir-regoli dwar l-għażla tal-liġi fuq iċ-ċessjoni u t-trasferiment ta’ proprjetà intanġibbli u l-ebda regola unika dwar l-għażla tal-liġi ma tkoprihom, l-aktar minħabba li l-kategorija ta’ intanġibbli tkopri firxa wiesgħa ħafna ta’ drittijiet, li mhux ilkoll huma kuntrattwali fl-oriġini tagħhom. Huwa ssuġġerit li għandu jintalab parir ta’ speċjalist fil-każ ta’ proprjetà mobbli intanġibbli.

3.9 Insolvenza

Ir-Renju Unit, u b’estenzjoni Ġibiltà, huma parti għar-Regolament tal-Kunsill 1346/2000 dwar proċedimenti ta’ falliment, li jistabbilixxi r-regoli rilevanti fil-proċedimenti li jinvolvu l-iżvestiment sħiħ jew parzjali tad-debitur u l-ħatra ta’ likwidatur fejn l-interessi ewlenin tad-debitur ikunu fi Stat Membru tal-UE (minbarra d-Danimarka). Jekk il-qrati ta’ Ġibiltà jkollhom ġurisdizzjoni (li jkun il-każ jekk l-interessi prinċipali tad-debitur kienu ċċentrati f’Ġibiltà, li hija preżunta li tkun il-post tal-uffiċċju rreġistrat), tiġi applikata l-liġi ta’ Ġibiltà.

F’kawżi li jaqgħu barra mir-Regolament Nru 1346/2000, il-liġi ta’ Ġibiltà tiġi applikata fejn il-qrati ta’ Ġibiltà ikollhom ġurisdizzjoni (li jkun il-każ jekk il-kumpannija tkun irreġistrata f’Ġibiltà jew jekk ikun hemm persuni f’Ġibiltà li jibbenefikaw mill-istralċ u ma jkunx hemm raġunijiet tajba biex tiġi rrifjutata l-ġurisdizzjoni).