Νομική συνδρομή

1 Ποια έξοδα συνεπάγονται οι νομικές διαδικασίες και ποιος πρέπει να τα επωμισθεί κανονικά;

Στην Ισπανία, η Δικαιοσύνη αποτελεί δημόσια υπηρεσία που παρέχεται δωρεάν. Δεν υπάρχουν τέλη ή επιβαρύνσεις για τη χρήση της. Ωστόσο, η επίλυση μιας διαφοράς συνεπάγεται συνήθως ορισμένα έξοδα στα οποία περιλαμβάνονται κατά βάση τα εξής:

1. Αμοιβές δικηγόρου και δικαστικού πληρεξούσιου.
2. Έξοδα δημοσιεύσεων σε επίσημα έντυπα.
3. Προκαταβολές αναγκαίες για την άσκηση ορισμένων ενδίκων μέσων.
4. Αμοιβές πραγματογνωμόνων ή τεχνικών συμβούλων.

Σε γενικές γραμμές, τα έξοδα αυτά πρέπει να προκαταβάλλονται από τον ενδιαφερόμενο διάδικο. Με το πέρας της δίκης το δικαστήριο καλείται να αποφασίσει ποιος θα πρέπει τελικά να επωμιστεί τα έξοδα αυτά (καταδίκη στα έξοδα, «condena en costas», όπως είναι ο ισπανικός όρος), σύμφωνα με την αρχή της αντικειμενικής ήττας, κοινώς γνωστής ως «ο ηττημένος πληρώνει».

2 Τι είναι ακριβώς το ευεργέτημα της πενίας;

Σύμφωνα με το άρθρο 119 του ισπανικού Συντάγματος, η νομική συνδρομή (ή «ευεργέτημα πενίας») είναι μια διαδικασία με την οποία αναγνωρίζεται σε πολίτες, οι οποίοι αποδεδειγμένα δεν διαθέτουν επαρκή οικονομικά μέσα, σειρά ευεργετημάτων, τα οποία συνίστανται κυρίως στην απαλλαγή από την καταβολή αμοιβής δικηγόρου και δικαστικού πληρεξούσιου, αμοιβών πραγματογνωμόνων, εγγυήσεων, δικαστικών τελών κ.λπ.

Πιο συγκεκριμένα, μπορούμε να παραθέσουμε τα εξής:

1. Προηγούμενη παροχή νομικών συμβουλών.
2. Αμοιβές δικηγόρου και δικαστικού πληρεξούσιου.
3. Έξοδα δημοσιεύσεων σε επίσημα έντυπα.
4. Προκαταβολές αναγκαίες για την άσκηση ορισμένων ενδίκων μέσων.
5. Αμοιβές πραγματογνωμόνων ή τεχνικών συμβούλων.

Στα ανωτέρω δικαιώματα έχουν προστεθεί αποκλειστικά και μόνο για τις διασυνοριακές διαφορές (μετά τη μεταρρύθμιση του νόμου περί νομικής συνδρομής με τον νόμο 16 της 18ης Ιουλίου 2005, ο οποίος προσάρμοσε τον νόμο περί νομικής συνδρομής στην οδηγία 2002/8/ΕΚ) τα εξής:

α. Υπηρεσίες διερμηνείας.

β. Μετάφραση εγγράφων.

γ. Οδοιπορικά, όταν κρίνεται υποχρεωτική η αυτοπρόσωπη παρουσία.

δ. Υπεράσπιση από δικηγόρο και εκπροσώπηση από δικαστικό πληρεξούσιο, ακόμη και όταν αυτή δεν είναι υποχρεωτική, εάν το δικαστήριο εκτιμά ότι είναι αναγκαία για τη διασφάλιση της ίσης μεταχείρισης των διαδίκων.

3 Δικαιούμαι ευεργέτημα της πενίας;

Όλοι οι πολίτες της ΕΕ που αποδεικνύουν ότι δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους (για διασυνοριακές διαφορές μόνο τα φυσικά πρόσωπα).

α. Νομική συνδρομή δικαιούνται επίσης υπήκοοι τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα στην Ισπανία ή το δικαίωμα των οποίων έχει αναγνωριστεί με διεθνείς συμβάσεις (π.χ. συμβάσεις για τη διεθνή απαγωγή παιδιών), υπό τους ίδιους όρους με τους πολίτες της ΕΕ.

β. Σε εργατικές υποθέσεις, κάθε μισθωτός, ανεξαρτήτως της ιθαγένειας και των πόρων του.

γ. Ενώσεις και ιδρύματα κοινής ωφελείας.

Σε υποθέσεις ποινικού δικαίου, σε διοικητικές διαφορές και σε προηγηθείσες διοικητικές διαδικασίες, οι αλλοδαποί που αποδεικνύουν ότι δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους για να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη, ακόμη και αν δεν διαμένουν νόμιμα στην Ισπανία.

Ανεξαρτήτως από το αν διαθέτουν επαρκείς πόρους για να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη, νομική συνδρομή παρέχεται στα θύματα έμφυλης βίας, τρομοκρατίας και εμπορίας ανθρώπων, καθώς και στους ανηλίκους και τα άτομα με διανοητική αναπηρία, όταν έχουν πέσει θύματα κακοποίησης ή κακομεταχείρισης, καθώς και στους διαδόχους του θύματος σε περίπτωση θανάτου, εφόσον δεν ήταν οι δράστες.

Ομοίως, ανεξαρτήτως από το αν διαθέτουν επαρκείς πόρους για να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη, νομική συνδρομή παρέχεται σε πρόσωπα τα οποία, εξαιτίας ατυχήματος, αποδεικνύουν ότι υπέστησαν μόνιμες βλάβες που τα εμποδίζουν πλήρως να ασκήσουν τη συνήθη εργασία ή επαγγελματική τους δραστηριότητα και χρειάζονται βοήθεια από άλλα πρόσωπα, όταν αντικείμενο της διαφοράς είναι η αποκατάσταση της ζημίας που υπέστησαν.

Στις εργατικές διαφορές, για την άσκηση των δικαιωμάτων τους άμυνας, οι εργαζόμενοι και οι δικαιούχοι του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, χωρίς να οφείλουν να αποδείξουν ότι δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους.

Σε περίπτωση διασυνοριακών διαφορών, νομική συνδρομή παρέχεται εάν ο δικαιούχος αποδείξει ότι δεν μπορεί να καταβάλει τα δικαστικά έξοδα λόγω της διαφοράς στο κόστος ζωής μεταξύ του κράτους μέλους κατοικίας του και της Ισπανίας.

4 Το ευεργέτημα της πενίας χορηγείται για όλα τα είδη διαδικασιών;

Η χορήγηση νομικής συνδρομής είναι δυνατή σε κάθε είδους διαδικασία εκούσιας ή αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας, η αξία της οποίας υπερβαίνει τις 2.000 ευρώ, εκτός εάν για λόγους που έχουν να κάνουν με το αντικείμενο της διαφοράς απαιτείται η προσφυγή σε υπηρεσίες δικηγόρου. Καλύπτονται όλες οι διαδικασίες και τα ένδικα μέσα που ασκούνται καθώς και η εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων.

Σε διαδικασίες αξίας μικρότερης των 2.000 ευρώ, όταν δεν απαιτείται η συμμετοχή δικηγόρου και δικαστικού πληρεξούσιου, μπορεί επίσης να ζητηθεί νομική συνδρομή, όταν ο αντίδικος κάνει χρήση των εν λόγω επαγγελματιών ή εάν το διατάξει ρητά ο δικαστής ή το δικαστήριο για να διασφαλιστεί η ισότητα μεταξύ των διαδίκων.

5 Υπάρχουν ειδικές διαδικασίες σε περιπτώσεις ανάγκης;

Υπάρχει η δυνατότητα προσωρινού διορισμού (δικηγόρου) είτε από τον δικηγορικό σύλλογο, εντός μέγιστης προθεσμίας 15 εργάσιμων ημερών από την παραλαβή της αίτησης, είτε κατόπιν δικαστικής διαταγής.

6 Πώς μπορώ να λάβω το έντυπο της αίτησης για χορήγηση ευεργετήματος της πενίας;

Το σχετικό έντυπο διατίθεται από τις υπηρεσίες παροχής νομικών συμβουλών των δικηγορικών συλλόγων, από το γραφείο του αρχαιότερου δικαστή (Decanatos) στα δικαστήρια και από τις επαρχιακές επιτροπές νομικής συνδρομής (Comisiones provinciales de Asistencia Jurídica Gratuita).

Το Γενικό Συμβούλιο Ισπανών Δικηγόρων (Consejo General de la Abogacía Española) έχει δημιουργήσει μια διαδικτυακή πύλη για τη νομική συνδρομή, μέσω της οποίας οι πολίτες μπορούν να συμπληρώσουν τη σχετική αίτηση νομικής συνδρομής ή να εξακριβώσουν αν πληρούν τις οικονομικές προϋποθέσεις που απαιτούνται για την παροχή νομικής συνδρομής, μεταξύ άλλων, μολονότι πάντοτε είναι αναγκαίο να υποβληθούν τα σχετικά δικαιολογητικά και η αίτηση, όπως εξηγείται παρακάτω.

Τόπος υποβολής της αίτησης

Οι αιτήσεις χορήγησης νομικής συνδρομής, συνοδευόμενες από τα σχετικά δικαιολογητικά, υποβάλλονται στις υπηρεσίες παροχής νομικών συμβουλών του δικηγορικού συλλόγου του τόπου στον οποίο βρίσκεται το δικαστήριο της κύριας δίκης ή στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας του αιτούντος, εάν δεν έχει κινηθεί η διαδικασία.

7 Ποια έγγραφα πρέπει να υποβληθούν μαζί με το έντυπο της αίτησης για χορήγηση ευεργετήματος της πενίας;

Τα έγγραφα έχουν να κάνουν με:

1. Την οικονομική κατάσταση του ενδιαφερομένου και των μελών της οικογένειάς του.
2. Την προσωπική και οικογενειακή του κατάσταση.
3. Τη ζητούμενη έννομη προστασία.

Αναλυτικότερα, είναι τα εξής:

• Βεβαίωση καταβολής φόρου εταιρειών (για τα νομικά πρόσωπα).
• Φωτοαντίγραφο της δήλωσης κοινωφελούς χαρακτήρα ή της καταχώρισης στο Μητρώο Ιδρυμάτων (για τα νομικά πρόσωπα).
• Πιστοποιητικό περιουσιακής κατάστασης από τον δήμο κατοικίας.
• Βεβαίωση καταχώρισης στο δημοτολόγιο.
• Βεβαίωση του INEM (Εθνικό Ίδρυμα Απασχόλησης) σχετικά με την περίοδο ανεργίας και τη λήψη παροχών.
• Βεβαίωση χορήγησης σύνταξης από το Δημόσιο
• Βεβαίωση της SPEE (κρατική δημόσια υπηρεσία απασχόλησης) από την οποία να προκύπτει η χορήγηση του επιδόματος ανεργίας και η περίοδος χορήγησής του
• Άλλα έγγραφα (κάθε έγγραφο προς απόδειξη των προβαλλόμενων στοιχείων).

Ωστόσο, για να επιταχυνθεί η διαδικασία υποβολής αιτήσεων, οι δικηγορικοί σύλλογοι μπορούν, εφόσον έχουν εξουσιοδοτηθεί ρητά, να ζητήσουν τις ανωτέρω βεβαιώσεις εξ ονόματος των ενδιαφερομένων.

8 Πού πρέπει να υποβάλω την αίτηση για χορήγηση ευεργετήματος της πενίας;

Οι αιτήσεις νομικής συνδρομής υποβάλλονται στις υπηρεσίες παροχής νομικών συμβουλών του δικηγορικού συλλόγου του τόπου στον οποίο βρίσκεται το δικαστήριο της κύριας δίκης ή στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας του αιτούντος, εάν δεν έχει κινηθεί η διαδικασία. Στην τελευταία περίπτωση, το δικαστήριο διαβιβάζει αμέσως την αίτηση στον κατά τόπον αρμόδιο δικηγορικό σύλλογο.

Οι εν λόγω δικηγορικοί σύλλογοι είναι οι αρμόδιες υπηρεσίες παραλαβής των αιτήσεων επί διασυνοριακών διαφορών. Στις εν λόγω διαφορές, αρμόδια αρχή για την έκδοση της αίτησης είναι ο δικηγορικός σύλλογος του τόπου συνήθους διαμονής ή του τόπου κατοικίας του αιτούντος.

Ευρωπαίος υπήκοος συμβαλλόμενου κράτους της Συμφωνίας του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη διαβίβαση των αιτήσεων δικαστικής αρωγής μπορεί να υποβάλει αίτηση στην κεντρική αρχή της χώρας του για την εκτέλεση της συμφωνίας.

Η αίτηση πρέπει να υποβληθεί πριν από την έναρξη της δικαστικής διαδικασίας, ή, εάν ο αιτούμενος νομική συνδρομή είναι ο καθ᾽ ού, πριν από την αντίκρουση της αίτησης. Ωστόσο, τόσο ο αιτών όσο και ο καθ᾽ ού μπορεί να υποβάλει αργότερα αίτημα νομικής συνδρομής εφόσον αποδείξει ότι έχει μεταβληθεί η οικονομική του κατάσταση.

9 Πώς μπορώ να μάθω αν δικαιούμαι ευεργέτημα της πενίας;

Ο Δικηγορικός Σύλλογος μπορεί να λάβει τις ακόλουθες προσωρινές αποφάσεις:

α. Να ενημερώσει τον ενδιαφερόμενο ότι η αίτησή του είναι ελλιπής και πρέπει να διορθωθεί εντός 10 ημερών. Διαφορετικά η αίτησή του θα αρχειοθετηθεί.

β. Να κρίνει την αίτησή του απαράδεκτη και αβάσιμη και να ενημερώσει σχετικά την Επιτροπή Νομικής Συνδρομής.

γ. Να διαπιστώσει ότι η αίτηση πληροί τις νόμιμες προϋποθέσεις, οπότε θα διορίσει δικηγόρο εντός 15 ημερών, ειδοποιώντας τον σύλλογο δικαστικών πληρεξουσίων, ούτως ώστε να προβεί στον διορισμό δικαστικού πληρεξούσιου εντός 3 ημερών. Ο Δικηγορικός Σύλλογος διαβιβάζει επίσης προς τελική έγκριση την αίτηση στην Επιτροπή Νομικής Συνδρομής.

Σε περίπτωση που ο Δικηγορικός Σύλλογος δεν λάβει απόφαση εντός 15 ημερών, ο αιτών υποβάλει εκ νέου την αίτησή του απευθείας στην Επιτροπή Νομικής Συνδρομής, η οποία αποφασίζει αμέσως τον προσωρινό διορισμό δικαστικού πληρεξούσιου και δικηγόρου, ενώ εξακριβώνει τις πληροφορίες και τα σχετικά δικαιολογητικά.

Η τελική απόφαση σχετικά με την παροχή ή μη νομικής συνδρομής πρέπει να ληφθεί από την Επιτροπή Δικαστικής Συνδρομής εντός 30 ημερών από την παραλαβή του φακέλου της αίτησης. Εάν, μετά την παρέλευση 30 ημερών, δεν έχει ληφθεί ακόμη απόφαση, κυρώνονται οι προσωρινές αποφάσεις του Δικηγορικού Συλλόγου και του Συλλόγου Δικαστικών Πληρεξουσίων.

Η απόφαση κοινοποιείται εντός τριών ημερών στον αιτούντα, στον Δικηγορικό Σύλλογο, στον Σύλλογο Δικαστικών Πληρεξουσίων και στο επιληφθέν δικαστήριο ή στον αρχαιότερο δικαστή, εάν δεν έχει κινηθεί η διαδικασία.

10 Τι πρέπει να κάνω αν δικαιούμαι ευεργέτημα της πενίας;

Αν είστε ενάγων, πρέπει να υποβάλετε την αίτηση, πριν από την κίνηση της διαδικασίας στον δικηγορικό σύλλογο του τόπου στον οποίο βρίσκεται το δικαστήριο της κύριας δίκης ή στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας του ενάγοντος.

1. Εάν είστε εναγόμενος, πρέπει να υποβάλετε την αίτηση, προτού αντικρούετε την αγωγή. Η αίτηση του εναγομένου δεν έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα επί της διαδικασίας· ωστόσο, το δικαστήριο μπορεί, αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν αίτησης του ενδιαφερομένου, να διατάξει την αναστολή, έως ότου εκδοθεί η απόφαση σχετικά με την παροχή ή την άρνηση παροχής νομικής συνδρομής.

Σε περίπτωση διασυνοριακών διαφορών στις οποίες ζητείται νομική συνδρομή για την προσφυγή σε δικαστήριο σε άλλο κράτος μέλος, η σχετική αίτηση μπορεί επίσης να υποβληθεί στον δικηγορικό σύλλογο (στην περίπτωση κατοίκων Ισπανίας που εμπλέκονται σε διαφορά σε άλλο κράτος) του τόπου συνήθους διαμονής ή κατοικίας του αιτούντος.

11 Ποιος επιλέγει τον/τη δικηγόρο μου αν δικαιούμαι ευεργέτημα της πενίας;

Ο γενικός κανόνας είναι ότι ο Δικηγορικός Σύλλογος διορίζει έναν δικηγόρο εκ περιτροπής. Ωστόσο, ο ενδιαφερόμενος έχει τη δυνατότητα να διορίσει δικό του δικηγόρο, υπό την προϋπόθεση ότι ο τελευταίος παραιτείται από το δικαίωμα να λάβει οποιαδήποτε αμοιβή για τις υπηρεσίες του.

12 Το ευεργέτημα της πενίας καλύπτει όλα τα έξοδα των διαδικασιών;

Η νομική συνδρομή καλύπτει τα ακόλουθα έξοδα:

1. Προηγούμενη παροχή νομικών συμβουλών.
2. Αμοιβές δικηγόρου και δικαστικού πληρεξούσιου.
3. Έξοδα δημοσιεύσεων σε επίσημα έντυπα.
4. Προκαταβολές αναγκαίες για την άσκηση ορισμένων ενδίκων μέσων.
5. Αμοιβές πραγματογνωμόνων ή τεχνικών συμβούλων.
6. Μείωση κατά 80 % στα έξοδα για συμβολαιογραφικές πράξεις και πιστοποιητικά κτηματολογίου και εμπορικού μητρώου.

Επίσης, σε περίπτωση διασυνοριακών διαφορών, περιλαμβάνονται οι υπηρεσίες διερμηνείας, η μετάφραση εγγράφων και τα οδοιπορικά, όταν η προσωπική παρουσία κρίνεται αναγκαία από το δικαστήριο που εκδικάζει την υπόθεση.

13 Ποιος επωμίζεται τα λοιπά έξοδα, αν δικαιούμαι μερική χορήγηση ευεργετήματος της πενίας;

Όταν το εισόδημα του αιτούντος υπερβαίνει το διπλάσιο του κατώτατου διεπαγγελματικού μισθού αλλά όχι το πενταπλάσιο αυτού, η Επιτροπή Νομικής Συνδρομής μπορεί κατ’ εξαίρεση να του παράσχει νομική συνδρομή εκτιμώντας την προσωπική και οικογενειακή του κατάσταση.

Λαμβάνεται υπόψη η οικογενειακή κατάσταση του αιτούντος, ο αριθμός των τέκνων ή των εξαρτώμενων μελών της οικογένειάς του, τα δικαστικά έξοδα και άλλα έξοδα που οφείλονται στην κίνηση της διαδικασίας, ή άλλα έξοδα παρόμοιας φύσης, τα οποία εκτιμώνται αντικειμενικά και, σε κάθε περίπτωση, η ιδιότητα του αιτούντος, όταν πρόκειται για ανιών πολύτεκνης οικογένειας ειδικής κατηγορίας.

Υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στην προηγούμενη παράγραφο, νομική συνδρομή μπορεί να παρασχεθεί με γνώμονα την κατάσταση της υγείας του αιτούντος και στα άτομα με αναπηρία που μνημονεύονται στο άρθρο 1 παράγραφος 2 του νόμου 51, της 2ας Δεκεμβρίου 2003, για τις ίσες ευκαιρίες, την απαγόρευση των διακρίσεων και την καθολική προσβασιμότητα για τα άτομα με αναπηρία, καθώς και στα πρόσωπα από τα οποία εξαρτώνται, όταν ενεργούν εξ ονόματός τους και προς το συμφέρον τους, εφόσον οι διαδικασίες σχετίζονται με τις συνθήκες υγείας ή αναπηρίας που δικαιολογούν την κατ’ εξαίρεση χορήγηση του εν λόγω ευεργετήματος.

Στις περιπτώσεις αυτές, η οικεία Επιτροπή Νομικής Συνδρομής καθορίζει ρητά ποια από τα έξοδα που προβλέπονται στο άρθρο 6 βαρύνουν τον αιτούντα.

Τα δικαστικά έξοδα που δεν καλύπτονται θα πρέπει να καλυφθούν από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο, εν αναμονή της απόφασης του δικαστηρίου επί των εξόδων. Εάν το δικαστήριο καταδικάσει τον αντίδικο στα δικαστικά έξοδα, τότε αυτός θα κληθεί να καταβάλει τα έξοδα τα οποία κλήθηκε να προκαταβάλει ο δικαιούχος μερικής νομικής συνδρομής.

Στην περίπτωση πολιτών που διαμένουν σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ, ο ανωτέρω κανόνας εφαρμόζεται με σύνεση, με γνώμονα το βιοτικό επίπεδο στο κράτος κατοικίας, προκειμένου να αποφευχθεί η πρόκληση βλάβης στον αιτούντα.

14 Το ευεργέτημα της πενίας καλύπτει και τα ένδικα μέσα;

Μόλις αναγνωριστεί το δικαίωμα νομικής συνδρομής σε μια διαφορά, αυτό καλύπτει όλες τις διαδικασίες και τις πράξεις επί της διαφοράς, συμπεριλαμβανομένης της εκτέλεσης, εάν αυτή λάβει χώρα εντός δύο ετών από την έκδοση της πρωτοβάθμιας δικαστικής απόφασης, καθώς και όλα τα ένδικα μέσα κατά των αποφάσεων επί της ίδιας διαφοράς, χωρίς να απαιτείται νέα αίτηση.

15 Μπορεί το ευεργέτημα της πενίας να ανακληθεί πριν από την ολοκλήρωση των διαδικασιών (ή ακόμη και να αρθεί μετά την περάτωση των διαδικασιών);

Η απόφαση που αναγνωρίζει την παροχή νομικής συνδρομής μπορεί να ανακληθεί εάν αποκτήθηκε με εσφαλμένη δήλωση, ψευδή στοιχεία ή απόκρυψη στοιχείων από τον αιτούντα.

Η νομική συνδρομή παύει να ισχύει εάν το πρόσωπο στο οποίο παρασχέθηκε βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση εντός τριών ετών.

Και στις δύο περιπτώσεις εφαρμόζεται ο γενικός κανόνας: τα έξοδα καταβάλλονται από τον διάδικο που ηττήθηκε.

16 Μπορώ να προσβάλω την άρνηση χορήγησης ευεργετήματος της πενίας;

Μπορείτε να προσβάλετε την απόφαση άρνησης παροχής νομικής συνδρομής εγγράφως ενώπιον της οικείας Επιτροπής Νομικής Συνδρομής εντός δέκα ημερών από την κοινοποίηση της απόφασης. Επί της εν λόγω προσβολής αποφαίνεται το αρμόδιο δικαστήριο.