Pomoc prawna

1 Jakie są koszty postępowania sądowego i kto je zazwyczaj ponosi?

Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego koszty postępowania sądowego obejmują:

I koszty sądowe oraz

II koszty postępowania.

Instytucję kosztów sądowych i kosztów postępowania ustanowiono w celu:

• częściowego zwrotu kosztów poniesionych przez Skarb Państwa na finansowanie pracy sądów;
• zwrotu kosztów poniesionych przez stronę, na której korzyść zapadł wyrok sądu;
• zachęcania dłużników do dobrowolnego wypełniania zobowiązań.

Informacje na temat miejsca uiszczania kosztów sądowych można uzyskać w sekretariacie każdego sądu.

Zażalenie o charakterze incydentalnym (blakus sūdzību) od postanowienia w przedmiocie kosztów postępowania może wnieść osoba, której postanowienie to dotyczy.

KOSZTY SĄDOWE obejmują:

• opłatę skarbową (valsts nodeva);
• opłatę kancelaryjną (kancelejas nodeva);
• koszty rozpoznania powództwa.

Zgodnie z art. 34 kodeksu postępowania cywilnego określonej opłacie skarbowej podlega każda sprawa wniesiona do sądu – zarówno pozew zwykły lub wzajemny, jak i wniosek złożony w sprawie już zawisłej przez osobę trzecią występującą z niezależnym roszczeniem w odniesieniu do przedmiotu sporu, wniosek w specjalnym postępowaniu nieprocesowym oraz inne wnioski przewidziane w tym artykule. W przypadku pozwów o rozwód, jeśli na utrzymaniu powoda pozostaje małoletni, sędzia na wniosek powoda odracza termin uiszczenia opłaty skarbowej lub zezwala na jej uiszczenie w ratach.

Zgodnie z art. 38 kodeksu postępowania cywilnego opłata kancelaryjna jest należna z tytułu:

• wydania kopii poświadczonej za zgodność z oryginałem pisma procesowego oraz ponownego wydania wyroku lub postanowienia sądu;
• wydania zaświadczenia;
• wydania odpisu tytułu wykonawczego;
• poświadczenia uprawomocnienia się orzeczenia sądu w celu jego przedłożenia organowi zagranicznemu;
• wezwania świadków.

Zgodnie z art. 39 kodeksu postępowania cywilnego koszty postępowania obejmują:

• kwoty należne świadkom i biegłym;
• wydatki związane z przesłuchaniem świadków lub przeprowadzeniem wizji lokalnej;
• wydatki związane z poszukiwaniem pozwanego;
• wydatki związane z wykonaniem orzeczenia;
• wydatki związane z doręczeniem, wydaniem i tłumaczeniem wezwań do stawienia się przed sądem i innych pism sądowych;
• koszty publikacji ogłoszeń w prasie;
• opłaty związane z zabezpieczeniem roszczenia.

Zwolnienie od kosztów sądowych:

W ustawie wskazano osoby zwolnione od kosztów sądowych (art. 43 ust. 1 kodeksu postępowania cywilnego), w tym stronę korzystającą z pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa.

W pozostałych przypadkach strona postępowania może złożyć do sądu wniosek o całkowite lub częściowe zwolnienie od kosztów sądowych ze względu na swoją sytuację finansową, przedstawiając odpowiednie dowody.

Sąd lub sędzia rozpoznaje wniosek i przyznaje całkowite lub częściowe zwolnienie z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych na rzecz budżetu państwa, uwzględniając sytuację finansową wnioskodawcy.

Uiszczenie kosztów sądowych:

Rachunki, na które należy uiszczać opłaty skarbowe, opłaty kancelaryjne oraz wydatki związane z rozpoznaniem sprawy znajdują się w portalu w zakładce „Opłaty skarbowe i rachunki sądowe” (Valsts nodevas un tiesu konti).

Zwrot kosztów sądowych:

• Sąd zasądza zwrot wszystkich kosztów poniesionych przez stronę wygrywającą od strony przeciwnej.
• W przypadku częściowego uwzględnienia roszczenia zwrot kosztów sądowych sąd zasądza na rzecz powoda w wysokości proporcjonalnej do uwzględnionej części roszczeń, a na rzecz pozwanego w wysokości proporcjonalnej do oddalonej części roszczeń.
• Jeżeli powód cofnie powództwo, ma obowiązek zwrócić pozwanemu poniesione przez niego koszty sądowe. W takim przypadku pozwany nie jest zobowiązany do zwrócenia powodowi poniesionych przez niego kosztów sądowych. Jeżeli jednak powód cofnie powództwo z uwagi na fakt, że pozwany dobrowolnie zaspokoi roszczenie po wniesieniu pozwu, sąd – na wniosek powoda – nakazuje pozwanemu zwrot kosztów sądowych poniesionych przez powoda.
• Jeżeli powód jest zwolniony od kosztów sądowych, sąd zasądza od pozwanego poniesione przez powoda koszty sądowe na rzecz budżetu państwa proporcjonalnie do uwzględnionej części roszczeń.
• Jeżeli powództwo oddalono lub pozostawiono bez rozpoznania bądź jeżeli powód cofnął powództwo, sąd zasądza od powoda koszty sądowe, które nie zostały uiszczone z góry, na rzecz budżetu państwa. Jeżeli jednak powód cofnie powództwo z powodu dobrowolnego zaspokojenia roszczeń przez pozwanego po wniesieniu pozwu, od pozwanego zasądza się koszty sądowe na rzecz budżetu państwa.
• Jeżeli roszczenie uwzględniono częściowo, ale pozwanego zwolniono z kosztów sądowych, koszty te zasądza się od powoda, którego nie zwolniono z kosztów sądowych, proporcjonalnie do kwoty roszczenia, które oddalono.
• Jeżeli obie strony są zwolnione z kosztów sądowych, koszty ponosi Skarb Państwa.
• Sąd lub sędzia może odroczyć termin uiszczenia kosztów sądowych lub zezwolić na ich uiszczenie w ratach, ze względu na sytuację finansową danej osoby.

Zwrot opłaty skarbowej:

Informacje na temat przesłanek i procedury zwrotu opłaty skarbowej znajdują się w portalu w zakładce „Zwrot opłat” (nodevu atmaksa).

II KOSZTY POSTĘPOWANIA obejmują:

• honoraria adwokackie;
• koszty dojazdu na rozprawy;
• koszty związane z gromadzeniem dowodów;
• koszty pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa (stosowane do postępowań wszczętych po 1 marca 2016 r.);
• koszty pomocy tłumacza ustnego na rozprawie.

Zwrot kosztów postępowania:

• Koszty postępowania zwraca się w wysokości określonej przepisami.
• Jeżeli roszczenie powoda zostało uwzględnione w całości lub w części oraz jeżeli powód cofnął powództwo z powodu dobrowolnego zaspokojenia roszczeń przez pozwanego po wniesieniu pozwu, od pozwanego zasądza się zwrot kosztów postępowania poniesionych przez powoda.
• W przypadku oddalenia powództwa sąd zasądza od powoda zwrot kosztów postępowania poniesionych przez pozwanego.
• Jeżeli strona odpowiedzialna za uiszczenie kosztów pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa jest zwolniona z kosztów sądowych, koszty udzielenia takiej pomocy prawnej ponosi Skarb Państwa.

2 Na czym polega pomoc prawna?

Pomoc prawna finansowana przez Skarb Państwa to pomoc w rozwiązaniu sporu prawnego, prowadzonego poza sądem lub przed sądem w celu obrony naruszonych lub zakwestionowanych praw danej osoby lub jej prawnie chronionych interesów, w przypadkach, w trybie i w zakresie przewidzianych przez ustawę o pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa.

Pomoc prawna finansowana przez Skarb Państwa obejmuje porady prawne, sporządzanie pism procesowych oraz reprezentację przed sądem.

3 Komu przysługuje pomoc prawna?

Z pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa mogą skorzystać następujące osoby:

1. osoba, której przysługuje status osoby o niskich dochodach lub osoby potrzebującej – stosowne zaświadczenia wydają lokalne instytucje opieki społecznej;
2. osoba, która nieoczekiwanie znalazła się w takich okolicznościach i w takiej sytuacji finansowej, które uniemożliwiają jej należytą ochronę jej praw (klęski żywiołowe, siła wyższa lub inne okoliczności, na które osoba ta nie ma wpływu) – konieczne jest przedstawienie odpowiednich informacji i dowodów;
3. osoba, która całkowicie pozostaje na utrzymaniu państwa lub władz lokalnych – konieczne jest przedstawienie odpowiednich informacji przez państwo lub władze lokalne na wniosek tej osoby lub Urzędu ds. Pomocy Prawnej.

Częściowa pomoc prawna finansowana przez Skarb Państwa, w ramach której beneficjent dokonuje współpłatności, oraz pomoc adwokata w określonego rodzaju sprawach cywilnych (sprawach o unieważnienie uchwały walnego zgromadzenia wspólników, sprawach dotyczących sporów wynikających z prawa zobowiązań, w których wartość przedmiotu sporu przekracza 150 000 euro, oraz sprawach dotyczących ochrony tajemnic handlowych przed nielegalnym uzyskaniem, wykorzystaniem oraz ujawnieniem), może zostać przyznana osobom spełniającym następujące kryteria:

1. osobom, których dochód nie przekracza minimalnego miesięcznego wynagrodzenia na Łotwie;
2. osobom, które ze względu na swoją sytuację finansową kwalifikują się do uzyskania pomocy prawnej.

Sygnaliści kwalifikują się do uzyskania pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa bez względu na ich sytuację finansową.

Sytuację finansową i poziom dochodów osoby, która potrzebuje pomocy prawnej w sporze transgranicznym oraz której miejsce zwykłego pobytu lub miejsce zamieszkania znajduje się w jednym z państw członkowskich UE, uznaje się za kwalifikujące do uzyskania pomocy prawnej na potrzeby rozstrzygnięcia sporu na Łotwie, jeżeli w dniu złożenia wniosku o pomoc prawną średni miesięczny dochód tej osoby z ostatnich trzech miesięcy nie przekroczył 50% minimalnego miesięcznego wynagrodzenia na Łotwie, z zastrzeżeniem innych obowiązujących warunków określonych w przepisach.

4 Czy pomoc prawna przysługuje we wszystkich rodzajach postępowań?

Pomoc prawną finansowaną przez Skarb Państwa przyznaje się na potrzeby rozstrzygnięcia uzasadnionych sporów cywilnych oraz sądowych spraw cywilnych do chwili uprawomocnienia się wyroku, z wyjątkiem na przykład:

1. spraw dotyczących roszczenia bezpośrednio związanego z działalnością gospodarczą lub handlową bądź niezależną działalnością zawodową danej osoby;
2. spraw dotyczących kwestii celnych lub podatkowych;
3. spraw dotyczących roszczeń z tytułu zniesławienia;
4. spraw dotyczących zadośćuczynienia za krzywdę, z wyjątkiem spraw, w których świadczenie pomocy prawnej wiąże się z dochodzeniem zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną ofierze w wyniku przestępstwa;
5. sporów rozstrzyganych przez sąd arbitrażowy lub w drodze innych alternatywnych mechanizmów rozwiązywania sporów;
6. spraw dotyczących roszczeń związanych z przedmiotami lub usługami o charakterze luksusowym;
7. kosztów pomocy prawnej, które są nieproporcjonalnie wysokie w porównaniu z kwotą roszczenia.

5 Czy istnieje odrębna procedura odnosząca się do sytuacji wyjątkowych?

Należy złożyć wypełniony wniosek o pomoc prawną (na formularzu wniosku) do Urzędu ds. Pomocy Prawnej wraz z odpisami dokumentów potwierdzających informacje zawarte we wniosku (dokumentów wykazujących kwalifikowalność do pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa oraz dokumentów zawierających opis charakteru sporu cywilnego i powiązanych postępowań). Dokumenty należy złożyć w Urzędzie ds. Pomocy Prawnej osobiście bądź przesłać pocztą lub e-mailem na adres pasts@jpa.gov.lv, korzystając z podpisu elektronicznego ze znacznikiem czasu.

Urząd ds. Pomocy Prawnej rozpoznaje otrzymany wniosek i wydaje decyzję o przyznaniu pomocy prawnej lub odrzuca wniosek w terminie 21 dnia od dnia otrzymania wniosku bądź w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku, jeśli sprawa dotyczy praw dzieci.

Jeżeli urząd zażądał podania dodatkowych informacji, termin wydania decyzji odracza się do momentu otrzymania niezbędnych informacji lub upływu terminu przedłożenia takich informacji.

Wydając decyzję o przyznaniu pomocy prawnej, Urząd ds. Pomocy Prawnej wyznacza podmiot świadczący pomoc prawną, który zawarł umowę o świadczenie pomocy prawnej z Urzędem ds. Pomocy Prawnej.

W decyzji o przyznaniu pomocy prawnej określa się podmiot świadczący pomoc prawną, jak również miejsce i czas świadczenia tej pomocy.

O decyzji o przyznaniu pomocy prawnej lub odrzuceniu wniosku powiadamia się wnioskodawcę na piśmie bądź za pośrednictwem poczty lub wiadomości elektronicznej wysłanej na adres wskazany we wniosku; wnioskodawca może także otrzymać zawiadomienie osobiście w Urzędzie ds. Pomocy Prawnej.

Decyzję Urzędu ds. Pomocy Prawnej można zaskarżyć do Ministerstwa Sprawiedliwości, natomiast decyzję Ministerstwa Sprawiedliwości można zaskarżyć do sądu administracyjnego.

W sprawach dotyczących świadczenia częściowej pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa (tj. pomocy adwokata w określonego rodzaju postępowaniach cywilnych) Urząd ds. Pomocy Prawnej podejmuje decyzję w ciągu miesiąca od dnia otrzymania wniosku o pomoc prawną i wskazuje w niej zakres pomocy prawnej oraz termin, w którym należy dokonać płatności za pomoc prawną. Po otrzymaniu płatności w ciągu siedmiu dni wystawia się zlecenie dla podmiotu świadczącego pomoc prawną na świadczenie pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa. Jeżeli nie otrzymano zapłaty za świadczenie pomocy prawnej, Urząd ds. Pomocy Prawnej podejmuje decyzję o zaprzestaniu świadczenia pomocy prawnej.

Jeżeli osoba mająca miejsce zwykłego pobytu lub miejsce zamieszkania w państwie członkowskim UE wymaga pomocy prawnej w sporze transgranicznym, a spór transgraniczny jest rozstrzygany na Łotwie, Urząd ds. Pomocy Prawnej otrzymuje właściwy wniosek w sporze transgranicznym przekazany przez właściwy organ drugiego zaangażowanego państwa członkowskiego UE lub przez daną osobę oraz rozpoznaje go zgodnie z procedurą określoną w ustawie o pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa. W sprawach, w których spór transgraniczny jest rozstrzygany poza granicami Łotwy, osoba mająca miejsce zwykłego pobytu lub miejsce zamieszkania w państwie członkowskim UE składa właściwy wniosek do Urzędu ds. Pomocy Prawnej (formularz wniosku jest dostępny pod adresem: https://e-justice.europa.eu/157/pl/legal_aid_forms). W takich przypadkach Urząd ds. Pomocy Prawnej przesyła właściwemu organowi danego państwa członkowskiego UE wypełniony formularz wniosku o przeniesienie świadczenia pomocy prawnej wraz z właściwymi dokumentami w terminie siedmiu dni od otrzymania wszystkich tłumaczeń.

6 Gdzie można uzyskać formularz wniosku o pomoc prawną?

Formularz wniosku o pomoc prawną finansowaną przez Skarb Państwa jest dostępny:

1. na stronie internetowej Urzędu ds. Pomocy Prawnej https://www.jpa.gov.lv/ w zakładce „Usługi” (Pakalpojumi);
2. w Urzędzie ds. Pomocy Prawnej (Pils laukums 4, Rīgā);
3. w urzędach samorządu terytorialnego w łotewskich miastach i powiatach, w których dana osoba ma zadeklarowane miejsce zamieszkania lub w których zamieszkuje zgodnie z prawem.

Formularz wniosku o przyznanie pomocy prawnej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej (w sporze transgranicznym) jest dostępny w europejskim portalu „e-Sprawiedliwość” w zakładce „Formularze on-line”.

7 Jakie dokumenty należy załączyć do wniosku o pomoc prawną?

Do formularza wniosku o pomoc prawną finansowaną przez Skarb Państwa należy dołączyć następujące dokumenty:

1. odpis dokumentu potwierdzającego, że dana osoba kwalifikuje się do uzyskania pomocy prawnej, np. zaświadczenia potwierdzającego, że danej osobie przysługuje status osoby potrzebującej lub osoby o niskich dochodach (lub innego dokumentu potwierdzającego, że osoba ta kwalifikuje się do uzyskania pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa);
2. odpisy dokumentów zawierających opis charakteru sporu, postępowania w sprawie itp. (takich jak umowa, wezwanie do stawienia się przed sądem, orzeczenie sądu rodzinnego).

Informacje na temat warunków i procedur świadczenia pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa w innych kategoriach spraw są dostępne pod adresem: https://jpa.gov.lv/ (strona internetowa Urzędu ds. Pomocy Prawnej w języku łotewskim) lub https://jpa.gov.lv/par-mums-eng (strona internetowa Urzędu ds. Pomocy Prawnej w języku angielskim).

8 Gdzie należy złożyć wniosek o pomoc prawną?

Adres Urzędu ds. Pomocy Prawnej: Pils laukums 4, Rīgā, LV-1050.

E-mail: pasts@jpa.gov.lv

Bezpłatna infolinia: +371 80001801 (informacje na temat usług świadczonych przez Urząd ds. Pomocy Prawnej oraz wypełniania formularzy).

9 W jaki sposób można się dowiedzieć o zakwalifikowaniu do uzyskania pomocy prawnej?

Uprawnienie do uzyskania pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa przysługuje osobom o statusie osoby potrzebującej lub osoby o niskich dochodach, osobom pozostającym całkowicie na utrzymaniu państwa lub władz lokalnych bądź osobom, które nieoczekiwanie znalazły się w takich okolicznościach i takiej sytuacji finansowej, które uniemożliwiają im należytą ochronę ich praw.

Pomoc prawna finansowana przez Skarb Państwa świadczona jest w postępowaniach cywilnych sądowych i pozasądowych (w tym sporach transgranicznych), w postępowaniach odwoławczych w sprawach administracyjnych dotyczących udzielenia azylu lub w postępowaniach odwoławczych od rozstrzygnięć dotyczących zaskarżonych decyzji nakazujących powrót lub od rozstrzygnięć dotyczących zaskarżonych nakazów wydalenia.

10 Co należy zrobić w razie zakwalifikowania się do uzyskania pomocy prawnej?

Należy złożyć wypełniony wniosek o pomoc prawną (na formularzu wniosku) do Urzędu ds. Pomocy Prawnej wraz z odpisami dokumentów potwierdzających informacje zawarte we wniosku (dokumentów wykazujących kwalifikowalność do pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa oraz dokumentów zawierających opis charakteru sporu cywilnego i powiązanych postępowań). Dokumenty należy złożyć w Urzędzie ds. Pomocy Prawnej osobiście bądź przesłać pocztą lub e-mailem na adres pasts@jpa.gov.lv, korzystając z podpisu elektronicznego ze znacznikiem czasu.

Aby uzyskać pomoc prawną finansowaną przez Skarb Państwa, w Urzędzie ds. Pomocy Prawnej należy złożyć następujące dokumenty:

1) wypełniony formularz wniosku o pomoc prawną finansowaną przez Skarb Państwa wraz z odpisem dokumentu potwierdzającego kwalifikowalność do uzyskania pomocy prawnej, np. zaświadczenia potwierdzającego przysługujący status osoby potrzebującej lub osoby o niskich dochodach;

2) odpisy dokumentów zawierających opis charakteru sporu, postępowania w sprawie itp.

11 Kto wybiera adwokata lub radcę prawnego dla osoby, której przyznano pomoc prawną?

Aby zapewnić pomoc prawną, Urząd ds. Pomocy Prawnej zawiera umowy z podmiotami świadczącymi pomoc prawną. Wydając decyzję o przyznaniu pomocy prawnej, Urząd ds. Pomocy Prawnej przydziela konkretną sprawę podmiotowi świadczącemu pomoc prawną.

12 Czy pomoc prawna obejmuje wszystkie koszty postępowania?

Strona sama pokrywa koszty postępowania, chyba że zastosowanie mają wyjątki.

13 Kto ponosi pozostałe koszty w razie zakwalifikowania się do uzyskania częściowej pomocy prawnej?

Koszty, których nie pokryto w ramach pomocy prawnej, pokrywa strona.

14 Czy pomoc prawna obejmuje również koszty odwołań?

Urząd ds. Pomocy Prawnej świadczy pomoc prawną gwarantowaną przez państwo w następujących przypadkach:

1) w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym pomoc prawną zapewnia się osobie wnoszącej skargę konstytucyjną, której Trybunał Konstytucyjny postanowił nie nadawać biegu wyłącznie z powodu braku podstaw prawnych lub ich oczywistej niewystarczalności do podtrzymania żądania;

2) w sprawach cywilnych (z wyjątkiem przypadków, w których sprawa dotyczy kwestii celnych lub podatkowych bądź zniesławienia, sprawa bezpośrednio dotyczy działalności gospodarczej lub handlowej bądź niezależnej działalności zawodowej danej osoby, itp.);

3) w sprawach administracyjnych:

• w postępowaniach odwoławczych w sprawach dotyczących udzielenia azylu;
• w postępowaniach odwoławczych od rozstrzygnięć dotyczących zaskarżonych decyzji nakazujących powrót lub od rozstrzygnięć dotyczących zaskarżonych nakazów wydalenia;
• w postępowaniach odwoławczych od orzeczenia sądu rodzinnego w przedmiocie ochrony praw i prawnie uzasadnionych interesów dziecka;
• w sprawach administracyjnych, w których sąd (sędzia) postanowił o przyznaniu pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa, biorąc pod uwagę złożoność sprawy i sytuację finansową danej osoby.

Częściową pomoc prawną finansowaną przez Skarb Państwa można przyznać w postaci pomocy udzielanej przez adwokata w określonych rodzajach spraw cywilnych:

• w sprawach o unieważnienie uchwały walnego zgromadzenia wspólników lub akcjonariuszy spółki kapitałowej;
• w sprawach dotyczących sporów wynikających z prawa zobowiązań, w których wartość przedmiotu sporu przekracza 150 000 euro;
• w sprawach dotyczących ochrony tajemnic handlowych przed ich nielegalnym uzyskaniem, wykorzystaniem i ujawnieniem.

15 Czy pomoc prawna może zostać cofnięta przed zakończeniem postępowania (lub nawet odwołana po zakończeniu postępowania)?

Jeżeli strona nie potrzebuje już przyznanej jej pomocy prawnej, może wycofać wniosek o pomoc prawną przed zakończeniem postępowania, odpowiednio powiadamiając o tym Urząd ds. Pomocy Prawnej.

16 Czy można zaskarżyć odmowę udzielenia pomocy prawnej?

Decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania pomocy prawnej wydaną przez Urząd ds. Pomocy Prawnej można zakwestionować i zaskarżyć zgodnie z procedurą określoną w kodeksie postępowania administracyjnego.