Transgraniczne umieszczanie dzieci, w tym w rodzinach zastępczych

1 Czy na mocy prawa krajowego istnieje obowiązek uprzedniego zasięgnięcia opinii i uzyskania zgody przed transgranicznym umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej? Proszę wymienić ewentualne wyjątki.

Co do zasady tak, umieszczenie małoletniego w pieczy zastępczej Niemczech musi być zawsze poprzedzone zwróceniem się przez inne państwo członkowskie UE (z wyjątkiem Danii) z wnioskiem o przeprowadzenie procedury konsultacji.

Ogólnie rzecz biorąc, wymóg ten obejmuje wszystkie formy umieszczenia w pieczy zastępczej w Niemczech, tj. również – w szczególności – umieszczenie w pieczy osób bliskich, o ile umieszczenia dokonano na podstawie środka zastosowanego przez organ lub sąd w wysyłającym państwie członkowskim. W przypadku środka zastosowanego przez organ lub sąd w innym państwie członkowskim UE (z wyjątkiem Danii) można więc zasadniczo przyjąć, że konieczne będzie uzyskanie wcześniejszej zgody.

To, czy w szczególnych indywidualnych przypadkach można w drodze wyjątku odstąpić od wymogu uzyskania wcześniejszej zgody, należy ustalić z właściwym krajowym Urzędem ds. Dzieci i Młodzieży (Landesjugendamt – LJA) przed umieszczeniem w pieczy zastępczej.

W przypadku jakiejkolwiek zmiany środka związanego z umieszczeniem w pieczy zastępczej lub przedłużenia tego środka należy uzyskać nową zgodę.

2 Jeżeli wymagane jest uprzednie zasięgnięcie opinii i uzyskanie zgody, do którego organu należy się zwrócić o opinię i zgodę?

Zgody musi udzielić Urząd ds. Dzieci i Młodzieży właściwy dla kraju związkowego, w którym planuje się dokonać umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej. Niemcy składają się z 16 krajów związkowych, w których działa 17 Urzędów ds. Dzieci i Młodzieży (po jednym w każdym kraju związkowym poza Nadrenią Pn.-Westfalią, gdzie znajdują się dwa takie urzędy; wykaz adresów tych urzędów opublikowano pod adresem http://www.bagljae.de/). Jeżeli nie zaproponowano jeszcze żadnego konkretnego miejsca, w którym należałoby umieścić małoletniego, niemiecki organ centralny wskazuje obszar podlegający właściwości Urzędu ds. Dzieci i Młodzieży, z którym małoletni jest najściślej związany. Alternatywnie za właściwy można uznać kraj związkowy Berlin [§ 45 ustawy o wdrażaniu określonych aktów prawnych w obszarze międzynarodowego prawa rodzinnego (Gesetz zur Aus- und Durchführung bestimmter Rechtsinstrumente auf dem Gebiet des internationalen Familienrechts) – ustawa o międzynarodowym prawie rodzinnym – IntFamRVG].

3 Proszę krótko opisać procedurę konsultacji i uzyskania zgody (w tym wymagane dokumenty, terminy, procedury i inne istotne szczegóły).

Wniosek o udzielenie zgody na umieszczenie małoletniego z innego państwa członkowskiego UE (z wyjątkiem Danii) w pieczy zastępczej w Niemczech należy przesłać albo bezpośrednio do właściwego niemieckiego Urzędu ds. Dzieci i Młodzieży, albo do Federalnego Urzędu Sprawiedliwości (Bundesamt für Justiz) za pośrednictwem organu centralnego innego państwa członkowskiego UE – w tym przypadku przekaże on następnie wniosek właściwemu niemieckiemu Urzędowi ds. Dzieci i Młodzieży.

Właściwy miejscowo niemiecki Urząd ds. Dzieci i Młodzieży powinien co do zasady uwzględnić wniosek zgodnie z § 46 ust. 1 IntFamRVG, jeżeli:

1) planowane umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej w Niemczech służy jego dobru, zwłaszcza z uwagi na fakt, że dziecko jest szczególnie związane z Niemcami;

2) organy państwa trzeciego przekazały sprawozdanie oraz – w stosownych przypadkach – zaświadczenia lekarskie lub wyniki badań lekarskich uzasadniające planowane umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej;

3) dziecko przesłuchano w toku postępowania prowadzonego w państwie trzecim, chyba że jego przesłuchanie uznano za nieodpowiednie z uwagi na wiek lub stopień dojrzałości (co do zasady uznaje się, że wszystkie dzieci, które ukończyły 3. rok życia, podlegają obowiązkowi przesłuchania na okoliczność ich umieszczenia w pieczy zastępczej w Niemczech w sposób dostosowany do wieku i stopnia rozwoju);

4) odpowiednia instytucja lub rodzina zastępcza wyraziły zgodę na umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej i nie stwierdzono żadnych innych przesłanek przemawiających przeciwko zastosowaniu takiego środka;

5) udzielono lub obiecano udzielenie wszelkich zgód wymaganych zgodnie z przepisami ustawy o cudzoziemcach oraz

6) przyjęto ustalenia dotyczące przejęcia kosztów (w tym wystarczającego ubezpieczenia zdrowotnego).

Zgoda, której planuje udzielić Urząd ds. Dzieci i Młodzieży, musi zostać zatwierdzona przez sąd rodzinny (Familiengericht) działający w siedzibie wyższego sądu krajowego (Oberlandesgericht), w którego okręgu dziecko ma zostać umieszczone w pieczy zastępczej, przed poinformowaniem wnioskującego organu państwa trzeciego o udzieleniu zgody (§ 47 ust. 1 zdanie pierwsze IntFamRVG).

Po udzieleniu lub odmowie udzielenia zgody właściwy niemiecki Urząd ds. Dzieci i Młodzieży przekazuje wnioskującemu organowi państwa trzeciego, niemieckiemu organowi centralnemu i placówce lub rodzinie zastępczej, w której dziecko ma zostać umieszczone, swoją uzasadnioną, ostateczną decyzję (§ 46 ust. 5 IntFamRVG).

W tym kontekście wymagane są następujące informacje i dowody:

–       nazwa, adres i numer telefonu właściwego organu państwa trzeciego dokonującego umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej;

–       imię i nazwisko, data urodzenia i obywatelstwo dziecka

(kopia dowodu tożsamości lub aktu urodzenia);

–       (planowany) czas trwania umieszczenia w pieczy zastępczej;

–       powody/przesłanki o charakterze specjalistycznym uzasadniające umieszczenie w pieczy zastępczej w ujęciu ogólnym lub umieszczenie konkretnie w Niemczech

(uwzględniając wszelkie wcześniejsze orzeczenia sądu);

–       informacje o stanie zdrowia dziecka

(w miarę dostępności: zaświadczenia lekarskie/wyniki badań lekarskich);

–       imiona i nazwiska/nazwy, adresy oraz numery telefonów przyjmującej placówki opiekuńczo-wychowawczej/członków rodziny zastępczej w Niemczech;

–       zgoda placówki opiekuńczo-wychowawczej/rodziny zastępczej na umieszczenie w niej dziecka;

–       w miarę dostępności: informacje pozwalające potwierdzić stosowność umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej i wydania rodzinie zastępczej pozwolenia na objęcie dziecka pieczą zastępczą bądź wydania placówce przyjmującej pozwolenia na prowadzenie działalności zgodnie z prawem niemieckim;

–       dane kontaktowe osoby wykonującej władzę rodzicielską (osób wykonujących władzę rodzicielską);

–       dowody potwierdzające, że dziecko przesłuchano w toku postępowania prowadzonego w państwie trzecim, chyba że jego przesłuchanie wydaje się nieodpowiednie z uwagi na wiek lub stopień dojrzałości;

–       dowody wskazujące osobę odpowiedzialną za pokrycie kosztów;

–       dowody potwierdzające objęcie dziecka ubezpieczeniem zdrowotnym/ubezpieczeniem od odpowiedzialności cywilnej.

Wszystkie informacje i dowody należy przetłumaczyć na język niemiecki.

W tym kontekście zastrzega się prawo do wystąpienia w indywidualnych przypadkach o dodatkowe informacje lub dokumenty.

4 Co zgodnie z prawem krajowym rozumie się przez „rodzinę zastępczą”?

W rozumieniu art. 56 rozporządzenia Bruksela II bis termin ten obejmuje wszelkie przypadki umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej poza placówkami. Przepisy tego artykułu odpowiadają przepisom § 44 ust. 1 zdanie pierwsze kodeksu ubezpieczeń społecznych (Sozialgesetzbuch – SGB) – księga ósma – dobro dzieci i młodzieży (SGB VIII): „[k]ażda osoba chcąca sprawować opiekę nad dzieckiem lub osobą młodą w pełnym wymiarze czasu w ramach prowadzonego przez siebie gospodarstwa domowego”. Taką osobę określa się mianem rodzica zastępczego.

5 Czy pojęcie „rodziny zastępczej” obejmuje bliskich dziecka? Jeśli tak, proszę podać, których.

Tak. Co do zasady uwzględnia się wszystkie więzi rodzinne.