Transgraniczne umieszczanie dzieci, w tym w rodzinach zastępczych

1 Czy na mocy prawa krajowego istnieje obowiązek uprzedniego zasięgnięcia opinii i uzyskania zgody przed transgranicznym umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej? Proszę wymienić ewentualne wyjątki

Tak, podjęcie decyzji o umieszczeniu małoletniego w rodzinie zastępczej lub w placówce w Portugalii wymaga zasięgnięcia opinii i uprzedniego uzyskania zgody.

Wymóg zasięgnięcia opinii i uprzedniego uzyskania zgody nie obowiązuje w przypadku, gdy dziecko powierzono osobie, z którą łączą je więzy rodzinne, np. dziadkom, stryjom/wujom i stryjenkom/ciotkom lub starszemu rodzeństwu. W takich przypadkach za wystarczające uznaje się przekazanie informacji portugalskiemu organowi centralnemu przez organ podejmujący decyzję w sprawie umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej.

2 Jeżeli wymagane jest uprzednie zasięgnięcie opinii i uzyskanie zgody, do którego organu należy się zwrócić o opinię i zgodę?

Organem centralnym do celów rozporządzenia (WE) nr 2201/2003 w Portugalii jest:

DGRSP – Dyrekcja Generalna ds. Resocjalizacji i Służby Więziennej (Direcção-Geral de Reinserção e Serviços Prisionais)

Departament Pomocy Prawnej i Sporów Prawnych (Gabinete Jurídico e Contencioso)

Travessa da Cruz do Torel 1

1150-122 Lizbona (Portugalia)

Tel.: (+351) 218 812 200

Faks: (+351) 218 853 653

E-mail: gjc@dgrsp.mj.pt

Strona internetowa

3 Proszę krótko opisać procedurę konsultacji i uzyskania zgody (w tym wymagane dokumenty, terminy, procedury i inne istotne szczegóły)

Etapy procedury umieszczania osób młodych w Portugalii zgodnie z art. 56 rozporządzenia Bruksela II bis

ACP = organ centralny w Portugalii

Etap 1 – Uzyskanie uprzedniej zgody ACP na umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej

• przekazanie wniosku o udzielenie uprzedniej zgody przez organ centralny państwa wnioskującego;
• dokonanie przeglądu przedłożonej dokumentacji i przeprowadzenie oceny pod kątem zgodności z kryteriami i warunkami umieszczenia w pieczy zastępczej;
• wydanie lub odmowa wydania uprzedniej zgody przez ACP;
• czysto orientacyjny termin: 1–3 miesięcy od dnia otrzymania wszystkich dokumentów wymaganych na poparcie wniosku, w zależności od stopnia złożoności sprawy.

Etap 2 – Stwierdzenie wykonalności przez sąd

• Rodzina zastępcza, instytucja ramowa lub placówka, której powierzono pieczę nad dzieckiem, składa wniosek o uznanie decyzji i stwierdzenie jej wykonalności do sądu (wydziału rodzinnego i nieletnich (Juízo de Família e Menores) właściwego dla miejsca zamieszkania rodziny zastępczej lub dla siedziby instytucji). Do wniosku należy załączyć dokumenty potwierdzające uzyskanie uprzedniej zgody ACP oraz dokumenty uzupełniające zawierające szczegółowe informacje na temat umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej: czas trwania pieczy zastępczej, plan interwencji, oświadczenie rodziny zastępczej potwierdzające jej zdolność do pokrycia kosztów swojego utrzymania.

Ewentualnie zamiast tego:

decyzję/orzeczenie w przedmiocie umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej wydane przez organ administracji lub organ sądowy państwa pochodzenia przesyła się ACP wraz z dodatkową dokumentacją zawierającą szczegółowe informacje na temat umieszczenia w pieczy zastępczej: czas trwania pieczy zastępczej, plan interwencji, oświadczenie rodziny zastępczej potwierdzające jej zdolność do pokrycia kosztów swojego utrzymania.

ACP przekazuje wniosek o stwierdzenie wykonalności środka prokuraturze (Ministério Público) przy właściwym sądzie, gdzie zostanie on oficjalnie złożony w imieniu dziecka.

• Sąd wydaje orzeczenie. W przypadku stwierdzenia wykonalności środka sąd może wskazać Instytut Zabezpieczenia Społecznego (Instituto da Segurança Social, IP) jako organ odpowiedzialny za monitorowanie wdrażania tego środka w Portugalii.

Etap 3 – Wykonanie środka w zakresie umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej w Portugalii

• Po wydaniu decyzji o stwierdzeniu wykonalności środka dziecko lub osoba młoda mogą przybyć do Portugalii – z tą chwilą rozpoczyna się ich okres umieszczenia w pieczy zastępczej.
• Jeżeli wniosek o stwierdzenie wykonalności przesłano za pośrednictwem ACP (i każdorazowo w przypadku, gdy sąd informuje ACP o treści swojego orzeczenia w tym zakresie), ACP powinien przekazać orzeczenie sądu swojemu odpowiednikowi we właściwym państwie członkowskim.
• Instytut Zabezpieczenia Społecznego sprawuje nadzór nad tym środkiem i sporządza sprawozdania okresowe z jego wdrażania, które przekazuje się następnie sądowi oraz ACP, jeżeli sąd tak postanowi.
• Jakiekolwiek przedłużenie okresu obowiązywania środka wymaga uzyskania nowej uprzedniej zgody ACP oraz przeprowadzenia pozostałych czynności przewidzianych w opisanej powyżej procedurze.

W celach informacyjnych pod tym adresem opublikowano sporządzony w języku angielskim wykaz dokumentów, jakie należy przekazać ACP, aby uzyskać zgodę na umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce w Portugalii.

4 Co zgodnie z prawem krajowym rozumie się przez „rodzinę zastępczą”?

Art. 12 dekretu z mocą ustawy nr 139/2019 ustanawiającego przepisy dotyczące stosowania środków związanych z umieszczeniem w rodzinie zastępczej w Portugalii stanowi:

Rodzinę zastępczą mogą tworzyć:

1. pojedyncza osoba;
2. dwie osoby pozostające lub niepozostające w związku małżeńskim;
3. co najmniej dwie osoby połączone więzami rodzinnymi, które zamieszkują w tym samym gospodarstwie domowym.

W przypadkach, o których mowa w lit. b) i c) poprzedniego ustępu, jednego z członków rodziny zastępczej uznaje się za osobę odpowiedzialną za sprawowanie pieczy.

Wymienionych w ust. 1 osób, którym powierzono odpowiedzialność za sprawowanie pieczy nad dzieckiem lub osobą młodą, nie mogą łączyć żadne więzi rodzinne z tym dzieckiem lub tą osobą młodą”.

Art. 6 tego dekretu z mocą ustawy stanowi, że odpowiedzialność za zarządzanie systemem rodzin zastępczych spoczywa na Instytucie Zabezpieczenia Społecznego oraz na Świętym Domu Miłosierdzia w Lizbonie (Santa Casa da Misericórdia de Lisboa) – organy te współpracują z instytucjami ramowymi wskazanymi w przepisach krajowych jako szczególne podmioty solidarności społecznej lub podobne podmioty, które działają na rzecz dzieci i osób młodych i które zawarły porozumienia o współpracy z Instytutem Zabezpieczenia Społecznego.

W art. 5 ust. 2 dekretu z mocą ustawy stwierdzono, że odpowiedzialność za zarządzanie środkami w zakresie pieczy zastępczej, które to środki orzekł sąd w toku postępowania sądowego, i za monitorowanie takich środków spoczywa na sądzie, który powołuje w tym celu specjalne zespoły przewidziane w ustawie nr 147/99 o ochronie dzieci i osób młodych znajdujących się w niebezpieczeństwie.

5 Czy pojęcie „rodziny zastępczej” obejmuje bliskich dziecka? Jeśli tak, proszę podać, których

Nie, zgodnie z prawem portugalskim pojęcie „rodziny zastępczej” nie obejmuje osób, z którymi łączą dziecko więzi rodzinne (por. art. 16 ust. 3 dekretu z mocą ustawy nr 139/2019, o którym mowa w odpowiedzi na poprzednie pytanie).

Linki do aktów prawnych:

dekret z mocą ustawy nr 139/2019

ustawa nr 147/99

Uwaga końcowa:

Powyższe informacje nie są wiążące dla portugalskiego punktu kontaktowego, portugalskich sądów ani innych zapoznających się z nimi organów lub osób. Pomimo zachowania należytej staranności przy opracowywaniu tych informacji należy każdorazowo zapoznać się z treścią aktualnie obowiązujących przepisów.