Bέλτιστες πρακτικές των κρατών μελών σχετικά με τον Χάρτη

Η γνώση και η χρήση του Χάρτη εντός της κυβέρνησης και της διοίκησης χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη ανομοιογένεια.

Κάθε φορά που η κυβέρνηση διακηρύσσει την προσήλωσή της στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αναφέρεται στη σημασία του Χάρτη. Για παράδειγμα, με την ευκαιρία τηςΠαγκόσμιας Ημέρας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 10 Δεκεμβρίου.

Ξεχωρίζει για προφανείς λόγους η χρήση του Χάρτη από το υπουργείο Εξωτερικών, Ευρωπαϊκής Ένωσης και Συνεργασίας.

Στην ιστοσελίδα του διακηρύσσεται η προσήλωση της Ισπανίας στην προώθηση και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τονίζεται ότι ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων αποτελεί μέρος της εσωτερικής έννομης τάξης που συμπληρώνει τον «κατάλογο των δικαιωμάτων και ελευθεριών του ισπανικού Συντάγματος»:

Το υπουργείο Εσωτερικών είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με τον Χάρτη όσον αφορά τα εγκλήματα μίσους [σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση των εγκλημάτων μίσους (2019)], το άσυλο (Γραφείο Ασύλου και Προσφύγων, Γενική Υποδιεύθυνση Διεθνούς Προστασίας) και την προστασία των δεδομένων (Κέντρο Πληροφοριών κατά της Τρομοκρατίας και του Οργανωμένου Εγκλήματος).

Το 2014 εκδόθηκε η εγκύκλιος αριθ.º16/2014 της Γραμματείας Ασφαλείας με την οποία εγκρίθηκε το «Πρωτόκολλο για τη δράση των οργάνων επιβολής του νόμου όσον αφορά τα “εγκλήματα μίσους” και τη συμπεριφορά που παραβιάζει τους νομικούς κανόνες περί διακρίσεων». Η εν λόγω εγκύκλιος τροποποιήθηκε το επόμενο έτος με την εγκύκλιο αριθ.º16/205 εξαιτίας των διαφόρων νομοθετικών μεταρρυθμίσεων. Το προαναφερθέν πρωτόκολλο επισημαίνεται ρητά στη συλλογή ορθών πρακτικών από το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τον τρόπο καταπολέμησης των εγκλημάτων μίσους. Συλλογή που δημοσιεύθηκε από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA). Περιέχει μέτρα και δράσεις που εκπόνησαν τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμηση των «εγκλημάτων μίσους». Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπήρξε μία από τις πολλές κανονιστικές πράξεις που χρησιμοποιήθηκαν, αν και δεν κατείχε εξέχουσα θέση: Κείμενο του Πρωτοκόλλου.

Η Γραμματεία Ασφαλείας του Υπουργείου Εσωτερικών ενέκρινε σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση των εγκλημάτων μίσους με βάση το οποίο η Αστυνομία συμμετέχει σε προγράμματα κατάρτισης και ανταλλαγής ορθών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA): Το κείμενο του σχεδίου δράσης.

Το υπουργείο Δικαιοσύνης διαθέτει αρμοδιότητες στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αποδίδει ιδιαίτερη προσοχή στον Χάρτη κατά τη σύνταξη νομοθετικών πράξεων, τόσο στην αιτιολογική έκθεση όσο και στην εκπόνηση των εκθέσεων εκτίμησης των κανονιστικών επιπτώσεων, ιδίως όσον αφορά τη μεταφορά ευρωπαϊκών οδηγιών στο εθνικό δίκαιο, την προσαρμογή της ισπανικής έννομης τάξης στην ευρωπαϊκή νομοθεσία ή την εφαρμογή Συνθηκών ή διεθνών συμφωνιών που έχει υπογράψει η Ισπανία στους παραπάνω τομείς.

Ιδιαίτερη επισήμανση πρέπει να γίνει για το Γραφείο Συντονισμού και Κανονιστικής Ποιότητας (στο πλαίσιο του Υπουργείου Προεδρίας, Σχέσεων με το Κοινοβούλιο και Δημοκρατικής Μνήμης), που ιδρύθηκε το 2017 και αποσκοπεί στη διασφάλιση του συντονισμού και της ποιότητας των κανονιστικών μέτρων που λαμβάνει η κυβέρνηση. Στο πλαίσιο αυτής της γενικής αποστολής οφείλει να εξετάζει «τη συνεκτικότητα των κανονιστικών πρωτοβουλιών με το σύνολο της έννομης τάξης, τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο» σύμφωνα με το άρθρο 26 παράγραφος 9 του νόμου 50/1997 της 27ης Νοεμβρίου. Το εν λόγω Γραφείο στις εκθέσεις του άρχισε πρόσφατα να απαιτεί οι εκθέσεις εκτίμησης των κανονιστικών επιπτώσεων να αναλύουν κατά πόσο τα σχέδια νομοθετικών πράξεων είναι σύμφωνα με τον Χάρτη. Για τον λόγο αυτό, κρίνεται ότι η εν λόγω υπηρεσία θα μπορούσε να διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο ώστε να λαμβάνεται περισσότερο υπόψη ο Χάρτης σε κανονιστικές πράξεις, κάτι που θα αυξήσει τις γνώσεις όλων των υπουργείων ως προς τη σημασία του.

Ο Χάρτης αποτελεί επίσης έναν σημαντικό παράγοντα που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όταν το ισπανικό κράτος συμμετέχει στις προδικαστικές αποφάσεις που λαμβάνονται από δικαστήρια άλλων κρατών μελών, κάτι που το έχει ήδη πράξει σε σχέση με την απαγόρευση των βασανιστηρίων και των απάνθρωπων ή εξευτελιστικών ποινών ή μεταχείρισης (άρθρο 4 του Χάρτη σχετικά με τις συνθήκες κράτησης στις φυλακές, C-128/18 της 15ης Οκτωβρίου 2019, C-220/18 PPU της 25ης Ιουλίου 2018, C-496/16 PPU της 15ης Νοεμβρίου 2017), τον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής και την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (άρθρα 7 και 8 του Χάρτη, υπόθεση C-73/16 της 27ης Σεπτεμβρίου 2017), την ισότητα έναντι του νόμου και την απαγόρευση των διακρίσεων (άρθρα 20 και 21 του Χάρτη, υπόθεση C-205/15 της 30ής Ιουνίου 2016) και το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου (άρθρο 47 του Χάρτη, υπόθεση C-73/16 της 27ης Σεπτεμβρίου 2017).

Στις 9 Μαΐου, Ημέρα της Ευρώπης, η ισπανική Ομοσπονδία Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών εξέδωσε τη Διακήρυξη για μια τοπική και περιφερειακή Ευρώπη, στην οποία πρότεινε: «Προώθηση του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και της ιστορίας της ΕΕ στα σχολεία όλων των κρατών μελών και ενίσχυση της γνώσης σχετικά με τη λειτουργία των θεσμικών οργάνων. Είναι σημαντικό να εξασφαλιστούν οι οικονομικές και νομικές προϋποθέσεις που θα δίνουν σε όλους τους μαθητές την ευκαιρία να επισκεφτούν τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα κατά τη διάρκεια της σχολικής τους ζωής.»

Στο πλαίσιο της Νομοθετικής Συνέλευσης, οι αιτιολογικές εκθέσεις των νομοθετικών πράξεων αναφέρονται ενίοτε στον Χάρτη στις κοινοβουλευτικές συζητήσεις γίνεται συχνά αναφορά στην ΕΣΔΑ και στις αποφάσεις του ΕΔΔΑ ως αρχή ή ως κριτήριο, κάτι που δεν συνηθίζεται τόσο στην περίπτωση του Χάρτη ή του ΔΕΕ ο Χάρτης όμως αρχίζει να χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο, αν και αυτό σίγουρα δεν έχει γενικευτεί. Αν και δεν αμφισβητείται ο ευρωπαϊσμός των μελών του Ισπανικού Κοινοβουλίου, θα ήταν θετικό να διευκολυνθεί η πρόσβασή τους σε καλύτερη κατάρτιση ή σε βαθύτερες γνώσεις, κάτι που επιδέχεται συνεχούς βελτίωσης, όπως θα επισημανθεί παρακάτω. Από τη δραστηριότητα της Μικτής Επιτροπής για την Ευρωπαϊκή Ένωση προκύπτει (Μικτή Επιτροπή για την Ευρωπαϊκή Ένωση) ότι ο Χάρτης δεν είναι μεταξύ των θεμάτων στα οποία η εν λόγω επιτροπή έχει αφιερώσει τον περισσότερο χρόνο στις εργασίες της.

Η συγκεκριμένη επιτροπή θα μπορούσε να παρακολουθεί τακτικά τα θέματα που σχετίζονται με τον Χάρτη, όπως η θέσπιση ευρωπαϊκής νομοθεσίας, η συναφής νομολογία κ.λπ.

Όσον αφορά το δικαστικό σώμα, ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων «αναγνώρισε τον ολοένα και σημαντικότερο ρόλο που διαδραματίζουν τα εθνικά δικαστήρια για την εξασφάλιση της αποτελεσματικότητας του Χάρτη». Η γνώση των δικαστών σχετικά με τον Χάρτη διευρύνεται παρά το γεγονός ότι ο τελευταίος δεν κατέχει σημαντική θέση στην εξεταστέα ύλη για τους κρατικούς διαγωνισμούς για την ανάδειξη δικαστικών λειτουργών. Η μελέτη του Χάρτη ενσωματώθηκε στην εξεταστέα ύλη κατά την προκήρυξη για το 2016, στο μάθημα σχετικά με τις Συνθήκες για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, σε συνδυασμό με την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, άλλες Συνθήκες των Ηνωμένων Εθνών και την Ευρωπαϊκή Συνθήκη για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών. Ο Χάρτης εντάχθηκε στην ύλη για το ενωσιακό δίκαιο μόλις το 2020.

Μόλις εγκρίθηκαν οι εξετάσεις πρόσβασης στο δικαστικό σώμα, στη Σχολή Δικαστών (που υπάγεται στο Γενικό Συμβούλιο της δικαστικής εξουσίας), διοργανώθηκαν εργαστήρια (Πρόγραμμα σπουδών) για να ενισχυθεί η γνώση σχετικά με βασικές υποθέσεις, όπως οι υποθέσεις Familiapress (υπόθεση C-368/95 της 26ης Ιουνίου 1997), Grogan (C-159/90 της 4ης Οκτωβρίου1991), García Avello (C-148/02 της 2ας Οκτωβρίου 2003) και Kücükdeveci (C-555/07 της 19ης Ιανουαρίου 2010). Άλλες βασικές υποθέσεις που σχετίζονται με τον Χάρτη μελετώνται σε βάθος, όπως είναι οι υποθέσεις Fransson (C 617/10 της 26ης Φεβρουαρίου 2013), Melloni (C-399/11 της 26ης Φεβρουαρίου 2013, Aranyosi C-404/15 και C-659/15 PPU (5 Απριλίου 2016) και N.S., (C-411/10 και C-493/10 της 21ης Δεκεμβρίου 2011).

Τα διάφορα μαθήματα συνεχούς κατάρτισης που προσφέρει το Γενικό Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος στα μέλη του σχετικά με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυξήθηκαν από το 2010, αλλά δεν υπάρχουν μαθήματα ειδικά για τον Χάρτη, παρά το γεγονός ότι από το 2018 ο Χάρτης έχει αρχίσει να αποκτά πρωταγωνιστική θέση στα μαθήματα ευρωπαϊκού δικαίου. Εξάλλου, παραδίδονται μαθήματα σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα ή τον αντίκτυπο του ευρωπαϊκού δικαίου σε συγκεκριμένα θέματα δικαίου, κυρίως του διοικητικού, κοινωνικού καθώς και του ποινικού δικαίου.

Εργαλεία που συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση του Χάρτη και των περιπτώσεων εφαρμογής του

Αυξάνονται ολοένα και περισσότερο οι δημοσιεύσεις και τα εργαλεία που εξηγούν σε τι συνίσταται ο Χάρτης και πώς μπορεί να εφαρμοστεί. Ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα που αντικατοπτρίζουν τις διαφορετικές εξουσίες, τα επίπεδα της διοίκησης και της κοινωνίας των πολιτών.

Το Συνταγματικό Δικαστήριο συνέταξε το εγχειρίδιο νομολογίας του Συνταγματικού Δικαστηρίου σχετικά με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης» στο οποίο το τμήμα Δ) Η σχέση μεταξύ του Συντάγματος και του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης» ασχολείται με θέματα όπως «στοιχεία κοινής ερμηνείας» και «αντικρουόμενες υποθέσεις».

Το Institut de Drets Humans της Καταλωνίας, σε συνεργασία με το ΓΣΔΣ, διοργάνωσε μάθημα με θέμα «Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ για εισαγγελείς και δικαστές», με έμφαση στη νομική πρακτική, με σκοπό να παράσχει στους εισαγγελείς και δικαστές εργαλεία που διευκολύνουν τη χρήση του νομικού πλαισίου των θεμελιωδών δικαιωμάτων και με τον τρόπο αυτό να διευρυνθεί η επιρροή του Χάρτη.

Η Αυτόνομη Κοινότητα της Μαδρίτης συνέταξε μια ψηφιακή έκδοση με τίτλο «Η Ευρώπη που θέλουμε. 20 επιστολές για την Ευρώπη», στην οποία συγκαταλέγονται οι κυριότερες ευρωπαϊκές πράξεις σχετικά με υπηρεσίες και δικαιώματα, στα οποία φυσικά περιλαμβάνεται ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (σελ. 20 έως 31).

Το Γενικό Συμβούλιο Δικηγόρων, επαγγελματικός οργανισμός δημοσίου δικαίου στον οποίο συμμετέχουν οι δικηγορικοί σύλλογοι, στην ιστοσελίδα του δίνει επεξηγήσεις σχετικά με την εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

Η Ομοσπονδία Ενώσεων για την Πρόληψη της Παιδικής Κακοποίησης (fapmi) στον ιστότοπό της δίνει λεπτομερείς πληροφορίες με σκοπό την κατανόηση του Χάρτη, δηλ. βασικά δεδομένα, λεπτομερή περιγραφή και άξονες που τον αποτελούν.

Συνεργασία με ενδιαφερομένους για την προώθηση της χρήσης του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και της ενημέρωσης σχετικά με αυτόν

Η Αυτόνομη Κοινότητα της Μαδρίτης ενέκρινε την ένταξη μαθήματος για την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πρόγραμμα σπουδών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στο οποίο γίνεται επίσης αναφορά στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

Παραδείγματα μη κυβερνητικών πρωτοβουλιών που προωθούν τη χρήση του Χάρτη και την ενημέρωση σχετικά με αυτόν στη χώρα σας

Η CERMI (Ισπανική επιτροπή εκπροσώπων των ατόμων με αναπηρία), οργάνωση που εκπροσωπεί, υπερασπίζεται και αναμβάνει δράση υπέρ των ατόμων με αναπηρία στην Ισπανία, η οποία ιδρύθηκε το 1997, έχει απαιτήσει με έμφαση από τις εθνικές αρχές να γίνουν βελτιώσεις στα δικαιώματά των μελών της και έχει επικαλεστεί τον Χάρτη για τον σκοπό αυτό.