Najlepsze praktyki państw członkowskich w zakresie Karty praw podstawowych

Karta praw podstawowych stanowi integralną część greckiego porządku prawnego. Greccy sędziowie uwzględniają ją również z urzędu, a kwestię naruszenia postanowień Karty można podnieść przed Radą Państwa (Symvoúlio tis Epikrateías) i Sądem Najwyższym Grecji (Áreios Págos). Wszyscy urzędnicy publiczni, w szczególności przedstawiciele policji jako funkcjonariusze organów ścigania, są również zobowiązani do skrupulatnego stosowania przepisów konstytucyjnych, karnych i procesowych zapewniających ochronę praw człowieka.

Grecja ściśle współpracuje z organami kontroli organizacji międzynarodowych i dokłada wszelkich starań, aby zagwarantować poszanowanie praw człowieka. W tym kontekście regularnie podejmuje inicjatywy instytucjonalne, aby podkreślić przestrzeganie kryteriów i zobowiązań wynikających z konwencji międzynarodowych dotyczących tych praw, w tymKarty praw podstawowych. Typowym przykładem jest ustawa 4443/2016 o zapewnieniu równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne, w której odniesiono się bezpośrednio do wymogów Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, w szczególności do jej art. 21.

Narzędzia, które pomagają lepiej zrozumieć Kartę i sytuacje, w których ma ona zastosowanie

W ramach współpracy z Agencją Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) Prokuratura przy Sądzie Najwyższym (Eisangelía Areíou Págou) przesyła do wszystkich prokuratur działających przy sądach apelacyjnych (Eisangelíes Efetón) oraz prokuratur przy sądach pierwszej instancji (Eisangelíes Protodikón) w Grecji drukowane podręczniki Agencji, w miarę ich dostępności, oraz przekazuje drogą elektroniczną, po powiadomieniu Agencji przez greckiego eksperta, linki do najnowszych publikacji podręczników Agencji dotyczących osadzania w zakładach karnych i środków alternatywnych, ofiar przestępstw z użyciem przemocy, nieletnich, ochrony słabszych grup społecznych i mniejszości itp. Ponadto wszystkie greckie prokuratury przy sądach apelacyjnych oraz sądach pierwszej instancji otrzymują drogą elektroniczną sprawozdanie roczne Agencji.

Ponadto dzięki współpracy między Prokuraturą przy Sądzie Najwyższym (partner) a Europejską Siecią Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości (EJTN) greccy prokuratorzy mogą brać udział w wizytach studyjnych w unijnych instytucjach, takich jak Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC), Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) itp.

Wreszcie na stronie internetowej Prokuratury przy Sądzie Najwyższym zamieszczane są okólniki wydawane przez tę Prokuraturę w związku z wyrokami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC), skierowane do greckich prokuratur przy sądach apelacyjnych i sądach pierwszej instancji. W okólnikach tych można znaleźć ogólne wytyczne dotyczące zapobiegania naruszeniom odpowiednich artykułów europejskiej konwencji praw człowieka (EKPC).

Grecka policja co pewien czas wydaje dla swoich funkcjonariuszy bardziej szczegółowe zarządzenia, podręczniki i wytyczne dotyczące ochrony i poszanowania praw człowieka.

W szczególności zgodnie z treścią okólnika Komendanta Głównego Greckiej Policji nr 7100/25/14-δ΄ z dnia 8 listopada 2014 r. pt. „Przeciwdziałanie rasizmowi, ksenofobii i dyskryminacji w działaniach policyjnych” państwo, a konkretnie jego różne organy, sprawując władzę państwową, mają obowiązek poszanowania godności ludzkiej każdej osoby, bez względu na jakiekolwiek cechy wyróżniające, a także aktywnego przeciwdziałania takim przestępstwom.

Jednocześnie w dekrecie prezydenckim 254/2004 w sprawie kodeksu postępowania funkcjonariuszy organów ścigania określono nie tylko ogólny obowiązek poszanowania godności ludzkiej i ochrony praw człowieka, ale również bardziej szczegółowe przepisy dotyczące postępowania funkcjonariuszy organów ścigania w trakcie czynności policyjnych, zawsze z poszanowaniem praw człowieka.

Co jakiś czas funkcjonariusze greckiej policji otrzymują podręczniki, na przykład: „Podręcznik dobrego postępowania greckiej policji w stosunku do grup religijnych oraz słabszych grup społecznych”; „Nawoływanie do nienawiści: drogi rasizmu w dyskursie publicznym”, sponsorowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości (Ypourgeío Dikaiosýnis) przy wsparciu Rady Europy; „Ściganie przestępstw z nienawiści przeciwko lesbijkom, gejom, osobom biseksualnym, transpłciowym i interseksualnym (LGBTI)” opracowany przez Radę Europy; „Podejście administracji publicznej do przestępstw na tle rasistowskim” opracowany przez Krajową Radę przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji oraz „Podręcznik szkolenia międzykulturowego” opracowany przez Ośrodek Badań nad Bezpieczeństwem.

W tym kontekście należy zauważyć, że departamenty i urzędy angażują się w walkę z przemocą na tle rasowym, mając na celu skuteczne zwalczanie przemocy skierowanej przeciwko konkretnym osobom lub grupom osób, która wydaje się mieć podłoże rasowe. Ponadto w całej Grecji ustanowiono służby zajmujące się przemocą w rodzinie, aby skutecznie reagować na przypadki przemocy domowej i chronić ofiary.

Jeżeli chodzi o szkolenie funkcjonariuszy policji w kwestiach związanych z ochroną praw człowieka, należy zauważyć, że na poziomie podstawowym program nauczania szkół dla urzędników i funkcjonariuszy greckiej policji obejmuje moduł „Prawa człowieka” jako niezależny przedmiot nauczania (w ramach tego przedmiotu omawiane są m.in. następujące zagadnienia: ochrona międzynarodowa praw podstawowych; ochrona praw w UE; organy ds. praw podstawowych i beneficjenci praw podstawowych; rasizm – ksenofobia; wolność osobista i bezpieczeństwo osobiste; ochrona dzieci, kobiet i pracowników; zakaz tortur; mniejszości itp.).

Jeżeli chodzi o doskonalenie zawodowe, funkcjonariusze greckiej policji regularnie uczestniczą – zarówno w Grecji, jak i za granicą – w specjalnych szkoleniach i seminariach na temat ram legislacyjnych w zakresie ochrony praw człowieka (np. określenie motywów przemocy na tle rasowym; prawa człowieka a etyka policyjna; prawa podstawowe a etos policji; podejście do słabszych grup społecznych i zarządzanie nimi; postępowanie w przypadku przemocy w rodzinie i ochrona ofiar itp.).

Ponadto grecka policja współpracuje z innymi podmiotami i organami, których celem jest zapewnienie poszanowania i ochrony praw człowieka podczas działań policyjnych, takimi jak: Europejski Komitet do spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu przy Radzie Europy, Grupa Robocza ONZ ds. Arbitralnych Zatrzymań, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA), Krajowy Mechanizm na rzecz Badania Przypadków Arbitralnych Zatrzymań przy Greckim Rzeczniku Praw Obywatelskich (Synígoros tou Políti), Sekretariat Generalny ds. Polityki Rodzinnej i Równouprawnienia Płci, Grecka Krajowa Komisja ds. Praw Człowieka (Ethnikí Epitropí gia ta Dikaiómata tou Anthrópou) oraz organizacje pozarządowe – Uśmiech Dziecka, Europejska Sieć przeciwko Przemocy, które działają na rzecz przeciwdziałania przypadkom przemocy w rodzinie itp.

W ramach nowej strategii dotyczącej Karty Komisja wezwała państwa członkowskie między innymi do ustanowienia punktu kontaktowego ds. Karty w celu ułatwienia koordynacji i współpracy. W odpowiedzi na to wezwanie Ministerstwo Sprawiedliwości ustanowiło w swoich strukturach punkt kontaktowy, którego zadaniem jest zwiększenie zaangażowania i wkładu Ministerstwa we wdrażanie Karty przez podmioty krajowe. Jako punkt kontaktowy wyznaczono Dyrekcję ds. Praw Człowieka i Ułaskawień w Ministerstwie Sprawiedliwości. Inicjatywa opiera się na współpracy między Ministerstwem Sprawiedliwości a Ministerstwem Spraw Zagranicznych (Departament Prawa Unii Europejskiej w Ministerstwie Spraw Zagranicznych), natomiast punkt centralny ma za zadanie z jednej strony ułatwienie przepływu informacji i najlepszych praktyk dotyczących Karty, a z drugiej strony – koordynację działań na rzecz rozwoju inicjatyw służących skutecznemu wdrażaniu Karty w Grecji. Ta inicjatywa Grecji spotkała się z uznaniem podczas wideokonferencji Grupy Roboczej ds. Praw Podstawowych, Praw Obywatelskich i Swobodnego Przepływu Osób (FREMP), a do przyjęcia takiej praktyki zachęcono również pozostałe państwa członkowskie.

Ponadto do Dyrektora Generalnego Krajowej Szkoły Sądownictwa wystosowano pismo, w którym zwrócono się o włączenie do programu nauczania na rok akademicki 2021/2022 kursu z zakresu Karty praw podstawowych Unii Europejskiej oraz seminariów dotyczących jej wdrażania w praktyce. Dyrektor przyznał w swojej odpowiedzi, że skuteczne wdrażanie Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w celu zwiększenia wiarygodności Grecji i jej roli międzynarodowej jest doskonałą inicjatywą Ministerstwa Sprawiedliwości, i zwrócił uwagę na pomoc, jaką w jej realizacji udzieliła Krajowa Szkoła Sądownictwa. Jak wynika z otrzymanych informacji, kurs dotyczący europejskiej konwencji praw człowieka i Karty włączono już do programów przygotowawczych wszystkich kierunków studiów w tej szkole. We współpracy z Komisją Europejską na rok 2021/2022 zaplanowano również seminaria dla sędziów i prokuratorów na temat poprawy wdrażania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

Ponadto ustanowiono grupę roboczą ds. Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, w skład której weszli przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości, biura wiceministra G. Kotsirasa, biura Sekretarza Generalnego w Ministerstwie Sprawiedliwości, Sekretariatu Generalnego ds. Prawnych i Parlamentarnych oraz Sekcji Prawa Unii Europejskiej w Specjalnym Departamencie do Spraw Prawnych Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Ponieważ skuteczne wdrażanie Karty praw podstawowych Unii Europejskiej zgodnie z zaleceniami Komisji jest dla Grecji jednym z najważniejszych priorytetów, co znajduje odzwierciedlenie w jej nowej strategii, rozważane są dalsze inicjatywy prowadzące do osiągnięcia tego celu. Na przykład: ustanowienie mechanizmu wspierającego punkt kontaktowy z udziałem przedstawicieli kilku ministerstw; podnoszenie świadomości i pogłębianie wiedzy wśród przedstawicieli zawodów prawniczych na temat kwestii dotyczących wdrażania Kary poprzez seminaria i wykłady prowadzone przez greckich i zagranicznych prawników praktyków oraz sędziów Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE); stałe monitorowanie orzecznictwa TSUE i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC) pod kątem rozwoju orzecznictwa i jego rozpowszechniania na poziomie krajowym; ciągła współpraca z innymi krajowymi organami ochrony praw człowieka; dalszy nacisk na uzupełnienie analizy skutków regulacji w odniesieniu do przepisów dotyczących Karty praw podstawowych po konsultacji z właściwym ministerstwem.

Stosowanie i promowanie instrumentów opracowanych na podstawie Karty przez inne państwa UE lub przez inne zainteresowane strony w UE

Współpraca z zainteresowanymi stronami w celu promowania stosowania i znajomości Karty praw podstawowych UE

Przykłady współpracy między obrońcami praw a organami krajowymi, które przyczyniają się do zwiększenia znajomości i stosowania Karty

Ministerstwo Sprawiedliwości

Sekretariat Generalny ds. Polityki Rodzinnej i Równouprawnienia Płci – Ośrodki doradcze dla kobiet dotkniętych przemocą

Grecki Rzecznik Praw Obywatelskich

Ośrodek Badań nad Równouprawnieniem Płci (Kéntro Erevnón gia Thémata Isótitas – KEThI)

Krajowy Ośrodek Solidarności Społecznej (Ethnikó Kéntro Koinonikís Allilengýis – EKKA)

Grecka Rada ds. Uchodźców (Ellinikó Symvoúlio gia tous Prósfyges)

Grecki Monitor Helsiński (Ellinikó Paratiritírio ton Symfonión tou Elsínki)

Amnesty International Grecja (Diethnís Amnistía – Ellinikó Tmíma)

Przykłady współpracy między organami krajowymi a środowiskiem akademickim, które przyczyniają się do zwiększenia znajomości i stosowania Karty

-

Przykłady inicjatyw pozarządowych promujących stosowanie i znajomość Karty w danym kraju

Grecki Urząd Ochrony Danych (Archí Prostasías Dedoménon Prosopikoú Charaktíra) działa w zakresie określonym w szczegółowych ramach prawnych dotyczących ochrony danych. W tym kontekście, a w szczególności przy wydawaniu opinii i rozpatrywaniu spraw, Urząd powołuje się przede wszystkim na określone w art. 8 Karty praw podstawowych UE prawo do ochrony danych osobowych, a także na powiązane z nim prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego zawarte w art. 7 Karty.

Ponadto Urząd od wielu lat współpracuje z Agencją Praw Podstawowych Unii Europejskiej, która jest głównym organem UE zajmującym się ochroną praw podstawowych. Współpraca ta polega z jednej strony na przedstawianiu uwag na temat wydanego przez Agencję podręcznika na temat ochrony danych osobowych i jego tłumaczeniu, a z drugiej strony na okresowym wnoszeniu wkładu w treść opracowywanych przez Agencję sprawozdań kwartalnych/miesięcznych za pośrednictwem krajowego biura łącznikowego (Dyrekcja Ministerstwa Sprawiedliwości ds. Prac Legislacyjnych, Międzynarodowych Stosunków Prawnych oraz Międzynarodowej Współpracy Sądowej) oraz monitorowaniu tych sprawozdań.

Ponadto Urząd regularnie korzysta z narzędzi opracowywanych przez Agencję, np. arkusza informacyjnego (rezultat współpracy między Agencją a Grupą ds. Koordynowania Nadzoru nad Systemem Eurodac – przy udziale Greckiego Urzędu Ochrony Danych) przeznaczonego dla organów krajowych odpowiedzialnych za kwestie dotyczące azylu, który obecnie jest tłumaczony przez grecki organ w celu umieszczenia na jego stronie internetowej i przesłania do wymienionych wyżej organów.