Ι. Κατάλογοι και μητρώα πραγματογνωμόνων

Στην Αυστρία, οι πραγματογνώμονες καταχωρίζονται στα μητρώα ανά ειδικότητα. Τα μητρώα των πραγματογνωμόνων τηρούνται από το πρωτοδικείο («Landesgericht»).

Τα μητρώα είναι διαθέσιμα στο κοινό σ’ αυτόν τον σύνδεσμο.

Για να εγγραφούν στο μητρώο, οι πραγματογνώμονες πρέπει να υποβάλουν αίτηση και να επιτύχουν σε εξετάσεις.

II. Προσόντα των πραγματογνωμόνων

Οι αιτούντες που επιθυμούν να διοριστούν από τα δικαστήρια θα πρέπει να αποδεικνύουν ότι διαθέτουν επαγγελματική πείρα στον τομέα της τους. Επιπλέον, ο πραγματογνώμονας πρέπει να έχει ουσιαστική γνώση των σημαντικότερων αρχών του αυστριακού δικονομικού δικαίου, να γνωρίζει πώς να συντάσσει την έκθεση πραγματογνωμοσύνης και να παράσχει αποδείξεις πενταετούς επαγγελματικής εμπειρίας κατά την αμέσως προηγούμενη της εγγραφής του στο μητρώο περίοδο, εφόσον διαθέτει μεταπτυχιακό, ή δεκαετούς επαγγελματικής εμπειρίας στον τομέα του εφόσον δεν διαθέτει μεταπτυχιακό. Επιπλέον, πρέπει να διαθέτουν πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα και να είναι αξιόπιστοι. Για να είναι αξιόπιστοι, η συνολική συμπεριφορά των πραγματογνωμόνων πρέπει να είναι άμεμπτη, ώστε να διασφαλίζεται η αμεροληψία τους και η ποιότητα της δουλειάς τους.

Η αίτηση εγγραφής στο μητρώο «ορκωτών και πιστοποιημένων» πραγματογνωμόνων (σύμφωνα με το λεκτικό του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Εμπειρογνωσίας και Εμπειρογνωμόνων που αφορά τους αναγνωρισμένους πραγματογνώμονες) υποβάλλεται στον πρόεδρο του πρωτοδικείου του τόπου της συνήθους διαμονής ή του τόπου επαγγελματικής δραστηριότητας του αιτούντος.

Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας εγγραφής, ο πρόεδρος που είναι αρμόδιος για την εγγραφή αναθέτει σε επιτροπή να γνωμοδοτήσει ως προς το αν πληρούνται οι απαιτήσεις εγγραφής.

Πριν από την εγγραφή τους, οι πραγματογνώμονες ορκίζονται.

Εφόσον οι πραγματογνώμονες πληρούν όλες τις προαναφερθείσες απαιτήσεις, διορίζονται για πέντε έτη από τον πρόεδρο που είναι αρμόδιος για την εγγραφή. Οι πραγματογνώμονες πρέπει να υποβάλουν αίτηση εκ νέου εγγραφής κάθε πέντε χρόνια. Εάν οι πραγματογνώμονες εξακολουθούν να πληρούν όλες τις απαιτήσεις, μπορούν να εγγραφούν εκ νέου (χωρίς να χρειάζεται να συμμετάσχουν σε άλλες εξετάσεις).

Οι πραγματογνώμονες μπορούν να διαγραφούν από το μητρώο εάν το επιθυμούν, εάν δεν πληρούν πλέον τις απαιτήσεις ή εάν το αποφασίσει η αρμόδια αρχή. Η απόφαση για τη μη επανεγγραφή ενός πραγματογνώμονα πρέπει να αναφέρει τους λόγους της σχετικής άρνησης και μπορεί να προσβληθεί.

Υπάρχει κώδικας δεοντολογίας που δημοσιεύεται από την αυστριακή ένωση ορκωτών και πιστοποιημένων πραγματογνωμόνων.

III. Αμοιβή των πραγματογνωμόνων

III.1 Γενικές πληροφορίες

Στις αμοιβές των πραγματογνωμόνων εφαρμόζεται ο αυστριακός νόμος για τις αμοιβές («Gebührenanspruchgesetz 1975»). Ο εν λόγω νόμος περιλαμβάνει γενικούς κανόνες που ισχύουν για τους πραγματογνώμονες. Επιπλέον, προβλέπει ειδικό σύστημα αμοιβών για τους γιατρούς, τους ανθρωπολόγους, τους οδοντιάτρους, τους κτηνιάτρους, τους πραγματογνώμονες σε θέματα χημικής ανάλυσης και τους πραγματογνώμονες για τα μηχανοκίνητα οχήματα.

III.2 Αμοιβές

Συνήθως, οι αμοιβές εξαρτώνται από την πολυπλοκότητα της πραγματογνωμοσύνης. Ισχύει ειδικό σύστημα αμοιβών στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας και της διαδικασίας οικογενειακών διαφορών για ορισμένους πραγματογνώμονες (βλ. σημείο II.1 ανωτέρω).

III.3 Πληρωμή

Εντός 14 ημερών μετά την πραγματογνωμοσύνη, ο πραγματογνώμονας οφείλει να απευθύνει στο δικαστήριο τιμολόγιο με την αμοιβή του. Γενικά, η αμοιβή καταβάλλεται μέσω τραπεζικού εμβάσματος.

III.3.1 Αστικές διαδικασίες

Στις αστικές διαδικασίες, προτού ο πραγματογνώμονας αρχίσει να τις εργασίες για τη διενέργεια της πραγματογνωμοσύνης, το δικαστήριο συνήθως διατάσσει τους διαδίκους να προβούν σε προκαταβολή («Kostenvorschuss») στο δικαστήριο. Το ύψος της προκαταβολής εξαρτάται από την πολυπλοκότητα της υπόθεσης και από την κλίμακα της πραγματογνωμοσύνης. Γενικά, η αμοιβή υπολογίζεται βάσει του αριθμού των ωρών που αφιέρωσε ο πραγματογνώμονας στην υπόθεση, ο οποίος πολλαπλασιάζεται επί ωρομισθίου. Στην αμοιβή του πραγματογνώμονα προστίθενται επίσης τα έξοδά του και ο ΦΠΑ. Ο δικαστής ορίζει το ποσό που πρέπει να προκαταβάλουν τα μέρη, με βάση την εμπειρία του. Εάν το ποσό της προκαταβολής δεν επαρκεί, μπορεί να διαταχθεί η καταβολή επιπλέον ποσού.

III.3.2 Ποινικές διαδικασίες

Στις ποινικές διαδικασίες η αμοιβή του πραγματογνώμονα καταβάλλεται από το δημόσιο.

III.3.3 Διαδικασίες οικογενειακών διαφορών

Στις διαδικασίες οικογενειακών διαφορών η αμοιβή του πραγματογνώμονα καταβάλλεται συνήθως από το δημόσιο.

III.4 Υποθέσεις νομικής συνδρομής

Σε γενικές γραμμές, νομική συνδρομή χορηγείται σε πρόσωπα τα οποία, λόγω της οικονομικής τους κατάστασης, δεν είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν στα δικαστικά έξοδα, συμπεριλαμβανομένων των εξόδων των πραγματογνωμόνων. Οι αποδέκτες της νομικής συνδρομής πρέπει να την επιστρέψουν, εν όλω ή εν μέρει, εάν η οικονομική τους κατάσταση βελτιωθεί σημαντικά εντός τριών ετών από την έναρξη της διαδικασίας. Σημειώνεται ότι ο ηττηθείς διάδικος καλύπτει πάντοτε τα έξοδα του νικήσαντα διαδίκου.

III.5 Καταβολή της αμοιβής των πραγματογνωμόνων

Το δικαστήριο περιλαμβάνει την απόφαση για την καταβολή της (κατ’ αναλογία) αμοιβής του πραγματογνώμονα στην απόφασή του. Ως εκ τούτου, τα σχετικά έξοδα είναι εκτελεστά.

IV. Ευθύνη των πραγματογνωμόνων

Οι πραγματογνώμονες φέρουν ευθύνη βάσει του γενικού δικαίου των συμβάσεων και των αδικοπραξιών. Υποχρεούνται να καλύπτουν την πιθανή ευθύνη τους μέσω ασφάλισης επαγγελματικής ευθύνης.

V. Περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες πραγματογνωμοσύνης

Ο δικτυακός τόπος της αυστριακής ένωσης ορκωτών και πιστοποιημένων πραγματογνωμόνων παρέχει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τα έξοδα (παρατίθεται υποδειγματικό τιμολόγιο), καθώς τον τρόπο με τον οποίο μπορεί κανείς να γίνει αναγνωρισμένος πραγματογνώμονας. Ο ιστότοπος αυτός είναι πολύ ενημερωτικός και εύκολα προσβάσιμος για το κοινό.

V.1 Νομική βάση

Οι κύριες νομικές διατάξεις που εφαρμόζονται στη δικαστική πραγματογνωμοσύνη στην Αυστρία είναι οι εξής:

• τα άρθρα 351-367 του αυστριακού Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας («Zivilprozessordnung» - ZPO)
• το άρθρο 31 του νόμου για την εκούσια δικαιοδοσία («Außerstreitgesetz»)
• τα άρθρα 52-53 a του αυστριακού Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας («Allgemeines Verwaltungsverfahrensgesetz 1991»)
• τα άρθρα 104, 112, 125-128, του αυστριακού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας («Strafprozessordnung 1975»).

V.2. Διορισμός πραγματογνωμόνων

Οι πραγματογνώμονες μπορούν να διοριστούν από το δικαστήριο αλλά όχι από τους διαδίκους. Ο διορισμός πραγματογνωμόνων σε διοικητικές διαδικασίες είναι παρόμοιος μ’ αυτόν στις αστικές διαδικασίες. Στο στάδιο της προανάκρισης, ο πραγματογνώμονας μπορεί να διοριστεί από τον εισαγγελέα.

V.2.α. Διορισμός από το δικαστήριο

Το πολιτικό δικαστήριο έχει τη διακριτική ευχέρεια να διορίσει πραγματογνώμονα είτε αυτεπαγγέλτως είτε κατόπιν ρητού αιτήματος ενός εκ των διαδίκων, εάν τα σχετικά πραγματικά περιστατικά δεν μπορούν να διαπιστωθούν άλλως. Το μόνο όριο της εξουσίας αυτής είναι η αρχή της εκατέρωθεν ακρόασης. Το δικαστήριο έχει τη δυνατότητα να διορίσει ως πραγματογνώμονα οποιοδήποτε πρόσωπο το οποίο θεωρεί κατάλληλο για τον σκοπό αυτόν. Ο πραγματογνώμονας οφείλει να γνωστοποιήσει στο δικαστήριο κάθε τυχόν σύγκρουση συμφερόντων του. Οι πραγματογνώμονες που διορίζονται από το δικαστήριο έχουν πρόσβαση στον σχετικό φάκελο της υπόθεσης.

V.2.β. Διορισμός από τους διαδίκους

Στην Αυστρία, οι διάδικοι επιλέγουν ιδιώτη πραγματογνώμονα. Η έκθεσή του πρέπει να προβληθεί και να προσκομιστεί από τον διάδικο, διαφορετικά απορρίπτεται ως απαράδεκτη. Αν πληρούνται οι εν λόγω προϋποθέσεις, το δικαστήριο εξετάζει και εκτιμά ελεύθερα τη γνωμοδότηση του πραγματογνώμονα. Η έκθεση θεωρείται αποδεικτικό μέσο, αλλά δεν ακυρώνει την έκθεση πραγματογνώμονα που έχει διοριστεί από το δικαστήριο. Αντιθέτως, συνδέεται μάλλον με τη νομική βάση της επιχειρηματολογίας του διαδίκου.

Το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει αν θα στηρίξει το σκεπτικό της απόφασής του στη γνωμοδότηση του πραγματογνώμονα που έχει διοριστεί από διάδικο.

V.3 Διαδικασία

Στους πραγματογνώμονες που έχουν διοριστεί από το δικαστήριο μπορούν να υποβάλουν ερωτήσεις και οι συνήγοροι των διαδίκων.

V.3.α. Έκθεση πραγματογνωμοσύνης

Στις αυστριακές διαδικασίες πραγματογνωμοσύνης δεν απαιτείται η υποβολή προκαταρκτικής έκθεσης πραγματογνωμοσύνης. Η κύρια έκθεση πραγματογνωμοσύνης μπορεί να υποβληθεί εγγράφως ή να παρουσιαστεί προφορικώς. Ο πραγματογνώμονας δεν υποχρεούται να ακολουθήσει συγκεκριμένη δομή κατά την παρουσίαση της έκθεσής του.

Αν το δικαστήριο κρίνει ότι η έκθεση είναι ελλιπής ή ότι ο πραγματογνώμονας υπέπεσε σε αδικαιολόγητο παράπτωμα, μπορεί να διατάξει την εκπόνηση νέας ή συμπληρωματικής έκθεσης, αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν αιτήματος των διαδίκων. Το δικαστήριο μπορεί επίσης να διατάξει τον πραγματογνώμονα να καταβάλει τα δικαστικά έξοδα που οφείλονται στο αδικαιολόγητο παράπτωμα του πραγματογνώμονα.

Η έκθεση πραγματογνωμοσύνης μπορεί να αμφισβητηθεί με τους ισχυρισμούς των διαδίκων και αντιπραγματογνωμοσύνη.

Στις αστικές διαδικασίες, οι διάδικοι συμμετέχουν σε μεγάλο βαθμό στις εργασίες των πραγματογνωμόνων. Πρέπει να συνεργάζονται και να απαντούν σε όλα τα αιτήματα του πραγματογνώμονα για παροχή εγγράφων. Μπορούν να υποβάλουν απευθείας ερωτήσεις στον πραγματογνώμονα στο πλαίσιο της εκατέρωθεν ακρόασης και να ζητήσουν απ’ αυτόν να σχολιάσει τις παρατηρήσεις τους.

V.3.β. Ακροαματική διαδικασία

Το δικαστήριο διατάζει τον πραγματογνώμονα να παραστεί στην ακροαματική διαδικασία μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.

Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται στην παρούσα ενότητα συγκεντρώθηκαν στο πλαίσιο του έργου «Εξεύρεση πραγματογνώμονα» από σημεία επαφής ανά χώρα που επιλέχθηκαν από το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Εμπειρογνωσίας και Εμπειρογνωμόνων (European Expertise & Experts Institute – EEEI).