Αναζήτηση εμπειρογνώμονα

I. Κατάλογοι και μητρώα πραγματογνωμόνων

Στις Κάτω Χώρες υπάρχουν δύο μητρώα: ένα κυρίως για αστικές και διοικητικές υποθέσεις [Landelijk Register van Gerechtelijke Deskundigen — LRGD (εθνικό μητρώο δικαστικών πραγματογνωμόνων)] και ένα κυρίως για ποινικές υποθέσεις [Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen — NRGD (μητρώο δικαστικών πραγματογνωμόνων των Κάτω Χωρών)]. Επιπλέον, υπάρχει το Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening (STAB) (ινστιτούτο πραγματογνωμόνων σε θέματα περιβαλλοντικού δικαίου και χωροταξικού σχεδιασμού), το οποίο είναι ένας ανεξάρτητος φορέας που εργάζεται αποκλειστικά για τη δικαστική εξουσία, και υπάρχει η ένωση Nederlandse Vereniging voor Medisch Specialistische Rapportage (NVMSR) (ολλανδική ένωση εκθέσεων ιατρικών πραγματογνωμόνων). Σε ποινικές υποθέσεις, υπάρχει επίσης η υπηρεσία Landelijke Deskundigheidsmakelaar (LDM) (εθνική υπηρεσία πραγματογνωμόνων) που διαθέτει μητρώο εξωτερικών εμπειρογνωμόνων σε διάφορους τομείς εμπειρογνωμοσύνης οι οποίοι μπορεί να κληθούν να συμμετάσχουν σε (αστυνομικές) έρευνες. Το τελευταίο είναι το Register Deskundigen Onteigening en Bestuursrechtelijke Schadevergoeding (DOBS) (μητρώο πραγματογνωμόνων απαλλοτριώσεων και αποζημίωσης διοικητικού δικαίου).

Οι πραγματογνώμονες αναφέρονται στα μητρώα με βάση την ειδικότητά τους. Τα μητρώα των πραγματογνωμόνων τηρούνται με διαφορετικούς τρόπους: το LRGD, το DOBS και η NVMSR είναι ιδιωτικοί φορείς, το NRGD και το STAB τελούν υπό τη διαχείριση και τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Ασφάλειας. Κανένα δικαστήριο δεν είναι αρμόδιο για τα μητρώα, ούτε για την ποιότητα των πραγματογνωμόνων που είναι εγγεγραμμένοι σ’ αυτά. Στις Κάτω Χώρες υπάρχει αυστηρός διαχωρισμός μεταξύ των οργανισμών που τηρούν τα μητρώα και των δικαστηρίων. Τα δικαστήρια επαφίενται στις δηλώσεις ποιότητας που παρέχει ο οικείας οργανισμός. Ωστόσο, οι δικαστές συμμετέχουν στη διαδικασία εισδοχής και/ή διαπίστευσης ως προς τα μητρώα LRGD και NRGD.

Σύνδεσμοι:

• Εθνικό μητρώο δικαστικών πραγματογνωμόνων
• Μητρώο δικαστικών πραγματογνωμόνων των Κάτω Χωρών
• Πραγματογνώμονες για θέματα περιβαλλοντικού δικαίου και χωροταξικού σχεδιασμού
• Ολλανδική ένωση εκθέσεων ιατρικών πραγματογνωμόνων
• Ίδρυμα μητρώου πραγματογνωμόνων απαλλοτριώσεων και αποζημίωσης διοικητικού δικαίου
• Εθνική υπηρεσία πραγματογνωμόνων

Τα μητρώα NRGD/LRGD, NVMSR, DOBS και ο ιστότοπος του STAB είναι προσβάσιμα στο κοινό. Υπάρχουν εργαλεία αναζήτησης, ωστόσο δεν είναι δυνατή η διαβούλευση με πραγματογνώμονες του STAB από τους διαδίκους διότι αυτό θα έθετε την ανεξαρτησία τους υπό αμφισβήτηση, καθώς οι πραγματογνώμονες διορίζονται μόνο με σκοπό την παροχή συμβουλών προς το δικαστήριο. Ωστόσο, οι διάδικοι μπορούν να ζητήσουν από το δικαστήριο την παρέμβαση του STAB. Το εργαλείο Εξεύρεση Πραγματογνώμονα καλύπτει μόνο τους πραγματογνώμονες που είναι καταχωρισμένοι στο μητρώο LRGD. Η αναζήτηση μπορεί να γίνει με βάση την ειδικότητα. Οι πραγματογνώμονες που εργάζονται στο STAB είναι επίσης εγγεγραμμένοι στο μητρώο LRGD. Τέλος, είναι δυνατή η πρόσβαση στο μητρώο του NRGD μέσω του ακόλουθου συνδέσμου: Αναζήτηση στο μητρώο.

Για να αποκτήσουν την ιδιότητα του δικαστικού πραγματογνώμονα, τα μέλη της NVMSR χρειάζεται να υποβληθούν σε διαδικασία κατάρτισης και εξετάσεων.

Για να εγγραφούν στο μητρώο NRGD, οι πραγματογνώμονες πρέπει να υποβληθούν σε διαδικασία διαπίστευσης, στην οποία λαμβάνεται υπόψη τόσο ο τομέας εξειδίκευσής τους, όπου θα πρέπει να έχουν άριστες επιδόσεις, όσο και οι δεξιότητες που απαιτούνται ώστε να εκτελούν σωστά τα καθήκοντά τους ως δικαστικοί πραγματογνώμονες. Το μητρώο LRGD βασίζεται στην πιστοποίηση των επαγγελματικών προτύπων που καθορίζονται από τους επαγγελματικούς φορείς και τους επαγγελματικούς συλλόγους του ίδιου του επαγγέλματος, καθώς και στην κατάρτιση ως προς τον ρόλο του πραγματογνώμονα, όπως και σε ένα σύστημα συνεχούς επιμόρφωσης.

Το STAB έχει πολύ αυστηρά πρότυπα πρόσληψης και διαθέτει εσωτερική εκπαίδευση, καθώς και σύστημα συνεχούς επιμόρφωσης. Οι εκθέσεις πραγματογνωμόνων υπόκεινται σε υποχρεωτική αξιολόγηση από ομοτίμους στο STAB και μια επιτροπή εξωτερικής αξιολόγησης επανεξετάζει περιοδικά τις εκθέσεις που εκδόθηκαν.

Οι πραγματογνώμονες δεν υποχρεούνται να δώσουν όρκο. Οι πραγματογνώμονες μπορεί να διαγραφούν από τα μητρώα μετά από επίσημη καταγγελία για μη συμμόρφωσή τους με τους κανόνες δεοντολογίας των διάφορων δικαστηρίων, οι οποίοι είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοιοι.

Τα μητρώα ενημερώνονται από τους διαχειριστικούς διοικητικούς φορείς.

ΙΙ. Προσόντα των πραγματογνωμόνων

Οι πραγματογνώμονες που είναι εγγεγραμμένοι στο LRGD πρέπει να είναι μέλη επαγγελματικού συλλόγου ώστε να μπορούν να εγγραφούν ως πραγματογνώμονες. Συνεπώς, τα κριτήρια ως προς τον επαγγελματισμό και τις εκπαιδευτικές απαιτήσεις καθορίζονται από τον οικείο σύλλογο. Το NRGD θέτει επίσης υψηλά πρότυπα ως προς την εκπαίδευση για την εγγραφή ενός πραγματογνώμονα στο μητρώο. Οι πραγματογνώμονες είναι συχνά μέλη επαγγελματικού συλλόγου, αλλά υπάρχουν επίσης εξειδικευμένοι τομείς, όπου δεν υπάρχουν επαγγελματικοί σύλλογοι. Ως εκ τούτου, η συμμετοχή σε επαγγελματικό σύλλογο δεν είναι υποχρεωτική. Στο πλαίσιο του STAB, του LRGD καθώς και του NRGD, απαιτείται συνεχής επιμόρφωση με τη μορφή της συνεχούς επαγγελματικής ανάπτυξης. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο του STAB το 15 % του χρόνου είναι αφιερωμένο σ’ αυτόν τον σκοπό, ενώ στο LRGD απαιτούνται τουλάχιστον 6 ώρες συνεχούς επιμόρφωσης ετησίως. Συχνά οι επαγγελματικοί σύλλογοι πιστοποιούν εκπαιδευτικά ιδρύματα. Οφείλουν να αποδείξουν ότι η επιμόρφωση έλαβε χώρα, παρέχοντας καταλόγους ηλεκτρονικών εγγραφών των συμμετεχόντων στην επιμόρφωση. Η επιμόρφωση έχει δύο στόχους: την ανάπτυξη δεξιοτήτων στο δικαστικό πλαίσιο και την ενίσχυση της εμπειρογνωμοσύνης.

ΙΙΙ. Αμοιβή των πραγματογνωμόνων

Στις ποινικές και διοικητικές διαδικασίες η αμοιβή του πραγματογνώμονα καταβάλλεται από το δημόσιο. Υπάρχει σύστημα πάγιων αμοιβών και ο πραγματογνώμονας πρέπει να προβαίνει σε εκ των προτέρων υπολογισμό (Διάταγμα του 2003 περί τελών ποινικών διαδικασιών). Στο πλαίσιο του STAB η διαδικασία είναι διαφορετική, καθώς αυτό χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Ασφάλειας. Στις αστικές υποθέσεις τα έξοδα της πραγματογνωμοσύνης αναλαμβάνονται από τους διαδίκους.

IV. Ευθύνη των πραγματογνωμόνων

Οι πραγματογνώμονες ευθύνονται βάσει του γενικού δικαίου για τις συμβάσεις και τις αδικοπραξίες. Οι πραγματογνώμονες δεν υποχρεούνται από τον νόμο ή από τον δικαστή που διορίστηκε να έχουν ασφάλιση αστικής ευθύνης. Οι πραγματογνώμονες μπορούν να ασφαλίζονται από την εταιρεία για την οποία εργάζονται. Οι ανεξάρτητοι πραγματογνώμονες ασφαλίζονται κατά τη διακριτική τους ευχέρεια, ωστόσο αρκετοί επαγγελματικοί σύλλογοι επιβάλλουν την υποχρέωση ασφάλισης αστικής ευθύνης.

V. Περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες πραγματογνωμοσύνης

Οι κύριες νομικές διατάξεις που ισχύουν στις Κάτω Χώρες για τη δικαστική πραγματογνωμοσύνη είναι το άρθρο 194 του ολλανδικού Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, το άρθρο 8.47 του γενικού νόμου διοικητικού δικαίου (Awb) και ο νόμος για τη δικαστική πραγματογνωμοσύνη στο ποινικό δίκαιο (άρθρο 51i του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας).

Οι νόμοι αυτοί συνιστούν ένα πλαίσιο: λεπτομερείς κατευθυντήριες γραμμές για τη δικαστική πραγματογνωμοσύνη βρίσκονται στις οδηγίες πρακτικής εφαρμογής για τους πραγματογνώμονες σε αστικές υποθέσεις και στις οδηγίες πρακτικής εφαρμογής για τους ιατρούς πραγματογνώμονες σε διοικητικές υποθέσεις.

Επιπλέον, υπάρχει ο κώδικας δεοντολογίας του NRGD —με νομική βάση— για τους πραγματογνώμονες στο ποινικό δίκαιο, ο κώδικας δεοντολογίας που έχει εκδοθεί από το Δικαστικό Συμβούλιο για τη δικαστική πραγματογνωμοσύνη σε αστικές και διοικητικές υποθέσεις, καθώς και ο κώδικας δεοντολογίας που έχει εκδοθεί από το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο για τη δικαστική πραγματογνωμοσύνη. Επιπλέον, το STAB διαθέτει δικό του κώδικα δεοντολογίας, ενώ το Τμήμα Διοικητικών Υποθέσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας διαθέτει επίσης κώδικα δεοντολογίας για τους εμπειρογνώμονες. Για τις περισσότερες μορφές πραγματογνωμοσύνης υπάρχουν πρόσθετες απαιτήσεις όσον αφορά την ποιότητά της ή τα προσόντα των πραγματογνωμόνων.

Ο τίτλος του πραγματογνώμονα δεν προστατεύεται.

1 Διορισμός πραγματογνωμόνων

Πραγματογνώμονες μπορούν να διοριστούν από το δικαστήριο και από τους διαδίκους. Ο διορισμός πραγματογνωμόνων σε διοικητικές διαδικασίες είναι παρόμοιος μ’ αυτόν στις αστικές διαδικασίες, με την διαφορά ότι στο διοικητικό δίκαιο τα έξοδα βαρύνουν το δημόσιο και στις αστικές διαδικασίες βαρύνουν τους διαδίκους. Σε όλες τις περιπτώσεις, ο διορισμένος από το δικαστήριο πραγματογνώμονας έχει καθήκον να απαντήσει στα ερωτήματα που του υποβάλλει το δικαστήριο (ενδεχομένως μετά από διαβούλευση με τους διαδίκους). Στις διαδικασίες ενώπιον ποινικού δικαστηρίου μπορεί να διοριστεί πραγματογνώμονας από τον εισαγγελέα ή από τον δικαστή κατά την ανακριτική διαδικασία. Γι’ αυτόν τον σκοπό, υπάρχει μητρώο που διέπεται από τον νόμο. Οι πραγματογνώμονες που καταχωρίζονται σ’ αυτό πρέπει να πληρούν αυστηρότερες απαιτήσεις απ’ ό,τι οι πραγματογνώμονες που διορίζονται σε αστικές και διοικητικές διαδικασίες. Όλοι οι πραγματογνώμονες που διορίζονται από το δικαστήριο έχουν την εκ του νόμου υποχρέωση να αναφέρουν οποιαδήποτε σύγκρουση συμφερόντων.

1.α Διορισμός από το δικαστήριο

Το πολιτικό δικαστήριο έχει τη διακριτική ευχέρεια να διορίσει πραγματογνώμονα είτε αυτεπαγγέλτως είτε κατόπιν ρητού αιτήματος ενός εκ των διαδίκων, εάν τα σχετικά πραγματικά περιστατικά δεν μπορούν να διαπιστωθούν άλλως. Στην περίπτωση αυτή, η συζήτηση της υπόθεσης αναβάλλεται για ημερομηνία μετά την υποβολή της έκθεσης πραγματογνωμοσύνης. Το δικαστήριο έχει καταρχήν την ελευθερία να διορίσει οποιοδήποτε πρόσωπο θεωρεί κατάλληλο να ενεργήσει ως πραγματογνώμονας. Ωστόσο, η πρακτική που ακολουθείται ευρύτερα από όλα τα δικαστήρια είναι ο διορισμός πραγματογνώμονα από το οικείο μητρώο. Ο πραγματογνώμονας οφείλει να γνωστοποιήσει στο δικαστήριο κάθε τυχόν σύγκρουση συμφερόντων του. Οι πραγματογνώμονες που διορίζονται από το δικαστήριο έχουν πρόσβαση στη δικογραφία. Στις αστικές διαδικασίες υπάρχουν επιπλέον αυστηροί κανόνες που ισχύουν για τους επιμέρους πραγματογνώμονες τους οποίους συμβουλεύεται ο διορισμένος πραγματογνώμονας κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Σύμφωνα με τους κανόνες αυτούς, οι διάδικοι πρέπει να γνωρίζουν εκ των προτέρων τα πρόσωπα των οποίων η γνώμη θα ζητηθεί και τα ερωτήματα που θα τους υποβληθούν.

1.β Διορισμός από τους διαδίκους

Όταν οι διάδικοι ορίζουν πραγματογνώμονα, αυτό γίνεται συνήθως κατά την έναρξη της διαδικασίας, για τη στήριξη της υπόθεσής τους. Το δικαστήριο μπορεί να χρησιμοποιήσει τις οικείες εκθέσεις για να αποφανθεί επί της υπόθεσης. Κάθε δικαστής μπορεί, ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, να διορίσει πραγματογνώμονα κατόπιν αιτήματος των διαδίκων. Όλοι οι πραγματογνώμονες πρέπει να ασκούν τα καθήκοντά τους σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες και τους κώδικες δεοντολογίας που αφορούν τους πραγματογνώμονες που διορίζονται από το δικαστήριο.

Αμφότεροι οι διάδικοι μπορούν να ζητήσουν τον διορισμό συγκεκριμένου πραγματογνώμονα Στην προκειμένη περίπτωση δεν ισχύουν ειδικοί κανόνες. Ο δικαστής μπορεί να διατάξει τον ορισμό πραγματογνώμονα και από τους δύο διαδίκους, αλλά αυτό δεν αποτελεί συνήθη πρακτική.

2 Διαδικασία

2.α Αστική διαδικασία

Το δικαστήριο παρακολουθεί την πρόοδο των ερευνών των πραγματογνωμόνων μόνο σε ό,τι αφορά τη διαχείριση του χρόνου. Δεν υπάρχει ποιοτικός έλεγχος για τον τρόπο με τον οποίο ο πραγματογνώμονας ασκεί τα καθήκοντά του και δεν περιλαμβάνονται σχετικές αναφορές στις δικαστικές αποφάσεις. Ωστόσο, το STAB λαμβάνει τακτικά σχόλια από τα δικαστήρια σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι πραγματογνώμονες ασκούν τα καθήκοντά τους, μολονότι σπάνια ζητείται η συμβολή του στο πλαίσιο αστικών διαδικασιών.

Οι διάδικοι μπορούν να αμφισβητήσουν την έκθεση με δηλώσεις ή με την παροχή αντιπραγματογνωμοσύνης. Τα δικαστήρια δεν δεσμεύονται από την έκθεση πραγματογνωμοσύνης, ωστόσο συνήθως λαμβάνουν υπόψη τη γνώμη του πραγματογνώμονα που έχουν διορίσει. Οι πραγματογνώμονες που ορίζονται από τους διαδίκους συνήθως έχουν μικρότερη επιρροή από ό,τι οι πραγματογνώμονες που διορίζονται από το δικαστήριο. Δεν υπάρχουν διαδικασίες στο πλαίσιο των οποίων οι πραγματογνώμονες συνέρχονται ή εξετάζονται πριν από τη δίκη ώστε να υπάρξει μεγαλύτερη επικέντρωση στα ζητήματα και το δικαστήριο να κατανοήσει τις διαφορές.

Οι πραγματογνώμονες μπορούν επικοινωνούν με τους διαδίκους κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, αλλά μόνο αν είναι απαραίτητο για τη διαπίστωση πραγματικών περιστατικών και παρουσία όλων των διαδίκων. Ο πραγματογνώμονας πρέπει να διοργανώνει συναντήσεις παρουσία όλων των διαδίκων ώστε να συγκεντρώνει τα σχόλιά τους, εφόσον αυτό επιτρέπεται με βάση τα ισχύοντα επαγγελματικά πρότυπα, όπως για παράδειγμα σε υποθέσεις ιατρικής φύσης.

1. Έκθεση πραγματογνώμονα

Στις Κάτω Χώρες υπάρχει υπόδειγμα έκθεσης. Οι πραγματογνώμονες υποχρεούνται να υποβάλλουν προκαταρκτική έκθεση, οι δε διάδικοι έχουν το δικαίωμα να διατυπώνουν παρατηρήσεις. Ο πραγματογνώμονας πρέπει να απαντήσει στα επιχειρήματα των διαδίκων τόσο στην προκαταρκτική έκθεση όσο και στην τελική έκθεση. Δεν απαιτείται η τήρηση άλλων ειδικών απαιτήσεων ως προς την έκθεση. Εάν διαταχθεί από το δικαστήριο, ο πραγματογνώμονας πρέπει να συντάξει συμπληρωματική έκθεση, για παράδειγμα εάν υπάρχουν πρόσθετα ερωτήματα. Συνήθως, η έκθεση υποβάλλεται εγγράφως, αλλά μπορεί να υποβληθεί και προφορικά στο πλαίσιο της επ’ ακροατηρίου συζήτησης.

2. Ακροαματική διαδικασία

Το δικαστήριο διατάσσει τον πραγματογνώμονα να παραστεί στις επ’ ακροατηρίου συζητήσεις μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Η παρουσία του μπορεί να ζητηθεί από τους διαδίκους ή να διαταχθεί από τον δικαστή. Δεν συνηθίζεται η αντεξέταση.

2.β Άλλα

Οι διαφορές για άλλα είδη δικαίου πέραν του αστικού δεν είναι σημαντικές.

Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται στην παρούσα ενότητα συγκεντρώθηκαν στο πλαίσιο του έργου «Εξεύρεση πραγματογνώμονα» από σημεία επαφής ανά χώρα που επιλέχθηκαν από το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Εμπειρογνωσίας και Εμπειρογνωμόνων (European Expertise & Experts Institute – EEEI).