Wpływ COVID-19 na sprawy cywilne i upadłościowe

1 Wpływ Covid-19 na postępowanie cywilne

1.1 Terminy w postępowaniu cywilnym

Jak dotąd nie wprowadzono żadnych środków dotyczących terminów w postępowaniach cywilnych – przyjęto wyłącznie przepisy dotyczące zawieszenia postępowań karnych na dłuższy okres. W przepisach niemieckiego prawa procesowego cywilnego przewidziano przepisy pozwalające na elastyczne przedłużenie terminów, zawieszenie postępowania i przywrócenie terminu (restitutio in integrum) – środki te są pomocne w prowadzeniu postępowań podczas kryzysu związanego z COVID-19.

Więcej informacji na temat przepisów ustawowych można znaleźć na stronie Federalnego Ministerstwa Sprawiedliwości i Ochrony Konsumentów.

1.2 Organizacja wymiaru sprawiedliwości i sądownictwo

Obowiązujące przepisy prawa procesowego cywilnego zapewniają sądom szeroki wachlarz możliwości, dzięki którym mogą one elastycznie reagować na obecną sytuację wyjątkową. To właściwe sądy i sędziowie postanawiają, jakie środki należy zastosować w poszczególnych sprawach, np. postępowanie pisemne, odstąpienie od przeprowadzenia dowodu lub przeprowadzenie dowodu w drodze wideokonferencji. Zachowano niezależność sądów.

1.3 Współpraca sądowa UE

Współpraca w sprawach rodzinnych (rozporządzenie (WE) nr 2201/2003):

Federalny Urząd Sprawiedliwości, będący organem centralnym, ograniczył fizyczną obecność pracujących w nim urzędników ze względów ochrony zdrowia. Funkcjonuje on jednak w pełni zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 2201/2003. Wnioski można składać w formie pisemnej.

Współpraca w sprawach dotyczących zobowiązań alimentacyjnych (rozporządzenie (WE) nr 4/2009):

Federalny Urząd Sprawiedliwości, będący organem centralnym, ograniczył fizyczną obecność pracujących w nim urzędników ze względów ochrony zdrowia. Funkcjonuje on jednak w pełni zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 2201/2003, chociaż nadal możliwe są opóźnienia w rozpatrywaniu spraw. Wnioski można składać w formie pisemnej.

Przeprowadzanie dowodów (rozporządzenie (WE) nr 1206/2001) i doręczanie dokumentów (rozporządzenie (WE) nr 1393/2007):

Funkcjonowanie systemu sądownictwa w Niemczech jest obecnie stopniowo rozszerzane w zależności od sytuacji epidemiologicznej i specyfiki lokalnej. Nadal nie można jednak wykluczyć opóźnień w doręczaniu zawiadomień i wykonywaniu wniosków o przeprowadzanie dowodu. W szczególności sędziowie, orzekając w sprawie wykonania wniosku o przeprowadzenie dowodu, biorą pod uwagę uwarunkowania lokalne.

2 Środki dotyczące upadłości, które przyjęto lub planuje się przyjąć w państwach członkowskich od wybuchu pandemii

2.1 Istotne środki dotyczące upadłości i powiązane środki mające wpływ na wykonanie umów

2.1.1 Zawieszenie postępowania upadłościowego

2.1.1.1 Zawieszenie obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (przez dłużników)

1 maja 2021 r. zniesiono zawieszenie obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w przypadku spółek kapitałowych, spółek osobowych, w których żaden ze wspólników nie ponosi nieograniczonej odpowiedzialności, a także stowarzyszeń i fundacji. Nadal jednak mają zastosowanie pewne skutki prawne zawieszenia, w szczególności rozszerzona ochrona przed środkami odwoławczymi zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 2–5 ustawy o zawieszeniu postępowania upadłościowego ze względu na COVID-19 (COVID-19-Insolvenzaussetzungsgesetzes, COVInsAG) w jej obecnej wersji.

2.1.1.2 Ochrona dłużników przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości przez wierzycieli

Ograniczenie prawa wierzyciela do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przestało obowiązywać 28 czerwca 2020 r. Od 29 czerwca 2020 r. prawo do złożenia wniosku przez wierzyciela zostało w pełni przywrócone, jeżeli ma on interes prawny we wszczęciu postępowania upadłościowego i wykaże, że jego wierzytelność i powód wszczęcia postępowania są wiarygodne.

2.1.2 Zawieszenie prawa do dochodzenia wierzytelności i zawieszenie prawa do odstąpienia od umowy

2.1.2.1 Ogólne/szczególne przypadki zawieszenia prawa do dochodzenia roszczeń / dochodzenia niektórych rodzajów roszczeń

-

2.1.2.2 Zawieszenie prawa do odstąpienia od umowy (umowy ramowe/szczegółowe)

Zawieszenie prawa do odstąpienia od umów najmu. Właściciel nieruchomości nie może wypowiedzieć umowy dzierżawy gruntu ani najmu lokalu z uwagi na fakt, że najemca nie uiszczał należnych płatności czynszowych w okresie od 1 kwietnia 2020 r. do 30 czerwca 2020 r., jeżeli brak takich płatności był spowodowany pandemią COVID-19. Prawo wypowiedzenia takich umów zawieszono do czerwca 2022 r.

2.2 Zawieszenie pracy sądów cywilnych, w tym sądów upadłościowych, oraz zawieszenie postępowań

Jak dotąd nie przyjęto żadnych środków dotyczących terminów w postępowaniu cywilnym. Przyjęcie środków szczególnych w tym zakresie nie jest konieczne, ponieważ rozwiązania prawne obowiązujące w Niemczech umożliwiają sędziom odpowiednie reagowanie na wpływ, jaki COVID-19 wywiera na przebieg postępowań sądowych.

2.3 Inne środki dotyczące upadłości (np. związane z postępowaniami o stwierdzenie bezskuteczności czynności, planami restrukturyzacyjnymi, nieformalnymi porozumieniami)

W okresie obowiązywania zawieszenia obowiązku składania wniosku o ogłoszenie upadłości ograniczono odpowiedzialność kadry zarządzającej, wierzycieli i kontrahentów niewypłacalnych spółek w celu promowania napływu nowych środków pieniężnych oraz utrzymania relacji biznesowych, zob. § 2 ustawy o zawieszeniu postępowania upadłościowego ze względu na COVID-19 (COVInsAG). W dalszym ciągu zastosowanie mają pewne udogodnienia, takie jak objaśnienie, że do 30 września 2023 r. spłat nowych pożyczek udzielonych w okresie obowiązywania zawieszenia nie uznaje się za dokonane z pokrzywdzeniem wierzycieli (§ 2 ust. 1 pkt 2 COVInsAG). Spłat wierzytelności, które zostały odroczone do 28 lutego 2021 r., również nie uznaje się za dokonane z pokrzywdzeniem wierzycieli do 31 marca 2022 r., chyba że postępowanie upadłościowe wszczęto przed 18 lutego 2021 r. (§ 2 ust. 1 pkt 5 COVInsAG). Zgodnie z § 4 COVInsAG do 31 grudnia 2021 r. przy przeprowadzaniu testu nadmiernego zadłużenia stosuje się krótszy okres prognozowania; do 31 grudnia 2021 r. obowiązuje również łatwiejszy dostęp do procedur zarządu własnego (Eigenverwaltungsverfahren) i postępowania ochronnego (Schutzschirmverfahren) (por. §§ 5 i 6 COVInsAG).

2.4 Powiązane środki inne niż dotyczące upadłości (odroczenie płatności, kredyty bankowe, zabezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, pomoc dla przedsiębiorców)

Zobowiązania z tytułu kredytów konsumenckich odroczono pod określonymi warunkami na 3 miesiące począwszy od 1 kwietnia 2020 r.; przepis ten wygasł 30 czerwca 2020 r.

Na gruncie prawa spółek przedłużono terminy na przeprowadzenie walnych zgromadzeń. Zarząd (spółki akcyjnej) może tymczasowo zawiesić przysługujące akcjonariuszom uprawnienie do fizycznego udziału w walnym zgromadzeniu (osobiście lub za pośrednictwem pełnomocników).

Konsumenci i mikroprzedsiębiorstwa, którzy nie są w stanie realizować płatności wskutek kryzysu, uzyskali prawo do odmowy wykonania „umów niezbędnych do zapewnienia ciągłości działania jednostki” (m.in. umowy na dostawy gazu ziemnego, wody i energii, a także umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych), o ile takie umowy zostały zawarte przed 8 marca 2020 r. Przepis ten wygasł 30 czerwca 2020 r.