Wpływ COVID-19 na sprawy cywilne i upadłościowe

1 Wpływ Covid-19 na postępowanie cywilne

1.1 Terminy w postępowaniu cywilnym

Terminy dokonania czynności sądowych w toku postępowania cywilnego zawieszono początkowo na okres od 9 marca do 22 marca (a następnie przedłużono do 15 kwietnia).

Na mocy dekretu z mocą ustawy nr 23 z dnia 8 kwietnia 2020 r. okres odroczenia rozpraw i zawieszenia biegu terminów procesowych przedłużono do 11 maja 2020 r.

Jeżeli bieg terminu w normalnych warunkach rozpocząłby się w okresie zawieszenia, rozpoczęcie odracza się do chwili upływu tego okresu.

Wyjątki: przysposobienie dzieci, małoletni bez opieki, piecza zastępcza, postępowania w przedmiocie ochrony małoletnich i postępowania alimentacyjne, w przypadku których występuje konieczność zaspokojenia podstawowych potrzeb wierzyciela; przymusowe leczenie, dobrowolne przerwanie ciąży, tymczasowa wykonalność, postępowania w trybie wyborczym oraz wszelkie kwestie wiążące się z ryzykiem wyrządzenia stronom poważnych szkód.

1.2 Organizacja wymiaru sprawiedliwości i sądownictwo

Większość rozpraw cywilnych wyznaczonych na okres od dnia wejścia dekretu w życie (9 marca 2020 r.) do 22 marca (następnie 15 kwietnia i ostatecznie 11 maja) nie odbędzie się z uwagi na ich obowiązkowe odroczenie.

Wszystkie rozprawy zaplanowane na okres kryzysu zostaną odroczone (z wyjątkiem pilnych przypadków).

Sądy niższego rzędu mogą wprowadzać własne środki organizacyjne (ograniczony dostęp do budynków, zamknięcie sekretariatów).

W szczególności w przypadku spraw, których nie zawieszono (tj. spraw, które w danych okolicznościach uznano za pilne, lub spraw, które uznaje się za priorytetowe z mocy prawa), dopuszcza się możliwość przeprowadzenia za pośrednictwem środków komunikacji zdalnej rozprawy w sprawie cywilnej wymagającej wyłącznie obecności prawników lub stron, z zastrzeżeniem poszanowania zasady kontradyktoryjności i prawa do skutecznego udziału w postępowaniu. W tym celu niezbędne jest wydanie zarządzenia przez prezesa sądu po zasięgnięciu opinii Rady Adwokackiej.

Jeżeli chodzi o okres od 11 maja do 31 lipca 2020 r., oczekuje się od prezesów sądów wprowadzenia szeregu środków organizacyjnych, aby ograniczyć liczbę osób i kontakty osobiste w poszczególnych pomieszczeniach sądowych.

Środki te mogą obejmować:

• przeprowadzanie rozpraw w sprawach cywilnych wymagających obecności wyłącznie prawników lub stron lub osób wspierających sędziego za pośrednictwem środków komunikacji zdalnej, z zastrzeżeniem poszanowania zasady kontradyktoryjności i prawa do skutecznego udziału w postępowaniu, o ile sędzia jest fizycznie obecny w sekretariacie sądu;
• odroczenie rozpraw na okres po 31 lipca 2020 r.;
• przeprowadzanie rozpraw w sprawach cywilnych, które wymagają obecności wyłącznie pozwanego, w trybie pisemnym.

1.3 Współpraca sądowa UE

Znaczna część personelu merytorycznego Ministerstwa Sprawiedliwości pracuje zdalnie.

Wpływ na współpracę sądową w sprawach cywilnych będzie się utrzymywał przez okres, którego długości nie sposób aktualnie przewidzieć. Składanie wniosków dotyczących współpracy sądowej drogą elektroniczną (m.in. wniosków o udzielenie informacji o prawie obcym na podstawie konwencji londyńskiej z 1968 r.). Dokumenty przesyłane w formie papierowej mogą być przetwarzane ze znaczącym opóźnieniem.

Wszelką korespondencję należy przesyłać na adres ufficio2.dgcivile.dag@giustizia.it.

2 Środki dotyczące upadłości, które przyjęto lub planuje się przyjąć w państwach członkowskich od wybuchu pandemii

2.1 Istotne środki dotyczące upadłości i powiązane środki mające wpływ na wykonanie umów

2.1.1 Zawieszenie postępowania upadłościowego

2.1.1.1 Zawieszenie obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (przez dłużników)

Postępowanie upadłościowe i, w ogólności, postępowania związane z niewypłacalnością wchodzą w zakres stosowania przepisów ogólnych dotyczących zawieszeń, bez uszczerbku dla możliwości decydowania w poszczególnych przypadkach o tym, których spraw nie można odroczyć bez naruszenia wymogów związanych z ochroną stron.

W art. 10 dekretu z mocą ustawy nr 23 z dnia 8 kwietnia 2020 r. przewidziano szczególne środki dotyczące upadłości:

• wszystkie wnioski o wszczęcie postępowania w sprawie niewypłacalności złożone w okresie między 9 marca a 30 czerwca 2020 r. są niedopuszczalne, z wyjątkiem wniosków złożonych przez prokuratora, w przypadku gdy wniosek dotyczy środka zabezpieczającego lub środka ochronnego mającego na celu ochronę majątku lub przedsiębiorstwa, wniosków złożonych przez samego przedsiębiorcę, w przypadku gdy niewypłacalność nie jest spowodowana pandemią COVID-19, oraz wniosków złożonych przez dowolną osobę na podstawie przepisów szczególnych w porozumieniu ze zgromadzeniem wierzycieli (art. 162 akapit drugi, art. 173 akapit drugi i trzeci oraz art. 180 akapit siódmy włoskiej ustawy o niewypłacalności);
• jeżeli po stwierdzeniu niedopuszczalności wniosku dojdzie do ogłoszenia upadłości, okresu niedopuszczalności wniosku nie wlicza się do biegu terminów, o których mowa w art. 10 i art. 69 bis ustawy o upadłości i które dotyczą odpowiednio corocznego terminu, w którym należy ogłosić upadłość spółki wykreślonej z rejestru spółek, oraz terminu na wniesienie środków zaskarżenia.

2.1.1.2 Ochrona dłużników przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości przez wierzycieli

Zob. kolumna 1.1.A. po lewej.

2.1.2 Zawieszenie prawa do dochodzenia wierzytelności i zawieszenie prawa do odstąpienia od umowy

2.1.2.1 Ogólne/szczególne przypadki zawieszenia prawa do dochodzenia roszczeń / dochodzenia niektórych rodzajów roszczeń

Bieg terminów na podjęcie czynności procesowych w toku postępowania karnego i cywilnego, w tym postępowania egzekucyjnego, początkowo zawieszono na okres od 9 marca do 15 kwietnia, a następnie do 11 maja 2020 r.

W tym okresie rozprawy w postępowaniu cywilnym i, tym samym, również rozprawy w postępowaniu egzekucyjnym automatycznie przeniesiono na okres po dniu 11 maja 2020 r., a do tego czasu zawiesza się również terminy na podjęcie czynności procesowych w postępowaniu cywilnym.

W odniesieniu do postępowania egzekucyjnego należy podkreślić, że wnioski o zawieszenie wykonalności lub wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia (art. 283 włoskiego kodeksu postępowania cywilnego) oraz wnioski o wstrzymanie wykonania orzeczenia, na które wniesiono skargę kasacyjną (art. 373 włoskiego kodeksu postępowania cywilnego), a także sprawy, których opóźnione rozpoznanie mogłoby prowadzić do poniesienia przez strony znacznej szkody, sądy mogą rozpoznawać w czasie stanu wyjątkowego. W tym drugim przypadku kierownik sekretariatu sądowego lub jego zastępca uznaje takie sprawy za pilne, a w przypadku zawisłych postępowań sędzia lub przewodniczący składu sędziowskiego wydaje zarządzenie w sprawie uznania spraw za pilne. Aby ograniczyć negatywne skutki nadzwyczajnej sytuacji epidemiologicznej wywołanej pandemią COVID-19, do 31 grudnia 2020 r. na terytorium całego kraju zawieszono wszelkie postępowania dotyczące egzekucji z nieruchomości stanowiącej główne miejsce zamieszkania dłużnika.

Do 31 grudnia 2020 r. zawieszono również postępowania egzekucyjne dotyczące pożyczek udzielonych ofiarom przestępstw lichwiarskich.

2.1.2.2 Zawieszenie prawa do odstąpienia od umowy (umowy ramowe/szczegółowe)

Zgodnie z przepisem ogólnym art. 3 ust. 6 bis ustawy nr 6 z 2020 r. ocena zgodności ze środkami powstrzymującymi rozprzestrzenianie się koronawirusa ma zawsze na celu wykluczenie odpowiedzialności dłużnika, a ponadto jest związana z zastosowaniem wszelkich środków skutkujących utratą praw lub wszelkich kar z tytułu zwłoki w wykonaniu zobowiązania lub jego niewykonania.

W sporach dotyczących zobowiązań umownych, w których zgodność ze środkami powstrzymującymi rozprzestrzenianie się koronawirusa lub ze środkami wprowadzonymi w związku z nadzwyczajną sytuacją epidemiologiczną spowodowaną pandemią COVID-19 można ocenić na podstawie przepisów ust. 6 bis, warunkiem dopuszczenia jakiegokolwiek wniosku przez sąd jest wszczęcie postępowania mediacyjnego.

W odniesieniu do konkretnych umów w art. 56 ust. 2 lit. b) i c) dekretu z mocą ustawy nr 18 z 2020 r. przewidziano przedłużenie z urzędu do 30 września 2020 r. terminów zapadalności kredytów krótkoterminowych, a także zawieszenie do 30 września 2020 r. spłaty rat kredytów lub leasingu finansowego oraz odroczenie planu spłaty dotyczącego rat lub leasingu finansowego będących przedmiotem zawieszenia.

Płatności z tytułu kredytów hipotecznych udzielonych ofiarom przestępstw lichwiarskich zostały wstrzymane w 2020 r.

2.2 Zawieszenie pracy sądów cywilnych, w tym sądów upadłościowych, oraz zawieszenie postępowań

Wszystkie postępowania (w tym postępowania związane z niewypłacalnością) przeniesiono z urzędu pierwotnie najpóźniej na 15 kwietnia lub 30 czerwca, jeżeli kierownicy sekretariatu sądowego podjęli taką decyzję, z wyjątkiem spraw uznanych za pilne przez sędziego na podstawie oceny poszczególnych spraw lub spraw ustawowo uznawanych za pilne.

Terminy procesowe (w tym postępowania egzekucyjne) pierwotnie zawieszono na okres od 9 marca do 15 kwietnia, a następnie do 11 maja.

W przypadku spraw, których nie zawieszono, dopuszcza się możliwość przeprowadzenia za pośrednictwem środków komunikacji zdalnej rozprawy w sprawie cywilnej wymagającej wyłącznie obecności prawników lub stron, z zastrzeżeniem poszanowania zasady kontradyktoryjności i prawa do skutecznego udziału w postępowaniu.

Jeżeli chodzi o okres od 11 maja do 30 czerwca 2020 r., kierownicy sekretariatów sądowych są zobowiązani do wprowadzenia szeregu środków organizacyjnych, aby nie dopuścić do zgromadzenia dużej liczby osób w poszczególnych pomieszczeniach sądowych oraz aby ograniczyć kontakty między osobami w tych pomieszczeniach.

Środki te mogą obejmować:

• przeprowadzanie rozpraw w sprawach cywilnych wymagających obecności wyłącznie prawników lub stron za pośrednictwem środków komunikacji zdalnej, z zastrzeżeniem poszanowania zasady kontradyktoryjności i prawa do skutecznego udziału w postępowaniu;
• odroczenie rozpraw na okres po 30 czerwca 2020 r.;
• przeprowadzanie rozpraw w sprawach cywilnych, które wymagają obecności wyłącznie pozwanego, w trybie pisemnym.

Zgodnie z art. 221 dekretu z mocą ustawy nr 34 z 2020 r. (Decreto Rilancio) sędzia może nakazać zastąpienie rozprawy cywilnej, której przeprowadzenie nie wymaga obecności osób innych niż pełnomocnicy stron, złożeniem pism zawierających wyłącznie wnioski i twierdzenia drogą elektroniczną. Na wniosek uczestnicy postępowania również mogą uczestniczyć w rozprawie sądowej w drodze wideokonferencji. Okres obowiązywania tych przepisów przedłużono do 31 grudnia 2020 r.

2.3 Inne środki dotyczące upadłości (np. związane z postępowaniami o stwierdzenie bezskuteczności czynności, planami restrukturyzacyjnymi, nieformalnymi porozumieniami)

W okresie niedopuszczalności wniosków o ogłoszenie upadłości terminy na wniesienie środków zaskarżenia nie rozpoczynają biegu.

Art. 9 dekretu z mocą ustawy nr 23 z 2020 r. również przewiduje przedłużenie o okres sześciu miesięcy terminów wdrożenia wcześniejszych porozumień oraz zatwierdzonych umów restrukturyzacji, które miałyby upłynąć w okresie po 23 lutego 2020 r.

W zawisłych postępowaniach dotyczących zatwierdzenia ugody wierzycieli z dłużnikami dłużnik uzyskał zgodę – do chwili wyznaczenia terminu rozprawy w celu zatwierdzenia układu – na złożenie wniosku o wyznaczenie nieprzekraczającego dziewięćdziesięciu dni terminu na złożenie nowego planu i nowej propozycji lub nowej umowy restrukturyzacji.

Art. 9 stanowi również, że dłużnik może złożyć wniosek o wyznaczenie nowych terminów lub przedłużenie terminów już wyznaczonych.

2.4 Powiązane środki inne niż dotyczące upadłości (odroczenie płatności, kredyty bankowe, zabezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, pomoc dla przedsiębiorców)

Dekretem z mocą ustawy nr 18 z 2020 r. wprowadzono szereg szczególnych środków mających na celu wsparcie płynności poprzez system bankowy (tytuł III) oraz wsparcie płynności gospodarstw domowych i przedsiębiorstw (tytuł IV).

W ramach pierwszego z tych dwóch pakietów środków warto wspomnieć o środkach wsparcia finansowego dla mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw, o których mowa w art. 56, w tym o zakazie wycofania środków przyznanych w ramach instrumentów kredytowych, w przypadku których przewidziano taką możliwość, oraz w ramach kredytów wypłacanych w transzach; automatyczne przedłużenie do 31 stycznia 2021 r. umów o kredyty krótkoterminowe, których umowny termin zapadalności przypada przed 31 stycznia 2021 r.; zawieszenie do 31 stycznia 2021 r. spłaty rat kredytów i wszelkich płatności ratalnych w ramach umów pożyczek lub leasingu finansowego oraz odroczenie planu spłaty rat podlegających zawieszeniu.

W ramach drugiego spośród tych dwóch pakietów środków należy wspomnieć o zwolnieniu z płatności z tytułu należności publicznoprawnych, w tym z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, zawieszeniu płatności podatku u źródła, składek na ubezpieczenie społeczne i obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne oraz biegu terminów na uregulowanie zobowiązań podatkowych.

W art. 11 dekretu z mocą ustawy nr 23 z 2020 r. przewidziano zawieszenie terminów wygaśnięcia dłużnych papierów wartościowych w okresie od 9 marca do 30 kwietnia 2020 r., przedłużone następnie do 31 sierpnia 2020 r.