Wpływ COVID-19 na sprawy cywilne i upadłościowe

1 Wpływ Covid-19 na postępowanie cywilne

1.1 Terminy w postępowaniu cywilnym

Zawieszono bieg wszystkich terminów oraz zawieszono i przerwano bieg terminów przewidzianych w przepisach prawa procesowego w odniesieniu do wszystkich postanowień dotyczących jurysdykcji. Bieg terminów zostanie wznowiony z chwilą zniesienia środków wprowadzonych na mocy dekretu królewskiego nr 463/2020.

Zawieszenie biegu terminów procesowych nie dotyczy szeregu ściśle określonych postępowań, m.in. postępowań dotyczących ochrony dzieci.

Sędzia lub sąd mogą wyrazić zgodę na przeprowadzenie postępowania sądowego koniecznego do uniknięcia nieodwracalnego naruszenia praw i prawnie uzasadnionych interesów stron postępowania.

Aktualne informacje na temat środków wdrażanych przez organy hiszpańskie w celu przeciwdziałania szerzeniu się wirusa można uzyskać w specjalnej sekcji strony internetowej hiszpańskiej Rady Generalnej Sądownictwa zatytułowanej: Informacje ogólne na temat COVID-19.

Na wspomnianej stronie internetowej można uzyskać wyczerpujące informacje na ten temat i zapoznać się z informacjami ogólnymi, wytycznymi i protokołami, umowami Stałego Komitetu (od 11 marca 2020 r. do 5 maja 2020 r.), orzecznictwem, informacjami przekazanymi przez Ministerstwo Sprawiedliwości i Krajową Prokuraturę Generalną, informacjami przekazanymi przez Ministerstwo Zdrowia, głowę państwa oraz Komitet Monitorujący sprawujący nadzór nad wyższymi trybunałami sprawiedliwości.

1.2 Organizacja wymiaru sprawiedliwości i sądownictwo

Znacznie ograniczono funkcjonowanie placówek wymiaru sprawiedliwości. Zapewniono lub rozszerzono możliwość korzystania z rozwiązań IT i ze środków komunikacji zdalnej, aby usprawnić wykonywanie pracy zdalnej przez sędziów, prokuratorów i innych pracowników wymiaru sprawiedliwości.

Ponieważ działalność notariuszy i funkcjonowanie rejestrów publicznych uznaje się za kluczowe usługi świadczone w interesie publicznym, zagwarantowano ich dostępność.

1.3 Współpraca sądowa UE

Hiszpański organ centralny nie może zagwarantować rozpoznania otrzymanych wniosków w standardowym trybie (zwłaszcza wniosków składanych w formie papierowej). Wnioski należy przesyłać drogą elektroniczną.

• Przeprowadzanie dowodów (art. 3 rozporządzenia nr 1206/2001: ważne i pilne wnioski zostaną rozpoznane – należy je przesyłać na adres rogatoriascivil@mjusticia.es. Wszystkie pozostałe wnioski będą musiały zostać rozpoznane zgodnie ze standardową procedurą, tj. należy przesłać je pocztą tradycyjną bezpośrednio do właściwego sądu hiszpańskiego.
• Uprowadzenie dziecka i egzekucja wierzytelności alimentacyjnych: organ centralny może zagwarantować rozpoznanie wyłącznie wniosków przesłanych pocztą elektroniczną. Postępowanie egzekucyjne przeprowadza się wyłącznie w sprawach pilnych, biorąc pod uwagę nałożone na obywateli ograniczenia w przemieszczaniu się. (sustraccionmenores@mjusticia.es) (SGCJIAlimentos@mjusticia.es)

2 Środki dotyczące upadłości, które przyjęto lub planuje się przyjąć w państwach członkowskich od wybuchu pandemii

2.1 Istotne środki dotyczące upadłości i powiązane środki mające wpływ na wykonanie umów

2.1.1 Zawieszenie postępowania upadłościowego

2.1.1.1 Zawieszenie obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (przez dłużników)

Zawieszenie obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości na czas obowiązywania stanu alarmowego (nawet jeżeli dłużnik złożył wniosek o uruchomienie mechanizmu poprzedzającego ogłoszenie upadłości, o którym mowa w art. 5 bis hiszpańskiej ustawy o upadłości).

Art. 5 bis ustawy o upadłości został zastąpiony art. 583–594 tekstu jednolitego ustawy o upadłości opublikowanego w dzienniku urzędowym z 5 maja 2020 r., który wszedł w życie 1 września 2020 r.

Art. 6 ust. 3 ustawy nr 3/2020 z dnia 18 września 2020 r. stanowi: „jeżeli – do dnia 31 grudnia 2020 r. włącznie – dłużnik zgłosi rozpoczęcie negocjacji z wierzycielami mające na celu zawarcie umowy refinansowania, ugody pozasądowej lub przystąpienie do postępowania służącego szybkiemu rozwiązaniu sporu w drodze ugody”.

2.1.1.2 Ochrona dłużników przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości przez wierzycieli

Przez okres dwóch miesięcy po zniesieniu stanu alarmowego sądy upadłościowe nie dopuszczają żadnych wniosków o ogłoszenie upadłości złożonych przez wierzycieli/osoby trzecie podczas stanu alarmowego lub we wspomnianym okresie dwóch miesięcy po jego zniesieniu.

W okresie dwóch miesięcy następujących po zniesieniu stanu alarmowego sądy będą dopuszczały w sposób priorytetowy wnioski o ogłoszenie upadłości złożone przez dłużników.

Art. 6 ustawy nr 3/2020 z dnia 18 września 2020 r. stanowi, że „do dnia 31 grudnia 2020 r. włącznie sędziowie nie będą dopuszczali żadnych wniosków o ogłoszenie upadłości złożonych przez wierzycieli/osoby trzecie od dnia 14 marca 2020 r. Jeżeli dłużnik złożył wniosek o poddanie się dobrowolnemu postępowaniu upadłościowemu do dnia 31 grudnia 2020 r. włącznie, wniosek ten zostanie dopuszczony do rozpoznania w pierwszej kolejności, nawet jeśli w międzyczasie wpłynie wniosek o ogłoszenie upadłości”.

Na mocy dekretu królewskiego z mocą ustawy nr 34/2020 z dnia 17 listopada 2020 r. moratorium to przedłużono do 14 marca 2021 r.

2.1.2 Zawieszenie prawa do dochodzenia wierzytelności i zawieszenie prawa do odstąpienia od umowy

2.1.2.1 Ogólne/szczególne przypadki zawieszenia prawa do dochodzenia roszczeń / dochodzenia niektórych rodzajów roszczeń

-

2.1.2.2 Zawieszenie prawa do odstąpienia od umowy (umowy ramowe/szczegółowe)

-

2.2 Zawieszenie pracy sądów cywilnych, w tym sądów upadłościowych, oraz zawieszenie postępowań

Ogólne zawieszenie biegu terminów procesowych. Rozprawy sądowe mogą się odbywać w przypadku spraw pilnych.

Przepis zawieszający bieg postępowań wygasł z końcem czerwca. Biorąc pod uwagę załamanie w obszarze wymiaru sprawiedliwości w sprawach handlowych, które uległo pogłębieniu w związku z pandemią, w ustawie nr 3/2020 z dnia 18 września 2020 r. ustanowiono mechanizm preferencyjnego rozpoznawania niektórych spraw pilnych w kontekście postępowania upadłościowego (art. 9).

2.3 Inne środki dotyczące upadłości (np. związane z postępowaniami o stwierdzenie bezskuteczności czynności, planami restrukturyzacyjnymi, nieformalnymi porozumieniami)

Ponadto w dekrecie królewskim z mocą ustawy z dnia 31 marca wprowadzającym nadzwyczajne środki uzupełniające w sferze społecznej i gospodarczej w związku z COVID-19 przewidziano możliwość, w ramach której niewypłacalne spółki mogą złożyć wniosek o tymczasowe ograniczenie zatrudnienia („ERTE”), powołując się na siłę wyższą lub na przesłanki natury organizacyjnej, technicznej, gospodarczej i produkcyjnej, wynikające z kryzysu związanego z COVID-19:

• celem tego środka jest zapobieżenie sytuacji, w której kryzys gospodarczy związany z COVID-19 stałby się dodatkowym zagrożeniem dla rentowności niewypłacalnego przedsiębiorstwa, uniemożliwiając mu wykonanie ugody zawartej z wierzycielami lub spełnienie jest wymogów i prowadząc do likwidacji przedsiębiorstwa lub utrudniając sprzedaż rentownej części jednostki gospodarczej;
• wnioski i pisma sporządza niewypłacalne przedsiębiorstwo za zgodą syndyka lub bezpośrednio syndyk, w zależności od tego, czy dłużnik zarządza swoim majątkiem, czy też nie;
• dodatkowo syndyk jest stroną w okresie konsultacji. Jeżeli w okresie tym strony nie zawrą ugody, decyzja o zastosowaniu ERTE wymaga zgody syndyka lub należy bezpośrednio do syndyka, w zależności od tego, czy dłużnik zarządza swoim majątkiem, czy też nie;
• w każdym wypadku należy niezwłocznie poinformować sąd upadłościowy za pomocą środków teleinformatycznych o złożeniu wniosku, jego rozpoznaniu oraz zastosowanych środkach;
• jeżeli organ ds. pracy nie stwierdzi wystąpienia siły wyższej, spółka może zaskarżyć taką decyzję do sądu społecznego.

Sąd upadłościowy jest sądem właściwym do rozpoznawania skarg na decyzje opartych na zarzucie podstępu, oszustwa, przymusu lub nadużycia prawa lub skarg pracowników na decyzje spółki lub organu ds. pracy w sprawie tymczasowego ograniczenia zatrudnienia opartych na zarzucie czerpania nienależnych korzyści. Takie środki zaskarżenia rozpoznaje się w trybie postępowania dotyczącego upadłości w kontekście zatrudnienia, a od orzeczenia przysługuje środek zaskarżenia (suplicación).

Zarówno w ustawie nr 3/2020 z dnia 18 września 2020 r., jak i w dekrecie królewskim z mocą ustawy nr 34/2020 z dnia 17 listopada 2020 r. (10. przepis końcowy zmieniający ustawę nr 3/2020 z dnia 18 września 2020 r. o środkach proceduralnych i organizacyjnych służących przeciwdziałaniu COVID-19 w obszarze wymiaru sprawiedliwości) przewidziano środki na rzecz zapobiegania ogłaszaniu niewykonania umów lub umów refinansowania oraz środki zapewniające – w obydwu tych przypadkach – możliwość zmiany postanowień takich umów.

2.4 Powiązane środki inne niż dotyczące upadłości (odroczenie płatności, kredyty bankowe, zabezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, pomoc dla przedsiębiorców)

Rząd hiszpański przyjął środki prowadzące do tymczasowego zawieszenia zobowiązań umownych wynikających z wszelkich umów kredytu hipotecznego zawartych przez osobę znajdującą się w trudnej sytuacji finansowej.

Moratorium na spłatę długu w przypadku kredytów hipotecznych ma zastosowanie wyłącznie do:

• mieszkania głównego/zwykłego (tj. wyłączając domy letniskowe i rekreacyjne);
• nieruchomości związanych z działalnością gospodarczą prowadzoną przez przedsiębiorców i osoby samozatrudnione oraz
• mieszkań innych niż mieszkania główne, które są przedmiotem najmu i z których dłużnik hipoteczny będący osobą fizyczną oraz właścicielem i wynajmującym takiego lokalu przestał uzyskiwać dochód pochodzący z czynszu po ogłoszeniu stanu alarmowego lub z których nie uzyskuje dochodu w okresie jednego miesiąca po zniesieniu stanu alarmowego.

Przyznanie moratorium pociąga za sobą zawieszenie płatności rat kredytu hipotecznego (kwoty głównej i odsetek) na okres trzech miesięcy, a klauzula dotycząca wcześniejszej spłaty kredytu hipotecznego nie ma w tym okresie zastosowania. Nie nalicza się również odsetek za zwłokę.

Dłużnikami w trudnej sytuacji finansowej są osoby:

• które straciły pracę lub – w przypadku przedsiębiorców lub osób samozatrudnionych – odnotowały znaczny spadek dochodów lub sprzedaży (ponad 40%);
• w przypadku których całkowity dochód rodziny w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o moratorium nie przekracza trzykrotności miesięcznego wskaźnika IPREM (tj. 537,84 euro x3). Wynik ten należy zwiększyć w przypadku dzieci, osób powyżej 65. roku życia, osób niepełnosprawnych, wymagających opieki lub chorych;
• w przypadku których raty kredytu hipotecznego, powiększone o wydatki i koszt podstawowych artykułów, są wyższe niż 35% całkowitego dochodu netto rodziny oraz
• których rodzina – wskutek kryzysu związanego z COVID-19 – odnotowała znaczną zmianę sytuacji finansowej wyrażającą się w trudności z uzyskaniem dostępu do zasobów mieszkaniowych (stosunek kosztów kredytu hipotecznego do dochodu rodziny wzrósł 1,3 razy).

Dłużnicy mogą złożyć wniosek o moratorium w terminie 15 dni od zakończenia miesiąca po zniesieniu stanu alarmowego (obecny termin to 27 maja). Kredytodawcy mają obowiązek uwzględnienia takiego moratorium w terminie nie dłuższym niż 15 dni od daty złożenia wniosku, a ponadto muszą zgłosić takie moratorium do Banku Hiszpanii.

Skuteczne zastosowanie zawieszenia nie wymaga zawarcia umowy między stronami ani odnowienia obowiązującej umowy, przy czym przedłużenie czasu trwania umowy kredytu hipotecznego należy udokumentować w formie aktu notarialnego i zgłosić do rejestru własności.