Διεξαγωγή αποδείξεων με τηλεδιάσκεψη

1 Είναι δυνατή η διεξαγωγή αποδείξεων μέσω βιντεοδιάσκεψης, είτε με τη συμμετοχή δικαστηρίου στο αιτούν κράτος μέλος είτε απευθείας από δικαστήριο του εν λόγω κράτους μέλους; Εάν ναι, ποιες είναι οι σχετικές εθνικές διαδικασίες ή οι νόμοι που εφαρμόζονται;

Κατόπιν τροποποίησης του νόμου αριθ. 99/1963 [Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας (občanský soudní řád), όπως έχει τροποποιηθεί], με ισχύ από τον Σεπτέμβριο του 2017, η χρήση εξοπλισμού βιντεοδιάσκεψης σε αστικές υποθέσεις διέπεται απευθείας από τον εν λόγω νόμο. Το άρθρο 102a του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας ορίζει ρητά ότι το δικαστήριο μπορεί να εκτελεί εργασίες χρησιμοποιώντας εξοπλισμό βιντεοδιάσκεψης κατόπιν αιτήματος διαδίκου ή όταν αυτό κρίνεται χρήσιμο. Η βιντεοδιάσκεψη μπορεί να χρησιμοποιείται ιδίως προκειμένου να καθίσταται δυνατή η παρουσία διαδίκου ή διερμηνέα κατά τη διάρκεια επ' ακροατηρίου συζήτησης ή για την εξέταση μάρτυρα, πραγματογνώμονα ή διαδίκου.

Το θέμα ρυθμίζεται περαιτέρω στο άρθρο 10a της οδηγίας αριθ. 505/2001 του Υπουργείου Δικαιοσύνης για την έκδοση εσωτερικών και διοικητικών κανόνων για τα τοπικά, περιφερειακά και ανώτατα δικαστήρια.

2 Υπάρχουν περιορισμοί όσον αφορά τα πρόσωπα που μπορούν να εξεταστούν μέσω βιντεοδιάσκεψης — για παράδειγμα, πρόκειται μόνο για μάρτυρες ή μπορούν να εξεταστούν κατ’ αυτόν τον τρόπο και άλλα πρόσωπα, όπως πραγματογνώμονες ή διάδικοι;

Ο νόμος προβλέπει ρητά την εξέταση μαρτύρων, πραγματογνωμόνων και διαδίκων. Ωστόσο, δεν περιορίζει εκ των προτέρων με κανέναν τρόπο τις κατηγορίες των προσώπων που μπορούν να εξεταστούν. Είναι δυνατόν να συνδέονται σε επ' ακροατηρίου συζήτηση άλλα πρόσωπα μέσω βιντεοδιάσκεψης, π.χ. διερμηνείς. Όρια στη χρήση της βιντεοδιάσκεψης θέτει η τυχόν μη χρησιμότητά της, ενώ η χρήση βιντεοδιάσκεψης μπορεί επίσης να περιοριστεί κατόπιν αιτήματος διαδίκου.

3 Ποιοι περιορισμοί, εφόσον υπάρχουν, διέπουν το είδος των αποδεικτικών μέσων που μπορούν να υποβληθούν με βιντεοδιάσκεψη;

Δεν υπάρχουν γενικοί περιορισμοί στο κείμενο του νόμου. Ωστόσο, περιορισμοί μπορεί να απορρέουν από τις ειδικές περιστάσεις της υπόθεσης (τεχνική εφικτότητα κ.λπ.).

4 Υπάρχουν περιορισμοί σχετικά με τον τόπο όπου πρέπει να εξεταστεί το πρόσωπο μέσω βιντεοδιάσκεψης — πρέπει, δηλαδή, να βρίσκεται σε δικαστήριο;

Αν ο προεδρεύων δικαστής (μονομελής σύνθεση) εκτελεί εργασίες μέσω βιντεοδιάσκεψης, στην κλήτευση πρέπει επίσης να αναφέρονται ο τόπος και η ώρα της βιντεοδιάσκεψης. Ως εκ τούτου, δεν αποκλείεται η χρήση οποιουδήποτε κατάλληλου χώρου, π.χ. χώρων στους οποίους βρίσκονται οι πραγματογνώμονες ή οι μάρτυρες (όπως νοσοκομεία ή εργαστήρια).

Ωστόσο, είναι σημαντικό οι υπάλληλοι του δικαστηρίου στους οποίους έχει αναθέσει ο προεδρεύων δικαστής (μονομελής σύνθεση) τα εν λόγω καθήκοντα να επαληθεύουν την ταυτότητα του προσώπου το οποίο αφορά το συγκεκριμένο καθήκον. Προβλέπεται ότι ένα πρόσωπο εξετάζεται συνήθως στο δικαστήριο, στη φυλακή ή σε εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης.

5 Επιτρέπεται η καταγραφή των ακροάσεων μέσω βιντεοδιάσκεψης και, εάν ναι, είναι διαθέσιμη η δυνατότητα;

Ο νόμος ορίζει ότι κάθε φορά που εκτελείται εργασία μέσω βιντεοδιάσκεψης, αυτή πρέπει να βιντεοσκοπείται. Αν μαζί με τη βιντεοσκόπηση τηρούνται και πρακτικά, το πρόσωπο το οποίο αφορά η εργασία δεν υποχρεούται να υπογράψει τα πρακτικά.

6 Σε ποια γλώσσα πρέπει να διεξαχθεί η ακρόαση: α) όταν διαβιβάζονται παραγγελίες βάσει των άρθρων 12 έως 14 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων· και β) όταν διεξάγονται αποδείξεις απευθείας βάσει των άρθρων 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων;

Αν ο μάρτυρας δεν ομιλεί τη γλώσσα της διαδικασίας, δικαιούται διερμηνέα σύμφωνα με το άρθρο 37 παράγραφος 4 του συνταγματικού νόμου αριθ. 2/1993, Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών (Listina základních práv a svobod). Σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 2 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, το δικαστήριο πρέπει να διορίσει διερμηνέα για κάθε διάδικο του οποίου η πρώτη γλώσσα δεν είναι τα τσεχικά, όταν παραστεί ανάγκη στη διαδικασία.

7 Εάν απαιτούνται διερμηνείς, ποιος είναι υπεύθυνος για την εξεύρεσή τους και πού πρέπει να βρίσκονται α) όταν διαβιβάζονται παραγγελίες βάσει των άρθρων 12 έως 14 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων· και β) όταν διεξάγονται αποδείξεις απευθείας βάσει των άρθρων 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων;

Σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφοι 1 και 2 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, το δικαστήριο υποχρεούται να παρέχει στους διαδίκους ίσες ευκαιρίες να ασκούν τα δικαιώματά τους και υποχρεούται να διορίσει διερμηνέα για κάθε διάδικο του οποίου η πρώτη γλώσσα δεν είναι τα τσεχικά, όταν παραστεί ανάγκη στη διαδικασία.

Μπορεί να προβλεφθεί η παρουσία διερμηνέα μέσω εξοπλισμού βιντεοδιάσκεψης. Ως εκ τούτου, δεν απαιτείται ο διερμηνέας να βρίσκεται στον ίδιο τόπο με το εξεταζόμενο πρόσωπο.

8 Ποια διαδικασία διέπει τις λεπτομέρειες της ακρόασης και την ενημέρωση του προς εξέταση προσώπου σχετικά με τον χρόνο και τον τόπο αυτής α) όταν διαβιβάζονται παραγγελίες βάσει των άρθρων 12 έως 14 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων· και β) όταν διεξάγονται αποδείξεις απευθείας βάσει των άρθρων 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων; Και στις δύο περιπτώσεις, μετά από ποιο χρονικό διάστημα θα πρέπει να προσδιοριστεί η ακρόαση, ώστε να μπορεί το πρόσωπο που θα εξεταστεί να ενημερωθεί καταλλήλως;

Το δικαστήριο κλητεύει ένα πρόσωπο σύμφωνα με το άρθρο 51 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Εκτός από τις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο εν λόγω νόμος ή η ειδική για την κλήτευση νομοθεσία απαιτεί περαιτέρω πληροφορίες, η κλήτευση πρέπει να περιέχει τις ακόλουθες πληροφορίες: την ονομασία της υπόθεσης στην οποία κλητεύεται το πρόσωπο, το αντικείμενο, τον τόπο και την ώρα έναρξης της δικαστικής διαδικασίας, τον λόγο της κλήτευσης, τον ρόλο του κλητευόμενου στη διαδικασία, τις υποχρεώσεις του κλητευόμενου και, κατά περίπτωση, την προβλεπόμενη διάρκεια της διαδικασίας. Αν στην ακρόαση χρησιμοποιείται εξοπλισμός βιντεοδιάσκεψης, ο κλητευόμενος ενημερώνεται για τον χρόνο και τον τόπο παρουσίας τους.

Η κλήτευση μπορεί να πραγματοποιείται είτε εγγράφως είτε ηλεκτρονικά και, σε επείγουσες περιπτώσεις, τηλεφωνικά ή με τηλεομοιοτυπία.

Αν ο μάρτυρας ή ο πραγματογνώμονας πρέπει να εξεταστεί μέσω βιντεοδιάσκεψης και το πρόσωπο που θα εξεταστεί καλείται να παρουσιαστεί σε περιφέρεια που υπάγεται σε άλλο δικαστήριο, το εν λόγω δικαστήριο θα είναι αρμόδιο για την κλήτευση το αιτούν δικαστήριο θα ζητήσει από το άλλο δικαστήριο την εκτέλεση αυτής της εργασίας. Σύμφωνα με το άρθρο 115 παράγραφος 2 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, η κλήτευση των διαδίκων πρέπει να πραγματοποιείται κατά τρόπο ώστε αυτοί να έχουν στη διάθεσή τους επαρκή χρόνο προετοιμασίας γενικά, ο εν λόγω χρόνος είναι τουλάχιστον 10 ημέρες πριν από την ημερομηνία της ακρόασης, εκτός αν έχει διεξαχθεί προπαρασκευαστική ακρόαση.

9 Τι κόστος συνεπάγεται η χρήση βιντεοδιάσκεψης και πώς πρέπει να καταβληθεί;

Η χρήση βιντεοδιάσκεψης συνεπάγεται δαπάνες μεταφοράς δεδομένων. Οι δαπάνες αυτές θα πρέπει να καλύπτονται από το αιτούν δικαστήριο που αποφάσισε τη βιντεοδιάσκεψη.

10 Ποιες απαιτήσεις, εφόσον υπάρχουν, εξασφαλίζουν ότι το πρόσωπο που εξετάζεται απευθείας από το αιτούν δικαστήριο έχει ενημερωθεί ότι η διεξαγωγή των αποδείξεων θα πραγματοποιηθεί σε εθελοντική βάση;

Σύμφωνα με το άρθρο 126 παράγραφος 1 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, κάθε φυσικό πρόσωπο που δεν είναι διάδικος υποχρεούται να παρίσταται στο δικαστήριο όταν κλητεύεται και να καταθέτει τη μαρτυρία του. Ο μάρτυρας μπορεί να αρνηθεί να καταθέσει μόνο σε περιπτώσεις στις οποίες η κατάθεση θα συνεπαγόταν τον κίνδυνο ποινικής δίωξης του μάρτυρα ή συγγενών του. Οι μάρτυρες ενημερώνονται πάντοτε πριν από την ακρόαση για τη σημασία της κατάθεσής τους, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και τις ποινικές συνέπειες ψευδούς κατάθεσης.

11 Ποια διαδικασία ακολουθείται για την εξακρίβωση της ταυτότητας του προς εξέταση προσώπου;

Κατά την έναρξη της ακρόασης το δικαστήριο υποχρεούται, σύμφωνα με το άρθρο 126 παράγραφος 2 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, να επαληθεύει την ταυτότητα του μάρτυρα. Αυτό επιτυγχάνεται συνήθως με την απαίτηση προσκόμισης δελτίου ταυτότητας ή διαβατηρίου.

Όταν η εξέταση διενεργείται με τη χρήση εξοπλισμού βιντεοδιάσκεψης, ο υπάλληλος του δικαστηρίου στον οποίο έχει αναθέσει ο προεδρεύων δικαστής (μονομελής σύνθεση) την εκτέλεση αυτού του καθήκοντος πρέπει να επαληθεύει την ταυτότητα του προσώπου που πρόκειται να εξεταστεί με τη χρήση εξοπλισμού βιντεοδιάσκεψης. Με τη συγκατάθεση του προεδρεύοντος δικαστή (μονομελής σύνθεση), το πρόσωπο που επαληθεύει την ταυτότητα στον τόπο στον οποίο διενεργείται η εξέταση μπορεί επίσης να είναι υπάλληλος του δικαστηρίου ή του σωφρονιστικού ιδρύματος, υπό την προϋπόθεση ότι του έχει ανατεθεί αυτό το καθήκον.

12 Ποιες απαιτήσεις ορκοδοσίας ισχύουν και ποιες πληροφορίες απαιτούνται από το αιτούν δικαστήριο όταν απαιτείται ορκοδοσία κατά την απευθείας διεξαγωγή αποδείξεων σύμφωνα με τα άρθρα 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων;

Σύμφωνα με το άρθρο 104 παράγραφος 2 του νόμου αριθ. 91/2012 σχετικά με το ιδιωτικό διεθνές δίκαιο, οι μάρτυρες, οι πραγματογνώμονες και οι διάδικοι μπορούν —εφόσον ζητηθεί από αρχή άλλης χώρας— να καταθέσουν ενόρκως. Για τους μάρτυρες και τους διαδίκους, ο όρκος έχει ως εξής: «Ορκίζομαι στην τιμή μου ότι θα απαντήσω σε κάθε ερώτηση του δικαστηρίου πλήρως και ειλικρινά και ότι δεν θα αποκρύψω τίποτα.». Για τους πραγματογνώμονες, ο όρκος έχει ως εξής: «Ορκίζομαι στην τιμή μου ότι η γνωμοδότησή μου θα είναι σύμφωνα με όσα γνωρίζω και πιστεύω.». Αν ο όρκος δίνεται εκ των υστέρων, η διατύπωση του όρκου τροποποιείται αναλόγως.

13 Πώς διασφαλίζεται ότι υπάρχει υπεύθυνος επικοινωνίας στον τόπο της βιντεοδιάσκεψης με τον οποίο μπορεί να επικοινωνήσει το αιτούν δικαστήριο, καθώς και πρόσωπο διαθέσιμο κατά την ημέρα της ακρόασης για τον χειρισμό των εγκαταστάσεων βιντεοδιάσκεψης και την αντιμετώπιση τυχόν τεχνικών προβλημάτων;

Ειδικές ρυθμίσεις συμφωνούνται κατά την προετοιμασία της βιντεοδιάσκεψης και βασίζονται στις ανάγκες του αιτούντος και του εκτελούντος δικαστηρίου.

14 Ποιες, ενδεχομένως, συμπληρωματικές πληροφορίες απαιτούνται από το αιτούν δικαστήριο;

Ειδικές ρυθμίσεις συμφωνούνται κατά την προετοιμασία της βιντεοδιάσκεψης και βασίζονται στις ανάγκες του αιτούντος και του εκτελούντος δικαστηρίου.