Διεξαγωγή αποδείξεων με τηλεδιάσκεψη

1 Είναι δυνατή η διεξαγωγή αποδείξεων μέσω βιντεοδιάσκεψης, είτε με τη συμμετοχή δικαστηρίου στο αιτούν κράτος μέλος είτε απευθείας από δικαστήριο του εν λόγω κράτους μέλους; Εάν ναι, ποιες είναι οι σχετικές εθνικές διαδικασίες ή οι νόμοι που εφαρμόζονται;

Aυτό μπορεί να επιτευχθεί με δύο τρόπους.

Κανονιστικές ρυθμίσεις:

• άρθρο 177 του κώδικα πολιτικής δικονομίας (Ley de Enjuiciamiento Civil - LEC), στο οποίο παραπέμπει ο νόμος 29/2015, της 30ής Ιουλίου 2015, για τη διεθνή δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις
• άρθρο 229 του οργανικού νόμου για τη δικαστική εξουσία (Ley Orgánica del Poder judicial - LOPJ) όσον αφορά τη διεξαγωγή της τηλεδιάσκεψης Το άρθρο 3 του LOPJ επιτρέπει τις δηλώσεις, τις ακροάσεις, τη διεξαγωγή αποδείξεων, την εξέταση μαρτύρων κατ’ αντιπαράσταση, τις εξετάσεις, τις εκθέσεις, την επικύρωση γνωμοδοτήσεων πραγματογνωμόνων και τις επ’ ακροατηρίου συζητήσεις μέσω τηλεδιάσκεψης, παρουσία του δικαστή ή στο δικαστήριο, με παρουσία ή παρέμβαση των διαδίκων, εφόσον απαιτείται, εξασφαλίζοντας σε κάθε περίπτωση ότι κάθε διάδικος έχει τη δυνατότητα να αντιταχθεί στα στοιχεία του άλλου διαδίκου και διαφυλάσσοντας το δικαίωμα άμυνας σε δημόσια ακρόαση, εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων.
• κανονισμός 1/2018 για τη διεθνή δικαστική συνδρομή και τα δίκτυα διεθνούς δικαστικής συνεργασίας.

Περιπτώσεις κατά τις οποίες η Ισπανία ζητά τη συνεργασία αλλοδαπής αρχής

Στις περιπτώσεις αυτές, ο νόμος 29/2015 είναι επικουρικός σύμφωνα με την αρχή της υπεροχής του δικαίου της Ένωσης, η οποία δίνει προτεραιότητα, στον τομέα αυτόν, στην εφαρμογή των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των διεθνών συνθηκών και συμβάσεων στις οποίες η Ισπανία είναι συμβαλλόμενο μέρος. Στον τομέα της διεθνούς δικαστικής συνεργασίας σε αστικές υποθέσεις, οι ισπανικές αρχές μπορούν να συνεργάζονται με αλλοδαπές αρχές. Μολονότι δεν απαιτείται αμοιβαιότητα, η κυβέρνηση μπορεί, με βασιλικό διάταγμα, να ορίσει ότι οι αρχές δεν θα συνεργαστούν με τις αρχές του ξένου κράτους αν υπάρχει επανειλημμένη άρνηση συνεργασίας ή νομική απαγόρευση για την παροχή συνεργασίας εκ μέρους των αρχών του κράτους αυτού.

Περιπτώσεις στις οποίες τα ισπανικά δικαστήρια μπορούν να θεσπίσουν διαδικασίες άμεσης δικαστικής επικοινωνίας

Τηρούνται πάντα οι κανόνες δικαίου που ισχύουν σε κάθε κράτος. Άμεση δικαστική επικοινωνία είναι η επικοινωνία που πραγματοποιείται μεταξύ εθνικών και αλλοδαπών δικαστηρίων χωρίς μεσάζοντα. Η εν λόγω επικοινωνία δεν επηρεάζει και δεν θίγει την ανεξαρτησία των εμπλεκόμενων δικαστηρίων ούτε τα δικαιώματα υπεράσπισης των διαδίκων.

Τα ισπανικά δικαστήρια απορρίπτουν αιτήματα για διεθνή δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις, εάν:

α) ο στόχος ή ο σκοπός της συνεργασίας που ζητείται αντίκειται στη δημόσια τάξη,

β) η διαδικασία η οποία οδήγησε στο αίτημα συνεργασίας εμπίπτει στην αποκλειστική αρμοδιότητα των ισπανικών δικαστηρίων,

γ) το περιεχόμενο της προβλεπόμενης πράξης δεν αντιστοιχεί στις αρμοδιότητες του ισπανικού δικαστηρίου εκτέλεσης. Όπου ενδείκνυται, το δικαστήριο είναι δυνατόν να στείλει το αίτημα στην αρμόδια αρχή και να ενημερώσει σχετικά την αιτούσα αρχή,

δ) το αίτημα διεθνούς συνεργασίας δεν πληροί το περιεχόμενο και τις ελάχιστες απαιτήσεις που απαιτούνται από τον νόμο 29/2015 προκειμένου να διεκπεραιωθεί,

ε) όταν η κυβέρνηση θεσπίζει με βασιλικό διάταγμα ότι οι ισπανικές αρχές δεν θα συνεργαστούν με τις αρχές ξένου κράτους το οποίο έχει επανειλημμένα αρνηθεί αιτήματα συνεργασίας ή απαγορεύει διά νόμου τη συνεργασία των αρχών του.

2 Υπάρχουν περιορισμοί όσον αφορά τα πρόσωπα που μπορούν να εξεταστούν μέσω βιντεοδιάσκεψης — για παράδειγμα, πρόκειται μόνο για μάρτυρες ή μπορούν να εξεταστούν κατ’ αυτόν τον τρόπο και άλλα πρόσωπα, όπως πραγματογνώμονες ή διάδικοι;

Δεν υπάρχει περιορισμός όσον αφορά την παρέμβαση των διαδίκων ή οποιουδήποτε προσώπου συμμετέχει στη διεξαγωγή αποδείξεων είτε ως μάρτυρας είτε ως πραγματογνώμονας. Το δικαστήριο αποφασίζει σχετικά με την καταλληλότητα και τις πληροφορίες που παρέχονται στους πραγματογνώμονες.

3 Ποιοι περιορισμοί, εφόσον υπάρχουν, διέπουν το είδος των αποδεικτικών μέσων που μπορούν να υποβληθούν με βιντεοδιάσκεψη;

Οι περιορισμοί, που αποτελούν πάντα την εξαίρεση και πρέπει να επιβάλλονται με αιτιολογημένη δικαστική απόφαση που να λαμβάνει υπόψη την αναλογικότητα του περιορισμού, αφορούν την περίπτωση κατά την οποία η απευθείας διεξαγωγή αποδείξεων που ζητείται «αντίκειται στις θεμελιώδεις αρχές της νομοθεσίας στο κράτος μέλος του» (άρθρο 19 παράγραφος 7 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/1783).

4 Υπάρχουν περιορισμοί σχετικά με τον τόπο όπου πρέπει να εξεταστεί το πρόσωπο μέσω βιντεοδιάσκεψης — πρέπει, δηλαδή, να βρίσκεται σε δικαστήριο;

Η εξέταση πραγματοποιείται στο δικαστήριο στο οποίο διεξάγεται η διαδικασία και ενώπιον του οποίου πραγματοποιείται η διεξαγωγή αποδείξεων σε δημόσια ακρόαση ή, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, σε περιορισμένη ακρόαση. Δεν υπάρχει κανένας περιορισμός σχετικά με τον τόπο στον οποίο βρίσκεται το πρόσωπο που συμμετέχει στη διαδικασία μέσω τηλεδιάσκεψης «ή άλλης τεχνολογίας εξ αποστάσεως επικοινωνιών, υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω τεχνολογία είναι διαθέσιμη στο δικαστήριο και το δικαστήριο κρίνει ότι η χρήση τέτοιου είδους τεχνολογίας ενδείκνυται στις ειδικές περιστάσεις της υπόθεσης» (άρθρο 20 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/1783). Ο γραμματέας του δικαστηρίου ενώπιον του οποίου διεξάγεται η διαδικασία πρέπει να αποδείξει, ενώπιον του Δικαστηρίου, την ταυτότητα των προσώπων που συμμετέχουν μέσω τηλεδιάσκεψης, είτε με εκ των προτέρων αποστολή των σχετικών εγγράφων ή άμεση επίδειξή τους είτε με προσωπική γνώση.

5 Επιτρέπεται η καταγραφή των ακροάσεων μέσω βιντεοδιάσκεψης και, εάν ναι, είναι διαθέσιμη η δυνατότητα;

Ναι. H καταγραφή τους είναι μάλιστα υποχρεωτική προκειμένου να θεωρούνται έγκυρες, με την επιφύλαξη της προηγούμενης ερώτησης (άρθρο 20 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/1783).

Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 147 του LEC, η προφορική διαδικασία, οι ακροάσεις και οι εμφανίσεις καταγράφονται σε μέσο κατάλληλο για την εγγραφή και την αναπαραγωγή ήχου και εικόνας. Όλα τα δικαστήρια στην Ισπανία διαθέτουν οπτικοακουστικό εξοπλισμό καταγραφής για δίκες και ακροάσεις. Το υλικό αρχειοθετείται σε μορφή DVD από τον γραμματέα του δικαστηρίου. Αντίγραφα μπορούν να χορηγηθούν στους διαδίκους, με δικές τους δαπάνες.

6 Σε ποια γλώσσα πρέπει να διεξαχθεί η ακρόαση: α) όταν διαβιβάζονται παραγγελίες βάσει των άρθρων 12 έως 14 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων· και β) όταν διεξάγονται αποδείξεις απευθείας βάσει των άρθρων 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων;

Όταν η υπόθεση εκδικάζεται σε ισπανικό δικαστήριο, στις διαδικασίες και στα σχετικά έγγραφα πρέπει να χρησιμοποιείται η ισπανική γλώσσα, εκτός αν γίνει αποδεκτή μία από τις άλλες επίσημες γλώσσες ορισμένων περιοχών της χώρας (γαλικιανή, καταλανική, βαλενσιανή και βασκική) σε περίπτωση που τα πρόσωπα που καταθέτουν μέσω τηλεδιάσκεψης ομιλούν τις εν λόγω γλώσσες και επιθυμούν να τις χρησιμοποιήσουν.

7 Εάν απαιτούνται διερμηνείς, ποιος είναι υπεύθυνος για την εξεύρεσή τους και πού πρέπει να βρίσκονται α) όταν διαβιβάζονται παραγγελίες βάσει των άρθρων 12 έως 14 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων· και β) όταν διεξάγονται αποδείξεις απευθείας βάσει των άρθρων 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων;

Σε αστικές υποθέσεις, εάν δεν παρασχεθεί διερμηνεία από τον διάδικο που χρειάζεται υπηρεσίες διερμηνείας, τότε η διερμηνεία, τόσο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας όσο και στη συνέχεια για την εξέταση των σχετικών εγγράφων, παρέχεται είτε από τις δικαστικές υπηρεσίες των αυτόνομων κοινοτήτων, εάν τους έχει διαβιβαστεί αυτή η αρμοδιότητα, είτε απευθείας από τις υπηρεσίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Το κόστος παροχής των εν λόγω υπηρεσιών μπορεί να βαρύνει τον διάδικο που καταδικάστηκε στα δικαστικά έξοδα, με δέουσα προσοχή σε περιπτώσεις κατά τις οποίες υπάρχει δικαίωμα δωρεάν νομικής συνδρομής.

Για να διασφαλιστεί η τήρηση της κατ’ αντιμωλία διαδικασίας, ο/η διερμηνέας μπορεί να βρίσκεται είτε στο δικαστήριο είτε στον τόπο που βρίσκεται το πρόσωπο το οποίο θα μιλήσει στην ακρόαση με τηλεδιάσκεψη.

Σε κάθε περίπτωση, ο/η διερμηνέας προβαίνει σε ορκοδοσία ή υπεύθυνη δήλωση ότι θα πει την αλήθεια και θα ενεργήσει με τη μέγιστη δυνατή αντικειμενικότητα κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του/της.

Το άρθρο 22 του κανονισμού 2020/1783 προβλέπει τη δυνατότητα του δικαστηρίου εκτέλεσης να απαιτήσει την επιστροφή τελών ή εξόδων, συμπεριλαμβανομένων των εξόδων διερμηνείας.

8 Ποια διαδικασία διέπει τις λεπτομέρειες της ακρόασης και την ενημέρωση του προς εξέταση προσώπου σχετικά με τον χρόνο και τον τόπο αυτής α) όταν διαβιβάζονται παραγγελίες βάσει των άρθρων 12 έως 14 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων· και β) όταν διεξάγονται αποδείξεις απευθείας βάσει των άρθρων 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων; Και στις δύο περιπτώσεις, μετά από ποιο χρονικό διάστημα θα πρέπει να προσδιοριστεί η ακρόαση, ώστε να μπορεί το πρόσωπο που θα εξεταστεί να ενημερωθεί καταλλήλως;

Η εσωτερική διαδικασία για την ακρόαση στην περίπτωση που προβλέπεται από το άρθρο 10 του κανονισμού ορίζεται στα άρθρα 301 και επόμενα του LEC όσον αφορά την ακρόαση των διαδίκων στα άρθρα 360 και επόμενα όσον αφορά την ακρόαση των μαρτύρων και στα άρθρα 335 και επόμενα όσον αφορά την κατάρτιση εκθέσεων πραγματογνωμόνων και την υποβολή των εκθέσεων αυτών για κατ’ αντιπαράσταση εξέταση από πραγματογνώμονες σε δημόσια ακρόαση.

9 Τι κόστος συνεπάγεται η χρήση βιντεοδιάσκεψης και πώς πρέπει να καταβληθεί;

Κατ’ αρχήν η τηλεδιάσκεψη είναι δωρεάν, αλλά εάν ένα ενδιαφερόμενο μέρος επιθυμεί να λάβει αντίγραφο της καταγραφής πρέπει να προσκομίσει τα κατάλληλα μέσα ή να καταβάλει το αντίστοιχο ποσό.

Το άρθρο 22 του κανονισμού 2020/1783 προβλέπει τη δυνατότητα του δικαστηρίου εκτέλεσης να απαιτήσει την επιστροφή τελών ή εξόδων, συμπεριλαμβανομένων των εξόδων διερμηνείας.

10 Ποιες απαιτήσεις, εφόσον υπάρχουν, εξασφαλίζουν ότι το πρόσωπο που εξετάζεται απευθείας από το αιτούν δικαστήριο έχει ενημερωθεί ότι η διεξαγωγή των αποδείξεων θα πραγματοποιηθεί σε εθελοντική βάση;

Το πρόσωπο ενημερώνεται υπό την εποπτεία του ισπανικού δικαστηρίου.

11 Ποια διαδικασία ακολουθείται για την εξακρίβωση της ταυτότητας του προς εξέταση προσώπου;

Βλέπε απάντηση στην ερώτηση 4.

Ο γραμματέας του δικαστηρίου ενώπιον του οποίου διεξάγεται η διαδικασία πρέπει να αποδείξει, ενώπιον του δικαστηρίου, την ταυτότητα των προσώπων που συμμετέχουν μέσω τηλεδιάσκεψης, είτε με εκ των προτέρων αποστολή των σχετικών εγγράφων ή άμεση επίδειξή τους είτε με προσωπική γνώση.

12 Ποιες απαιτήσεις ορκοδοσίας ισχύουν και ποιες πληροφορίες απαιτούνται από το αιτούν δικαστήριο όταν απαιτείται ορκοδοσία κατά την απευθείας διεξαγωγή αποδείξεων σύμφωνα με τα άρθρα 19 έως 21 του κανονισμού για τη διεξαγωγή αποδείξεων;

Είναι αναγκαίο να γίνει διάκριση μεταξύ των ακόλουθων περιπτώσεων:

α) οι διάδικοι δεν υποχρεούνται να προβούν σε ορκοδοσία ή υπεύθυνη δήλωση κατά την ακρόαση, μολονότι στην κοινοποίηση για σκοπούς επαλήθευσης, ο ενδιαφερόμενος διάδικος πρέπει να ενημερώνεται ότι, σε περίπτωση αδικαιολόγητης μη εμφάνισής του, το δικαστήριο μπορεί να θεωρήσει ότι έχουν αναγνωριστεί τα πραγματικά περιστατικά στα οποία ο διάδικος παρενέβη προσωπικά αν κριθεί ότι τα πραγματικά περιστατικά έχουν αναγνωριστεί, αυτό μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα δυσμενές για τον διάδικο.

β) μάρτυρες: πριν από την κατάθεσή του κάθε μάρτυρας πρέπει να δώσει όρκο ή να προβεί σε υπεύθυνη δήλωση ότι θα πει την αλήθεια, κατόπιν προειδοποίησης για τις κυρώσεις που προβλέπονται για το αδίκημα της ψευδορκίας σε αστικές υποθέσεις. Το δικαστήριο ενημερώνει τον μάρτυρα σχετικά με αυτές τις κυρώσεις στην περίπτωση που ο μάρτυρας δεν τις γνωρίζει. Μάρτυρες που δεν έχουν συμπληρώσει την ηλικία ποινικής ευθύνης δεν υποχρεούνται να δώσουν όρκο ούτε να προβούν σε υπεύθυνη δήλωση ότι θα πουν την αλήθεια.

γ) οι πραγματογνώμονες, όταν υποβάλλουν τη γνώμη τους, οφείλουν να δώσουν όρκο ή να προβούν σε υπεύθυνη δήλωση ότι θα πουν την αλήθεια και να δηλώσουν ότι έχουν ενεργήσει και, ανάλογα με την περίπτωση, θα ενεργήσουν με τη μεγαλύτερη δυνατή αντικειμενικότητα, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τους παράγοντες που μπορούν να ευνοήσουν, όσο και εκείνους που ενδέχεται να αποβούν εις βάρος οποιουδήποτε διαδίκου, και ότι έχουν επίγνωση των ποινικών κυρώσεων που μπορούν να τους επιβληθούν εάν δεν εκπληρώσουν το καθήκον τους ως πραγματογνώμονες. Ο όρκος ή η υπεύθυνη δήλωση επαναλαμβάνεται κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση όταν η γνώμη του πραγματογνώμονα υποβάλλεται για την κατ’ αντιμωλία ακρόαση μεταξύ των διαδίκων και του δικαστηρίου.

13 Πώς διασφαλίζεται ότι υπάρχει υπεύθυνος επικοινωνίας στον τόπο της βιντεοδιάσκεψης με τον οποίο μπορεί να επικοινωνήσει το αιτούν δικαστήριο, καθώς και πρόσωπο διαθέσιμο κατά την ημέρα της ακρόασης για τον χειρισμό των εγκαταστάσεων βιντεοδιάσκεψης και την αντιμετώπιση τυχόν τεχνικών προβλημάτων;

Οι ρυθμίσεις για τα οπτικοακουστικά μέσα συμφωνούνται εκ των προτέρων. Οι υπηρεσίες του γραφείου του ανώτερου δικαστή (Secretaría del Decanato) ή του δικαστηρίου ορίζουν την ημερομηνία, την ώρα και τον τόπο της τηλεδιάσκεψης, εξασφαλίζοντας την παρουσία επαρκούς προσωπικού για τη διεξαγωγή της. Συνήθως εκτελούνται προηγουμένως δοκιμές ώστε να διασφαλίζεται η ορθή λειτουργία των συνδέσεων και του εξοπλισμού.

14 Ποιες, ενδεχομένως, συμπληρωματικές πληροφορίες απαιτούνται από το αιτούν δικαστήριο;

Κάθε πληροφορία που κρίνεται απαραίτητη για να βελτιστοποιηθεί η διαδικασία διεξαγωγής αποδείξεων, μέσω των εντύπων που παρατίθενται στο παράρτημα.