Αρχική κατάρτιση δικαστών και εισαγγελέων στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Γενική περιγραφή

Στην Τσεχική Δημοκρατία η αρχική κατάρτιση παρέχεται από την Τσεχική Δικαστική Ακαδημία.

Η Δικαστική Ακαδημία παρέχει αρχική κατάρτιση σε ασκουμένους, και συγκεκριμένα στους ασκούμενους δικαστές (μελλοντικούς δικαστές) και στους ασκούμενους εισαγγελείς (μελλοντικούς εισαγγελείς), και, πιο πρόσφατα, στους υποψήφιους δικαστές (μελλοντικούς δικαστές).

Οι ασκούμενοι δικαστές και εισαγγελείς συμμετέχουν σε τριετή προπαρασκευαστική άσκηση κατά τη διάρκεια της οποίας ασκούν το επάγγελμά τους σε δικαστήριο / εισαγγελία και συμμετέχουν σε εκδηλώσεις κατάρτισης που διοργανώνονται από τη Δικαστική Ακαδημία και τα δικαστήρια / τις εισαγγελίες. Η τροποποίηση του νόμου για τα δικαστήρια και τους δικαστές (αριθ. 6/2002 Sb.) κατάργησε τη θέση του ασκούμενου δικαστή με ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2022. Οι ασκούμενοι δικαστές που έγιναν δεκτοί στην προπαρασκευαστική άσκηση πριν από την ημερομηνία αυτή θα ολοκληρώσουν την προπαρασκευαστική άσκησή τους σύμφωνα με το υφιστάμενο σχέδιο προπαρασκευαστικής άσκησης.

Η προαναφερθείσα τροποποίηση εισήγαγε για πρώτη φορά τη θέση του υποψηφίου δικαστή. Οι υποψήφιοι δικαστές παρακολουθούν κύκλο κατάρτισης διάρκειας 1 έτους. Σκοπός του είναι να προετοιμάσει τον υποψήφιο δικαστή για τη θέση του δικαστή με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Αυτό διασφαλίζεται τόσο με την εργασία σε διάφορα τμήματα των δικαστηρίων πρώτου και δεύτερου βαθμού όσο και με τη συμμετοχή σε εκδηλώσεις κατάρτισης της Δικαστικής Ακαδημίας, οι οποίες έχουν κυρίως τη μορφή πρακτικών σεμιναρίων. Η συμμετοχή σε ορισμένα σεμινάρια της Δικαστικής Ακαδημίας είναι υποχρεωτική για τους υποψήφιους δικαστές. Οι πρώτες διαδικασίες επιλογής υποψήφιων δικαστών βρίσκονται επί του παρόντος σε εξέλιξη σε ορισμένα δικαστήρια. Αναμένουμε ότι το 2022 θα υπάρχουν περίπου 30 υποψήφιοι δικαστές στην Τσεχική Δημοκρατία στο τέλος αυτού του πρώτου σταδίου της διαδικασίας επιλογής. Περαιτέρω διαδικασίες επιλογής θα πραγματοποιηθούν το φθινόπωρο του 2022. Την 1η Ιανουαρίου 2022 υπήρχαν 74 ασκούμενοι εισαγγελείς.

Για το νομικό πλαίσιο για την αρχική κατάρτιση των υποψήφιων δικαστών, βλ. τον νόμο αριθ. 6/2002 Συλλ., για τα δικαστήρια, τους δικαστές, τους λαϊκούς δικαστές και τη διοίκηση των δικαστηρίων, όπως τροποποιήθηκε (https://www.zakonyprolidi.cz/cs/2002-6), και τον κανονισμό αριθ. 516/2021 Συλλ., σχετικά με την επιλογή, την πρακτική άσκηση και την εξέταση των υποψήφιων δικαστών, όπως τροποποιήθηκε (https://www.zakonyprolidi.cz/cs/2021-516)· Για το νομικό πλαίσιο για την αρχική κατάρτιση των ασκούμενων εισαγγελέων, βλ. τον νόμο αριθ. 283/1993 Συλλ., για την εισαγγελία, όπως τροποποιήθηκε (https://www.zakonyprolidi.cz/cs/1993-283) και τον κανονισμό αριθ. 383/2017 Συλλ., σχετικά με την επιλογή, την πρακτική άσκηση και την εξέταση ασκούμενων εισαγγελέων.

Πρόσβαση στην αρχική κατάρτιση

Η διαδικασία επιλογής για την εισαγωγή στην προπαρασκευαστική άσκηση ασκούμενων εισαγγελέων ανακοινώνεται από τον περιφερειακό εισαγγελέα σε διαβούλευση με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, όταν υπάρχει ανάγκη πλήρωσης των κενών θέσεων ασκούμενων εισαγγελέων. Ο ασκούμενος εισαγγελέας πρέπει να πληροί τις ακόλουθες απαιτήσεις: πρέπει να έχει ιθαγένεια της Τσεχικής Δημοκρατίας, πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα, καλό χαρακτήρα και πτυχίο νομικής από πανεπιστήμιο της Τσεχικής Δημοκρατίας. Η διαδικασία επιλογής περιλαμβάνει γραπτή δοκιμασία, συνέντευξη και ψυχολογική εξέταση. Η γραπτή δοκιμασία και η συνέντευξη χρησιμοποιούνται για την επαλήθευση των επαγγελματικών γνώσεων και της ικανότητας του υποψηφίου να γίνει δεκτός στην προπαρασκευαστική άσκηση. Η επιτυχία στη γραπτή δοκιμασία αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή στο προφορικό μέρος της διαδικασίας επιλογής. Το αποτέλεσμα της συνέντευξης υποβάλλεται από την εξεταστική επιτροπή στον περιφερειακό εισαγγελέα, ο οποίος δέχεται τον επιτυχόντα υποψήφιο για τριετή προπαρασκευαστική άσκηση.

Η διαδικασία επιλογής για τη συμμετοχή στην προπαρασκευαστική άσκηση υποψήφιων δικαστών ανακοινώνεται από τον πρόεδρο του περιφερειακού δικαστηρίου ανάλογα με την ανάγκη πλήρωσης κενών θέσεων υποψήφιων δικαστών. Οι απαιτήσεις για έναν υποψήφιο δικαστή είναι οι εξής: ιθαγένεια της Τσεχικής Δημοκρατίας, πτυχίο νομικής από πανεπιστήμιο της Τσεχικής Δημοκρατίας, επαγγελματική εξέταση δικαστών (ή άλλη ανάλογη επαγγελματική εξέταση), δικαιοπρακτική ικανότητα, καλός χαρακτήρας, η πείρα και τα ηθικά προσόντα του/της παρέχουν την εγγύηση ότι θα ασκήσει κατάλληλα το λειτούργημά του/της, ότι θα επιτύχει στη διαδικασία επιλογής υποψήφιου δικαστή και ότι θα ορκιστεί από τον πρόεδρο του περιφερειακού δικαστηρίου. Η διαδικασία επιλογής αποτελείται από γραπτό μέρος, ψυχολογική εξέταση και συνέντευξη. Το γραπτό μέρος περιλαμβάνει περιπτωσιολογικές μελέτες βασικού επιπέδου δυσκολίας στο αστικό, στο ποινικό, στο διοικητικό και το πτωχευτικό δίκαιο, καθώς και ερωτήσεις που εξετάζουν τη λογική σκέψη. Το γραπτό μέρος της διαδικασίας επιλογής παρέχεται και διοργανώνεται από τη Δικαστική Ακαδημία. Η επιτυχία στη γραπτή δοκιμασία αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή στο προφορικό μέρος της διαδικασίας επιλογής. Ο υποψήφιος που προχωρεί στο προφορικό μέρος της διαδικασίας επιλογής πρέπει να υποβληθεί σε ψυχολογική εξέταση προτού γίνει δεκτός στο προφορικό μέρος της διαδικασίας επιλογής. Το αποτέλεσμα της ψυχολογικής εξέτασης είναι ένα από τα έγγραφα που υποβάλλονται στην επιτροπή επιλογής. Τα μέλη της επιτροπής επιλογής υποβάλλουν ερωτήσεις σχετικά με το γραπτό μέρος της διαδικασίας επιλογής, καθώς και ερωτήσεις σχετικά με τις επαγγελματικές γνώσεις και τα προσωπικά προσόντα του υποψηφίου. Κάθε μέλος της επιτροπής βαθμολογεί τον υποψήφιο με βαθμό από το 0 έως το 10. Λαμβάνονται υπόψη όλα τα έγγραφα που έχει στη διάθεσή της η επιτροπή επιλογής, τα αποτελέσματα του γραπτού μέρους της εξέτασης που συντάχθηκε από τον υποψήφιο, τα αποτελέσματα της ψυχολογικής εξέτασής του/της και οι απαντήσεις του υποψηφίου στο προφορικό μέρος της διαδικασίας επιλογής, συμπεριλαμβανομένης της συνολικής παρουσίας και έκφρασής του. Τα αποτελέσματα της διαδικασίας επιλογής για τη θέση υποψήφιου δικαστή δημοσιεύονται από τον πρόεδρο του περιφερειακού δικαστηρίου σε ψευδωνυμοποιημένη μορφή στον ιστότοπο του δικαστηρίου.

Μορφή και περιεχόμενο της αρχικής κατάρτισης

Η αρχική κατάρτιση των ασκούμενων εισαγγελέων διαρκεί 3 έτη. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μπορούν να παρακολουθούν μαθήματα κατάρτισης που προσφέρει η Δικαστική Ακαδημία, τα οποία έχουν σχεδιαστεί ειδικά για την εν λόγω ομάδα-στόχο.

Σε αυτά περιλαμβάνονται σεμινάρια σχετικά με την εφαρμογή του ουσιαστικού και του δικονομικού δικαίου, μαθήματα προσαρμογής, εργαστήρια και διαδικτυακά σεμινάρια. Οι ασκούμενοι εισαγγελείς έχουν επίσης πρόσβαση σε ευρύ εκπαιδευτικό υλικό εξ αποστάσεως, μαθήματα μέσω βίντεο, μεθοδολογίες ή μαγνητοσκοπήσεις διαλέξεων με τη μορφή ηχογραφήσεων. Ο κύκλος μαθημάτων προσαρμογής, ο οποίος είναι υποχρεωτικός, πραγματοποιείται κατά τους πρώτους 6 μήνες της αρχικής κατάρτισης. Σκοπός του είναι να εξοικειώσει τους νεοπροσληφθέντες ασκούμενους εισαγγελείς με το περιεχόμενο της προπαρασκευαστικής άσκησης και με τη βασική νομοθεσία που διέπει το έργο της εισαγγελικής αρχής. Μεταξύ των δραστηριοτήτων κατάρτισης που προσφέρονται σε αυτήν την ομάδα-στόχο περιλαμβάνονται επίσης εικονικές δίκες, ένα σεμινάριο επικεντρωμένο στην πρακτική κατάρτιση για τον καθορισμό ποινής, τακτικά σεμινάρια που επικεντρώνονται σε τροποποιήσεις της ποινικής νομοθεσίας και τα τελικά προπαρασκευαστικά μαθήματα για την τελική επαγγελματική εξέταση. Κάθε ασκούμενος εισαγγελέας έχει έναν εκπαιδευτή στην εισαγγελία, ο οποίος εποπτεύει το επίπεδο της προπαρασκευαστικής άσκησης από επαγγελματική και παιδαγωγική άποψη. Ο εκπαιδευτής καθοδηγεί επίσης τους ασκουμένους στην εκμάθηση των αρχών της επαγγελματικής δεοντολογίας. Ο εκπαιδευτής διορίζεται και ανακαλείται από τον περιφερειακό εισαγγελέα και επιλέγεται μεταξύ των πλέον έμπειρων εισαγγελέων.

Ο υποψήφιος δικαστής υποχρεούται να παρακολουθήσει συγκεκριμένα σεμινάρια κατά τη διάρκεια της αρχικής κατάρτισης ενός έτους. Μεταξύ των υποχρεωτικών σεμιναρίων είναι ένα σεμινάριο που εισάγει τους νέους υποψήφιους δικαστές στο δικαστικό σώμα και στα βασικά στοιχεία της επαγγελματικής δεοντολογίας. Στη συνέχεια, ο υποψήφιος δικαστής πρέπει να παρακολουθήσει ένα πενθήμερο πρακτικό, διαδραστικό σεμινάριο σχετικά με την πολιτική δικονομία με τίτλο «Διαδικασία από το δικόγραφο της αγωγής έως την έκδοση απόφασης», το οποίο επικεντρώνεται στις διαδικασίες που διεξάγονται στο πολιτικό δικαστήριο πρώτου βαθμού. Επιπλέον, ο υποψήφιος δικαστής οφείλει να παρακολουθήσει ένα διαδραστικό σεμινάριο σχετικά με την ποινική διαδικασία με τίτλο «Διαδικασία από το κατηγορητήριο έως την έκδοση απόφασης», το οποίο επικεντρώνεται στη διαδικασία ενώπιον ποινικού δικαστηρίου πρώτου βαθμού. Στη συνέχεια, ο υποψήφιος δικαστής υποχρεούται να παραστεί σε μία εικονική ακρόαση, δηλαδή σε «Εικονική ακρόαση πολιτικής δίκης» ή σε «Εικονική ακρόαση ποινικής δίκης». Αυτές οι εικονικές ακροάσεις πραγματοποιούνται σε εικονική αίθουσα και βασίζονται στον ενεργό ρόλο των συμμετεχόντων. Εκτός από τα υποχρεωτικά σεμινάρια, οι υποψήφιοι δικαστές μπορούν να συμμετέχουν σε προαιρετικά σεμινάρια. Τα σεμινάρια αυτά επικεντρώνονται στην παρουσία στη δικαστική αίθουσα, στα βασικά στοιχεία της ρητορικής και της αποτελεσματικής επικοινωνίας, στις δεξιότητες σύνταξης κειμένων και σε πρακτικές συμβουλές για τη χρήση σημαντικών νομικών πληροφοριακών συστημάτων. Το σεμινάριο «Διοικητική δικαιοσύνη» χρησιμεύει ως προετοιμασία για τους μελλοντικούς διοικητικούς δικαστές. Έχουν επίσης στη διάθεσή τους σειρά διδακτικού υλικού ηλεκτρονικής μάθησης, μεθοδολογικές κατευθυντήριες γραμμές και βίντεο κατάρτισης. Μπορούν επίσης να συμμετέχουν σε άλλες εκδηλώσεις κατάρτισης που προσφέρονται από τη Δικαστική Ακαδημία και έχουν σχεδιαστεί για άλλες ομάδες-στόχους.

Ο υποψήφιος δικαστής διαθέτει επίσης εκπαιδευτές καθ’ όλη τη διάρκεια της προπαρασκευαστικής άσκησής του στο δικαστήριο, οι οποίοι εποπτεύουν το επίπεδο της προπαρασκευαστικής άσκησης από επαγγελματική και παιδαγωγική άποψη. Ο υποψήφιος δικαστής διαθέτει εκπαιδευτή σε κάθε δικαστικό τμήμα στο οποίο εργάζεται. Οι εκπαιδευτές είναι δικαστές που διορίζονται και ανακαλούνται από τον πρόεδρο του περιφερειακού δικαστηρίου. Οι εκπαιδευτές προβαίνουν επίσης σε αξιολόγηση των επιδόσεων του υποψηφίου δικαστή στο εν λόγω τμήμα.

Τερματισμός της διαδικασίας αρχικής κατάρτισης και απόκτησης προσόντων

Η αρχική προπαρασκευαστική άσκηση ενός ασκούμενου εισαγγελέα διαρκεί 3 έτη. Μετά την ολοκλήρωση της τριετούς προπαρασκευαστικής άσκησης, ο ασκούμενος εισαγγελέας συμμετέχει σε τελική εξέταση. Αυτή αποτελείται από γραπτή εξέταση και συνέντευξη ενώπιον της επιτροπής επιλογής. Στο γραπτό μέρος της τελικής εξέτασης, ο ασκούμενος εισαγγελέας συντάσσει κατηγορητήριο, άλλη απόφαση ή αίτηση σε ποινική υπόθεση ή αίτηση σε αστική υπόθεση στην οποία ο εισαγγελέας είναι εξουσιοδοτημένος να ενεργήσει, καθώς και έφεση κατά της απόφασης του δικαστηρίου πρώτου βαθμού. Το προφορικό μέρος της τελικής εξέτασης εξετάζει τις γνώσεις του υποψηφίου

1. στο συνταγματικό δίκαιο,
2. στο ουσιαστικό αστικό δίκαιο και στην πολιτική δικονομία,
3. στο εργατικό δίκαιο και στο δίκαιο κοινωνικής ασφάλισης,
4. στο οικογενειακό δίκαιο,
5. στο ουσιαστικό ποινικό δίκαιο και στην ποινική δικονομία,
6. στο εμπορικό δίκαιο,
7. στη διοικητική δικαιοσύνη και στο ουσιαστικό διοικητικό δίκαιο και στη διοικητική δικονομία,
8. στο δημοσιονομικό δίκαιο,
9. στο συμβολαιογραφικό δίκαιο και στον κώδικα εκτέλεσης,
10. στον οργανισμό των δικαστηρίων και των εισαγγελέων, στους εσωτερικούς και υπηρεσιακούς κανόνες τους και στην οργάνωση των δικαστηρίων και των εισαγγελέων.

Εξετάζει επίσης βασικές γνώσεις του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον προσανατολισμό όσον αφορά τις βασικές πηγές του διεθνούς δικαίου. Λαμβάνει επίσης υπόψη τον γενικό προσανατολισμό του υποψηφίου όσον αφορά το νομικό σύστημα και τον οργανισμό της εισαγγελίας, την ικανότητα του υποψηφίου να εφαρμόζει και να ερμηνεύει ορθά τις νομικές διατάξεις και τον τρόπο με τον οποίο εκφράζεται προφορικά. Το αποτέλεσμα της τελικής εξέτασης βαθμολογείται με «διαθέτει εξαιρετική ικανότητα», «διαθέτει ικανότητα» και «δεν διαθέτει ικανότητα». Ο επιτυχών υποψήφιος λαμβάνει πιστοποιητικό ολοκλήρωσης από το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Η επιτυχία στην τελική εξέταση αποτελεί προϋπόθεση για την επακόλουθη άσκηση των καθηκόντων του εισαγγελέα. Οι προϋποθέσεις για την άσκηση των καθηκόντων του εισαγγελέα περιλαμβάνουν: ιθαγένεια της Τσεχικής Δημοκρατίας, δικαιοπρακτική ικανότητα, καλό χαρακτήρα, ηλικία τουλάχιστον 25 ετών, πτυχίο νομικής από πανεπιστήμιο της Τσεχικής Δημοκρατίας, επιτυχία στις τελικές εξετάσεις, τα ηθικά προσόντα του/της παρέχουν εγγύηση ότι θα ασκήσει τα καθήκοντά του/της και συμφωνεί με τον διορισμό του/της ως εισαγγελέα και την τοποθέτησή του/της σε συγκεκριμένη εισαγγελία. Ο εισαγγελέας διορίζεται από τον υπουργό Δικαιοσύνης για απεριόριστο χρονικό διάστημα κατόπιν πρότασης της Ανώτατης Εισαγγελίας.

Η κατάρτιση υποψήφιου δικαστή διαρκεί 1 έτος. Στο τέλος αυτής της περιόδου, ο υποψήφιος δικαστής μπορεί να υποβάλει αίτηση για διαδικασία επιλογής για τη θέση δικαστή, η οποία ανακοινώνεται από τον υπουργό Δικαιοσύνης. Για τη διαδικασία επιλογής για τη θέση δικαστή μπορούν να υποβάλουν αίτηση όχι μόνο υποψήφιοι δικαστές, αλλά και άλλα πρόσωπα. Για παράδειγμα, πρόσωπα που έχουν ασκήσει το επάγγελμα του εισαγγελέα, του δικηγόρου, του συμβολαιογράφου, του δικαστικού επιμελητή και του δικαστή στο Συνταγματικό Δικαστήριο επί 5 έτη, καθώς και πρόσωπα που έχουν ασκήσει νομική ή επιστημονική ή διδακτική δραστηριότητα επί 10 έτη σε τομέα του δικαίου που σχετίζεται με τις δραστηριότητες λήψης αποφάσεων των δικαστηρίων. Η διαδικασία επιλογής αποτελείται από ένα γραπτό και ένα προφορικό μέρος. Το γραπτό μέρος της διαδικασίας επιλογής διοργανώνεται από τη Δικαστική Ακαδημία και περιλαμβάνει περιπτωσιολογικές μελέτες υψηλότερου επιπέδου δυσκολίας στο αστικό, το ποινικό, το διοικητικό, το πτωχευτικό και το συνταγματικό δίκαιο. Με τη γραπτή εξέταση επαληθεύονται οι επαγγελματικές γνώσεις και η ικανότητα του υποψηφίου για τη θέση του δικαστή. Ο υποψήφιος που θα επιτύχει στη γραπτή δοκιμασία και θα προχωρήσει στην προφορική εξέταση υποβάλλεται σε ψυχολογική εξέταση προτού γίνει δεκτός στο προφορικό μέρος της διαδικασίας επιλογής (εάν δεν έχει ήδη υποβληθεί σε αυτήν κατά τη διαδικασία επιλογής για τη θέση του υποψήφιου δικαστή). Το προφορικό μέρος της διαδικασίας επιλογής για τη θέση του δικαστή έχει τη μορφή συνέντευξης. Η επιτροπή επιλογής απαρτίζεται από 5 μέλη (δικαστές και εμπειρογνώμονες από το Υπουργείο Δικαιοσύνης). Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, τα μέλη της επιτροπής επιλογής θέτουν ερωτήσεις με επίκεντρο το γραπτό μέρος της διαδικασίας επιλογής, καθώς και ερωτήσεις που επικεντρώνονται στην επαγγελματική πτυχή της άσκησης των καθηκόντων του δικαστή και στα προσωπικά προσόντα του υποψηφίου. Κάθε μέλος της επιτροπής επιλογής βαθμολογεί τον υποψήφιο σε μια κλίμακα από 0 έως 10, λαμβάνοντας υπόψη τα έγγραφα που έχει στη διάθεσή της η επιτροπή επιλογής, τα αποτελέσματα της γραπτής εξέτασης που συνέταξε ο υποψήφιος, τα αποτελέσματα της ψυχολογικής εξέτασής του/της και τις απαντήσεις του υποψηφίου στο προφορικό μέρος της διαδικασίας επιλογής, συμπεριλαμβανομένης της γενικής συμπεριφοράς και έκφρασής του/της. Ο αριθμός των βαθμών που δίνονται καθορίζει την επιτυχία ή την αποτυχία ενός υποψηφίου στη διαδικασία επιλογής. Η επιτυχία στη διαδικασία επιλογής δικαστών αποτελεί προϋπόθεση για την πιθανή άσκηση καθηκόντων δικαστή. Κατά τον διορισμό του, ο υποψήφιος πρέπει να είναι τουλάχιστον 30 ετών. Οι δικαστές διορίζονται στην υπηρεσία τους από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας.