Διαζύγιο και δικαστικός χωρισμός

1 Ποιες είναι οι προϋποθέσεις έκδοσης διαζυγίου;

Για την έκδοση διαζυγίου, πρέπει να υποβληθεί αίτηση διαζυγίου στο περιφερειακό δικαστήριο (sąd okręgowy) της τελευταίας κοινής κατοικίας των συζύγων. Το δικαστήριο εκδίδει απόφαση έπειτα από ακρόαση. Η έκδοση προγενέστερης απόφασης δικαστικού χωρισμού δεν αποτελεί προϋπόθεση για την έκδοση διαζυγίου. Ο γάμος πρέπει να έχει κλονιστεί πλήρως και ανεπανόρθωτα.

2 Ποιοι είναι οι λόγοι διαζυγίου;

Λόγος διαζυγίου είναι ο πλήρης και ανεπανόρθωτος κλονισμός του γάμου. Πρέπει να πληρούνται και οι δύο προϋποθέσεις (άρθρο 56 παράγραφος 1 του Κώδικα Οικογενειακού Δικαίου και Δικαίου Κηδεμονίας — KRiO).

Ωστόσο, ακόμη και αν ο γάμος έχει κλονιστεί πλήρως και ανεπανόρθωτα, το διαζύγιο δεν μπορεί να εκδοθεί εάν αυτό θα έβλαπτε το συμφέρον των ανήλικων τέκνων που γεννήθηκαν εντός του γάμου ή εάν θα ήταν ασυμβίβαστο με τους κανόνες της κοινωνικής συνύπαρξης για άλλους λόγους. Ούτε επιτρέπεται το διαζύγιο όταν η αίτηση υποβάλλεται από τον σύζυγο που φέρει την αποκλειστική ευθύνη για τον κλονισμό του γάμου, εκτός εάν ο άλλος σύζυγος συναινέσει στο διαζύγιο ή η άρνησή του να συναινέσει στο διαζύγιο είναι, υπό τις συνθήκες αυτές, ασυμβίβαστη με τους κανόνες της κοινωνικής συνύπαρξης.

3 Ποιές είναι οι νομικές συνέπειες του διαζυγίου όσον αφορά:

3.1 τις προσωπικές σχέσεις των συζύγων (π.χ. επώνυμο);

Ο διαζευγμένος σύζυγος που άλλαξε επώνυμο όταν παντρεύτηκε μπορεί να επανυιοθετήσει το προ του γάμου επώνυμό του εντός τριών μηνών από την ημερομηνία κατά την οποία κατέστη τελεσίδικη η απόφαση διαζυγίου. Προς τον σκοπό αυτόν, πρέπει να υποβληθεί δήλωση στον προϊστάμενο του ληξιαρχείου ή σε πρόξενο. Επιπλέον, ο διαζευγμένος σύζυγος είναι ελεύθερος να τελέσει νέο γάμο.

3.2 την κατανομή των περιουσιακών στοιχείων των συζύγων;

Κατά τον γάμο, η κοινή περιουσία των συζύγων συνίσταται εκ του νόμου (κοινοκτημοσύνη εκ του νόμου) και καλύπτει τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτώνται από έναν ή και από τους δύο συζύγους καθ’ όλη τη διάρκεια της κοινοκτημοσύνης εκ του νόμου (κοινή περιουσία). Τα περιουσιακά στοιχεία που δεν καλύπτονται από την κοινοκτημοσύνη εκ του νόμου αποτελούν την προσωπική περιουσία κάθε συζύγου. Κατόπιν αιτήσεως ενός εκ των συζύγων, το δικαστήριο μπορεί να διανείμει την κοινή περιουσία με την απόφαση διαζυγίου, εφόσον η διανομή της περιουσίας δεν προκαλεί υπερβολική καθυστέρηση στη διαδικασία. Η κοινή περιουσία ανήκει κατ᾽ ισομοιρία και στους δύο συζύγους. Ωστόσο, εφόσον συντρέχουν σοβαροί λόγοι, κάθε σύζυγος μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο τη διανομή της κοινής περιουσίας ανάλογα με τη συμβολή καθενός εκ των συζύγων στην απόκτηση της εν λόγω περιουσίας.

Εάν οι σύζυγοι έχουν κοινή κατοικία, το δικαστήριο καθορίζει στην απόφαση διαζυγίου τον τρόπο χρήσης της κατοικίας για την περίοδο κατά την οποία οι διαζευγμένοι σύζυγοι εξακολουθούν να τη μοιράζονται. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις κατά τις οποίες ένας εκ των συζύγων καθιστά αδύνατη τη συμβίωση με την εντόνως αποδοκιμαστέα συμπεριφορά του, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει την έξωσή του κατόπιν αιτήματος του έτερου συζύγου.

Εφόσον το ζητήσουν αμφότερα τα μέρη, το δικαστήριο μπορεί επίσης να αποφασίσει με την απόφαση διαζυγίου να διανείμει την κοινή κατοικία ή να την επιδικάσει σε έναν εκ των συζύγων, αν ο άλλος συμφωνεί να την εγκαταλείψει χωρίς να του παρασχεθεί υποκατάστατο κατάλυμα και υποκατάστατες διευκολύνσεις, εφόσον είναι δυνατή η διανομή ή η επιδίκαση της κατοικίας με αυτόν τον τρόπο. Κατά τη λήψη απόφασης σχετικά με την κοινή κατοικία, το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη, πρωτίστως, τις ανάγκες των τέκνων και του συζύγου στον οποίο έχει ανατεθεί η γονική μέριμνα.

3.3 τα ανήλικα τέκνα των συζύγων;

Με την απόφαση διαζυγίου το δικαστήριο αποφαίνεται για τη γονική μέριμνα τυχόν ανήλικων τέκνων των συζύγων και για την προσωπική επικοινωνία μεταξύ των γονέων και των τέκνων. Καθορίζει επίσης το ποσό που πρέπει να καταβάλλει κάθε σύζυγος για τη διατροφή και την ανατροφή των τέκνων. Το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη γραπτή συμφωνία μεταξύ των συζύγων σχετικά με τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας και τη ρύθμιση της προσωπικής επικοινωνίας με το τέκνο μετά το διαζύγιο, εφόσον η συμφωνία είναι προς το συμφέρον του τέκνου. Τα αδέλφια θα πρέπει να μεγαλώνουν μαζί, εκτός εάν το συμφέρον του τέκνου επιβάλλει διαφορετική λύση.

Ελλείψει συμφωνίας μεταξύ των συζύγων, το δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη το δικαίωμα του τέκνου να ανατραφεί από αμφότερους τους γονείς του, αποφασίζει τον τρόπο με τον οποίο ασκείται από κοινού η γονική μέριμνα και τις ρυθμίσεις επικοινωνίας μετά το διαζύγιο. Το δικαστήριο μπορεί να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας στον έναν γονέα, περιορίζοντας τη γονική μέριμνα του άλλου σε συγκεκριμένες υποχρεώσεις και δικαιώματα σε σχέση με το τέκνο, εάν αυτό είναι προς το υπέρτερο συμφέρον του τέκνου.

Εφόσον το ζητήσουν και οι δύο σύζυγοι, το δικαστήριο μπορεί να μην αποφανθεί επί της ρύθμισης της προσωπικής επικοινωνίας.

3.4 την υποχρέωση καταβολής διατροφής στον άλλο σύζυγο;

Ο διαζευγμένος σύζυγος που δεν κρίθηκε ότι ευθύνεται αποκλειστικά για τον κλονισμό του γάμου και ο οποίος αντιμετωπίζει οικονομικές δυσχέρειες μπορεί να απαιτήσει από τον άλλο διαζευγμένο σύζυγο διατροφή που να ανταποκρίνεται στις εύλογες ανάγκες του και στις οικονομικές δυνατότητες του άλλου συζύγου.

Εάν κριθεί ότι ένας από τους συζύγους ευθύνεται αποκλειστικά για τον κλονισμό του γάμου και το διαζύγιο συνεπάγεται σημαντική επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης του άλλου συζύγου, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει, κατόπιν αιτήματος του μη υπαίτιου συζύγου, να υποχρεωθεί ο μόνος υπαίτιος σύζυγος να συνεισφέρει στις εύλογες ανάγκες του μη υπαίτιου συζύγου, ακόμη και αν ο τελευταίος δεν αντιμετωπίζει οικονομικές δυσχέρειες.

Η υποχρέωση διατροφής έναντι συζύγου παύει όταν ο εν λόγω σύζυγος ξαναπαντρευτεί. Ωστόσο, όταν ο διαζευγμένος σύζυγος που δεν έχει κριθεί υπαίτιος για τον κλονισμό του γάμου υποχρεούται να καταβάλει διατροφή, η υποχρέωση διατροφής παύει επίσης 5 έτη μετά την έκδοση της απόφασης διαζυγίου, εκτός εάν το δικαστήριο παρατείνει την εν λόγω πενταετή περίοδο, κατόπιν αιτήματος του δικαιούχου διατροφής, λόγω εξαιρετικών περιστάσεων.

4 Τι σημαίνει στην πράξη ο νομικός όρος «δικαστικός χωρισμός»;

Πρόκειται για δικαστικό χωρισμό, δηλαδή διατάσσεται από το δικαστήριο σύμφωνα με τα άρθρα 1 έως 6 του Κώδικα Οικογενειακού Δικαίου και Δικαίου Κηδεμονίας (KRiO).

5 Ποιες είναι οι προϋποθέσεις του δικαστικού χωρισμού;

Προϋπόθεση του δικαστικού χωρισμού είναι η διάγνωση του πλήρους κλονισμού του γάμου. Ωστόσο, ακόμη και αν ο γάμος έχει κλονιστεί πλήρως, δεν μπορεί να εκδοθεί απόφαση δικαστικού χωρισμού εάν αυτό θα έβλαπτε το συμφέρον των ανήλικων τέκνων που γεννήθηκαν εντός του γάμου ή εάν ο δικαστικός χωρισμός θα ήταν ασυμβίβαστος με τους κανόνες της κοινωνικής συνύπαρξης για άλλους λόγους. Εάν οι σύζυγοι δεν έχουν κοινά ανήλικα τέκνα, το δικαστήριο μπορεί να εκδώσει απόφαση δικαστικού χωρισμού, εφόσον το ζητήσουν και οι δύο διάδικοι.

6 Ποιες είναι οι νομικές συνέπειες του δικαστικού χωρισμού;

Οι έννομες συνέπειες του δικαστικού χωρισμού είναι, κατά κανόνα, όμοιες με εκείνες του διαζυγίου. Ωστόσο, ο σύζυγος που τελεί υπό δικαστικό χωρισμό δεν έχει δικαίωμα τέλεσης νέου γάμου.

7 Τι σημαίνει στην πράξη η έννοια «ακύρωση του γάμου»;

Ως «ακύρωση του γάμου» νοείται η ακύρωση όλων των αποτελεσμάτων ενός γάμου με αναδρομική ισχύ. Ο γάμος λογίζεται μηδέποτε τελεσθείς. Η μόνη εξαίρεση είναι ότι τα τέκνα από τον ακυρωθέντα γάμο διατηρούν την ιδιότητα των τέκνων γεννημένων σε γάμο.

8 Ποιοι είναι οι λόγοι ακύρωσης του γάμου;

Οι λόγοι ακύρωσης του γάμου απαριθμούνται στον Κώδικα Οικογενειακού Δικαίου και Δικαίου Κηδεμονίας (KRiO), και είναι οι εξής:

• ο σύζυγος είναι μικρότερος από την ηλικία γάμου (άρθρο 10 του KRiO),
• ο σύζυγος είναι απολύτως ανίκανος προς δικαιοπραξία (άρθρο 11 του KRiO),
• ο σύζυγος πάσχει από ψυχική ασθένεια ή διανοητική αναπηρία (άρθρο 12 του KRiO),
• ο σύζυγος είναι ήδη παντρεμένος με άλλο πρόσωπο (άρθρο 13 του KRiO),
• οι σύζυγοι είναι συγγενείς εξ αίματος σε ευθεία γραμμή, συγγενείς εξ αίματος σε πλάγια γραμμή (αδέλφια, συμπεριλαμβανομένων των αδελφών λόγω γάμου και των αδελφών που γεννήθηκαν εκτός γάμου) ή συγγενείς εξ αγχιστείας σε ευθεία γραμμή (άρθρο 14 του KRiO). Ωστόσο, για σημαντικούς λόγους, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει σε συγγενείς εξ αγχιστείας να συνάψουν γάμο,
• οι σύζυγοι συνδέονται με υιοθεσία (άρθρο 15 του KRiO),
• έχει υποβληθεί δήλωση ότι, κατά τη σύναψη του γάμου, ο σύζυγος δεν ήταν, για οποιονδήποτε λόγο, σε θέση να εκφράσει συνειδητά τη βούλησή του, έσφαλε ως προς την ταυτότητα του άλλου συζύγου ή τελούσε υπό παράνομη απειλή (άρθρο 15 παράγραφος 1 του KRiO),
• εάν ο γάμος συνήφθη μέσω πληρεξουσίου, ο αντιπροσωπευόμενος μπορεί να ζητήσει την ακύρωση του γάμου, εάν δεν είχε εκδοθεί δικαστική απόφαση που να επιτρέπει τη σύναψη γάμου μέσω πληρεξουσίου ή εάν η πληρεξουσιότητα ήταν άκυρη ή ανακλήθηκε εγκύρως. Είναι, ωστόσο, αδύνατο να γίνει επίκληση αυτού του λόγου ακύρωσης, εάν οι σύζυγοι συμβίωσαν.

Καθεμία από τις προαναφερθείσες αιτίες πρέπει να υφίσταται κατά τη σύναψη του γάμου. Επιπλέον, εάν οι λόγοι ακύρωσης παύσουν να ισχύουν, ο γάμος που συνήφθη δεν μπορεί να ακυρωθεί ανεξάρτητα από την προγενέστερη ύπαρξη τέτοιων λόγων.

9 Ποιες είναι οι νομικές συνέπειες της ακύρωσης ενός γάμου;

Η απόφαση ακύρωσης γάμου είναι συστατική και παράγει αποτελέσματα έναντι όλων (erga omnes). Τα αποτελέσματα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:

• στα αποτελέσματα ex tunc, δηλ. σε εκείνα που ανατρέχουν στην ημερομηνία σύναψης του γάμου, για παράδειγμα, οι σύζυγοι ανακτούν την οικογενειακή κατάσταση που είχαν πριν από τον γάμο και επανυιοθετούν τα προηγούμενα επώνυμά τους, ο σύζυγος και η οικογένεια του άλλου συζύγου δεν συνδέονται πλέον με δεσμούς συγγένειας και η κληρονομική διαδοχή εξ αδιαθέτου είναι αδύνατη·
• στα αποτελέσματα ex nunc, δηλ. σε εκείνα που παράγονται μετά την τελεσιδικία της απόφασης ακύρωσης του γάμου, π.χ. ως προς τις περιουσιακές σχέσεις.

Τα αποτελέσματα της ακύρωσης του γάμου για τη σχέση μεταξύ των συζύγων και των τέκνων από τον γάμο τους, και για τις περιουσιακές σχέσεις μεταξύ των συζύγων διέπονται από τους σχετικούς κανόνες διαζυγίου, σύμφωνα με τους οποίους ο σύζυγος που συνήψε τον γάμο κακόπιστα αντιμετωπίζεται κατά τον ίδιο τρόπο όπως και ο σύζυγος που ευθύνεται για τον κλονισμό του γάμου.

10 Υπάρχουν εναλλακτικά εξωδικαστικά μέσα επίλυσης των θεμάτων που αφορούν ένα διαζύγιο, χωρίς προσφυγή στη δικαιοσύνη;

Στην Πολωνία οι σύζυγοι μπορούν να προσφύγουν σε οικογενειακή διαμεσολάβηση. Οι κύριοι στόχοι της είναι η επίλυση των διαφορών μεταξύ των συζύγων κατά τρόπο ώστε να αποφευχθεί το διαζύγιο ή ο δικαστικός χωρισμός. Ωστόσο, εάν αυτό είναι αδύνατον, η διαμεσολάβηση έχει ως στόχο τη φιλική επεξεργασία των όρων του διαζυγίου (περιουσιακά ζητήματα, επιμέλεια τέκνων). Οι υπηρεσίες διαμεσολάβησης παρέχονται κυρίως από μη κυβερνητικές οργανώσεις ιδρύματα και σωματεία. Οι σύζυγοι μπορούν επίσης να επωφεληθούν από διάφορες μορφές οικογενειακής θεραπείας και συνδρομής από ψυχολόγους, ψυχοθεραπευτές, ομάδες στήριξης κ.λπ. Η διαμεσολάβηση είναι επίσης δυνατή και κατά την εκκρεμοδικία.

11 Πού πρέπει να καταθέσω την αίτηση αγωγής διαζυγίου/δικαστικού χωρισμού/ακύρωσης γάμου; Ποιες είναι οι επίσημες διαδικασίες και ποια τα σχετικά έγγραφα που πρέπει να συνυποβάλλονται με την αγωγή;

Οι αιτήσεις διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού ή ακύρωσης του γάμου πρέπει να υποβάλλονται στο περιφερειακό δικαστήριο (sąd okręgowy) της τελευταίας κοινής κατοικίας των συζύγων. Εν απουσία αυτού, οι αιτήσεις πρέπει να υποβάλλονται στο περιφερειακό δικαστήριο (sąd okręgowy) της κατοικίας του αιτούντος.

Για τις αιτήσεις αυτές καταβάλλεται δικαστικό τέλος.

Στην αίτηση πρέπει να επισυνάπτονται τα ακόλουθα έγγραφα: αντίγραφα ληξιαρχικών εγγράφων (ληξιαρχική πράξη γάμου, πιστοποιητικά γέννησης τέκνων), το πληρεξούσιο που χορηγείται στον δικηγόρο (εάν ο διάδικος έχει διορίσει δικηγόρο της επιλογής του) και άλλα πιστοποιητικά που μπορεί να σχετίζονται με την υπόθεση (ιατρικά πιστοποιητικά, επίσημα πιστοποιητικά), διοικητικές αποφάσεις κ.λπ.

12 Μπορώ να τύχω νομικής συνδρομής για τα έξοδα της διαδικασίας;

Ναι. Ο διάδικος του οποίου η οικονομική κατάσταση δεν του επιτρέπει να καταβάλει το απαιτούμενο τέλος μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο πλήρη ή μερική απαλλαγή από τα δικαστικά έξοδα και μπορεί επίσης να ζητήσει από το δικαστήριο να διορίσει πληρεξούσιό του.

Ο αιτών πλήρη ή μερική απαλλαγή από τα δικαστικά έξοδα ή τον διορισμό δικαστικού πληρεξουσίου πρέπει να επισυνάπτει στην αίτηση δήλωση της οικονομικής του κατάστασης (στο κατάλληλο έντυπο, διαθέσιμο από το δικαστήριο), απόδειξη των αποδοχών (εισοδήματός) του και άλλες πληροφορίες σχετικά με την περιουσία και την οικογενειακή κατάστασή του.

13 Υπάρχει δυνατότητα προσφυγής κατά απόφασης διαζυγίου/δικαστικού χωρισμού/ακύρωσης γάμου;

Ναι, σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είναι δυνατή η άσκηση έφεσης ενώπιον των δευτεροβάθμιων δικαστηρίων. Οι σύζυγοι έχουν δικαίωμα να ασκήσουν έφεση ενώπιον του εφετείου κατά της απόφασης του πρωτοδικείου.

14 Τι πρέπει να κάνω για να επιτύχω αναγνώριση στο παρόν κράτος μέλος απόφασης διαζυγίου/δικαστικού χωρισμού/ακύρωσης γάμου η οποία έχει εκδοθεί από δικαστήριο άλλου κράτους μέλους;

Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2019/1111 του Συμβουλίου, της 25ης Ιουνίου 2019, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας, και για τη διεθνή απαγωγή παιδιών (στο εξής: κανονισμός Βρυξέλλες ΙΙβ), τέτοιου είδους αποφάσεις αναγνωρίζονται αυτόματα στην Πολωνία χωρίς καμία διαδικασία (άρθρο 30 και επόμενα του κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙβ).

15 Ποιο δικαστήριο είναι αρμόδιο για την προσβολή της αναγνώρισης απόφασης διαζυγίου/δικαστικού χωρισμού/ακύρωσης γάμου η οποία έχει εκδοθεί  από δικαστήριο άλλου κράτους μέλους; Ποια διαδικασία ακολουθείται σε αυτή την περίπτωση;

Οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος μπορεί να ζητήσει την έκδοση απόφασης που να αναγνωρίζει ότι δεν συντρέχουν λόγοι άρνησης αναγνώρισης δικαστικής απόφασης (άρθρο 30 παράγραφος 3 του κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙβ). Στην Πολωνία, οι αιτήσεις αυτές υποβάλλονται στο περιφερειακό δικαστήριο (sąd okręgowy). Η κατά τόπον αρμοδιότητα έχει καθοριστεί σύμφωνα με το άρθρο 103 του κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙβ. Οι πληροφορίες αυτές διατίθενται στην ιστοσελίδα της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής δικαιοσύνης.

16 Ποιο δίκαιο εφαρμόζεται από το δικαστήριο στο πλαίσιο μιας διαδικασίας διαζυγίου μεταξύ συζύγων που δεν διαμένουν στο παρόν κράτος μέλος ή που έχουν διαφορετικές ιθαγένειες;

Η Πολωνία είναι συμβαλλόμενο μέρος σε αρκετές διεθνείς συμφωνίες οι οποίες διέπουν το ανωτέρω ζήτημα. Οι κανόνες των εν λόγω συμφωνιών υπερισχύουν των διατάξεων του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου της Πολωνίας. Συνεπώς, ενδέχεται να ισχύουν διαφορετικοί κανόνες στην περίπτωση που οι σύζυγοι έχουν διαφορετική ιθαγένεια. Ελλείψει διεθνούς συμφωνίας, εφαρμόζεται ο νόμος περί ιδιωτικού διεθνούς δικαίου της 4ης Φεβρουαρίου 2011 (Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe). Σύμφωνα με το άρθρο 54 του εν λόγω νόμου, η λύση του γάμου διέπεται από το δίκαιο της κοινής ιθαγένειας των συζύγων κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης λύσης του γάμου. Όταν οι σύζυγοι δεν έχουν κοινή ιθαγένεια, εφαρμοστέο είναι το δίκαιο της χώρας στην οποία αμφότεροι οι σύζυγοι έχουν την κατοικία τους κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης λύσης. Όταν οι σύζυγοι δεν έχουν κοινή κατοικία κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης λύσης, εφαρμοστέο είναι το δίκαιο της χώρας στην οποία οι σύζυγοι είχαν την τελευταία κοινή συνήθη διαμονή τους, υπό την προϋπόθεση ότι εξακολουθεί να είναι η συνήθης διαμονή ενός εκ των συζύγων. Στις λοιπές περιπτώσεις, η λύση του γάμου διέπεται από το πολωνικό δίκαιο.

 

Αυτή η ιστοσελίδα είναι μέρος του ιστότοπου Η Ευρώπη σου.

Θα μας βοηθούσαν πολύ τα σχόλιά σας σχετικά με τη χρησιμότητα των παρεχόμενων πληροφοριών.