

Wyszukaj informacje według regionu
Obowiązek alimentacyjny to zgodnie z treścią art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek dostarczania środków utrzymania (do których należą m.in. ubrania, pożywienie, mieszkanie, opał, leki), a w miarę potrzeby także środków wychowania (do których należy m.in. dbałość o rozwój fizyczny i umysłowy oraz stworzenie możliwości zdobycia wykształcenia i zapewnienie dostępu do dóbr kultury), który obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.
Alimenty są to świadczenia w gotówce lub naturze, a w stosunku do dzieci – także osobiste starania o wychowanie oraz praca we wspólnym gospodarstwie domowym spełniane w ramach realizacji obowiązku alimentacyjnego.
Roszczenie o alimenty to przysługujące uprawnionemu prawo do żądania od osoby zobowiązanej wykonania ciążącego na niej obowiązku alimentacyjnego.
Obowiązek alimentacyjny co do zasady wynika z różnorodnych powiązań rodzinnych.
Ze względu na rodzaj powiązań rodzinnych prawo polskie wyróżnia następujące rodzaje obowiązku alimentacyjnego:
Przesłanką obowiązku alimentacyjnego rodziców na rzecz dziecka jest jego niezdolność do samodzielnego utrzymania się. Z uwagi na obowiązek nauki do ukończenia 18 roku życia, dziecko z reguły uprawnione jest do alimentów aż do uzyskania pełnoletniości, lub do ukończenia nauki. W sytuacji niemożności samodzielnego utrzymania się przez uprawionego do alimentów (np. choroba, niepełnosprawność) alimenty mogą przysługiwać bezterminowo.
Wskazać należy, iż wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego po ukończeniu 18. roku życia przez uprawnionego nie jest automatyczne, nie jest to również związane z decyzją wierzyciela czy też rodzica zobowiązanego do alimentacji. Do ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego konieczne jest orzeczenie sądu, który oceni, czy pełnoletnie dziecko jest zdolne do samodzielnego utrzymania się itp. Pozew o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela. Powyższe odnosi się do alimentów orzeczonych przez sąd, nie zaś do tzw. alimentów dobrowolnych – regulowanych na mocy prywatnego porozumienia stron.
Świadczenia z państwowego funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18 roku życia, zaś w przypadku nauki w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia, albo w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności - bezterminowo. Warunkiem otrzymania świadczeń z funduszu alimentacyjnego jest uzyskiwanie dochodu w rodzinie w przeliczeniu na osobę nie przekraczającego miesięcznie kwoty 900 zł. W przypadku przekroczenia ww. kwoty dzięki obowiązywaniu zasady „złotówka za złotówkę” osoba uprawniona nie straci prawa do świadczenia. Osoba uprawniona otrzyma kwotę, która stanowi różnicę pomiędzy kwotą świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługującego danej osobie uprawnionej a kwotą, o którą został przekroczony dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie. Jeżeli tak obliczona wysokość świadczenia będzie niższa niż 100 zł, to wsparcie nie będzie przysługiwało.
W przedmiocie alimentów możliwe jest:
1. dobrowolne wykonywanie obowiązku alimentacyjnego przez zobowiązanego,
2. strony obowiązku alimentacyjnego mogą zawrzeć ugodę pozasądową dotyczącą tego obowiązku,
3. jeśli zobowiązany nie wykonuje ciążącego na nim obowiązku możliwe jest wystąpienie do sądu rejonowego miejsca zamieszkania uprawnionego (art. 32 k.p.c.) lub pozwanego (art. 27 § 1 k.p.c.) z roszczeniem o zasądzenie świadczeń alimentacyjnych lub zgłoszenie takiego żądania w trakcie postępowania o rozwód lub separację przed sądem okręgowym.
Pozew zwolniony jest od opłaty, powinien jednak spełniać wymogi pisma procesowego, tj. zawierać oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko stron, PESEL, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników; oznaczenie rodzaju pisma, dokładnie określone żądanie, a także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu, podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika z dołączonym pełnomocnictwem, wymienienie załączników, a ponadto oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sporu, dalsze zaś pisma – sygnaturę akt. Do pozwu powinien być dołączony również akt urodzenia dziecka w którym pozwany o alimenty figuruje jako rodzic dziecka, ewentualnie wraz z pozwem o alimenty można złożyć pozew o ustalenie ojcostwa.
4. możliwe jest również zawarcie ugody przed notariuszem – w takiej sytuacji Sąd Rejonowy nada jedynie klauzulę wykonalności na ugodę. Wskazać jednak należy, iż zawarcie ugody przed notariuszem podlega opłacie, wniosek o nadanie klauzuli wykonalności również jest odpłatny.
5. ugodę można zawrzeć również przed sądem – w takiej sytuacji pozwany może być zwolniony od uiszczenia opłaty sądowej, lub obciążony nią tylko w połowie.
Pozew o zasądzenie alimentów mogą złożyć w imieniu uprawnionego:
- pełnomocnik, którym poza adwokatem i radcą prawnym mogą być rodzice, małżonek, rodzeństwo, wstępni lub osoby pozostające z uprawnionym w stosunku przysposobienia, jak również osoba sprawująca zarząd jego majątkiem.
- przedstawiciel organu jednostki samorządu terytorialnego właściwego w zakresie pomocy społecznej [w świetle ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz.U. z 2004 r., Nr 64, poz. 593) przedstawicielami tymi są: kierownik gminnego ośrodka pomocy społecznej oraz kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie],
- art. 61 § 1 pkt 1 kodeksu postępowania cywilnego wskazuje, iż organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych mogą, za zgodą osoby fizycznej wyrażonej na piśmie, wytaczać powództwa na jej rzecz w sprawach o alimenty,
- prokurator, jeśli przemawiają za tym względy ochrony praworządności oraz interesu społecznego.
W imieniu małoletnich uprawnionych działają ich przedstawiciele ustawowi. Jednakże po uzyskaniu przez małoletnich pełnoletniości, działają oni samodzielnie.
Nie jest możliwe, aby w imieniu uprawnionego działał jego konkubent lub znajomy, jeśli nie jest on jednym z podmiotów wymienionych powyżej.
Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego sądem właściwym rzeczowo w sprawach o alimenty jest sąd rejonowy. Właściwość miejscową określa się natomiast według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej do alimentów lub miejsca zamieszkania pozwanego. Sąd właściwy dla konkretnej gminy znaleźć można w przepisach Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz zakresu rozpoznawanych przez nie spraw (Dz.U. 2018 poz. 2548).
W zakresie uznawania orzeczeń sądów państw członkowskich UE w Polsce, sprawy należą do właściwości sądów okręgowych (art. 1151 (1) § 1 k.p.c.), jeżeli orzeczenie wydane zostało zanim państwo pochodzenia stało się stroną Protokołu haskiego z dnia 23 listopada 2007 r. o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych (Dz. Urz. UE L 331 z 16.12.2009, str. 17), tj. przed datą 18 czerwca 2011 r.
Zgodnie z art. 1153 (14) kodeksu postępowania cywilnego tytułami wykonawczymi w Rzeczpospolitej Polskiej są:
1) orzeczenia sądów państw członkowskich Unii Europejskiej oraz pochodzące z tych państw ugody i dokumenty urzędowe, objęte zakresem zastosowania rozporządzenia nr 1215/2012, jeśli nadają się do wykonania w drodze egzekucji;
2) orzeczenia sądów państw członkowskich Unii Europejskiej oraz pochodzące z tych państw ugody i dokumenty urządowe, opatrzone w tych państwach zaświadczeniem europejskiego tytułu egzekucyjnego;
3) europejskie nakazy zapłaty wydane przez sądy państw członkowskich UE, których wykonalność została stwierdzona w tych państwach na podstawie przepisów rozporządzenia nr 1896/2006;
4) orzeczenia sądów państw członkowskich UE wydane w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń, opatrzone w tych państwach zaświadczeniem na podstawie przepisów rozporządzenia nr 861/2007;
5) orzeczenia w sprawach alimentacyjnych wydane w państwach członkowskich UE będących stronami Protokołu haskiego z dnia 23 listopada 2007 r. o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych (Dz.U. UE L 331 z 16.12.2009, str.17) oraz pochodzące z tych państw ugody i dokumenty urządowe w sprawach alimentacyjnych, objęte zakresem zastosowania rozporządzenia nr 4/2009;
6) orzeczenia wydane w państwach członkowskich UE obejmujące środki ochrony wchodzące w zakres zastosowania rozporządzenia nr 606/2013, jeżeli nadają się do wykonania w drodze egzekucji.
W sprawach o alimenty nie istnieje przymus adwokacko-radcowski. Strona może wybrać, czy będzie działała sama, czy też poprzez fachowego pełnomocnika.
Szczegółowe informacje dotyczące możliwości przyznania stronie uprawnionej do świadczeń alimentacyjnych adwokata z urzędu znajdują się w punkcie 7 i 20.
Strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych oraz pozwana w sprawie o obniżenie alimentów są zwolnione z obowiązku uiszczania kosztów sądowych (art. 96 ust 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2005 r., Nr 167, poz. 1398 ze zm.)). Zwolnienie to jest całkowite, co oznacza że osoba, której zostało przyznane nie ponosi żądnych kosztów sądowych, obejmuje ono także postępowanie odwoławcze oraz egzekucyjne.
Zobowiązany do uiszczania alimentów, ubiegając się o zmianę wysokości zasądzonego zobowiązania ma również możliwość złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. W takiej sytuacji niezbędne jest złożenie oświadczenia o posiadanym majątku i uzyskiwanych dochodach, decyzja po rozpatrzeniu zostanie podjęta przez sąd.
Ponadto strona korzystająca ze zwolnienia od kosztów sądowych może ubiegać się o przyznanie pomocy prawnej w postaci adwokata z urzędu. W przypadku uwzględnienia wniosku, wynagrodzenie adwokata pokrywane jest przez przeciwnika strony, dla której adwokata ustanowiono, kiedy zaś osoba ta przegrywa proces, wówczas koszty adwokackie ponosi Skarb Państwa.
Uprawnienia obywateli Państw Członkowskich w powyższym zakresie uregulowane są w ustawie z dnia 17 grudnia 2004 r. o prawie pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich UE oraz o prawie pomocy w celu ugodowego załatwienia sporu przed wszczęciem takiego postępowania (Dz.U. 2005 nr 10 poz.67).
Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy do zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego oraz usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Potrzeby uprawnionego obejmują wszystko to, co jest niezbędne do jego utrzymania, nie tylko w sensie potrzeb materialnych, ale i niematerialnych (kulturalnych, duchowych), zaś potrzeby małoletnich obejmują także koszty wychowania. Jeśli zaś chodzi o możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego to bierze się pod uwagę nie dochód przez niego faktycznie uzyskiwany, lecz możliwy dla niego do osiągnięcia, jeśli wykorzystałby on w pełni swoje możliwości zarobkowe. Oznacza to, że alimenty mogą być zasądzone i egzekwowane nawet od bezrobotnego, który nie posiada stałego dochodu.
W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Zmiany tej może żądać każda ze stron stosunku alimentacyjnego. W zależności od okoliczności faktycznych można domagać się uchylenia obowiązku alimentacyjnego, podwyższenia alimentów lub ich obniżenia. Przesłankami modyfikacji wysokości świadczenia są natomiast zwiększenie lub zmniejszenie się potrzeb uprawnionego oraz zwiększenie lub zmniejszenie się możliwości zarobkowych zobowiązanego.
W Polsce nie obowiązuje stała kwota alimentów ani określenie jej jako stały odsetek zarobków zobowiązanego. W 2014 r. płaca minimalna wynosiła 1680 zł (ok. 400 euro) brutto, zaś przeciętne wynagrodzenie w 2013 r. wynosiło 3650 zł (ok. 900 euro) brutto miesięcznie. W 2015 r. płaca minimalna wynosiła - 1750 zł brutto, w 2016 r. - 1850 zł brutto, w 2019 r. wynosiła 2250 zł brutto,
w 2020 r. wynosiła 2600 zł brutto, w 2021 r. wynosiła 2800 brutto, w 2022 r. wynosiła 3010 zł brutto, w 2023 r. od stycznia do czerwca 3490 zł brutto, zaś od lipca 2023 r. wynosić ma 3600 zł brutto.
W praktyce w większości przypadków alimenty zasądzane przez sądy mieszczą się w przedziale 300-1000 zł miesięcznie na 1 dziecko. Nie ma automatycznej waloryzacji lub indeksacji wysokości alimentów, zależnej od wieku dziecka lub poziomu inflacji.
Zobowiązanym do zapłaty jest dłużnik wymieniony w tytule wykonawczym. Polskie orzeczenia z reguły określają alimenty w walucie polskiej, płatne do rąk przedstawiciela ustawowego małoletniego dziecka (gotówką albo przelewem bankowym), z częstotliwością raz na miesiąc, najczęściej wymagalne do 10 dnia miesiąca. W przypadku opóźnienia, wyroki przewidują odsetki ustawowe (od 8 września 2022 r. odsetki ustawowe wynoszą 12,25 % w skali roku) od brakującej kwoty (art. 481 § 2 k.c.).
Zasadą jest więc, że świadczenie alimentacyjne obciąża jedynie osobę zobowiązaną do alimentów. Jeżeli zobowiązany nie płaci alimentów dobrowolnie, osoba uprawniona może złożyć wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego do organu egzekucyjnego, którym najczęściej jest komornik. Egzekucja może też być wszczęta z urzędu na żądanie sądu pierwszej instancji, który wydał orzeczenie ustalające wysokość alimentów. Osoba uprawniona może też złożyć w zakładzie pracy dłużnika lub w organie wypłacającym świadczenia rentowe lub emerytalne tytuł wykonawczy i na tej podstawie żądać potrącenia należności alimentacyjnych z wypłacanych dłużnikowi świadczeń – takie żądanie jest wiążące dla płatnika.
Po osiągnięciu pełnoletności dziecko staje się samodzielnym wierzycielem i to jemu należy przekazywać alimenty, chyba że pełnoletni wierzyciel zgodzi się na dotychczasową formę płatności (np. udzielając stosownego pełnomocnictwa i przedkładając je w organie egzekucyjnym). Nie ma przy tym potrzeby zmiany orzeczenia alimentacyjnego i wskazania, że alimenty mają być płatne pełnoletniej osobie.
Składając wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu możemy wybrać dowolnego komornika sądowego. Zgodnie z art. 921 k.p.c egzekucja z nieruchomości należy do komornika działającego przy sądzie, w którego okręgu nieruchomość jest położona. Jeżeli nieruchomość jest położona w okręgu kilku sądów, wybór należy do wierzyciela. Jednakże z postępowaniem wszczętym na wniosek jednego wierzyciela połączone będą postępowania wszczęte na wniosek innych wierzycieli. W tym celu komornik, który rozpoczął egzekucję, o wszczęciu, a następnie o ukończeniu egzekucji zawiadomi komornika, do którego mogłaby należeć egzekucja.
Jeżeli zobowiązany nie wywiązuje się dobrowolnie z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego możliwa jest egzekucja przymusowa – patrz punkt 9.
Ponadto, w świetle art. 209 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - kodeks karny ( Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553) kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jeżeli sprawca naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie odbywa się z urzędu.
Art. 5 ust. 3b pkt 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2007 r. Nr 192, poz. 1378) przewiduje możliwość wystąpienia przez organ właściwy dłużnika z wnioskiem o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika.
Dodatkowo, w przypadku bezskutecznej egzekucji, komornik może złożyć wniosek o wpisanie dłużnika do rejestru dłużników niewypłacalnych.
Zgodnie z art. 1083 § 2 k.p.c., wierzytelności z rachunku bankowego podlegają egzekucji na zaspokojenie alimentów w pełnej wysokości.
Zgodnie z art. 833 § 1 k.p.c., wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach kodeksu pracy. Z reguły dopuszczalne jest zajęcie 60% pensji. Do trzech piątych zajmowane są również sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele, w szczególności stypendia i wsparcia (art. 831 § 1 pkt 2 k.p.c.).
Dodatkowo zgodnie z art.829 k.p.c. nie podlegają egzekucji:
1) przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie codzienne, niezbędne dla dłuznika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby i wykonywania zawodu;
2) zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca;
3) jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów;
4) narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłaczeniem jednak pojazdów mechanicznych;
5) u dłużnika pobierającego periodyczną stałą pracę - pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy - pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie;
6) przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty dłużące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową;
7) produkty lecznicze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2019 r. poz. 499, z późn. zm.) niezbędne do funkcjonowania podmiotu leczniczego w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej przez okres trzech miesięcy oraz niezbędne do jego funkcjonowania wyroby medyczne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz.U. Nr 107, poz.679 oraz z 2011 r. Nr 102, poz. 586 i Nr 113, poz.637);
8) przedmioty niezbędne ze względu na niepełnosprawność dłużnika lub członków jego rodziny.
Zgodnie z treścią art. 833 § 6 k.p.c. egzekucji nie podlegają również świadczenia alimentacyjne, świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, świadczenia rodzinne, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe, dla sierot zupełnych, zasiłki dla opiekunów, świadczenia z pomocy społecznej, świadczenia integracyjne, świadczenie wychowawcze oraz jednorazowe świadczenie, o którym mowa w art. 10 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz. U. z 2019 r. poz. 473).
Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa oraz Ministrem Finansów określi rozporządzeniem, jakie przedmioty należące do rolnika prowadzącego gospodarstwo nie podlegają egzekucji. (art.830 k.p.c.).
Ponadto, art. 831 k.p.c. stanowi, że nie podlegają egzekucji w szczególności świadczenia z pomocy społecznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182, ze zm.) oraz wierzytelności przypadające dłużnikowi z budżetu państwa lub od Narodowego Funduszu Zdrowia z tytułu udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, ze zm.) przed ukończeniem udzielania tych świadczeń, w wysokości 75% każdorazowej wypłaty, chyba, że chodzi o wierzytelności pracowników dłuznika lub świadczeniodawców, o których mowa w art.5 pkt 41 lit. a i b ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Art. 137 § 1 k.r.o. wskazuje, że roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat trzech. Wskazać jednak należy, iż ww. przedawnienie dotyczy roszczeń o które nie wystąpiono
Art. 121 pkt 1) kodeksu cywilnego stanowi, że bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej.
Jak wspomniano w odpowiedzi do punktu 4, pozew o zasądzenie alimentów mogą złożyć w imieniu uprawnionego m.in. kierownik ośrodka pomocy społecznej, określone organizacje społeczne, przedstawiciele organów jednostek samorządu terytorialnego właściwych w zakresie pomocy społecznej, a w niektórych przypadkach także prokurator. Podmioty te mogą również wspierać stronę powodową poprzez udział w toczącym się już postępowaniu o zasądzenie świadczeń alimentacyjnych. Ich rola polega wtedy na wspieraniu podejmowanych w postępowaniu przed sądem działań osoby uprawnionej.
Pomocy przy składaniu wniosku o dochodzenie roszczeń alimentacyjnych za granicą udzielają sądy okręgowe pełniące na podstawie aktów prawa międzynarodowego rolę organów centralnych. Składając wniosek za pośrednictwem właściwego sądu okręgowego można również wystąpić o udzielenie międzynarodowej pomocy prawnej – zwolnienie od kosztów sądowych czy przyznanie pełnomocnika z urzędu – pamiętać jednak należy, iż to czy taka pomoc prawna będzie bezpłatna czy częściowo odpłatna, zależy od uregulowań państwa przyjmującego wniosek.
W przypadku osób przebywających za granicą i chcących dochodzić roszczeń alimentacyjnych od dłużnika przebywającego w Polsce, pomocy w złożeniu wniosku udzielają właściwe zagraniczne organy centralne (lista dostępna m.in. pod adresem: https://www.gov.pl/web/stopuprowadzeniomdzieci/lista-organow-centralnych,
które następnie, zgodnie z obowiązującym w Polsce podziałem organów centralnych, przekażą dokumentację celem nadania dalszego biegu do Ministerstwa Sprawiedliwości (Wydziału Międzynarodowych Postępowań Rodzinnych w Departamencie Spraw Rodzinnych i Nieletnich).
Istnieje również możliwość złożenia stosownego wniosku bezpośrednio we właściwym sądzie rejonowym, bądź organie egzekucyjnym.
Informacje w przedmiocie uzyskania bezpłatnej pomocy prawnej mogą Państwo uzyskać również na stronie internetowej https://np.ms.gov.pl/
Wskazać jednak należy, iż polskie organy centralne – zarówno Ministerstwo Sprawiedliwości, jak i sądy okręgowe nie są pełnomocnikami stron, ani nie udzielają porad prawnych w zastępstwie profesjonalnych pełnomocników.
Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 ze zm.) określa zasady pomocy państwa osobom uprawnionym do alimentów w przypadku bezskuteczności egzekucji.
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują tylko, gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza miesięcznie kwoty 800 zł, zaś od 1 lipca 2020 r. – kwoty 900 zł.
Od 1 lipca 2020 r. obowiązuje również zasada „złotówka za złotówkę” – jeśli dochód w rodzinie
w przeliczeniu na osobę przekroczy ww. kwotę 900 zł, wsparcie zostanie obniżone – będzie przysługiwać w wysokości różnicy między kwotą świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługującego osobie uprawnionej a kwotą, o którą został przekroczony dochód rodziny
w przeliczeniu na osobę w rodzinie (art. 9 ust. 2a). Przy czym, gdyby wówczas świadczenie wynosiło mniej niż 100 zł, zostanie wydana decyzja odmowna i nie zostanie ono wypłacone (art. 9 ust. 2b).
Wniosek składa się w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej. Realizacja świadczeń z funduszu może być także przekazana do jednostki organizacyjnej gminy np. do ośrodka pomocy społecznej.
Jeśli jednak uprawniony do zaliczki alimentacyjnej przebywa w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie (np. ośrodek pomocy społecznej, placówka opiekuńczo-wychowawcza, zakład poprawczy lub areszt śledczy), rodzinie zastępczej, zawarł związek małżeński lub ma dziecko i jest uprawniony do zasiłku rodzinnego świadczenie z funduszu alimentacyjnego nie będzie jej przyznane.
Ustawa ta ma zastosowanie tylko w tych przypadkach, kiedy osoba uprawniona zamieszkuje w Polsce przez okres otrzymywania świadczenia. Więcej informacji znajduje się na stronie https://www.gov.pl/web/rodzina/wiadczenia-z-funduszu-alimentacyjnego
Jeśli dłużnik ma miejsce zamieszkania za granicą, natomiast osoba uprawniona mieszka w Polsce, Sąd Okręgowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej, pełniąc rolę właściwego organu centralnego, udzieli jej pomocy w przygotowaniu wniosku o alimenty. Pomoc ta polega na udzielaniu osobom uprawnionym do świadczeń alimentacyjnych wszelkich potrzebnych informacji, pomocy w skompletowaniu wymaganych dokumentów oraz sprawdzeniu wniosku pod względem formalnym przed przesłaniem do właściwego zagranicznego organu centralnego.
Tak (właściwego organu centralnego wyznaczonego na podstawie art. 49 Rozporządzenia 4/2009)
Wniosek przesyłany na podstawie Rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych w części A wypełniany jest przez Sąd Okręgowy.
Lista Sądów Okręgowych pełniących funkcję organu centralnego (stan na maj 2022 r.)
Sąd |
Adres |
Tel. (+48) |
Faks (+48) |
|
Sąd Okręgowy w Białymstoku |
ul. Marii Skłodowskiej-Curie 1 15-950 Białystok |
85 745 92 20 |
85 7421517 |
|
Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej |
ul. Cieszyńska 10 43-300 Bielsko-Biała |
33 499 04 88
|
33 4990488 |
|
Sąd Okręgowy w Bydgoszczy |
ul. Wały Jagiellońskie 2 85-128 Bydgoszcz |
52 325 31 55 |
52 3253255 |
|
Sąd Okręgowy w Częstochowie |
ul. Dąbrowskiego 23/35 42-200 Częstochowa |
34 368 44 25 |
34 3684420 |
|
Sąd Okręgowy w Elblągu |
pl. Konstytucji 1 82-300 Elbląg |
55 611 24 09 55 611 24 08 |
55 6112215 |
|
Sąd Okręgowy w Gdańsku |
ul. Nowe Ogrody 30/34 80-803 Gdańsk |
58 321 31 19 [alimenty maintenance] 58 321 31 41 [kierownik Oddziału Administracyjnego] |
58 3213234 |
|
Sąd Okręgowy w Gliwicach |
ul. Kościuszki 15 44-100 Gliwice |
32 338 00 52 |
32 3380204 |
|
Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim |
ul. Mieszka I 33 66-400 Gorzów Wielkopolski |
95 725 67 18 95 725 67 02 |
95 7202807 95 7256790 |
|
Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze |
al. Wojska Polskiego 56 58-500 Jelenia Góra |
75 641 51 13 |
75 7525113 |
|
Sąd Okręgowy w Kaliszu |
al. Wolności 13 62-800 Kalisz |
62 765 77 64 |
62 7574936 |
|
Sąd Okręgowy w Katowicach |
ul. Francuska 38 40-028 Katowice |
32 607 01 83 32 783 68 06 |
32 6070184 |
|
Sąd Okręgowy w Kielcach |
ul. Seminaryjska 12 a 25-372 Kielce |
41 340 23 20 41 340 23 82 41 340 24 92 |
41 3402320 |
|
Sąd Okręgowy w Koninie |
ul. Energetyka 5 62-510 Konin |
63 246 45 57
|
63 2426569 |
|
Sąd Okręgowy w Koszalinie |
ul. Waryńskiego 7 75-541 Koszalin |
94 342 87 50 |
94 3428897 |
|
Sąd Okręgowy w Krakowie |
ul. Przy Rondzie 7 31-547 Kraków |
12 619 52 41 12 619 52 62 12 619 52 04 |
12 6195665 |
|
Sąd Okręgowy w Krośnie |
ul. Sienkiewicza 12 38-400 Krosno |
13 437 36 71 13 437 36 73 |
13 4320570 |
|
Sąd Okręgowy w Legnicy |
ul. Złotoryjska 40 59-220 Legnica |
76 754 50 36 |
76 7545107 76 7545012 |
|
Sąd Okręgowy w Lublinie |
ul. Krakowskie Przedmieście 43 20-076 Lublin |
81 46010 04 |
81 4601013 |
|
Sąd Okręgowy w Łomży |
ul. Dworna 16 18-400 Łomża |
86 216 62 81 86 215 42 54 |
86 2166753 |
|
Sąd Okręgowy w Łodzi |
XI Wydział Wizytacyjny Plac Dąbrowskiego 5 90-921 Łódź (pokój 118) |
42 677 87 99 |
42 2126082 |
|
Sąd Okręgowy w Nowym Sączu |
ul. Pijarska 3 33-300 Nowy Sącz |
18 448 21 45 |
18 4482185 |
|
Sąd Okręgowy w Olsztynie |
ul. Dąbrowszczaków 44A 10-543 Olsztyn |
89 521 60 49 |
89 6123838 |
|
Sąd Okręgowy w Opolu |
pl. Daszyńskiego 1 45-064 Opole |
77 541 81 34 |
77 5418109 |
|
Sąd Okręgowy w Ostrołęce |
ul. Gomulickiego 5 07-410 Ostrołęka |
29 765 01 30 |
29 7650181 |
|
Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim |
ul. Słowackiego 5 97-300 Piotrków Trybunalski |
44 649 41 59 44 649 41 21 |
44 6478919 |
|
Sąd Okręgowy w Płocku |
pl. Narutowicza 4 09-404 Płock |
24 269 73 20 24 269 73 64 |
24 2625253 |
|
Sąd Okręgowy w Poznaniu |
ul. Stanisława Hejmowskiego 2 61-736 Poznań |
61 628 37 30 61 628 37 31 61 628 37 34 |
61 6283739 |
|
Sąd Okręgowy w Przemyślu |
ul. Konarskiego 6 37 - 700 Przemyśl |
16 676 13 36 |
16 6761353 |
|
Sąd Okręgowy w Radomiu |
ul. Marszałka J. Piłsudskiego 10 26-600 Radom |
48 677 67 80 48 677 67 88 |
48 3680287 |
|
Sąd Okręgowy w Rybniku |
ul. Józefa Piłsudskiego 33 44-200 Rybnik |
32 784 05 78 |
32 7840402 |
|
Sąd Okręgowy w Rzeszowie |
Plac Śreniawitów 3 35-959 Rzeszów |
17 875 63 94 |
17 8627265 |
|
Sąd Okręgowy w Siedlcach |
ul. Sądowa 2 08-110 Siedlce |
25 640 78 46 |
25 6407812 |
|
Sąd Okręgowy w Sieradzu |
Al. Zwycięstwa 1 98-200 Sieradz |
43 826 66 50 43 826 66 07 |
43 8271014 |
|
Sąd Okręgowy w Słupsku |
ul. Zamenhofa 7 76-200 Słupsk |
59 846 95 43 59 846 95 13 |
59 8469424 59 8469429 |
|
Sąd Okręgowy w Suwałkach |
ul. Waryńskiego 45 16-400 Suwałki |
87 563 12 13 87 563 13 00 |
87 5631303 |
|
Sąd Okręgowy w Szczecinie |
ul. Małopolska 17 70-227 Szczecin |
91 483 01 70 91 483 01 47 |
91 4830170 |
obrot.zagraniczny@szczecin.so.gov.pl
|
Sąd Okręgowy w Świdnicy |
pl. Grunwaldzki 14 58-100 Świdnica |
74 851 82 87 |
74 8518270 |
|
Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu |
ul. Sienkiewicza 27 39-400 Tarnobrzeg |
15 688 25 00 |
15 6882678 15 8229756 |
|
Sąd Okręgowy w Tarnowie |
ul. J. Dąbrowskiego 27 33-100 Tarnów |
14 688 74 09 |
14 6887417 |
|
Sąd Okręgowy w Toruniu |
ul. Piekary 51 87-100 Toruń |
56 610 56 09 |
56 6555706 |
|
Sąd Okręgowy w Warszawie |
al. „Solidarności” 127 00-898 Warszawa |
22 440 11 54 [alimenty maintenance] 22 654 44 43 |
22 6544411 |
paulina.luscinska-dziurda@warszawa.so.gov.pl a.kowalczyk@warszawa.so.gov.pl
|
Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie |
ul. Poligonowa 3 04-051 Warszawa |
22 417 73 93 |
dariusz.olowski@warszawapraga.so.gov.pl
|
|
Sąd Okręgowy we Włocławku |
ul. Wojska Polskiego 22 87-800 Włocławek |
54 412 03 65 |
54 4118575 |
|
Sąd Okręgowy we Wrocławiu |
ul. Sądowa 1 50-046 Wrocław |
71 370 43 91 |
71 7482964 |
|
Sąd Okręgowy w Zamościu |
ul. Wyszyńskiego 11 22-400 Zamość |
84 631 69 27 84 631 69 28 |
84 6316993 |
|
Sąd Okręgowy w Zielonej Górze |
pl. Słowiański 1 65-069 Zielona Góra |
68 322 02 21 |
68 4567769 |
zaneta.pejs@zielona-gora.so.gov.pl katarzyna.andrzejuk@zielona-gora.so.gov.pl
|
Art. 55 Rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych nie nakłada na wnioskodawców obowiązku korzystania z pośrednictwa organu centralnego państwa jego zamieszkania. Może on od razu przesłać wniosek do właściwego polskiego sądu, spełniając wymagania formalne przewidziane w Rozdziałach IV i VI Rozporządzenia oraz kodeksu postępowania cywilnego.
Dane organów przesyłających wskazane zostały w witrynie internetowej:
https://www.gov.pl/web/stopuprowadzeniomdzieci/lista-organow-centralnych
Organy przesyłające państw obcych wskazane w oświadczeniach do Rozporządzenia udzielają osobie uprawnionej wszelkich informacji, pomagają jej skompletować wymagane dokumenty oraz badają jej wniosek pod względem formalnym oraz przesyłają wniosek za granicę.
W sytuacji, kiedy doszło do zasądzenia świadczenia alimentacyjnego, a sprawa należy do zakresu zastosowania rozporządzenia nr 4/2009, wierzyciel zamieszkały za granicą może skorzystać z trybu przewidzianego przez ten akt i zwrócić się do właściwego organu przesyłającego państwa, w którym ma miejsce on zamieszkania bądź przesłać wniosek o stwierdzenie wykonalności orzeczenia obcego – do właściwego sądu (por. punkt 5). Wniosek o wszczęcie egzekucji składa się do kancelarii dowolnego komornika sądowego.
Jeśli wierzyciel mieszka w państwie, z którym Polskę łączy konwencja lub umowa dwustronna dotycząca uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach alimentacyjnych, to pomoc taka udzielana jest w zakresie przewidzianym przez tę umowę. Z reguły umowy dwustronne przewidują wystąpienie bezpośrednio do sądu polskiego albo za pośrednictwem sądu państwa, które wydało orzeczenie. W drugim wypadku przekazanie wniosku następuje za pośrednictwem organów centralnych, którymi najczęściej są Ministerstwa Sprawiedliwości lub organy zgłoszone dla Konwencji Nowojorskiej:
http://treaties.un.org/doc/Publication/MTDSG/Volume%20II/Chapter%20XX/XX-1.en.pdf
Dane sądów znajdują się na stronie
https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/znajdz-wybrany-sad-powszechny
natomiast komorników na stronie: http://komornik.pl/
Tak, od dnia 18 czerwca 2011 r.
Nie dotyczy.
W Polsce obowiązują przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o prawie pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. z 2005 r. Nr 10, poz. 67 ze zm.) oraz Dyrektywy Rady 2003/8/WE z dnia 27 stycznia 2003 r. w celu usprawnienia dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sporach transgranicznych poprzez ustanowienie minimalnych wspólnych zasad odnoszących się do pomocy prawnej w sporach o tym charakterze (Dz.Urz. UE L 26/41 z dnia 31.01.2003 , s. 90), uzupełniające postanowienia kodeksu postępowania cywilnego i ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Strona oczekująca przyznania jej konkretnej formy pomocy (np. ustanowienia adwokata, tłumaczenia dokumentów, zwrotu kosztów podróży), powinna wyraźnie poinformować o tym sąd we wniosku na formularzu europejskim https://e-justice.europa.eu/content_legal_aid_forms-157-pl.
W dniu 28 kwietnia 2011 r. uchwalona została ustawa nowelizująca k.p.c. i inne ustawy (Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy - kodeks postępowania cywilnego, ustawy o prawie pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich UE oraz o prawie pomocy w celu ugodowego załatwienia sporu przed wszczęciem takiego postępowania oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów - (Dz.U. z 2011 r., Nr 129, poz.735), na mocy której polski organ centralny może zlecić przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego przez organ właściwy dla dłużnika.
Jeżeli miejsce pobytu pozwanego lub uczestnika nie jest znane, Ministerstwo Sprawiedliwości kieruje zapytania do centralnych i lokalnych rejestrów i ewidencji (w tym ma możliwość skorzystania z bazy PESEL.SAD) w celu ustalenia właściwości sądu, komornika lub udzielenia odpowiedzi na wniosek o podjęcie szczególnych działań. Obecnie nie są planowane zmiany w podstawach ustawowych, finansowaniu i zespole organu centralnego w celu zapewnienia wykonywania zadań opisanych w art. 51.
Ta strona jest częścią portalu Twoja Europa.
Państwa opinia na temat przydatności przedstawionych informacji jest dla nas ważna.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwy punkt kontaktowy Europejskiej Sieci Sądowej (EJN). Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. ESS ani Komisja Europejska nie ponoszą odpowiedzialności za wszelkie informacje, dane lub odniesienia zawarte w tym dokumencie. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.