Αξίωση αποζημίωσης από τον δράστη

Πώς μπορώ να αξιώσω αποζημίωση ή άλλη έννομη προστασία / ικανοποίηση από τον δράστη στο πλαίσιο δίκης (ποινικής διαδικασίας) και σε ποιον θα πρέπει να απευθύνω τη σχετική αξίωσή μου;

Προκειμένου ο ζημιωθείς να λάβει αποζημίωση για ζημία που προκλήθηκε από ποινικό αδίκημα, μπορεί να προσφύγει είτε σε ποινικό είτε σε πολιτικό δικαστήριο.

Το σημαντικότερο δικονομικό μέσο με τα οποία τα θύματα αξιόποινων πράξεων μπορούν να ζητήσουν να υποχρεωθεί ο κατηγορούμενος σε αποζημίωση ή αποκατάσταση είναι η άσκηση πολιτικής αγωγής στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας. Το πλεονέκτημα αυτής της προσέγγισης είναι ότι επιτρέπει τη χρήση του συνόλου των αποδεικτικών στοιχείων που έχουν υποβληθεί ενώπιον του ποινικού δικαστηρίου, ενώ οι χωριστές αστικές διαδικασίες ενώπιον πολιτικού δικαστηρίου διέπονται από την «αρχή της διαθεσιμότητας».

Οι διατάξεις που διέπουν την άσκηση πολιτικής αγωγής στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας ορίζονται στα άρθρα 19 έως 28 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

Σκοπός της πολιτικής αγωγής που ασκείται στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας είναι να στοιχειοθετεί η αστική ευθύνη για οποιαδήποτε ζημία προκλήθηκε από το ποινικό αδίκημα που αποτελεί αντικείμενο της ποινικής διαδικασίας.

Αγωγή μπορεί να ασκηθεί από ζημιωθέντα —ή από τους διαδόχους τους— ο οποίος είναι πολιτικώς ενάγων σε δίκη κατά του κατηγορούμενου και, κατά περίπτωση, κατά του αστικώς υπεύθυνου.

Σε περίπτωση που ο ζημιωθείς είναι ανίκανος προς δικαιοπραξία ή έχει περιορισμένη δικαιοπρακτική ικανότητα, η αγωγή μπορεί να ασκηθεί εξ ονόματός του από νόμιμο αντιπρόσωπο ή, κατά περίπτωση, τον εισαγγελέα.

Εάν οι ζημιωθέντες ή διάδοχοί τους δεν έχουν συμμετάσχει στην ποινική διαδικασία ως πολιτικώς ενάγοντες, μπορούν να ασκήσουν αγωγή ενώπιον του πολιτικού δικαστηρίου για την αποκατάσταση της ζημίας που προκλήθηκε από ποινικό αδίκημα.

Σε ποιο στάδιο της ποινικής διαδικασίας θα πρέπει να εγείρω την αξίωσή μου;

Κατά την έναρξη της πρώτης ακροαματικής διαδικασίας, ο ζημιωθείς ενημερώνεται για το δικαίωμά του να συμμετάσχει στην ποινική διαδικασία ως πολιτικώς ενάγων.

Αίτηση παράστασης πολιτικής αγωγής (cerere de constituire ca parte civilă) μπορεί να υποβληθεί κατά τα προδικαστικά στάδια της ποινικής έρευνας ή να υποβληθεί ενώπιον του τμήματος προκαταρκτικής διαδικασίας, καθώς και κατά τη διάρκεια της δίκης, αλλά πάντως πριν από την έναρξη της δικαστικής έρευνας.

Ενώ η δικαστική έρευνα βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, ο πολιτικώς ενάγων μπορεί να διορθώσει τυχόν σφάλματα εκ παραδρομής στην αίτηση παράστασης πολιτικής αγωγής, να αυξήσει ή να μειώσει το ύψος της αξίωσης και να απαιτήσει αποζημίωση για υλική ζημία με την καταβολή χρηματικού ποσού, εάν δεν είναι πλέον δυνατή η αποζημίωση σε είδος.

Τι μπορώ να ζητήσω με την αξίωσή μου και πώς πρέπει να την παρουσιάσω (να δηλώσω ένα συνολικό ποσό και/ή να προσδιορίσω τις επιμέρους ζημίες, τα διαφυγόντα κέρδη και τους τόκους);

Η δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής γίνεται γραπτά ή προφορικά. Η φύση και το ύψος της αξίωσης πρέπει να αναφέρονται μαζί με τους λόγους και τα αποδεικτικά στοιχεία στα οποία θεμελιώνεται η αξίωση.

Εάν η δήλωση γίνει προφορικά, το δικαστήριο οφείλει να την καταχωρίσει σε επίσημη έκθεση ή, κατά περίπτωση, σε δικαστική διαταγή (încheiere).

Προβλέπεται συγκεκριμένο έντυπο για τις αξιώσεις αυτές;

Δεν υπάρχει συγκεκριμένο έντυπο· η πολιτική αγωγή μπορεί να ασκηθεί στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας, εφόσον πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις: ο πολιτικώς ενάγων καθίσταται διάδικος πριν από την έναρξη της δικαστικής έρευνας, η δήλωση της παράστασης πολιτικής αγωγής γίνεται γραπτά ή προφορικά, και περιλαμβάνει τη φύση και το ύψος της αξίωσης, καθώς και τους λόγους και τα αποδεικτικά στοιχεία στα οποία θεμελιώνεται η αξίωση.

Τι είδους αποδεικτικά στοιχεία πρέπει να υποβάλω για τη θεμελίωση της αξίωσής μου;

Στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας, ως αποδεικτικό στοιχείο νοείται κάθε πραγματικό περιστατικό που χρησιμεύει για να εξακριβωθεί αν τελέστηκε ποινικό αδίκημα ή όχι, να ταυτοποιηθεί το πρόσωπο που το διέπραξε και να καθοριστούν οι περιστάσεις που απαιτούνται για τη δίκαιη επίλυση της υπόθεσης, καθώς και κάθε στοιχείο το οποίο συμβάλλει στην εξακρίβωση της αλήθειας στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας.

Προβλέπεται η καταβολή δικαστικών τελών ή άλλων εξόδων σε σχέση με την αξίωση μου;

Η αγωγή για τη στοιχειοθέτηση της αστικής ευθύνης του κατηγορουμένου και/ή αστικώς υπευθύνου, η οποία ασκείται ενώπιον του ποινικού δικαστηρίου ή του πολιτικού δικαστηρίου, απαλλάσσεται από τα δικαστικά τέλη (taxă de timbru).

Μπορώ να λάβω δωρεάν νομική συνδρομή πριν και/ή κατά τη διάρκεια της διαδικασίας; Μπορώ να λάβω τέτοια συνδρομή αν δεν κατοικώ στη χώρα στην οποία διεξάγεται η δίκη;

Οι διάδικοι και τα νομιμοποιούμενα πρόσωπα στην ποινική διαδικασία εκπροσωπούνται ή επικουρούνται από δικηγόρο.

Κατά τη διάρκεια της ποινικής έρευνας, ο δικηγόρος του ζημιωθέντος έχει το δικαίωμα να ενημερώνεται για την ημερομηνία και την ώρα της ποινικής έρευνας ή της ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον του δικαστή για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες (judecător de drepturi și libertăți) και να παρίσταται σε κάθε στάδιο της ποινικής έρευνας, εκτός εάν προβλέπεται διαφορετικά από τον νόμο, καθώς και το δικαίωμα να συμβουλεύεται τους φακέλους της υπόθεσης και να υποβάλλει αιτήσεις και δηλώσεις. Ταυτόχρονα, ο δικηγόρος του ζημιωθέντος έχει το δικαίωμα να ζητεί το χρονικό περιθώριο και τις διευκολύνσεις που απαιτούνται για να προετοιμάσει και υποστηρίξει την αποτελεσματική υπεράσπισή του.

Η νομική συνδρομή για τον ζημιωθέντα είναι υποχρεωτική όταν είναι δικαιοπρακτικά ανίκανος ή έχει περιορισμένη δικαιοπρακτική ικανότητα, καθώς και όταν ο ζημιωθείς είναι θύμα αδικήματος κακομεταχείρισης ανηλίκων, ενδοοικογενειακής βίας, ή αδικημάτων που αφορούν την εμπορία και εκμετάλλευση ευάλωτων προσώπων και αδικημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας και ακεραιότητας. Όταν το δικαστήριο κρίνει ότι, για ορισμένους λόγους, ο ζημιωθείς δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί τον εαυτό του, μεριμνά για τον διορισμό δικηγόρου που θα αναλάβει την υπεράσπισή του.

Ο ζημιωθείς δικαιούται δωρεάν υπηρεσίες διερμηνέα εάν δεν κατανοεί ή δεν ομιλεί καλά τη ρουμανική γλώσσα ή εάν δεν μπορεί να επικοινωνήσει στα ρουμανικά, και έχει το δικαίωμα να του παρασχεθεί η μετάφραση σε γλώσσα που κατανοεί, σε περίπτωση εξωδικαστικής επίλυσης της διαφοράς (soluție de netrimitere în judecată) εάν δεν κατανοεί τη ρουμανική γλώσσα.

Σε ποιες περιπτώσεις το ποινικό δικαστήριο θα απέρριπτε ή θα αρνούνταν να αποφανθεί επί της αξίωσής μου κατά του δράστη;

Όπως προαναφέρθηκε, η πολιτική αγωγή μπορεί να ασκηθεί στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας, εφόσον πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις: ο πολιτικώς ενάγων καθίσταται διάδικος πριν από την έναρξη της δικαστικής έρευνας, η δήλωση της παράστασης πολιτικής αγωγής γίνεται γραπτά ή προφορικά, και περιλαμβάνει τη φύση και το ύψος της αξίωσης, καθώς και τους λόγους και τα αποδεικτικά στοιχεία στα οποία θεμελιώνεται η αξίωση.

Σύμφωνα με τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, το δικαστήριο δεν προβαίνει σε εξέταση της πολιτικής αγωγής στις ακόλουθες περιπτώσεις: σε περίπτωση αθώωσης του κατηγορουμένου· σε περίπτωση περάτωσης της ποινικής διαδικασίας με το αιτιολογικό ότι η πράξη δεν προβλέπεται στο ποινικό δίκαιο, ή δεν υπήρξε προκαταρκτική καταγγελία, έγκριση ή παραπομπή στο αρμόδιο όργανο, ή δεν πληρούται κάποια άλλη προϋπόθεση που προβλέπεται από τον νόμο για την άσκηση ποινικής δίωξης· σε περίπτωση αμνηστίας· σε περίπτωση θανάτου του υπόπτου ή του κατηγορουμένου ή σε περίπτωση εντολής διαγραφής του υπόπτου ή κατηγορουμένου νομικού προσώπου· σε περίπτωση που υπάρχει τελεσίδικη απόφαση (δηλαδή με ισχύ δεδικασμένου)· σε περίπτωση που συμφωνήθηκε η μεταφορά της διαδικασίας σε άλλο κράτος σύμφωνα με τον νόμο· σε περίπτωση περάτωσης της ποινικής διαδικασίας κατόπιν ανάκλησης της έγκλησης· και, σε περίπτωση που το δικαστήριο κάνει δεκτή την ομολογία ενοχής και δεν έχει επιτευχθεί συμβιβασμός ή συμφωνία κατόπιν διαμεσολάβησης μεταξύ των διαδίκων σχετικά με την πολιτική αγωγή. Σε αυτή την περίπτωση, ο ζημιωθείς μπορεί να ασκήσει αγωγή ενώπιον του πολιτικού δικαστηρίου για αποζημίωση για ζημία που προκλήθηκε από ποινικό αδίκημα.

Μπορώ να ασκήσω ένδικα μέσα κατά μιας τέτοιας απόφασης ή να επιδιώξω άλλα μέσα έννομης προστασίας/ικανοποίησης;

Εάν το δικαστήριο δεν εισέλθει στην εξέταση της πολιτικής αγωγής, ο ζημιωθείς μπορεί να ασκήσει αγωγή ενώπιον του πολιτικού δικαστηρίου για αποζημίωση για ζημία που προκλήθηκε από ποινικό αδίκημα.

Εάν το ποινικό δικαστήριο αποφανθεί επί της πολιτικής αγωγής, και ο ζημιωθείς δεν είναι ικανοποιημένος με την εν λόγω απόφαση, μπορεί να ασκήσει έφεση κατά της απόφασης εντός 10 ημερών από την έκδοση της εν λόγω απόφασης ή, κατά περίπτωση, εντός 10 ημερών από την κοινοποίηση της απόφασης.

Αν το δικαστήριο μου επιδικάσει αποζημίωση, πώς μπορώ να διασφαλίσω ότι η απόφαση θα εκτελεστεί κατά του δράστη και τι βοήθεια μπορώ να λάβω για να το διασφαλίσω αυτό;

Οι διατάξεις της απόφασης της ποινικής δίκης που αφορούν την αποζημίωση και τα έξοδα που καταβάλλονται στους διαδίκους εκτελούνται σύμφωνα με το αστικό δίκαιο.

Η υποχρέωση που επιβάλλεται με δικαστική απόφαση ή άλλο εκτελεστό τίτλο εκπληρώνεται αρχικά εκουσίως.

Εάν ο οφειλέτης δεν εκπληρώσει εκουσίως την υποχρέωση, η συμμόρφωση διασφαλίζεται με μέτρα εκτέλεσης για τη λήψη των οποίων απαιτείται η υποβολή αίτησης σε όργανο εκτέλεσης.

Η εκτέλεση οποιουδήποτε εκτελεστού τίτλου, εκτός εάν προβλέπεται διαφορετικά από τον νόμο, διενεργείται από δικαστικό επιμελητή (executor judecătoresc).

Η διαδικασία εκτέλεσης είναι το δεύτερο στάδιο της αστικής διαδικασίας και αποσκοπεί, κατά κύριο λόγο, στη διασφάλιση της πραγματικής ικανοποίησης της αξίωσης που αναγνωρίζεται από δικαστική απόφαση ή άλλο εκτελεστό τίτλο. Η διαδικασία εκτέλεσης διασφαλίζει ότι ο δανειστής του οποίου το δικαίωμα έχει αναγνωριστεί με δικαστική απόφαση / εκτελεστό τίτλο μπορεί να υποχρεώσει τον οφειλέτη να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που αρνήθηκε να εκπληρώσει οικειοθελώς.

Οι διατάξεις που διέπουν την εκτέλεση καθορίζονται στα άρθρα 622 έως 914 του κώδικα πολιτικής δικονομίας.