Επιχειρήσεις και ανθρώπινα δικαιώματα

1. Τι δικαστική προστασία έχω στη χώρα σας ως θύμα παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις οποίες εμπλέκονται επιχειρήσεις; Στην προστασία αυτή περιλαμβάνεται αποζημίωση;

Σύμφωνα με το άρθρο 1 παράγραφος 1 του νόμου για την πολιτική δικονομία, κάθε φυσικό και νομικό πρόσωπο έχει δικαίωμα δικαστικής προστασίας των θιγόμενων ή αμφισβητούμενων ατομικών δικαιωμάτων ή έννομων συμφερόντων του. Εάν το άτομο πιστεύει ότι έχει πέσει θύμα παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις οποίες εμπλέκονται επιχειρήσεις που παραβιάζουν τα ατομικά του δικαιώματα, μπορεί να ασκήσει αγωγή ενώπιον δικαστηρίου γενικής δικαιοδοσίας.

Σύμφωνα με το άρθρο 1635 του νόμου περί αστικού δικαίου, κάθε προσβολή δικαιωμάτων, κάθε παράνομη πράξη αυτή καθαυτή, η οποία προκαλεί ζημία (και ηθική βλάβη), παρέχει στο θύμα το δικαίωμα να ζητήσει αποκατάσταση από τον δράστη στον βαθμό που μπορεί να του καταλογιστεί η εν λόγω πράξη. Ηθική βλάβη είναι ο σωματικός ή ψυχολογικός πόνος που προκαλείται από την προσβολή των μη περιουσιακών δικαιωμάτων ή των μη περιουσιακών οφελών του θύματος ως αποτέλεσμα των παράνομων πράξεων. Η έκταση της αποκατάστασης της ηθικής βλάβης καθορίζεται από το δικαστήριο κατά την κρίση του, λαμβανομένων υπόψη της σοβαρότητας και των συνεπειών της ηθικής βλάβης. Εάν η παράνομη πράξη εκδηλώνεται ως αξιόποινη πράξη κατά της ζωής, της υγείας, της ηθικής, της σεξουαλικής αυτοδιάθεσης, της ελευθερίας, της τιμής ή της αξιοπρέπειας του ατόμου ή της οικογένειας ή του ανηλίκου, θεωρείται ότι το θύμα υπέστη ηθική βλάβη ως αποτέλεσμα της πράξης αυτής. Σε άλλες περιπτώσεις, το θύμα πρέπει να αποδείξει την ηθική του βλάβη. Η πράξη εν προκειμένω πρέπει να νοείται με ευρύτερη έννοια, η οποία περιλαμβάνει όχι μόνο την πράξη, αλλά και την παράλειψη.

2. Έχετε ειδικούς κανόνες για κατάφωρες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Οι κανόνες αυτοί ισχύουν και για περιβαλλοντικά εγκλήματα ή περιπτώσεις σοβαρής εργασιακής εκμετάλλευσης;

Η ευθύνη για παράνομες πράξεις που προβλέπεται στον νόμο περί αστικού δικαίου καλύπτει κάθε προσβολή δικαιωμάτων και κάθε ποινικό αδίκημα, συμπεριλαμβανομένης της κατάφωρης παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

3. Είμαι θύμα παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων η οποία προκλήθηκε από δραστηριότητες μιας ευρωπαϊκής διεθνικής εταιρείας που έλαβαν χώρα εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχω πρόσβαση στα δικαστήρια της χώρας σας εάν δεν είμαι υπήκοος της ΕΕ ή δεν ζω στην ΕΕ; Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να κάνω προσφυγή για παραβίαση των δικαιωμάτων μου; Πού μπορώ να βρω επιπλέον πληροφορίες;

Εάν ούτε ο εναγόμενος ούτε ο ενάγων έχουν τον τόπο διαμονής ή τη διεύθυνση κατοικίας τους στη Λετονία, και εάν η προσβολή δεν συνέβη στη Λετονία, κατά πάσα πιθανότητα, τα λετονικά δικαστήρια δεν θα έχουν δικαιοδοσία για την εκδίκαση της αγωγής.

4. Μπορούν θεσμικά όργανα όπως ο Διαμεσολαβητής/Συνήγορος του Πολίτη, οι φορείς ισότητας ή οι εθνικοί φορείς για τα ανθρώπινα δικαιώματα να υποστηρίξουν τα θύματα παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράττονται από ευρωπαϊκές διεθνικές εταιρείες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Μπορούν οι φορείς αυτοί να διερευνήσουν την υπόθεσή μου εάν δεν είμαι υπήκοος της ΕΕ ή δεν ζω στην ΕΕ; Υπάρχουν στη χώρα σας άλλες δημόσιες υπηρεσίες (π.χ. επιθεωρήσεις εργασίας ή περιβάλλοντος) που μπορούν να διερευνήσουν την υπόθεσή μου; Πού μπορώ να βρω πληροφορίες για τα δικαιώματά μου;

Η ονομασία του Διαμεσολαβητή/Συνηγόρου του Πολίτη στη Λετονία είναι «tiesībsargs». Ο Διαμεσολαβητής/Συνήγορος του Πολίτη λειτουργεί σύμφωνα με τον σκοπό που ορίζεται στοννόμο περί Διαμεσολαβητή/Συνηγόρου του Πολίτη, δηλαδή προωθεί την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διασφαλίζει την άσκηση της κρατικής εξουσίας με νόμιμο και πρόσφορο τρόπο και σύμφωνα με την αρχή της χρηστής διακυβέρνησης.

Ο Διαμεσολαβητής/Συνήγορος του Πολίτη μπορεί να παρεμβαίνει στην επίλυση ζητημάτων μόνον όταν τα ανθρώπινα δικαιώματα ενός ατόμου, τα οποία είναι κατοχυρωμένα στο Satversme (Σύνταγμα) της Δημοκρατίας της Λετονίας και σε διεθνή έγγραφα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, παραβιάζονται από τις κρατικές διοικητικές αρχές στο πλαίσιο λήψης αποφάσεων ή, στην περίπτωση του νομοθετικού σώματος, κατά την έκδοση νομοθετικής πράξης.  Στο πλαίσιο της άσκησης των εξουσιών του Διαμεσολαβητή/Συνηγόρου του Πολίτη, ως αρχή νοείται μια κυβερνητική διοικητική αρχή ή μια αρχή τοπικής αυτοδιοίκησης ή οι υπάλληλοί τους, καθώς και πρόσωπα που εκτελούν καθήκοντα που έχουν ανατεθεί από την κρατική διοίκηση.

Στις περιπτώσεις που το άτομο είναι θύμα παραβίασης της αρχής της απαγόρευσης των διακρίσεων, ο Διαμεσολαβητής/Συνήγορος του Πολίτη μπορεί να παρέχει την εκτίμησή του και τις συστάσεις του και σε φυσικά και νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού δικαίου.

Ωστόσο, οι εξουσίες του Διαμεσολαβητή/Συνηγόρου του Πολίτη δεν εκτείνονται στην εκτίμηση πράξεων ευρωπαϊκών διεθνικών εταιρειών εκτός της ΕΕ.

Ο έλεγχος και η παρακολούθηση της συμπεριφοράς των επιχειρήσεων όσον αφορά τις εργασιακές σχέσεις εμπίπτει στην αρμοδιότητα της Κρατικής Επιθεώρησης Εργασίας.

Η συμπεριφορά των επιχειρήσεων στον τομέα του περιβάλλοντος ελέγχεται από την Κρατική Υπηρεσία Περιβάλλοντος, η οποία είναι αρμόδια για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τη νομοθεσία στους τομείς της προστασίας του περιβάλλοντος, της ασφάλειας από τις ακτινοβολίες και της πυρηνικής ασφάλειας, καθώς και της χρήσης των φυσικών πόρων.

Εάν ένα άτομο υποβάλει καταγγελία σχετικά με παράνομη πράξη ενώπιον της αρχής κατά λάθος, δηλαδή δεν γνωρίζει ότι η εν λόγω αρχή δεν είναι αρμόδια να απαντήσει σε σχέση με το ζήτημα που αναφέρεται στην καταγγελία του, σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου περί υποβολής καταγγελιών, η αρχή πρέπει να ενημερώσει το εν λόγω άτομο σχετικά με την αρχή που είναι αρμόδια για το ζήτημα ή, κατά περίπτωση, να διαβιβάσει την καταγγελία στην αρχή που είναι αρμόδια για την εξέτασή της.

Συνεπώς, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο θεσμός του Διαμεσολαβητή/Συνηγόρου του Πολίτη αποτελεί εναλλακτικό μηχανισμό επίλυσης διαφορών για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουν παραβιαστεί, ο οποίος βασίζεται στην προσωπική εξουσία του Διαμεσολαβητή/Συνηγόρου του Πολίτη, δεδομένου ότι οι συστάσεις του Διαμεσολαβητή/Συνηγόρου του Πολίτη δεν είναι νομικά δεσμευτικές. Η προσφυγή στον Διαμεσολαβητή/Συνήγορο του Πολίτη δεν θεωρείται ότι κινεί διαδικασία προσφυγής και ο διάδικος θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι η εν λόγω προσφυγή δεν αναστέλλει ούτε την ισχύ του διοικητικού κανονισμού ούτε την προθεσμία για την άσκηση προσφυγής. Ωστόσο, καθήκον του Διαμεσολαβητή/Συνηγόρου του Πολίτη είναι να προάγει την ευαισθητοποίηση και την κατανόηση του κοινού για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τους μηχανισμούς προστασίας τους και για το έργο του Διαμεσολαβητή/Συνηγόρου του Πολίτη. Ως εκ τούτου, ο Διαμεσολαβητής/Συνήγορος του Πολίτη μπορεί να συμβουλεύει ένα άτομο σχετικά με τους μηχανισμούς προστασίας των προσβαλλόμενων δικαιωμάτων σε κάθε μεμονωμένη περίπτωση.

Κάθε άτομο που πιστεύει ότι έχουν παραβιαστεί τα ανθρώπινα δικαιώματά του, ανεξάρτητα από την ιθαγένειά του, μπορεί να προσφύγει στον Διαμεσολαβητή.

5. Υποχρεώνει η χώρα σας τις ευρωπαϊκές διεθνικές εταιρείες να διαθέτουν μηχανισμούς υποβολής καταγγελιών ή υπηρεσίες διαμεσολάβησης για παραβιάσεις που προκαλούνται από τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες; Οι υποχρεώσεις αυτές ισχύουν και για παραβιάσεις που διαπράχθηκαν εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Ποιος είναι υπεύθυνος για την παρακολούθηση αυτών των δραστηριοτήτων στη χώρα σας; Υπάρχουν διαθέσιμες δημόσιες εκθέσεις που να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία του συστήματος;

Δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με νομοθετικές πράξεις που υποχρεώνουν τις ευρωπαϊκές διεθνικές εταιρείες να διαθέτουν μηχανισμούς υποβολής καταγγελιών ή υπηρεσίες διαμεσολάβησης για παραβιάσεις που προκαλούνται από τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες.

6. Έχω ειδικά δικαιώματα εάν είμαι ευάλωτο θύμα που ζητά αποκατάσταση για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις οποίες εμπλέκονται επιχειρήσεις; Μπορώ να έχω πρόσβαση σε νομική συνδρομή και υπό ποιους όρους; Ποιες δαπάνες καλύπτονται από τη νομική συνδρομή; Έχω πρόσβαση σε νομική συνδρομή υπό τους ίδιους όρους εάν δεν είμαι υπήκοος της ΕΕ και δεν ζω στην ΕΕ;

Η επιλεξιμότητα για τη χορήγηση νομικής συνδρομής χρηματοδοτούμενης από το κράτος εξαρτάται από το είδος της υπόθεσης και την κατάσταση του ατόμου. Η νομική συνδρομή περιλαμβάνει νομικές συμβουλές, κατάρτιση διαδικαστικών εγγράφων για το δικαστήριο και νομική συνδρομή κατά την ακροαματική διαδικασία. Ένα άτομο που είναι διάδικος σε αστική υπόθεση απαλλάσσεται από τα δικαστικά έξοδα που καταβάλλονται στον εθνικό προϋπολογισμό, ενώ το δικαστήριο πρέπει να παρέχει χρηματοδοτούμενες από το κράτος μεταφραστικές υπηρεσίες εάν το εν λόγω άτομο δεν ομιλεί τη γλώσσα της διαδικασίας.

Σε αστικές υποθέσεις (με εξαιρέσεις που προβλέπονται από τον νόμο) και σε διοικητικές υποθέσεις στις οποίες αμφισβητείται απόφαση του οικογενειακού δικαστηρίου σχετικά με την προστασία των δικαιωμάτων και των έννομων συμφερόντων ενός παιδιού, το άτομο που διαμένει νόμιμα στη Λετονία δικαιούται νομική συνδρομή εάν έχει αποκτήσει την ιδιότητα του ατόμου χαμηλού εισοδήματος ή ατόμου που έχει ανάγκη από τις κοινωνικές υπηρεσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης ή εάν βρίσκεται σε ειδική κατάσταση, δηλαδή βρίσκεται απροσδόκητα και για λόγους ανεξάρτητους από τη θέλησή του σε τέτοιες συνθήκες και οικονομική κατάσταση που δεν του επιτρέπουν να διασφαλίσει την προστασία των δικαιωμάτων του, ή εάν το άτομο εξαρτάται πλήρως από το κράτος ή την τοπική αυτοδιοίκηση.

Το άτομο που διαμένει σε κράτος μέλος της ΕΕ δικαιούται νομική συνδρομή σε διασυνοριακές διαφορές σε αστικές υποθέσεις, εάν οι ειδικές περιστάσεις και το επίπεδο του εισοδήματός του δεν του επιτρέπουν να προστατεύσει τα δικαιώματά του.

Άλλα άτομα (συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που διαμένουν εκτός της ΕΕ) δικαιούνται νομική συνδρομή σύμφωνα με τις διεθνείς δεσμεύσεις της Λετονίας και εάν οι ειδικές περιστάσεις και το επίπεδο του εισοδήματός τους δεν τους επιτρέπουν να προστατεύσουν τα δικαιώματά τους.

Σε αστικές υποθέσεις που κινούν τα άτομα μόνα τους ή με τη συνδρομή δικηγόρου (δηλαδή σε αστικές υποθέσεις που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του Οικονομικού Δικαστηρίου και απορρέουν από το δίκαιο των συμβάσεων, εάν το ποσό της αξίωσης υπερβαίνει τις 150 000 ευρώ, και σε υποθέσεις που αφορούν την προστασία από παράνομη απόκτηση, χρήση και αποκάλυψη εμπορικών απορρήτων), το άτομο δικαιούται νομική συνδρομή εάν το εισόδημά του δεν υπερβαίνει τον κατώτατο μηνιαίο μισθό στη Λετονία, η οικονομική του κατάσταση το καθιστά επιλέξιμο για νομική συνδρομή και έχει καταβάλει το τέλος για την παροχή νομικής συνδρομής.

Η νομική συνδρομή σε διοικητικές υποθέσεις χορηγείται από το δικαστήριο (τον/τη δικαστή) κατόπιν αιτήματος του ατόμου, λαμβανομένης υπόψη της πολυπλοκότητας της υπόθεσης και της οικονομικής κατάστασης του ατόμου.

Η νομική συνδρομή σε ποινικές διαδικασίες παρέχεται από την πλευρά που κινεί τη διαδικασία (τον ανακριτή, τον εισαγγελέα ή τον δικαστή). Η νομική συνδρομή παρέχεται κατόπιν αιτήματος σε άτομα που δικαιούνται υπεράσπισης και σε θύματα στις περιπτώσεις που προβλέπονται από τον νόμο.

Πρόσθετες πληροφορίες διατίθενται στον δικτυακό τόπο της δικαστικής διοίκησης:

• Ενημερωτικά γραφήματα - Νομική συνδρομή που παρέχεται από το κράτος σε διάφορες κατηγορίες υποθέσεων (LV)
• Πληροφορίες - Εγγυημένη από το κράτος νομική συνδρομή (ΕΝ)
• Επισκόπηση - Νομική συνδρομή που παρέχεται από το κράτος (ΕΝ)
• Νομική συνδρομή σε διασυνοριακές διαφορές (ΕΝ)