Sorsi tal-liġi

Is-sorsi tal-liġi huma l-mezzi uffiċjali li permezz tagħhom jitwasslu u jiġu stabbiliti d-dispożizzjonijiet ġuridiċi.

L-att leġiżlattiv huwa dokument uffiċjali bil-miktub adottat mill-istituzzjoni kompetenti tal-Istat li fih jitniżżlu u jiġu spjegati dispożizzjonijiet ġuridiċi jew li fuqu hija indikata l-bażi ġuridika għall-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet ġuridiċi f'każ partikolari. Skont in-natura tal-informazzjoni ġuridika mniżżla fihom, l-atti leġiżlattivi jinkludu dawn li ġejjin:

1. Strumenti leġiżlattivi – dawn huma deċiżjonijiet tal-istituzzjonijiet tal-Istat bil-forma miktuba li jistabbilixxu, jemendaw jew jirrevokaw regoli ta' natura ġenerali li japplikaw għal grupp indeterminat ta' destinatarji u approvati mill-Istat. L-istrumenti leġiżlattivi huma maqsuma f'żewġ kategoriji:
   • Liġijiet, l-ogħla mit-tipi kollha ta' atti leġiżlattivi, li jiġu adottati mill-Parlament tar-Repubblika tal-Litwanja [Seimas] jew permezz ta' referendum nazzjonali, li jistabbilixxu d-dispożizzjonijiet ġuridiċi ġenerali maħsuba biex jirregolaw l-oqsma ewlenin tal-interazzjoni umana u li għandhom forza ġuridika prevalenti. Il-liġijiet jitqiesu bħala s-sors prinċipali tal-liġi.
   • Strumenti subordinati, li huma strumenti leġiżlattivi adottati fuq il-bażi ta' liġi maħsuba biex jagħtuha forma konkreta u jiżguraw l-implimentazzjoni tagħha. L-istrumenti subordinati jistgħu ma jkunux konsistenti mal-liġijiet. Dawn jinkludu li ġej:
     • Riżoluzzjonijiet tal-Parlament,
     • Riżoluzzjonijiet tal-Gvern,
     • struzzjonijiet u ordnijiet tad-dipartimenti ministerjali,
     • riżoluzzjonijiet u deċiżjonijiet tal-awtoritajiet lokali u tal-amministrazzjonijiet pubbliċi,
     • strumenti oħra.
2. Atti dwar l-interpretazzjoni, li jiġu adottati sabiex jitfgħu dawl fuq it-tifsira u l-kontenut tad-dispożizzjonijiet ġuridiċi applikabbli. Dawn jiġu adottati minn istituzzjoni li għandha kompetenza biex tinterpreta l-liġi.
3. Atti ta' implimentazzjoni individwali, li permezz tagħhom jidħlu fis-seħħ ir-rekwiżiti stabbiliti fl-atti leġiżlattivi. Bl-istess mod bħall-istrumenti leġiżlattivi, l-atti ta' implimentazzjoni individwali jipproduċu effetti ġuridiċi iżda ma għandhomx l-istatus ta' sors tal-liġi, għaliex ma joħolqux regoli ta' applikazzjoni universali iżda jindirizzaw skont il-kontenut normattiv tagħhom, persuni speċifiċi f'ċirkostanzi speċifiċi u huma ta' natura unika fis-sena li ma jibqgħux japplikaw meta s-sitwazzjoni soċjali konċernata (reklutaġġ, tmiem tal-impjieg, għoti ta' pensjoni, eċċ.) ma tibqax teżisti.

Sorsi oħra tal-liġi

Minbarra l-istrumenti leġiżlattivi, dawn li ġejjin ukoll huma meqjusa bħala sorsi ta' liġi primarja:

• Prinċipji ġuridiċi ġenerali (bona fide, l-ekwità, ir-responsabbiltà individwali, ir-raġonevolezza) huma meqjusa bħala parti integrali mis-sistema ġudizzjarja Litwana kemm biex ifissru d-dispożizzjonijiet statutorji u biex jikkumplimentaw lakunae fil-liġi. Barra minn hekk, skont l-Artikolu 135(1) tal-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Litwanja, il-prinċipji universalment rikonoxxuti tad-dritt internazzjonali wkoll huma meqjusa li jiffurmaw parti integrali mis-sistema ġudizzjarja Litwana, u l-qrati Litwani għalhekk għandhom japplikawhom u jużawhom bħala gwida.
• Il-konswetudini, jiġifieri r-regoli ta' kondotta approvata mill-Istat u stabbilita fis-soċjetà minħabba natura ripetuta u b'effett fit-tul. Il-Kodiċi Ċivili tar-Repubblika tal-Litwanja jgħid li l-konswetudini hija sors dirett tal-liġi. Il-konswetudini tista' tiġi applikata meta liġi jew kuntratt jipprovdi espressament għall-applikazzjoni tagħha jew jekk ikun hemm lakuna f'regolament ġuridiku. Il-konswetudini li tikkontradixxi l-prinċipji ġuridiċi ġenerali jew dispożizzjonijiet ġuridiċi imperattivi ma' tistax tiġi applikata.

Dawn li ġejjin huma rikonoxxuti bħala sorsi sekondarju tal-liġi:

• Il-preċedent ġudizzjarju, jiġifieri sentenza tal-qorti f'każ speċifiku li saret isservi ta' gwida għall-qrati tal-istess jew ta' istanza inferjuri meta' jeżaminaw każijiet simili. Il-preċedent ġudizzjarju huwa aktar ta' natura konsultattiva fis-sistema ġudizzjarja Litwana.
• Id-dottrina ġuridika.

Ġerarkija ta’ normi

Il-ġerarkija tal-atti leġiżlattivi hija kif ġej:

1. il-Kostituzzjoni,
2. il-liġijiet kostituzzjonali;
3. it-trattati ratifikati;
4. il-liġijiet
5. atti leġiżlattivi oħra li jimplimentaw il-liġijiet (atti tal-President, tal-Gvern, tal-Qorti Kostituzzjonali, eċċ.)

L-organizzazzjoni tal-Istituzzjonijiet:

Il- Parlament Litwan [Seimas] huwa l-unika istituzzjoni li tista' tadotta l-liġijiet. L-atti leġiżlattivi adottati minn kull istituzzjoni oħra jridu jkunu konsistenti mal-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Litwanja u ma' liġijiet oħra.

Strumenti leġiżlattivi oħra jistgħu jiġu adottati minn:

• il-Parlament Litwan (riżoluzzjonijiet),
• il-President (digrieti),
• il-Gvern (riżoluzzjonijiet),
• ministri u korpi oħra tal-Gvern (ordnijiet),
• awtoritajiet lokali (deċiżjonijiet, ordnijiet).

Bażijiet tad-dejta ġuridiċi

Il-bazi tad-dejta Litwan tal-atti leġiżlattivi (Lietuvos teisės aktų duomenų bazė) hija proprjetà ta' u hija miżmuma mill-Parlament tar-Repubblika tal-Litwanja.

Il-bażi tad-dejta fiha li ġej:

• atti leġiżlattivi adottati,
• abbozzi tal-atti leġiżlattivi,
• riżoluzzjonijiet,
• konklużjonijiet,
• tipi oħra ta’ strumenti leġiżlattivi.

Id-dokumenti f’din il-bażi tad-dejta la huma uffiċjali u lanqas mhuma ġuridikament vinkolanti.

Tista’ tfittex fil-bażi tad-dejta kemm bl-Ingliż kif ukoll bil-Litwan. Jista’ jkollok aċċess għat-tipi varji ta’ dokumenti leġiżlattivi billi tikklikkja l-menu li jinżel “Ittajpja”.

Tista’ ssib ukoll leġiżlazzjoni u dokumenti leġiżlattivi oħra fuq ir-Reġistru tal-atti leġiżlattivi tal-Litwanja (Lietuvos teisės aktų registras). Dan is-sit huwa miżmum mill-intrapriża statali ċ-Centru tar-Reġistri (valstybė įmonė Registrų centras) bis-superviżjoni tal-Ministeru tal-Ġustizzja. Mill-31 ta' Awwissu 2013 ir-Reġistru se jinżamm mill-Kanċellerija tal-Parlament tar-Repubblika tal-Litwanja.

L-aċċess għall-bażi tad-dejta huwa mingħajr ħlas?

Iva, l-aċċess kemm għar-reġistru kif ukoll għall-bażi tad-dejta tal-atti leġiżlattivi tal-Litwanja huwa mingħajr ħlas.