Smigħ ta' xhieda

1 L-oneru tal-provi

1.1 X’inhuma r-regoli dwar l-oneru tal-provi?

Bħala prinċipju, kull parti trid tagħmel lista tat-talbiet fattwali biex tissostanzja l-interess tagħha (l-oneru tal-allegazzjoni - Behauptungslast) u tipprovdi l-evidenza xierqa (l-Artikoli 226(1) u 239(1) tal-Kodiċi Awstrijak tal-Proċedura Ċivili (Zivilprozessordnung). Jekk il-fatti tal-każ jibqgħu ma jkunux ċari (sitwazzjoni ta’ “non liquet”), il-qorti madankollu trid tasal għal deċiżjoni. F’dawn iċ-ċirkustanzi, jidħlu fis-seħħ ir-regoli dwar l-oneru tal-prova. Kull parti ġġorr l-oneru tal-prova biex tiżgura li jintlaħqu l-kundizzjonijiet kollha tar-regoli li huma favorevoli għaliha. F’ċirkostanzi normali, l-attur irid jiddikjara l-fatti kollha li jiġġustifikaw it-talba tiegħu, filwaqt li l-konvenut irid jiddikjara l-fatti kollha li jiġġustifikaw l-oġġezzjonijiet tiegħu. L-attur iġorr ukoll l-oneru tal-prova li r-rekwiżiti proċedurali jiġu ssodisfati.

1.2 Hemm xi regoli li permezz tagħhom ċerti fatti jiġu eżentati mill-oneru tal-provi? F’liema każijiet ? Jistgħu jiġu ppreżentati provi sabiex jiġi ppruvat li preżunzjoni legali partikolari mhix valida?

Għall-finijiet ta’ deċiżjoni, fatti sinifikanti jeħtieġu prova sakemm ma jkunux eżenti mill-oneru tal-prova. L-ebda prova ma hija meħtieġa għal fatti ammessi (l-Artikoli 266 u 267 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili), il-fatti ovvji (l-Artikolu 269) jew il-fatti legalment preżunti (l-Artikolu 270).

Fatt ammess huwa meta parti taċċetta li l-allegazzjoni tal-parti avversarja tkun korretta. Il-Qorti hija fil-prinċipju meħtieġa li taċċetta fatt ammess bħala korrett u li tasal għad-deċiżjoni tagħha mingħajr eżami ulterjuri.

Fatt ikun ovvju meta jkun magħruf b’mod ġenerali (ikun magħruf jew perċepibbli b’mod affidabbli mingħajr diffikultajiet fi kwalunkwe ħin għal numru kbir ta’ persuni) jew magħruf mill-qorti (magħruf mill-qorti tal-proċess fuq il-bażi tal-konstatazzjonijiet uffiċjali tagħha stess jew ikun jidher b’mod ċar mill-atti).

Il-Qorti hija meħtieġa ex officio li tikkunsidra fatti ovvji fid-deċiżjoni tagħha; m’hemmx għalfejn li dawn jintalbu jew li jiġu ppruvati.

Preżunzjoni legali tirriżulta direttament mil-liġi u għandha l-effett li treġġa’ lura l-oneru tal-provi. Il-parti avversarja tal-parti li tibbenefika minn tali preżunzjoni trid tipprovdi evidenza li turi l-kuntrarju. Hija trid turi li, minkejja li hemm bażi għal preżunzjoni legali, il-fatti preżunti jew is-sitwazzjoni legali ma jeżistux.

1.3 Sa liema livell trid tkun konvinta l-qorti sabiex tagħti sentenza li tissejjes fuq l-eżistenza ta' dak il-fatt?

L-għan tal-proċedimenti tal-qorti huwa li jikkonvinċu lill-imħallef dwar fatt. B’mod ġenerali, wieħed għandu jassumi “probabbiltà sostanzjali”; “ċertezza assoluta” mhix meħtieġa biex wieħed jikkonvinċi lill-imħallef.

Xi gradi minn dan l-istandard ta’ prova huma stabbiliti mil-liġi statutorja jew mill-każistika, li jwasslu biex dan il-grad jitla’ minn “probabbiltà sinifikanti” għal “probabbiltà li tista’ kważi titqies bħala ċertezza” jew jinżel għal “probabbiltà kbira”. F’dan l-aħħar każ, prova sodisfaċenti jew ċertifikat huwa biżżejjed bħala standard ta’ prova skont l-Artikolu 274 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili. L-evidenza prima facie twassal ukoll għal tnaqqis fil-livell ta’ prova u għandha rwol biex jingħelbu d-diffikultajiet fl-għoti ta’ evidenza f’azzjonijiet għad-danni. Jekk ikun hemm għadd tipiku ta’ avvenimenti li għalih l-esperjenza tal-ħajja tissuġġerixxi rabta kawżali jew ħtija speċifika, dawn il-kundizzjonijiet jitqiesu bħala ppruvati fuq il-bażi li jkun hemm prima facie anke f’każijiet individwali.

2 Is-smigħ tal-provi

2.1 Għas-smigħ tal-provi dejjem ikun meħtieġ li jsir rikors minn parti, jew huwa wkoll possibbli li f’ċerti każijiet l-imħallef jisma’ l-provi fuq l-inizjattiva tiegħu stess?

Ix-xhieda tista’ tiġi kkumpilata mill-qorti ex officio jew wara t-talba ta’ parti. Fi proċedimenti ta’ natura purament investigattiva (meta l-qorti tkun meħtieġa tistabbilixxi l-fatti deċiżivi tal-każ ex officio), ma hemmx bżonn ta’ talba mill-partijiet. Fi proċedimenti standard tal-Kodiċi Awstrijak tal-Proċedura Ċivili, l-imħallfin jistgħu, ex officio, jikkumpilaw kwalunkwe xhieda li tista’ tiċċara l-fatti materjali (l-Artikolu 183 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili). L-imħallef jista’ jagħti istruzzjonijiet lill-partijiet biex jipproduċu dokumenti, jeżiġi li jsir aċċess fuq il-post jew jordna skrutinju fil-forma ta’ perizji jew eżami tal-partijiet. Madankollu, evidenza dokumentata tista’ tiġi ppreżentata biss jekk mill-inqas waħda mill-partijiet tkun irreferiet għaliha; evidenza dokumentata ma tistax tiġi ammessa u lanqas ma tista’ tinstema’ jekk dan ikun ġie oppost miż-żewġ partijiet. Fil-każijiet l-oħra kollha, l-evidenza tittieħed permezz ta’ talba għall-ġbir ta’ evidenza minn waħda mill-partijiet.

2.2 Jekk ir-rikors min-naħa ta' parti għall-ġbir tal-provi jintlaqa', x'isir wara?

Fil-prinċipju, l-evidenza tiġi kkumpilata fit-trattazzjoni. Matul l-hekk imsejħa laqgħa “preparatorja” (l-Artikolu 258 taz-ZPO), jitfassal programm ta’ proċedimenti bl-involviment konġunt tal-qorti u tal-partijiet u/jew tar-rappreżentanti tagħhom, li jinkludi wkoll programm għall-ġbir tal-evidenza. Madankollu, meta jkun meħtieġ, f’kull ħin tista’ ssir diskussjoni ulterjuri dwar il-progress tal-proċedimenti. Wara li tkun ġiet ikkumpilata x-xhieda, l-eżitu jiġi diskuss mal-partijiet (l-Artikolu 278 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili). Fil-prinċipju, il-provi jridu jiġu kkumpilati direttament mill-imħallef, li jiddeċiedi dwar il-kwistjoni. F’dawk il-każijiet koperti espressament mil-liġi, tista’ tiġi kkumpilata wkoll ix-xhieda matul il-proċedura ta’ assistenza legali reċiproka. Il-partijiet iridu jkunu msejħa għall-kumpilazzjoni tax-xhieda u għandhom drittijiet parteċipatorji varji, bħad-dritt li jistaqsu mistoqsijiet lix-xhieda u lill-espertii. Ix-xhieda dejjem tiġi kkumpilata mill-qorti ex officio fil-prinċipju, anke jekk minkejja li jkunu ġew imsejħa, il-partijiet ma jkunux preżenti.

2.3 F’liema każijiet il-qorti tista' tiċħad ir-rikors ta' parti għall-ġbir tal-provi?

Talba minn parti għall-kumpilazzjoni tax-xhieda għandha tiġi miċħuda jekk il-qorti tqisha bħala irrilevanti (l-Artikolu 275(1) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili) jew jekk l-evidenza tiġi ppreżentata bl-intenzjoni li ttawwal il-proċedimenti (l-Artikoli 178(2), 179 u 275(2) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili). Hemm ukoll il-possibbiltà li tiġi stipulata data ta’ skadenza għall-kumpilazzjoni tax-xhieda, li x’aktarx ittawwal il-proċedimenti (l-Artikolu 279(1) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili). Ladarba d-data tiskadi, it-talba għall-kumpilazzjoni tax-xhieda tista’ tiġi miċħuda. Tista’ wkoll tiġi miċħuda jekk ma tkunx meħtieġa minħabba li l-qorti tkun diġà konvinta, jekk il-fatt ma jkunx meħtieġ li jiġi ppruvat jew jekk il-kumpilazzjoni ta’ xhieda tkun ipprojbita. Meta l-ġbir tal-evidenza jagħti lok għal spejjeż (eż. evidenza minn esperti), irid jinkiseb ħlas bil-quddiem mill-parti li titolbu. Jekk dan ma jitħallasx qabel l-iskadenza stabbilita, l-evidenza tista’ tingħata biss aktar tard, sakemm ma tkunx twassal għal dewmien fil-proċedimenti.

2.4 X’inhuma l-mezzi differenti biex isiru l-provi?

Il-kodiċi ta’ Proċedura Ċivili Awstrijak jipprevedi ħames mezzi “klassiċi “ ta’ evidenza: id-dokumenti (l-Artikoli minn 292 sa 319), it-testimonjanza tax-xhieda (l-Artikoli minn 320 sa 350), l-evidenza minn esperti (l-Artikoli minn 351 sa 367), l-aċċess fuq il-post (l-Artikoli minn 368 sa 370) u s-smigħ tal-partijiet (l-Artikoli minn 371 sa 383). Madankollu, fil-prinċipju, is-sorsi kollha possibbli ta’ evidenza jistgħu jiġu aċċettati bħala evidenza u jistgħu jiġu kklassifikati bħala wieħed mill-mezzi ta’ evidenza elenkati hawn fuq.

2.5 X’inhuma l-mezzi biex jinġabru l-provi mingħand ix-xhieda u huma differenti mill-mezzi użati biex jinġabru l-provi mingħand ix-xhieda tal-periti tal-qorti? X’inhuma r-regoli fir-rigward tas-sottomissjoni ta’ provi bil-miktub u ta’ perizji/opinjonijiet ta' esperti?

Ix-xhieda jinstemgħu individwalment fl-assenza tax-xhieda li jridu jinstemgħu sussegwentement. Dan iżommhom lura milli jinfluwenzaw it-testimonjanza ta’ xulxin. Jekk it-testimonjanza tax-xhieda tkun kontradittorja, dawn jistgħu jiġu eżaminati fl-istess ħin. L-eżami tax-xhieda jibda b’interrogazzjoni informattiva mfassla biex tiddetermina jekk dan ikunx skwalifikat milli jagħti evidenza għal xi raġuni partikolari, jekk għandux dritt li jibqa’ sieket, jew jekk ikunx hemm fatturi li ma jħalluhx jieħu l-ġurament. Wara li xhud jitfakkar dwar id-dmir tiegħu li jgħid il-verità u jiġi avżat bil-konsegwenzi taħt il-liġi kriminali jekk jagħti xhieda falza, is-seduta proprja tibda bix-xhud jintalab jipprovdi d-dettalji personali tiegħu. Sussegwentement, lix-xhud issirlu interrogazzjoni dwar il-każ innifsu. Il-partijiet jistgħu jieħdu sehem fl-eżami tax-xhud u jistgħu jistaqsu mistoqsijiet lix-xhud bil-qbil tal-Qorti. L-imħallef jista’ jiċħad mistoqsijiet mhux xierqa. Fil-prinċipju, ix-xhieda jridu jiġu eżaminati direttament quddiem il-Qorti tal-proċess. Madankollu, taħt ċerti kundizzjonijiet, l-eżami tax-xhieda permezz ta’ assistenza legali reċiproka huwa wkoll possibbli (l-Artikolu 328 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili).

Testimonjanza esperta titqies bħala waħda li “tassisti” l-Qorti. Filwaqt li x-xhud jagħti xhieda dwar il-fatti, ix-xhieda esperti jipprovdu l-għarfien espert li l-imħallef ma jistax ikollu. Il-kumpilazzjoni tax-xhieda esperta fil-prinċipju għandha ssir quddiem il-Qorti tal-proċess. Xhud espert jista’ jissejjaħ ukoll mingħajr restrizzjoni mill-imħallef ex officio. Ix-xhud espert huwa meħtieġ jippreżenta s-sejbiet tiegħu flimkien ma’ rapport. Ix-xhieda esperti jridu jippreżentaw rapport orali matul is-seduta tas-smigħ. Ir-rapporti bil-miktub iridu jiġu spjegati mix-xhieda esperti matul is-seduta ta’ smigħ orali jekk dan jintalab minn waħda mill-partijiet. Il-konstatazzjonijiet u r-rapport għandhom jiġu ssostanzjati. Ir-rapporti privati ma humiex meqjusa bħala rapporti esperti skont it-tifsira tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili. Huma għandhom l-istatus ta’ dokument privat.

Proċedimenti esklużivament bil-miktub mhumiex permessi skont il-liġi Awstrijaka. Madankollu, peress li l-mezzi ta’ prova ma huma bl-ebda mod limitati, teżisti l-possibbiltà li x-xhieda jagħtu t-testimonjanza tagħhom bil-miktub. Madankollu, it-testimonjanza bil-miktub titqies bħala evidenza dokumentata u hija soġġetta għall-evalwazzjoni libera tal-Qorti. Jekk il-Qorti tqis li jkun meħtieġ, ix-xhud irid jidher quddiem il-Qorti, sakemm iż-żewġ partijiet ma joġġezzjonawx għall-eżami ta’ dak ix-xhud.

2.6 Hemm xi mezzi ta’ prova li huma iktar b’saħħithom minn oħrajn?

Japplika l-prinċipju tal-“valutazzjoni libera tal-evidenza” (l-Artikolu 272 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili). L-evalwazzjoni tal-evidenza hija l-eżami tar-riżultati tal-evidenza mill-imħallef. Fit-twettiq ta’ din l-evalwazzjoni, l-imħallfin ma jkunux marbuta b’xi regoli statutorji dwar l-evidenza iżda jridu jiġġudikaw skont il-konvinzjoni personali tagħhom jekk il-provi humiex suffiċjenti jew le. M’hemm l-ebda ġerarkija applikabbli għall-mezzi ta’ prova. L-evidenza bil-miktub titqies bħala evidenza dokumentata sakemm ma tkunx rapport espert. Id-dokumenti pubbliċi maħruġa fl-Awstrija huma preżunti li jkunu ġenwini, jiġifieri huwa preżunt li jkunu tabilħaqq attribwibbli għall-emittent indikat. Huma jistabbilixxu wkoll prova sħiħa tal-korrettezza tal-kontenut. Dment li jkunu ffirmati, id-dokumenti privati wkoll jiġu kompletament aċċettati bħala evidenza li d-dikjarazzjonijiet li jkun fihom ikunu attribwibbli lill-persuna li tkun iffirmathom. Il-preċiżjoni tagħhom hija dejjem soġġetta għall-valutazzjoni libera tal-evidenza.

2.7 Hemm obbligu li jintużaw ċerti mezzi ta’ prova biex jiġu ppruvati xi fatti partikolari?

Il-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili Awstrijak ma jirrikjedix li tipi partikolari ta’ evidenza jiġu kkunsidrati f’każijiet speċifiċi. L-ammont tat-talba huwa indipendenti mill-għażla tal-mezz ta’ evidenza.

2.8 Ix-xhieda huma obbligati bil-liġi li jixhdu?

Ix-xhieda huma obbligati jidhru quddiem il-qorti, jagħtu xhieda u, jekk jintalbu, jieħdu ġurament. Jekk xhud li jkun issejjaħ kif xieraq ma jattendix is-seduta orali mingħajr ma jipproduċi raġuni valida, il-Qorti l-ewwel timponi piena amministrattiva u, jekk huwa jerġa’ ma jattendix għat-tieni darba, tordna li jinġieb għas-seduta taħt arrest. Jekk xhud jirrifjuta li jixhed mingħajr ma jagħti raġuni jew jagħti raġuni mhux ġustifikata għala ma xehedx, huwa jista’ jiġi mġiegħel jagħti x-xhieda tiegħu. Jekk xhud jagħti evidenza falza quddiem il-Qorti, din tirriżulta fi proċedimenti kriminali kontrih.

2.9 F’liema ċirkostanzi jistgħu jirrifjutaw li jixhdu?

Meta jkun hemm raġunijiet għal rifjut ta’ għoti ta’ evidenza (l-Artikolu 321 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili), ix-xhud ikun intitolat li jirrifjuta li jwieġeb mistoqsija jew mistoqsijiet individwali. Ma hemm l-ebda dritt sħiħ li wieħed jirrifjuta li jagħti evidenza. Tali raġunijiet huma skandlu jew ir-riskju ta’ prosekuzzjoni kriminali għax-xhud jew għal persuna li tkun qribu, żvantaġġ finanzjarju dirett għall-istess persuni, obbligi rikonoxxuti mill-istat li wieħed jibqa’ sieket, l-obbligu tal-avukati, korp statutorju rappreżentattiv jew assoċjazzjoni professjonali li tista’ tidħol fi ftehimiet kollettivi li tibqa’ siekta dwar materji ta’ xogħol u sigurtà soċjali, id-divulgazzjoni potenzjali ta’ sigrieti artistiċi jew ta’ negozju u l-użu tad-dritt tal-vot li jkun ġie ddikjarat bħala sigriet mil-liġi. Il-Qorti trid tinforma lix-xhud dwar dawn ir-raġunijiet qabel ma jiġi eżaminat. Jekk ix-xhud jixtieq jagħmel użu mill-possibbiltà tiegħu li jirrifjuta li jagħti xhieda, huwa għandu jindika r-raġunijiet għal dan.

2.10 Jekk persuna tirrifjuta li tixhed tista’ tingħata multa jew tiġi sfurzata tixhed?

Il-Qorti trid tiddeċiedi jekk ir-rifjut ta’ xhud li jagħti evidenza huwiex legali. Jekk ix-xhud jirrifjuta li jixhed mingħajr raġunijiet jew jagħti raġunijiet li ma jitqisux ġustifikati mill-Qorti, huwa jista’ jiġi mġiegħel jixhed (l-Artikolu 354 tal-Kodiċi ta’ Eżekuzzjoni - Exekutionsordnung). Dan jista’ jsir permezz ta’ multi jew, sa grad limitat, permezz ta’ sentenza ta’ priġunerija. Xhud bħal dan huwa responsabbli wkoll fil-konfront tal-partijiet għal kwalunkwe dannu kkawżat b’riżultat ta’ rifjut mhux ġustifikat li jagħti evidenza.

2.11 Hemm persuni li ma jistgħux jixhdu?

Evidenza ma tistax tinkiseb minn persuni li ma setgħux jew ma jistgħux jaraw il-fatti li jridu jiġu ppruvati jew li ma jafux jikkomunikaw dak li jkunu raw. Dawn jitqiesu bħala persuni b’inkapaċità fiżika “assoluta” biex jixhdu (l-Artikolu 320(1) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili). Fil-każ ta’ persuni taħt l-età jew persuni li jsofru minn mard mentali, il-Qorti trid tiddeċiedi fuq bażi ta’ każ b’każ jekk ikunux kapaċi jagħtu xhieda f’każ partikolari jew le. Meta l-persuna li għandha tinstema’ tkun minuri, il-Qorti tista’, wara talba jew ex officio, tirrinunzja l-evidenza orali kollha jew parti minnha jekk l-eżami jkun jikkomprometti l-benesseri tal-minuri, filwaqt li titqies il-maturità mentali tiegħu, is-suġġett tas-seduta u r-relazzjoni tiegħu mal-partijiet fil-proċedimenti (l-Artikolu 289b(1) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili). Dan japplika wkoll fi proċedimenti ta’ ġuriżdizzjoni volontarja (l-Artikolu 35 tal-Att dwar il-Proċedimenti ta’ Ġuriżdizzjoni Volontarja (Außerstreitgesetz)). Hemm ukoll tliet każijiet ta’ inkapaċità “relattiva” li wieħed jixhed (l-Artikolu 320(2) sa (4) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili): il-professjonisti reliġjużi fir-rigward ta’ informazzjoni mogħtija lilhom waqt qrar, jew informazzjoni li b’xi mod ieħor tkun koperta mill-kunfidenzjalità li tkun ġejja mill-pożizzjoni tagħhom, l-uffiċjali tal-Istat fir-rigward ta’ informazzjoni marbuta mal-mandat tagħhom (sakemm ma tkunx ingħatat eżenzjoni) u l-medjaturi, li jkunu ġew fdati bil-medjazzjoni jew li b’xi mod ieħor ikunu kisbu l-informazzjoni fil-kuntest tal-medjazzjoni.

2.12 X’inhu r-rwol tal-imħallef u tal-partijiet fis-smigħ ta’ xhud? B’liema kundizzjonijiet jista’ jinstema’ xhud permezz ta’ vidjokonferenza jew ta’ mezzi tekniċi oħrajn?

Il-Qorti għandha tistaqsi lix-xhieda mistoqsijiet xierqa dwar dawk il-fatti li jridu jiġu ppruvati permezz tal-evidenza tagħhom u dwar iċ-ċirkostanzi li jkunu kisbu l-għarfien tagħhom taħthom. Il-partijiet jistgħu jipparteċipaw fl-eżami tax-xhieda u, bil-qbil tal-Qorti, jagħmlulhom mistoqsijiet bl-għan li jiċċaraw jew jikkompletaw ix-xhieda tagħhom. L-imħallef jista’ jiċħad mistoqsijiet mhux xierqa. L-evidenza tax-xhud trid tiġi rreġistrata skont il-kontenut essenzjali tagħha, iżda, jekk meħtieġ, trid tiġi rreġistrata kelma b’kelma. Reġistraturi vidjo u awdjo u d-data rreġistrata fuqhom ġeneralment jitqiesu bħala oġġetti ta’ spezzjoni. L-evidenza permezz ta’ spezzjoni hija r-riżultat tal-perċezzjoni sensorjali diretta tal-karatteristiċi jew il-kundizzjonijiet tal-kwistjonijiet min-naħa tal-Qorti. Fid-dawl tal-prinċipju tad-direttezza materjali tat-teħid ta’ evidenza, tali evidenza tkun ammissibbli biss jekk evidenza diretta, eż. xhud, ma tkunx disponibbli. L-eżami ta’ xhud li juża teknoloġija bil-vidjo huwa possibbli fil-prinċipju u għandu jintuża minflok eżami meta jiġu eżegwiti rikjesti għal assistenza ġudizzjarja reċiproka għal raġunijiet ta’ ekonomija tal-proċess. Mill-2011, il-qrati kollha ġew mgħammra b’faċilitajiet tal-vidjokonferenzi.

Jekk is-suġġett tal-proċedimenti ċivili jkun relatat ma’ proċedimenti kriminali, l-eżami tal-partijiet li jkunu l-vittma f’dawn il-proċedimenti kriminali skont it-tifsira tal-Artikolu 65(1)(a) tal-Kodiċi tal-Proċedura Kriminali (Strafprozessordnung) għandha, fuq talba tagħhom, tillimita l-parteċipazzjoni tal-partijiet fil-proċedimenti u r-rappreżentanti tagħhom fis-seduta b’tali mod li jkunu jistgħu jsegwu l-eżami bl-użu ta’ tagħmir tekniku għat-trażmissjoni ta’ taħdit u immaġni u li jkunu jistgħu jeżerċitaw id-dritt tagħhom li jagħmlu l-mistoqsijiet mingħajr ma jkunu preżenti għall-intervista. Jekk il-vittma tkun minorenni, espert xieraq irid ikun inkarigat li jagħmel il-mistoqsijiet marbuta mal-proċedimenti kriminali (l-Artikolu 289a(1) tal-Kodiċi tal-Proċedura Kriminali). Il-Qorti tista’, fuq talba, teżamina persuna bil-mod kif deskritt fil-paragrafu 1 jekk, fid-dawl tal-evidenza inkwistjoni jew involviment personali, il-persuna li għandha tinstema’ ma tistax tkun mistennija b’mod raġonevoli li tagħmel stqarrija fil-preżenza tal-partijiet fil-proċedimenti u tar-rappreżentanti tagħhom (l-Artikolu 289a(2) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili). Il-Qorti tista’, fuq talba jew ex officio, tara li l-eżami jsir bil-mod deskritt fl-Artikolu 289a(1) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili, u ,jekk meħtieġ, minn espert xieraq anke jekk il-benesseri tal-minorenni ma jiġix ipperikolat mill-eżami nnifsu, iżda t-tmexxija tal-eżami fil-preżenza tal-partijiet jew tar-rappreżentati tagħhom taffettwa l-benesseri tagħhom, filwaqt li titqies il-maturità mentali tagħhom, is-suġġett tal-eżami u r-relazzjoni tagħhom mal-partijiet fil-kawża (l-Artikolu 289b(2) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili). L-Artikoli 289a u 289b tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili japplikaw ukoll fi proċedimenti mhux kontenzjużi (l-Artikolu 35 tal-Att dwar il-Proċedimenti mhux Kontenzjużi).

3 Il-valutazzjoni tal-provi

3.1 Meta l-provi ma jkunux inkisbu b’mod legali minn parti, il-qorti jkollha xi restrizzjonijiet meta tagħti s-sentenza tagħha?

Jekk parti tikser obbligu kuntrattwali, dispożizzjoni tal-liġi privata jew il-prinċipji aċċettati tal-moralità sabiex tikseb biċċa evidenza, il-qorti tista’ taċċetta u tevalwa l-evidenza iżda l-parti kkonċernata tkun madankollu responsabbli li tħallas kumpens. Jekk, biex tikseb l-evidenza, il-parti tikser dispożizzjoni tal-liġi kriminali li tipproteġi d-drittijiet u l-libertajiet bażiċi stabbiliti fil-Kostituzzjoni (eż. korriment fiżiku, ħtif, ġegħil ta’ xhud biex jixhed), l-evidenza li tkun inkisbet b’dan il-mod tkun inammissibbli u ma tistax tiġi aċċettata mill-Qorti. Jekk ikun hemm dubju dwar jekk att kriminali twettaqx, il-Qorti tista’ tinterrompi l-proċedimenti ċivili sakemm tkun ingħatat sentenza finali fil-proċedimenti kriminali. Jekk l-att kriminali kommess biex tinkiseb l-evidenza ma jmurx kontra d-drittijiet bażiċi u l-libertajiet bażiċi stabbiliti bil-Kostituzzjoni, il-parti inkwistjoni titqies responsabbli kriminalment, iżda l-evidenza ma tkunx inammissibbli. Hija biss l-evidenza miksuba illegalment li tkun kisret l-obbligu tal-Qorti li tistabbilixxi l-verità u li b’hekk iddgħajjef il-garanzija tal-verità u l-preċiżjoni tas-sentenza, li titqies bħala inammissibbli.

3.2 Bħala parti fil-kawża, id-dikjarazzjoni tiegħi tgħodd bħala prova?

L-eżami tal-partijiet ukoll jikkostitwixxi evidenza. Bħax-xhieda, il-partijiet għandhom ukoll id-dmir li jattendu, jixhdu u jieħdu ġurament. Madankollu, ma jistgħux jiġu mġiegħla jidhru quddiem il-Qorti jew jagħtu x-xhieda tagħhom. Kull nuqqas mhux ġustifikat minn parti li tattendi l-proċedimenti jew li tagħti x-xhieda tagħha għandu jiġi ġġudikat mill-Qorti b’valutazzjoni bir-reqqa taċ-ċirkostanzi kollha. Huwa biss fil-każ ta’ proċedimenti ta’ dixxendenza jew ta’ divorzju li jkun possibbli li jintużaw miżuri koersivi biex il-partijiet jidhru quddiem il-qorti. Nuqqas minn parti li tissodisfa d-dmir tagħha li tgħid il-verità (għall-kuntrarju tax-xhieda) ma huwiex reat kriminali sakemm ma tingħatax dikjarazzjoni falza taħt ġurament. L-eżami tal-partijiet jista’ jiġi ordnat mill-imħallef ex officio.

4 Dan l-Istat Membru f’konformità mal-Artikolu 2(1) tar-Regolament dwar il-Kumpilazzjoni ta’ Xhieda speċifika awtoritajiet oħra li huma kompetenti li jiġbru l-provi għall-finijiet ta’ proċedimenti ġudizzjarji f’materji ċivili jew kummerċjali skont ir-Regolament? Jekk iva, dawn f’liema proċedimenti huma kompetenti li jiġbru l-provi? Jistgħu jitolbu biss il-ġbir tal-provi jew jassistu wkoll fil-ġbir tal-provi abbażi ta’ talba mingħand Stat Membru ieħor? Ara wkoll in-notifika skont l-Artikolu 2(1) tar-Regolament dwar il-Kumpilazzjoni ta’ Xhieda.

Skont il-liġi nazzjonali Awstrijaka, l-ebda awtorità għajr il-qrati bħalissa ma hija kompetenti biex tikkumpila xhieda bejn il-fruntieri skont l-Artikolu 2(1) tar-Regolament.