

Sib informazzjoni għal kull reġjun
Il-liġi proċedurali Olandiża hi bbażata fuq il-prinċipju li “kull min jasserixxi fatt irid jagħti prova tiegħu”. Fi kliem ieħor, il-parti li tistrieħ fuq il-fatti jew fuq id-drittijiet li tallega għall-finijiet legali ġġarrab l-oneru tal-provi ta’ dawk il-fatti jew id-drittijiet. Madankollu, l-oneru tal-prova jista’ jinbidel b’riżultat ta’ regola legali speċifika jew il-prinċipji tal-raġonevolezza u l-ġustizzja.
Ir-regoli statutorji dwar l-evidenza fil-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili (Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering) japplikaw fi proċedimenti li jibdew b’ċitazzjoni u fi proċedimenti li jibdew b’rikors, sakemm in-natura tal-kawża ma tkunx tali li tipprekludihom. Mhumiex obbligatorji fi proċedimenti interlokutorji u ma japplikawx awtomatikament fl-arbitraġġi l-anqas. Madankollu, f’kawżi ta’ arbitraġġ, il-partijiet jistgħu jaqblu li japplikaw dawk ir-regoli.
Ir-regoli statutorji dwar il-provi jinsabu fl-Artikoli 149 sa 207 tal-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili.
Il-fatti li jiġu allegati minn waħda mill-partijiet u mhux micħuda (b’mod suffiċjenti) mill-parti opposta jridu jitqiesu mill-qorti bħala murija bil-provi. Madankollu, hemm eċċezzjoni, jiġifieri sitwazzjonijiet fejn l-aċċettar ta’ dan ikun jinvolvi konsegwenzi legali li mhumiex liberament disponibbli għall-partijiet. F’dak il-każ, il-qorti tista’ titlob l-evidenza.
L-evidenza mhix meħtieġa għal fatti jew għal ċirkustanzi li jitqiesu li huma magħrufa b’mod universali jew għal regoli ta’ esperjenza ġenerali. Dawn jistgħu jintużaw mill-qorti kemm jekk ikunu allegati mill-partijiet kif ukoll jekk le. “Fatti jew ċirkustanzi li jitqiesu li huma magħrufa b’mod universali” tfisser fatti jew ċirkustanzi li kwalunkwe persuna normali taf jew tista’ tkun taf. “Ir-regoli ta’ esperjenza ġenerali” huma l-għarfien u l-esperjenza li għandu jkollu kull ċittadin fis-soċjetà Netherlandiża. Bl-istess mond ma hemm ebda bżonn li jintwerew bil-provi fatti li l-qorti stess issir taf bihom matul il-proċedimenti (fatti tal-proċess).
Kultant, il-liġi tipprovdi għal preżunzjoni. Ċerti fatti jew ċirkustanzi jitqiesu li tant ikunu probabbli li parti li tasserixxi li seħħu ma jkollhiex bżonn tipprovdi provi (ulterjuri) għalihom. Il-qorti tista’ tuża wkoll regoli ta’ esperjenza ġenerali biex tasal għal presuppożizzjoni fuq il-bażi ta’ ċerti fatti li jiġu asseriti quddiehma. F’dak il-każ, il-parti opposta jkollha l-possibbiltà ta’ replika kontra l-preżunzjoni. Japplikaw ukoll diversi każijiet speċjali. Żewġ eżempju huma: skont il-liġi tat-traffiku fit-triq, sewwieq li jtajjar ċiklist jew persuna miexja jrid jikkumpensa għall-korriment, sakemm ma tistax tiġi pprovduta prova li l-aċċident kien dovut għal force majeure. Eżempju ieħor huwa meta ħaddiem jitlob kumpens għal korriment li jkun sofra fuq il-post tax-xogħol. F’dak il-każ, l-impjegatur ikun obbligat jikkumpensa lill-ħaddiem għat-tali korriment, sakemm ma tkunx tista’ tinġieb evidenza li ma kien hemm ebda nuqqas fil-kura meħtieġa jew li l-ħaddiem kien ħati ta’ azzjoni delibrata jew ta’ traskuraġni apposta.
Il-qorti hi libera li tevalwa l-evidenza quddiemha ħlief meta l-liġi tistabbilixxi b’mod ieħor. Din l-eċċezzjoni tikkonċerna r-regoli dwar il-valur probatorju konklużiv tal-evidenza. F’każijiet ta’ evidenza konklużiva, il-qorti tkun obbligata taċċetta bħala veri ċerti forom ta’ evidenza jew tal-anqas tagħraf il-valur tagħhom. Iżda, mill-ġdid, hawnhekk ikun hawn possibbiltà ta’ replika.
Il-qrati jistgħu jibbażaw id-deċiżjonijiet tagħhom biss fuq fatti li jikkonformaw b’mod adegwat mar-regoli tal-evidenza.
F’ċerti każijiet (spezzjoni ta’ kontijiet, testimonjanza tax-xhieda), fuq it-talba ta’ waħda mill-partijiet, il-qorti tixħet l-oneru tal-provi fuq il-parti l-oħra. Il-qorti tista’ tagħmel dan ukoll ex officio, jiġifieri fuq inizjattiva tagħha stess.
Bl-istess mod, fuq it-talba ta’ waħda mill-partijiet jew fuq inizjattiva tal-qorti stess, il-qorti tista’ tordna perizja jew żjara jew spezzjoni fil-bini. Hi l-qorti li taħtar lill-espert, filwaqt li l-espert li jirrapporta lill-qorti, u hi l-qorti li twettaq żjarat fil-bini. Il-partijiet huma obbligati jassistu fil-perizji.
Il-partijiet huma intitolati li jaqsmu l-opinjonijiet tagħhom u jippreżentaw talbiet kemm fil-każ ta’ perizja kif ukoll ta’ żjara f’bini.
Il-parti awtorizzata mill-qorti biex tipprovdi evidenza jew li ġġarrab l-oneru tal-provi għandha d-dmir li tipprovdi l-evidenza tal-fatti u/jew taċ-ċirkustanzi allegati. Il-parti opposta dejjem tista’ tipprovdi evidenza li turi bil-kontra, sakemm il-liġi ma tipprekludihiex.
Il-qorti tiċħad milli tammetti evidenza jekk din l-evidenza ma tkunx rilevanti għall-kawża, ma tkunx speċifikata biżżejjed (vaga wisq), tkun barra mill-perjodu stabbilit (tard wisq) jew tkun frivola. L-evidenza ppreżentata ma tistax tiġi injorata fuq il-bażi tar-riżultat preżunt tagħha.
Fin-Netherlands tapplika r-regola dwar il-libertà tal-evidenza, jiġifieri fil-prinċipju l-evidenza tista’ tiġi pprovduta fi kwalunkwe forma xierqa, sakemm il-liġi ma tistabbilixxix mod ieħor. Il-liġi tispeċifika numru ta’ forom ta’ evidenza (mhux eżawrjenti): Dawn huma:
L-evidenza tax-xhieda trid tkun awtorizzata bil-liġi u tingħata fuq it-talba ta’ waħda mill-partijiet jew tiġi imposta fuq waħda mill-partijiet mill-qorti ex officio. Il-partijiet jistgħu jagħtu l-evidenza tagħhom bħala xhieda wkoll (ara l-punt 3 aktar ’il quddiem). Meta tkun trid tingħata l-evidenza tax-xhieda, ikunu l-partijiet li jsejħu lix-xhieda.
L-evidenza tax-xhieda tingħata fil-forma ta’ testimonjanza. Tittieħed meta tibda s-sessjoni tal-qorti fil-forma ta’ testimonjanza orali. Dikjarazzjoni bil-miktub tax-xhud tkun ammissibbli bħala evidenza biss jekk tkun relatata mal-fatti li dwarhom ix-xhud ikollu għarfien personali. Parti li titlob li titħalla tippreżenta evidenza tax-xhieda tiġi awtorizzata tagħmel dan jekk il-fatti li jkunu jridu jintwerew bil-provi jkunu lmentati u jistgħu jgħinu biex tiġi solvuta l-kawża.
Fuq it-talba ta’ waħda mill-partijiet jew fuq inizjattiva tal-qorti stess, l-esperti jistgħu jippreżentaw rapporti bil-miktub jew orali (l-Artikolu 194 tal-Kodiċi ta' Proċedura Ċivili). Fil-każ ta’ rapport bil-miktub, il-qorti tiffissa skadenza għall-preżentazzjoni. Fil-każ ta’ rapport orali, l-espert jagħti evidenza dwar id-data stabbilita għall-proċess.
Hemm distinzjoni bejn evidenza konklużiva u mhux konklużiva. Fil-każ ta’ evidenza konklużiva, il-qorti tkun meħtieġa taċċetta l-kontenut tal-evidenza bħala veritier jew tagħraf is-saħħa ta’ dik il-forma ta’ evidenza kif determinata mil-liġi. Tista’ tiġi offruta kontroprova wkoll fil-każ ta’ evidenza konklużiva, sakemm il-liġi ma tipprekludihiex. Atti awtentiċi u sentenzi mill-qrati kriminali huma eżempji ta’ evidenza konklużiva. Il-qorti hi ħielsa li tiddetermina l-valur probatorju ta’ evidenza mhux konklużiva.
F’ċerti ċirkustanzi, dokument ikun jikkostitwixxi prova perfetta. F’ċerti ċirkustanzi, id-dokument ikun essenzjali wkoll biex jidħol fis-seħħ dritt speċifiku. Eżempju ta’ dan jista’ jkun ftehim ta’ qabel iż-żwieġ jew testment. Evidenza tal-eżistenza ta’ ftehim ta’ qabel iż-żwieġ jew ta’ testment imfassal minn nutar tiġi pprovduta bil-preżentazzjoni ta’ att notarili. Anki kodiċill jista’ jservi bħala prova. Kodiċill hu dokument miktub bl-idejn, datat u ffirmat li jistabbilixxi x-xewqat tat-testatur. Dawn ix-xewqat jistgħu jkunu relatati mat-tħollija bil-wirt ta’, fost l-oħrajn, ilbies, ġojjellerija u affarijiet speċifikati tad-dar u kotba speċifikati. Kodiċill ma jeħtieġx li jkun validat b’att notarili.
Il-prinċipju bażiku huwa li kull min jintalab bil-liġi biex jixhed ikollu d-dmir li jagħmel dan. Id-dmir huwa li wieħed jidher fil-proċess u jagħmel id-dikjarazzjonijiet meħtieġa b’mod veritier fil-qorti.
F’ċerti ċirkustanzi jkun possibbli li wieħed jinħeles mid-dmir li jixhed.
L-individwi li għandhom relazzjoni mill-qrib ma xi ħadd mill-partijiet jistgħu jitolbu eżenzjoni mid-dmir li jixhdu. Dawn jinkludu (ex)konjuġi jew (ex)sħab reġistrati tal-parti, relazzjonijiet bid-demm jew żwieġ ta’ parti jew il-konjuġi jew is-sħab reġistrati ta’ dik il-persuna sa u inkluż it-tieni grad – ġenituri, tfal, nanniet, neputijiet u aħwa.
Ix-xhieda jistgħu jitolbu l-eżenzjoni wkoll meta jwieġbu mistoqsijiet speċifiċi jekk it-tweġiba tkun tesponi lix-xhud jew lil qarib bid-demm jew biż-żwieġ fil-linja axxendenti jew dixxendenti jew lil qarib kollaterali fit-tieni jew fit-tielet grad, jew lil (ex)konjuġi jew lil (ex)sħab ta’ dik il-persuna għar-riskju ta’ prosekuzzjoni kriminali (l-Artikolu 165(3) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili).
Hemm eżenzjoni fuq bażi funzjonali wkoll. Din hi disponibbli għal nies li, minħabba relazzjoni privileġġata fid-dawl tal-professjoni, l-okkupazzjoni jew status ieħor tagħhom (bħal membri tal-kleru, tobba, avukati u nutara), huma meħtieġa jżommu s-segretezza.
Jekk xhud jitħarrek biex jidher b’ittra reġistrata u jonqos milli jidher fil-proċess, il-qorti tista’ tiffissa data fuq it-talba tal-parti kkonċernata li fiha x-xhud jista’ jiġi mħarrek b’ċitazzjoni (notifika minn bailiff). Jekk ix-xhud xorta waħda jibqa’ ma jidhirx, il-qorti tista’ tordna li jinġieb quddiem il-qorti mill-pulizija. Jekk xhud jidher iżda jiċħad milli jagħmel dikjarazzjoni, il-parti rilevanti tista’ titlob lill-qorti biex dan jinżamm taħt kustodja minħabba disprezz tal-qorti. Il-parti rikjedenti mbagħad ikollha tħallas għall-ispejjeż taż-żamma taħt kustodja. Il-qorti toħroġ ordni ta’ kustodja biss jekk temmen li din tkun ġustifikata fid-dawl ta’ żgurar tal-verità.
Bażikament, kulħadd għandu d-dmir li jixhed, ħlief għal dawk li huma intitolati għall-eżenzjoni (ara t-tweġiba għall-mistoqsija 2.9).
Ix-xhieda jinstemgħu u jiġu interrogati mill-qorti. Il-partijiet u l-avukati tagħhom jistgħu jagħmlu mistoqsijiet lix-xhieda wkoll. Il-qorti, ex officio jew fuq it-talba ta’ waħda mill-partijiet, tista’ tikkonfronta lix-xhieda ma’ xulxin u mal-partijiet. Wara li x-xhud jixhed, il-qorti tista’ tagħmel mistoqsijiet lill-partijiet u l-partijiet jistgħu jagħmlu mistoqsijiet lil xulxin.
Ir-regoli tal-evidenza Netherlandiżi ma fihom l-ebda dispożizzjoni speċifika dwar il-vidjokonferenzi. Il-liġi Netherlandiża ma teskludix din il-proċedura u ma hemm ebda diffikultà prattika fit-twettiq ta’ vidjokonferenzi. Hu f’idejn il-qorti li tiddeċiedi fuq din il-kwistjoni.
Evidenza illegali tista’ tiġi suddiviża f’evidenza miksuba b’mod illegali u evidenza użata b’mod illegali. Jekk l-evidenza nkisbet b’mod illegali, dan ma jfissirx li l-użu tagħha dejjem ikun illegali. Dejjem ikun għad-diskrezzjoni tal-qorti li tiddeċiedi jekk l-evidenza għandhiex titqies bħala illegali.
Il-partijiet jistgħu jinstemgħu bħala partijiet fil-kawża, iżda mbagħad id-dikjarazzjonijiet li jagħmlu ma jitqisux bħala evidenza favur il-parti li tinstema’ bħala xhud, sakemm it-testimonjanza ma sservix biex tiġi ċċarata evidenza inadegwata oħra (l-Artikolu 164(2) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili).
Il-verzjoni bil-lingwa nazzjonali ta’ din il-paġna tinżamm mill-punt ta’ kuntatt tan-NĠE rispettiv. It-traduzzjonijiet saru mis-servizz tal-Kummissjoni Ewropea. Jista' jkun hemm xi tibdil imdaħħal fl-oriġinal mill-awtorità nazzjonali kompetenti li jkun għadu ma jidhirx fit-traduzzjonijiet. La l-NĠE u lanqas il-Kummissjoni Ewropea ma jaċċettaw ebda responsabbiltà fir-rigward ta' kwalunkwe informazzjoni jew dejta li tinsab jew li hemm referenza għaliha f'dan id-dokument. Jekk jogħġbok irreferi għall-avviż legali sabiex tiċċekkja r-regoli dwar id-drittijiet tal-awtur għall-Istati Membri responsabbli minn din il-paġna.