Ποιας χώρας το δικαστήριο είναι αρμόδιο;

1 Πρέπει να απευθυνθώ στα τακτικά πολιτικά δικαστήρια ή σε κάποιο ειδικό δικαστήριο (για παράδειγμα εργατοδικείο);

Άνευ αντικειμένου.

2 Όταν έχουν αρμοδιότητα τα τακτικά πολιτικά δικαστήρια (δηλαδή αυτά τα δικαστήρια είναι αρμόδια για τις εν λόγω υποθέσεις), πώς μπορώ να βρω σε ποιο πρέπει να απευθυνθώ;

2.1 Υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ κατωτέρων και ανωτέρων τακτικών πολιτικών δικαστηρίων (για παράδειγμα τα πρωτοδικεία ως κατώτερα δικαστήρια και τα περιφερειακά δικαστήρια ως ανώτερα δικαστήρια) και αν ναι, ποιο δικαστήριο είναι αρμόδιο για την υπόθεση μου;

Εισαγωγή

Λόγω των ιδιαιτεροτήτων του βελγικού νομικού συστήματος, τα ερωτήματα 1 και 2.1. πρέπει να συνεξεταστούν για λόγους σαφήνειας.

Καταρχάς πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ της καθ' ύλην αρμοδιότητας και της κατά τόπον αρμοδιότητας.

Κάθε αγωγή έχει ένα αντικείμενο και αφορά συχνά και κάποιο χρηματικό ποσό. Ο νομοθέτης οριοθετεί την καθ’ ύλην αρμοδιότητα προσδιορίζοντας τη φύση και την αξία της αγωγής που μπορεί να εκδικάσει το δικαστήριο.

Στο παρόν ενημερωτικό δελτίο η καθ’ ύλην αρμοδιότητα περιγράφεται στην απάντηση στα ερωτήματα 1 και 2.1.

Τα δικαστήρια δεν είναι αρμόδια για το σύνολο της βελγικής επικράτειας. Η νομοθεσία έχει διαιρέσει τη χώρα μας σε δικαστικές περιφέρειες (καντόνια, διαμερίσματα κ.λπ.). Κάθε δικαστήριο είναι αρμόδιο μόνο για τη δικαστική του περιφέρεια. Αυτό ονομάζεται κατά τόπον αρμοδιότητα και περιγράφεται στην απάντηση στο ερώτημα 2.2.

Πλήρης αρμοδιότητα: το πρωτοδικείο (tribunal de première instance).

Το πρωτοδικείο έχει «πλήρη αρμοδιότητα». Αυτό σημαίνει ότι, σε αντίθεση με τα άλλα δικαστήρια, το πρωτοδικείο μπορεί να εκδικάζει όλες τις υποθέσεις, περιλαμβανομένων και των υποθέσεων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα άλλων δικαστηρίων.

Το άρθρο 568 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (Code judiciaire) ορίζει ότι το πρωτοδικείο επιλαμβάνεται όλων των ένδικων βοηθημάτων, εξαιρουμένων εκείνων που υποβάλλονται απευθείας στο εφετείο και στο Ακυρωτικό Δικαστήριο. Κατά συνέπεια, το πρωτοδικείο διαθέτει πλήρη αρμοδιότητα υπό όρους, στον βαθμό που ο εναγόμενος μπορεί να επικαλεσθεί την αναρμοδιότητα του πρωτοδικείου βάσει της ειδικής αρμοδιότητας άλλου δικαστηρίου. Εξάλλου, το πρωτοδικείο διαθέτει επίσης ορισμένες αποκλειστικές αρμοδιότητες. Ορισμένα είδη διαφορών πρέπει να υποβάλλονται στο πρωτοδικείο ακόμη και αν το ποσό της διαφοράς είναι κατώτερο των 2.500 ευρώ, όπως οι υποθέσεις που αφορούν τη νομική κατάσταση των προσώπων.

Τα λοιπά δικαστήρια

Στη συνέχεια παρατίθεται κατάλογος των λοιπών δικαστηρίων, καθώς και σύντομη περιγραφή της καθ’ ύλην αρμοδιότητάς τους:

α) Ο ειρηνοδίκης (le juge de paix)

Σύμφωνα με το άρθρο 590 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, στη γενική αρμοδιότητα του ειρηνοδίκη εμπίπτουν όλες οι απαιτήσεις με αντικείμενο κατώτερο των 2.500 ευρώ, εξαιρουμένων εκείνων που υπάγονται ρητά από τον νόμο στην αρμοδιότητα άλλου δικαστηρίου. Εκτός από αυτή τη γενική αρμοδιότητα, ο ειρηνοδίκης διαθέτει επίσης ορισμένες ειδικές αρμοδιότητες (βλέπε άρθρα 591, 593 και 594 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας) και αποκλειστικές αρμοδιότητες (άρθρα 595 και 597 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας) ανεξάρτητα από το ποσό της απαίτησης. Οι εν λόγω ειδικές αρμοδιότητες αφορούν, για παράδειγμα, υποθέσεις μίσθωσης, συνιδιοκτησίας, δουλείας και διατροφής. Ο ειρηνοδίκης είναι επίσης αρμόδιος για πράξεις υιοθεσίας και δικαστικής αναγνώρισης. Οι επείγουσες απαλλοτριώσεις και επιθέσεις σφραγίδων υπάγονται επίσης στην αποκλειστική αρμοδιότητα του ειρηνοδίκη.

β) Tο πταισματοδικείο (tribunal de police)

Σύμφωνα με το άρθρο 601 bis του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, το πταισματοδικείο εκδικάζει κάθε ένδικο βοήθημα που αφορά ζημία η οποία προέκυψε από τροχαίο ατύχημα, ανεξαρτήτως ποσού. Πρόκειται για αποκλειστική αρμοδιότητα.

γ) Το εμποροδικείο (tribunal de commerce)

Σύμφωνα με το άρθρο 573 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, το εμποροδικείο κρίνει σε πρώτο βαθμό τις διαφορές μεταξύ επιχειρήσεων, ήτοι μεταξύ όλων εκείνων των προσώπων που επιδιώκουν κατά τρόπο διαρκή οικονομικό σκοπό, οι οποίες (διαφορές) αφορούν πράξεις που τελέστηκαν κατά την επιδίωξη του εν λόγω σκοπού και οι οποίες δεν εμπίπτουν στην ειδική αρμοδιότητα άλλων δικαστηρίων.

Επίσης είναι δυνατόν για κάποιον που δεν αποτελεί επιχείρηση και ασκεί αγωγή κατά επιχείρησης να επιλέξει την εκδίκαση της υπόθεσης ενώπιον του εμποροδικείου. Επιπλέον, το εμποροδικείο εκδικάζει διαφορές που αφορούν συναλλαγματικές και γραμμάτια σε διαταγή.

Πέραν αυτών των γενικών αρμοδιοτήτων, το εμποροδικείο διαθέτει επίσης ορισμένες ειδικές και αποκλειστικές αρμοδιότητες. Οι ειδικές αρμοδιότητες προβλέπονται στο άρθρο 574 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Περιλαμβάνουν, ιδίως, διαφορές σχετικές με εμπορικές εταιρείες και αγωγές σχετικά με τη θαλάσσια και εσωτερική ναυσιπλοΐα. Το άρθρο 574 σημείο 2 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας περιγράφει την αποκλειστική αρμοδιότητα του εμποροδικείου: αγωγές και διαφορές που απορρέουν ευθέως από πτωχεύσεις και διαδικασίες δικαστικής αναδιοργάνωσης σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου της 8ης Αυγούστου 1997 περί πτωχεύσεων και του νόμου της 31ης Ιανουαρίου 2009 περί της συνέχειας των επιχειρήσεων, και των οποίων τα στοιχεία επίλυσης περιλαμβάνονται στο ειδικό δίκαιο που διέπει το καθεστώς των πτωχεύσεων και των διαδικασιών δικαστικής αναδιοργάνωσης.

δ) Το εργατοδικείο (tribunal du travail)

Το εργατοδικείο είναι το κύριο έκτακτο δικαστήριο και διαθέτει κατεξοχήν ειδικές αρμοδιότητες. Οι αρμοδιότητες αυτές, οι οποίες περιγράφονται στα άρθρα  578 και επόμενα του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, αφορούν:

• εργατικές διαφορές,
• διαφορές σχετικές με εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες,
• διαφορές σχετικές με την κοινωνική ασφάλιση.

Το εργατοδικείο διαθέτει αποκλειστική αρμοδιότητα όσον αφορά την επιβολή διοικητικών κυρώσεων που καθορίζονται από τους νόμους και κανονισμούς των άρθρων 578 έως 582, καθώς και από τον νόμο σχετικά με τα διοικητικά πρόστιμα σε περίπτωση παράβασης ορισμένων κοινωνικών νόμων, και όσον αφορά απαιτήσεις σχετικές με τη συλλογική διαχείριση χρεών.

ε) Οι πρόεδροι των δικαστηρίων – διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων

Τα άρθρα 584 έως και 589 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας ορίζουν ότι οι πρόεδροι των δικαστηρίων (πρωτοδικείο, εμποροδικείο και εργατοδικείο) είναι αρμόδιοι, σε όλες τις επείγουσες υποθέσεις, να λαμβάνουν προσωρινές αποφάσεις σε υποθέσεις που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του δικαστηρίου τους. Αυτό τελεί υπό την προϋπόθεση ότι οι υποθέσεις είναι επείγουσες και οι αποφάσεις είναι αποκλειστικά προσωρινού χαρακτήρα και δεν θίγουν την τελική απόφαση επί της υπόθεσης καθ' εαυτήν. Ορισμένα παραδείγματα: διαταγή πραγματογνωμοσύνης, αίτηση εξέτασης μάρτυρα κ.λπ.

στ) Ο δικαστής κατασχέσεων (juge des saisies) (βλέπε άρθρο 1395 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας)

Όλες οι απαιτήσεις που σχετίζονται με μέτρα συντηρητικής κατάσχεσης, με μέσα εκτέλεσης, καθώς και με παρεμβάσεις της αρμόδιας υπηρεσίας υποχρεώσεων διατροφής, κατά την έννοια του νόμου της 21ης Φεβρουαρίου 2003 για την ίδρυση υπηρεσίας υποχρεώσεων διατροφής στο πλαίσιο της Ομοσπονδιακής Δημόσιας Υπηρεσίας Οικονομικών (SPF Finances), εκδικάζονται από τον δικαστή κατασχέσεων.

ζ) Το δικαστήριο ανηλίκων (tribunal de la jeunesse)

Παρότι οι κοινότητες (δηλαδή τα ομόσπονδα κράτη του βελγικού ομοσπονδιακού κράτους) είναι αρμόδιες για την προστασία των ανηλίκων, η οργάνωση των δικαστηρίων ανηλίκων αποτελεί ακόμη ομοσπονδιακή αρμοδιότητα που διέπεται από τον ομοσπονδιακό νόμο για την προστασία των ανηλίκων της 8ης Απριλίου 1965. Το δικαστήριο ανηλίκων αποτελεί τμήμα του πρωτοδικείου αρμόδιο για τη λήψη μέτρων προστασίας των ανηλίκων.

ζ) Το δικαστήριο οικογενειακών υποθέσεων (tribunal de la famille)

Το δικαστήριο αυτό είναι αρμόδιο για όλες τις οικογενειακές διαφορές. Είναι κατεξοχήν αρμόδιο για (άρθρο 572/bis του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας):

• τις απαιτήσεις μεταξύ συζύγων και νομίμως συμβιούντων,
• τις απαιτήσεις που αφορούν την άσκηση της γονικής μέριμνας,
• τις απαιτήσεις που αφορούν τις υποχρεώσεις διατροφής,
• τις απαιτήσεις σχετικά με τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων.

2.2 Κατά τόπον αρμοδιότητα (είναι αρμόδιο για την υπόθεση μου το δικαστήριο της πόλης Α ή το δικαστήριο της πόλης Β;)

2.2.1 Ο βασικός κανόνας της κατά τόπον αρμοδιότητας

Το βελγικό νομικό σύστημα βασίζεται στην αρχή της ελεύθερης επιλογής του ενάγοντος. Ο γενικός κανόνας προβλέπεται στο άρθρο 624 σημείο 1 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Κατά κανόνα, ο ενάγων ασκεί την αγωγή ενώπιον του δικαστηρίου του τόπου κατοικίας του εναγομένου ή ενός εκ των εναγομένων.

Τι συμβαίνει εάν ο εναγόμενος είναι νομικό πρόσωπο; Ο τόπος κατοικίας νομικού προσώπου είναι ο τόπος της έδρας του, δηλαδή της διοικητικής έδρας της επιχείρησης.

2.2.2 Εξαιρέσεις στον βασικό κανόνα

2.2.2.1 Πότε μπορώ να επιλέξω ανάμεσα στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας του εναγομένου (το δικαστήριο του βασικού κανόνα) και κάποιο άλλο δικαστήριο;

Σε ορισμένες περιπτώσεις ο ενάγων έχει το δικαίωμα να ασκήσει αγωγή σε άλλο δικαστήριο. Αυτή η δυνατότητα περιγράφεται, ιδίως, στο άρθρο 624 σημεία 2 έως 4 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Πέραν του δικαστηρίου του τόπου κατοικίας του εναγομένου ή ενός εκ των εναγομένων, ο ενάγων μπορεί να επιλέξει:

• το δικαστήριο του τόπου στον οποίο γεννώνται οι επίδικες ενοχές ή μία από αυτές, ή του τόπου στον οποίο εκτελούνται, εκτελέστηκαν ή πρέπει να εκτελεστούν,
• το δικαστήριο του τόπου κατοικίας που επιλέχθηκε για την εκτέλεση της πράξης,
• το δικαστήριο του τόπου στον οποίο ο δικαστικός επιμελητής ομίλησε στον ίδιο τον εναγόμενο, εάν ούτε ο εναγόμενος ούτε, κατά περίπτωση, κάποιος από τους εναγομένους έχει κατοικία στο Βέλγιο ή στο εξωτερικό.

Επιπλέον, η νομολογία δέχεται ότι, σε περίπτωση ασφαλιστικών μέτρων, κατά τόπον αρμόδιος είναι ο πρόεδρος του δικαστηρίου του τόπου στον οποίο είναι εκτελεστή η απόφαση.

Όσον αφορά τις διατροφές, το άρθρο 626 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας ορίζει ότι οι αγωγές διατροφής που συνδέονται με το δίκαιο κοινωνικής ενσωμάτωσης μπορούν να ασκούνται ενώπιον του δικαστηρίου του τόπου κατοικίας του ενάγοντος (ήτοι του γονέα που δικαιούται διατροφή).

Ωστόσο, οι διατάξεις των άρθρων 624 και 626 είναι ενδοτικού δικαίου και οι διάδικοι μπορούν να παρεκκλίνουν από αυτές. Ως εκ τούτου, σε κάθε διαφορά οι διάδικοι μπορούν να συνάπτουν συμφωνία παρέκτασης της αρμοδιότητας, δυνάμει της οποίας ενδεχόμενη διαφορά μπορεί να εκδικασθεί μόνο από συγκεκριμένα πρωτοβάθμια δικαστήρια.

Υπάρχουν, εντούτοις, ορισμένες εξαιρέσεις από τη γενική αρχή της ελεύθερης επιλογής.

Ο νομοθέτης προβλέπει ορισμένες περιπτώσεις στις οποίες ο ενάγων δεν έχει επιλογή. Αυτές οι περιπτώσεις απαριθμούνται ιδίως στα άρθρα 627 έως 629 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Ορισμένα παραδείγματα:

• Σε περίπτωση διαφοράς σχετικής με σύμβαση εργασίας (άρθρο 627 σημείο 9): αρμόδιο είναι το δικαστήριο της τοποθεσίας του ορυχείου, του εργοστασίου, του εργαστηρίου, του καταστήματος, του γραφείου και, γενικά, του τόπου λειτουργίας της επιχείρησης, άσκησης του επαγγέλματος ή της δραστηριότητας της εταιρείας, της ένωσης ή του ομίλου.
• Όταν πρόκειται για αίτηση διαζυγίου ή δικαστικού χωρισμού λόγω ισχυρού κλονισμού (άρθρο 628 σημείο 1), αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου της τελευταίας συζυγικής κατοικίας ή της κατοικίας του εναγομένου.

Ωστόσο, ακόμη και στις περιπτώσεις αυτές, η ελευθερία επιλογής δεν είναι απολύτως περιορισμένη. Το άρθρο 630 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας ορίζει άλλωστε ότι, μετά τη γένεση της διαφοράς, οι διάδικοι μπορούν να παρεκκλίνουν από τα νομικά μέτρα βάσει συμφωνίας. Ωστόσο, τυχόν συμφωνίες οι οποίες έχουν συναφθεί πριν από τη γένεση της διαφοράς είναι αυτοδικαίως άκυρες.

2.2.2.2 Σε ποιες περιπτώσεις υποχρεούμαι να επιλέξω δικαστήριο άλλο από αυτό της κατοικίας του εναγομένου (το δικαστήριο του βασικού κανόνα);

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι οποίες προσδιορίζονται επακριβώς στα άρθρα 631 έως 633 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, ένα μόνο δικαστήριο είναι αποκλειστικά κατά τόπον αρμόδιο. Επομένως, ο ενάγων δεν έχει καμία επιλογή και δεν μπορεί να συναφθεί καμία συμφωνία περί παρέκτασης της αρμοδιότητας ούτε πριν ούτε μετά τη γένεση της διαφοράς. Οι περιπτώσεις αυτές είναι, μεταξύ άλλων, οι ακόλουθες:

• πτώχευση (άρθρο 631, παράγραφος 1, του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας): αρμόδιο για την κήρυξη της πτώχευσης είναι το εμποροδικείο στην περιφέρεια του οποίου ο έμπορος έχει την κύρια εγκατάστασή του ή, εάν πρόκειται για νομικό πρόσωπο, την έδρα του κατά την ημέρα της παύσης πληρωμών ή της κατάθεσης της αίτησης στο δικαστήριο. Δευτερεύουσα πτώχευση: αρμόδιο είναι το εμποροδικείο στην περιφέρεια του οποίου ο πτωχεύσας έχει την εν λόγω εγκατάσταση. Εάν υπάρχουν περισσότερες εγκαταστάσεις, αρμόδιο είναι το πρώτο επιληφθέν δικαστήριο
• δικαστική αναδιοργάνωση (άρθρο 631 παράγραφος 2 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας): αρμόδιο είναι το εμποροδικείο στην περιφέρεια του οποίου ο οφειλέτης έχει την κύρια εγκατάστασή του ή, εάν πρόκειται για νομικό πρόσωπο, την έδρα του κατά την ημέρα της υποβολής αίτησης δικαστικής αναδιοργάνωσης
• διαφορές σχετικές με την εφαρμογή του φορολογικού νόμου (άρθρο 632): αρμόδιος είναι ο δικαστής της έδρας του Εφετείου στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται το γραφείο όπου έγινε ή πρέπει να γίνει η είσπραξη του φόρου ή, εάν η διαφορά δεν σχετίζεται με την είσπραξη φόρου, στην περιφέρεια του οποίου είναι εγκατεστημένη η αρχή επιβολής που εξέδωσε την επίδικη διάταξη. Ωστόσο, σε περίπτωση που η διαδικασία διεξάγεται στη γερμανική γλώσσα, αποκλειστικά αρμόδιο είναι το πρωτοδικείο του Eupen
• αγωγές σχετικές με μέτρα συντηρητικής κατάσχεσης και μέσα εκτέλεσης (άρθρο 633): αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου της κατάσχεσης, εκτός εάν ο νόμος ορίζει διαφορετικά. Σε περίπτωση κατάσχεσης εις χείρας τρίτου, αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου κατοικίας του οφειλέτη εις χείρας του οποίου επιβλήθηκε η κατάσχεση. Εάν η κατοικία του εν λόγω οφειλέτη βρίσκεται στο εξωτερικό ή είναι άγνωστη, αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου εκτέλεσης της κατάσχεσης (βλέπε επίσης το άρθρο 22 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 44/2001 του Συμβουλίου, της 22ας Δεκεμβρίου 2000, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις).

2.2.2.3 Μπορούν οι διάδικοι να αναθέσουν αρμοδιότητα σε δικαστήριο που άλλως δεν θα είχε αρμοδιότητα;

Όπως διευκρινίστηκε πιο πάνω, οι κανόνες των άρθρων 624 και 626 είναι ενδοτικού δικαίου και οι διάδικοι μπορούν να παρεκκλίνουν από αυτούς. Για κάθε διαφορά, οι διάδικοι μπορούν να συνάπτουν συμφωνία παρέκτασης της αρμοδιότητας, δυνάμει της οποίας ενδεχόμενη διαφορά μπορεί να εκδικασθεί μόνο από συγκεκριμένα πρωτοβάθμια δικαστήρια.

Στις περιπτώσεις που αναφέρονται στα άρθρα 627 έως 629 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, καμία συμφωνία παρέκτασης της αρμοδιότητας δεν μπορεί να συναφθεί πριν από τη γένεση της διαφοράς. Σύμφωνα με το άρθρο 630 η σύναψη των εν λόγω συμφωνιών επιτρέπεται μετά τη γένεση της διαφοράς.

Στις περιπτώσεις που περιγράφονται στα άρθρα 631 έως 633 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, δεν επιτρέπεται η σύναψη συμφωνιών παρέκτασης της αρμοδιότητας.

3 Όταν έχουν αρμοδιότητα τα ειδικά δικαστήρια, πώς μπορώ να βρω σε ποιο πρέπει να απευθυνθώ;

Η απάντηση στο παρόν ερώτημα περιλαμβάνεται στην απάντηση στα ερωτήματα 1 και 2.

Σύνδεσμοι

Σχετικά άρθρα του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας: Service public fédéral Justice (Ομοσπονδιακή Δημόσια Υπηρεσία Δικαιοσύνης)

• Πατήστε στην επιλογή «Législation consolidée» (Ενοποιημένη νομοθεσία).
• Από τον σύνδεσμο «Nature juridique» (Νομική φύση) επιλέξτε «Code judiciaire» (Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας).
• Στο πεδίο «Mot(s)» (Λέξη/-εις) πληκτρολογήστε «624».
• Επιλέξτε «Recherche» (Αναζήτηση).
• Επιλέξτε «Liste» (Κατάλογος).

*Πατήστε στην επιλογή «Justice de A à Z» (Αλφαβητικό ευρετήριο θεμάτων δικαιοσύνης)

* Επιλέξτε: «Cours: (Δικαστήρια) compétence» (αρμοδιότητα).

Βοήθεια για την αναζήτηση του κατά τόπον αρμόδιου δικαστηρίου: Service public fédéral Justice (Ομοσπονδιακή Δημόσια Υπηρεσία Δικαιοσύνης)

• Πατήστε στον σύνδεσμο «Compétence territoriale» (Κατά τόπον αρμοδιότητα).