

Βρείτε πληροφορίες ανά περιφέρεια
Αρχικά, πρέπει να επισημανθεί ότι οι απαντήσεις που παρέχονται στο παρόν δελτίο αφορούν μόνον τα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια [τα κοινώς καλούμενα τακτικά δικαστήρια (tribunais comuns) της Πορτογαλίας]. Εκτός από τα τακτικά δικαστήρια, προβλέπονται και λοιπά δικαιοδοτικά όργανα: το συνταγματικό δικαστήριο, τα διοικητικά δικαστήρια και το ελεγκτικό συνέδριο. Λειτουργούν επίσης ειρηνοδικεία και διαιτητικά δικαστήρια.
Για την εξεύρεση του αρμόδιου δικαιοδοτικού οργάνου, εφαρμόζεται ο εξής κανόνας: τα τακτικά δικαστήρια είναι αρμόδια για διαφορές που δεν ανατίθενται σε άλλα δικαιοδοτικά όργανα.
Επιπλέον, στις τάξεις των τακτικών δικαστηρίων, το αντίθετο του ειδικού δικαστηρίου δεν είναι το τακτικό πολιτικό δικαστήριο. Το αντίθετο του ειδικού δικαστηρίου είναι το δικαστήριο γενικής δικαιοδοσίας. Η επιλογή μεταξύ ενός ειδικού τμήματος ή δικαστηρίου και ενός τμήματος ή δικαστηρίου γενικής δικαιοδοσίας εξαρτάται από την εκάστοτε υπόθεση και σε ορισμένες περιπτώσεις που αναφέρονται παρακάτω, εξαρτάται και από την αξία του αντικειμένου της διαφοράς.
Ισχύουν οι παρακάτω νόμοι:
Τα πρωτοβάθμια τακτικά δικαστήρια χωρίζονται σε δικαστήρια με διευρυμένη κατά τόπον αρμοδιότητα και περιφερειακά πρωτοδικεία (tribunais de comarca) (άρθρο 33 του νόμου αριθ. 62/2013).
Για να μάθετε σε ποιο πρωτοβάθμιο τακτικό δικαστήριο πρέπει να απευθυνθείτε, είναι απαραίτητο να λάβετε επίσης υπόψη τα ακόλουθα:
Σε ειδικές περιπτώσεις, προβλέπονται διαδικασίες οι οποίες πρέπει να κινούνται και εξετάζονται από άλλες αρχές και όχι τα τακτικά δικαστήρια. Ανάλογα με την περίπτωση, οι εν λόγω διαδικασίες παραπέμπονται στο αρμόδιο δικαστήριο σε ορισμένα στάδια: σε περίπτωση προσφυγής, έφεσης ή ανάγκης έγκρισης συγκεκριμένων αποφάσεων. Αυτό ισχύει στις παρακάτω διαδικασίες:
Στην παρούσα απάντηση, ως τακτικά, τοπικά πολιτικά δικαστήρια νοούνται τα τοπικά πολιτικά τμήματα και τα τμήματα γενικής αρμοδιότητας των περιφερειακών πρωτοδικείων. Η αρμοδιότητα των εν λόγω δικαστηρίων ορίζεται εξ αντιδιαστολής, δηλαδή είναι αρμόδια όταν δεν υπάρχει άλλο αρμόδιο τμήμα ή ειδικό δικαστήριο. Επιπλέον, η αρμοδιότητά τους καθορίζεται επίσης από τη χαμηλή αξία του αντικειμένου της διαφοράς.
Συνεπώς, θα πρέπει να απευθυνθείτε στο τοπικό πολιτικό τμήμα ή αν δεν υπάρχει τέτοιο τμήμα, στο τοπικό τμήμα γενικής αρμοδιότητας του περιφερειακού πρωτοδικείου στις παρακάτω περιπτώσεις:
Για να εξακριβώσετε αν πρέπει να απευθυνθείτε σε τοπικό πολιτικό τμήμα ή σε τοπικό τμήμα γενικής αρμοδιότητας ή σε κεντρικό ειδικό τμήμα, χρειάζεται να δείτε επίσης την απάντηση στην ερώτηση «Όταν έχουν αρμοδιότητα τα ειδικά δικαστήρια, πώς μπορώ να βρω σε ποιο πρέπει να απευθυνθώ;».
Σύμφωνα με τους δικαιοδοτικούς κανόνες για την ιεραρχία, τα τακτικά δικαστήρια διακρίνονται σε πρωτοβάθμια δικαστήρια, σε εφετεία (ή δευτεροβάθμια δικαστήρια) και το Ανώτατο Δικαστήριο (Supremo Tribunal De Justiça), το οποίο αποτελεί το τακτικό δικαστήριο του τελευταίου βαθμού (άρθρο 42 του νόμου αριθ. 62/2013).
Ο νόμος προβλέπει περιπτώσεις στις οποίες το παραδεκτό της έφεσης εξαρτάται από τα όρια της καθ’ ύλην αρμοδιότητας των δικαστηρίων.
Οι αγωγές πρέπει να συζητούνται και να εισάγονται στα πρωτοβάθμια δικαστήρια. Επιπλέον, τα πρωτοβάθμια δικαστήρια είναι αρμόδια για την εκδίκαση εφέσεων κατά αποφάσεων συμβολαιογράφων και ληξιάρχων και λοιπών αποφάσεων που προβλέπονται από τον νόμο. Για να καθοριστεί ποιο πρωτοβάθμιο δικαστήριο είναι αρμόδιο, πρέπει να εφαρμοστούν οι κανόνες αρμοδιότητας που αφορούν το αντικείμενο, την αξία και την περιφέρεια που παρατίθενται στις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων.
Καταρχήν, τα εφετεία εκδικάζουν μόνον εφέσεις που ασκούνται κατά αποφάσεων πρωτοβάθμιων δικαστηρίων. Κατ’ εξαίρεση, ο νόμος αναθέτει στα εφετεία την αρμοδιότητα εκδίκασης συγκεκριμένων υποθέσεων σε πρώτο βαθμό. Τα εφετεία εκδικάζουν επίσης υποθέσεις σύγκρουσης αρμοδιότητας μεταξύ πρωτοβάθμιων δικαστηρίων, προσφυγές κατά διαταγών που εκδίδονται στον πρώτο βαθμό και είναι επίσης επιφορτισμένα με τον έλεγχο των αποφάσεων αλλοδαπών δικαστηρίων σε αστικές και εμπορικές διαφορές.
Το Ανώτατο Δικαστήριο εκδικάζει ένδικα μέσα κατά των αποφάσεων των εφετείων. Στις ειδικές περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος εκδικάζει ένδικα μέσα κατά των αποφάσεων των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων. Κατ’ εξαίρεση, ο νόμος απονέμει στα εφετεία αρμοδιότητα εκδίκασης συγκεκριμένων υποθέσεων σε αποκλειστικό βαθμό. Το Ανώτατο Δικαστήριο εκδικάζει επίσης υποθέσεις σύγκρουσης αρμοδιότητας μεταξύ εφετείων, και έκτακτα ένδικα μέσα για την ενοποίηση της νομολογίας.
Πρωτοβάθμια Τακτικά Δικαστήρια
Στην Πορτογαλία υπάρχουν είκοσι τρία τακτικά πρωτοδικεία:
(άρθρο 33 του νόμου αριθ. 62/2013)
Εκτός από τα παραπάνω δικαστήρια υπάρχουν δικαστήρια ευρύτερης κατά τόπον αρμοδιότητας εκ των οποίων τα παρακάτω τρία έχουν επίσης αστική και εμπορική δικαιοδοσία:
(άρθρο 83 του νόμου αριθ. 62/2013)
Εφετεία (Tribunais da Relação)
Στον δεύτερο βαθμό υπάρχουν πέντε εφετεία τα οποία αποκαλούνται με το όνομα του δήμου στον οποίο βρίσκονται:
(Παράρτημα I στο οποίο αναφέρεται το άρθρο 32 παράγραφος 1 του νόμου αριθ. 62/2013)
Τελευταίος βαθμός
(άρθρο 31 του νόμου αριθ. 62/2013)
Το Ανώτατο Δικαστήριο είναι αρμόδιο για όλη την επικράτεια της Πορτογαλίας. Τα εφετεία και τα πρωτοβάθμια δικαστήρια είναι αρμόδια για τις αντίστοιχες δικαστικές τους περιφέρειες που ορίζονται στον νόμο για την οργάνωση της δικαιοσύνης (Νόμος αριθ. 62/2013, της 26ης Αυγούστου 2013). Για να εξακριβώσετε αν είναι αρμόδιο το δικαστήριο της πόλης Α ή Β, ανατρέξτε τα Παραρτήματα I, II και III του προαναφερόμενου νόμου για την οργάνωση της δικαιοσύνης.
Φυσικά πρόσωπα
Αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου κατοικίας του εναγομένου, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά σε συγκεκριμένη διάταξη του νόμου ή στους κανόνες που παρατίθενται στη συνέχεια (άρθρο 80 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας):
Νομικά πρόσωπα και εταιρείες
Εάν εναγόμενος είναι το δημόσιο, αρμόδιο δεν είναι το δικαστήριο του τόπου κατοικίας του εναγομένου αλλά του ενάγοντος (άρθρο 81 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Εάν ο εναγόμενος είναι άλλο νομικό πρόσωπο ή εταιρεία, η διαφορά εισάγεται ενώπιον του δικαστηρίου του τόπου της κύριας έδρας του εναγομένου ή του παραρτήματος, του πρακτορείου, της θυγατρικής, της αντιπροσωπείας ή του γραφείου εκπροσώπησης, ανάλογα με το αν η διαφορά φέρεται κατά της κύριας εταιρείας ή των τελευταίων οντοτήτων.
Ωστόσο, οι διαφορές που εισάγονται σε βάρος αλλοδαπών νομικών προσώπων ή εταιρειών που διαθέτουν παράρτημα, πρακτορείο, θυγατρική, αντιπροσωπεία ή γραφείο εκπροσώπησης στην Πορτογαλία μπορούν να εισαχθούν στα δικαστήρια του τόπου της έδρας αυτών, ακόμη κι αν η υπόθεση εισάγεται κατά της κύριας εταιρείας.
Περισσότεροι εναγόμενοι και σώρευση αγωγών (άρθρο 82 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας)
Σε περίπτωση ομοδικίας εναγομένων στην ίδια υπόθεση, η υπόθεση εισάγεται στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας της πλειονότητας αυτών. Εάν ο αριθμός εναγομένων με διαφορετικούς τόπους κατοικίας είναι ο ίδιος, ο ενάγων μπορεί να επιλέξει το δικαστήριο του τόπου κατοικίας οποιουδήποτε από τους εναγομένους.
Εάν ο ενάγων καταθέσει σειρά αιτήσεων για τις οποίες κατά τόπον αρμόδια θα ήταν διαφορετικά δικαστήρια, μπορεί να επιλέξει το δικαστήριο στο οποίο θα εισάγει την υπόθεση.
Μόνη εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις κατά τις οποίες το δικαστήριο είναι σε θέση να κηρυχθεί το ίδιο αυτεπαγγέλτως αναρμόδιο για οποιαδήποτε από τις αγωγές, για λόγους κατά τόπον αρμοδιότητας, αξίας του αντικειμένου ή συμφωνίας. Σ’ αυτή την περίπτωση, η αγωγή πρέπει να ασκηθεί ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου για την εκδίκασή της. Για παράδειγμα, αυτό ισχύει για συγκεκριμένες διαφορές στις οποίες η αρμοδιότητα εκδίκασης των αιτήσεων εξαρτάται από τον τόπο του ακινήτου ή τον τόπο εκπλήρωσης της υποχρέωσης, ή για ασφαλιστικά μέτρα (providência cautelar), για προπαρασκευαστικά μέτρα (diligência antecipada) και για διαφορές στις οποίες είναι διάδικοι δικαστές ή συγγενείς τους, για συγκεκριμένες πράξεις εκτέλεσης, για διαφορές που πρέπει να συνεκδικαστούν με άλλες διαφορές, για διαφορές στις οποίες η απόφαση δεν έπεται κλήσης του εναγομένου ή για διαφορές στις οποίες το δικαστήριο είναι αναρμόδιο λόγω της αξίας του αντικειμένου.
Όταν σωρεύονται αιτήσεις οι οποίες περιλαμβάνουν σχέση εξάρτησης ή επικουρικότητας, η διαφορά πρέπει να εισαχθεί στο δικαστήριο που είναι αρμόδιο για την εκδίκαση της κύριας αίτησης.
Διαφορές στις οποίες ένας από τους διαδίκους είναι δικαστής, σύζυγος δικαστή ή ορισμένοι συγγενείς (άρθρο 84 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας)
Στις διαφορές που αφορούν δικαστή, σύζυγο δικαστή, κατιόντα ή ανιόντα του δικαστή ή πρόσωπο με το οποίο ο δικαστής συμβιώνει υπό το καθεστώς κοινής συμβίωσης (economia comum) και όποτε οι εν λόγω διαφορές πρέπει να εισαχθούν στη δικαστική περιφέρεια στην οποία ασκεί τα καθήκοντά του ο δικαστής, αρμόδιο είναι το κύριο δικαστήριο της εγγύτερης δικαστικής περιφέρειας σ' αυτή του δικαστή.
Εάν η διαφορά εισάγεται προς συζήτηση στη δικαστική περιφέρεια στην οποία ασκεί τα καθήκοντά του ο δικαστής τον οποίο αφορά το κώλυμα ή αν ο εν λόγω δικαστής έχει την έδρα του εκεί και η διαφορά έχει ήδη εκδικαστεί, η διαφορά παραπέμπεται στην εγγύτερη δικαστική περιφέρεια.
Οι παραπάνω κανόνες δεν ισχύουν για δικαστικές περιφέρειες με περισσότερους από έναν δικαστές, διότι σ' αυτή την περίπτωση, η υπόθεση ανατίθεται σε άλλον δικαστή της ίδιας δικαστικής περιφέρειας.
Εκδίκαση εφέσεων
Οι εφέσεις εισάγονται στο δικαστήριο που είναι ιεραρχικά ανώτερο από το δικαστήριο που εξέδωσε την απόφαση (άρθρο 83 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Τα παρακάτω αποτελούν κοινή απάντηση στις τρεις αυτές ερωτήσεις.
Αρμοδιότητα με βάση τον τόπο των περιουσιακών στοιχείων
Οι διαφορές με αντικείμενο εμπράγματα ή ενοχικά δικαιώματα χρήσης ακινήτου, διανομής κοινών περιουσιακών στοιχείων, αποβολής από το μίσθιο, δικαιώματος προαίρεσης και κατάσχεσης επί ακινήτων, καθώς και οι διαφορές που περιλαμβάνουν την εγγραφή, την υποκατάσταση, τη μείωση ή την εξάλειψη υποθήκης πρέπει να εισάγονται στο δικαστήριο του τόπου στον οποίο βρίσκεται το επίδικο ακίνητο.
Οι διαφορές που αφορούν την εγγραφή, την ενίσχυση, την υποκατάσταση, τη μείωση ή την εξάλειψη επί πλοίων ή αεροσκαφών, ωστόσο, εισάγονται στο δικαστήριο του τόπου όπου είναι νηολογημένο το επίδικο περιουσιακό στοιχείο. Εάν η υποθήκη αφορά πλοία ή αεροσκάφη νηολογημένα σε περισσότερες από μια δικαστικές περιφέρειες, ο ενάγων μπορεί να επιλέξει οποιαδήποτε απ’ αυτές.
Όταν αντικείμενο της διαφοράς είναι ομάδα κινητών πραγμάτων που ανήκουν στο ίδιο πρόσωπο και προορίζονται για ενιαία χρήση ή κινητά και ακίνητα περιουσιακά στοιχεία ή ακίνητα που βρίσκονται σε διαφορετικές δικαστικές περιφέρειες, η επίδικη διαφορά εισάγεται στο δικαστήριο του τόπου όπου βρίσκονται τα ακίνητα περιουσιακά στοιχεία με τη μεγαλύτερη αξία. Για τον σκοπό αυτό, χρησιμοποιούνται οι αξίες του κτηματολογίου. Εάν το ακίνητο το οποίο αποτελεί αντικείμενο της διαφοράς βρίσκεται σε περισσότερες από μία δικαστικές περιφέρειες, ο ενάγων μπορεί να επιλέξει να εισαγάγει την υπόθεση σε οποιαδήποτε από τις εν λόγω δικαστικές περιφέρειες (άρθρο 70 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Αρμοδιότητα για την εκτέλεση υποχρέωσης
Οι διαφορές με αίτημα την εκτέλεση υποχρέωσης, την αποζημίωση λόγω μη εκτέλεσης ή ελλιπούς εκτέλεσης υποχρεώσεων και την καταγγελία σύμβασης λόγω μη εκτέλεσης εισάγονται στο δικαστήριο της κατοικίας του εναγομένου.
Ο δανειστής μπορεί να επιλέξει το δικαστήριο του τόπου εκπλήρωσης της υποχρέωσης, όταν ο εναγόμενος είναι νομικό πρόσωπο ή η κατοικία του δανειστή βρίσκεται στις μητροπολιτικές περιοχές της Λισαβόνας ή του Πόρτο και ο εναγόμενος κατοικεί στην ίδια μητροπολιτική περιοχή.
Για τις υποθέσεις αστικής ευθύνης λόγω παράνομων πράξεων ή κινδύνων, αρμόδιο δικαστήριο είναι αυτό του τόπου πραγματοποίησης της πράξης (άρθρο 71 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Διαζύγιο και δικαστικός χωρισμός
Αρμόδιο δικαστήριο σε υποθέσεις διαζυγίου ή δικαστικού χωρισμού και διανομής περιουσίας είναι αυτό του τόπου κατοικίας ή διαμονής του ενάγοντα (άρθρο 72 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Αγωγές για είσπραξη αμοιβών
Για αγωγές με αίτημα την είσπραξη αμοιβών νομίμων εκπροσώπων ή τεχνικού προσωπικού και την είσπραξη προκαταβολών προς τον πελάτη, αρμόδιο δικαστήριο θα είναι αυτό του τόπου παροχής της υπηρεσίας. Οι διαφορές με αντικείμενο την είσπραξη αμοιβών συνεκδικάζονται με τη διαφορά για την οποία παρασχέθηκε η υπηρεσία.
Εάν η διαφορά στο πλαίσιο της οποίας παρασχέθηκε η υπηρεσία κινήθηκε ενώπιον του εφετείου ή του Ανώτατου Δικαστηρίου, η αγωγή με αίτημα την είσπραξη εκδικάζεται στο περιφερειακό πρωτοδικείο της κατοικίας του οφειλέτη (άρθρο 73 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Ρύθμιση και παράδοση γενικής αβαρίας
Το δικαστήριο του τόπου του λιμένος όπου παραδόθηκε ή θα έπρεπε να παραδοθεί το φορτίο ενός πλοίου το οποίο υπέστη γενική αβαρία είναι αρμόδιο να αποφανθεί και να επιμερίσει την εν λόγω ζημία (άρθρο 74 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Ζημίες και απώλειες από σύγκρουση πλοίων
Η αγωγή για ζημίες και απώλειες από σύγκρουση πλοίων μπορεί να εισαχθεί στο δικαστήριο του τόπου του ατυχήματος, το δικαστήριο της κατοικίας του ιδιοκτήτη του πλοίου που συγκρούστηκε με το άλλο, το δικαστήριο του τόπου νηολόγησης ή της τοποθεσίας του εν λόγω πλοίου ή το δικαστήριο του λιμένα προσεγγίσεως του πλοίου που δέχτηκε το χτύπημα (άρθρο 75 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Αμοιβές για τη διάσωση ή τη συνδρομή πλοίων
Οι αμοιβές που οφείλονται για τη διάσωση ή συνδρομή πλοίων μπορούν να αξιωθούν στο δικαστήριο του τόπου όπου εκδηλώθηκε το πραγματικό περιστατικό, το δικαστήριο του τόπου κατοικίας των ιδιοκτητών των περισυλλεγέντων πραγμάτων ή το δικαστήριο του τόπου στον οποίο είναι καταχωρισμένο ή ανευρίσκεται το διασωθέν πλοίο (άρθρο 76 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Ακύρωση προνομίων επί πλοίων
Η διαφορά στην οποία ένα πλοίο το οποίο αποκτήθηκε δωρεάν ή έναντι ανταλλάγματος κηρύσσεται ελεύθερο προνομίων εισάγεται στο δικαστήριο του λιμένος όπου ήταν αγκυροβολημένο το πλοίο κατά τον χρόνο της απόκτησης (άρθρο 77 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Ασφαλιστικά μέτρα και προπαρασκευαστικά μέτρα
Η συντηρητική κατάσχεση και η μεσεγγύηση ζητούνται από το δικαστήριο που είναι αρμόδιο για την άσκηση της σχετικής αγωγής ή το δικαστήριο του τόπου όπου βρίσκονται τα περιουσιακά στοιχεία ή, εάν τα στοιχεία αυτά βρίσκονται σε πολλές δικαστικές περιφέρειες, σε μια από αυτές.
Για την απαγόρευση νέας εργασίας, αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου όπου πρόκειται να πραγματοποιηθεί η εργασία.
Για τα λοιπά ασφαλιστικά μέτρα αρμόδιο είναι το δικαστήριο ενώπιον του οποίου πρέπει να ασκηθεί η σχετική αγωγή.
Τα προπαρασκευαστικά μέτρα που λαμβάνονται για την προσκομιδή των αποδείξεων ζητώνται στο δικαστήριο της περιφέρειας όπου θα ληφθούν τα εν λόγω μέτρα.
Η διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων και τα προπαρασκευαστικά μέτρα για την προσκομιδή των αποδείξεων συνεκδικάζονται με την οικεία αγωγή και, εφόσον είναι αναγκαίο, παραπέμπονται στο δικαστήριο στο οποίο εκδικάζεται η αγωγή (άρθρο 78 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Μεμονωμένες κοινοποιήσεις
Η αίτηση για μεμονωμένη κοινοποίηση υποβάλλεται στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας του προσώπου στο οποίο αυτή απευθύνεται (άρθρο 79 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Εκτέλεση (άρθρο 89 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας)
Ο γενικός κανόνας είναι ότι αρμόδιο για την εκτέλεση είναι το δικαστήριο της κατοικίας του οφειλέτη, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά σε συγκεκριμένη διάταξη του νόμου ή στους κανόνες που παρατίθενται στη συνέχεια.
Ο δανειστής μπορεί να επιλέξει το δικαστήριο του τόπου εκπλήρωσης της υποχρέωσης σε περίπτωση που ο οφειλέτης είναι νομικό πρόσωπο ή αν η κατοικία του δανειστή βρίσκεται στη μητροπολιτική περιοχή της Λισαβόνας ή του Πόρτο και ο οφειλέτης έχει την κατοικία του στην ίδια μητροπολιτική περιοχή.
Εάν η εκτέλεση αφορά την παράδοση πράγματος ή οφειλή με εμπράγματη ασφάλεια, αρμόδιο είναι αντίστοιχα το δικαστήριο του τόπου στο οποίο βρίσκεται το πράγμα ή του τόπου όπου βρίσκονται τα βεβαρημένα περιουσιακά στοιχεία.
Όταν η εκτέλεση πρόκειται να εισαχθεί σε περιοχή στην οποία κατοικεί ο οφειλέτης και δεν είναι κάτοικος Πορτογαλίας αλλά έχει περιουσιακά στοιχεία εκεί, αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου όπου βρίσκονται τα περιουσιακά στοιχεία.
Το δικαστήριο του τόπου στον οποίο βρίσκονται τα περιουσιακά στοιχεία είναι επίσης αρμόδιο όταν: η αίτηση εκτέλεσης πρέπει να υποβληθεί ενώπιον πορτογαλικού δικαστηρίου, διότι σχετίζεται με την εγκυρότητα της σύστασης/λύσης εταιρειών/ λοιπών νομικών προσώπων με καταστατική έδρα στην Πορτογαλία ή με την εγκυρότητα των αποφάσεων των εταιρικών τους οργάνων και δεν συντρέχει καμία από τις καταστάσεις που ορίζονται στους προηγούμενους ή τους επόμενους κανόνες που ισχύουν για την εκτέλεση.
Σε διαφορές που περιλαμβάνουν περισσότερες εκτελέσεις των οποίων η αξιολόγηση εμπίπτει στη δικαιοδοσία διαφορετικών δικαστηρίων, αρμόδιο θα είναι το δικαστήριο του τόπου κατοικίας του οφειλέτη.
Στην εκτέλεση απόφασης από τα πορτογαλικά δικαστήρια, η αίτηση εκτέλεσης υποβάλλεται στο πλαίσιο της διαδικασίας με την οποία εκδόθηκε η απόφαση και η εκτέλεση καταχωρίζεται στην ίδια δικογραφία. Εάν η διαφορά παραπεμφθεί προς εκδίκαση σε δεύτερο βαθμό διαβιβάζεται αντίγραφο του φακέλου. Όταν είναι αρμόδιο για την εκτέλεση ειδικό τμήμα, πρέπει να του αποσταλεί το συντομότερο δυνατό αντίγραφο της απόφασης, η αίτηση επίσπευσης της εκτέλεσης και τα συνοδευτικά έγγραφα.
Εάν η απόφαση εκδόθηκε από διαιτητές σε διαδικασία διαιτησίας η οποία διεξήχθη στην Πορτογαλία, αρμόδιο δικαστήριο για την εκτέλεση είναι το πρωτοδικείο του τόπου της διαιτησίας (άρθρο 85 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Εάν ορισμένη διαφορά εισήχθη στο εφετείο ή το Ανώτατο Δικαστήριο, αρμόδιο είναι το δικαστήριο της κατοικίας του οφειλέτη. Εάν ο οφειλέτης είναι δικαστής ή ορισμένοι συγγενείς του δικαστή, εφαρμόζονται οι κανόνες που αναφέρθηκαν ανωτέρω στην ενότητα «Διαφορές στις οποίες ένας από τους διαδίκους είναι δικαστής, σύζυγος δικαστή ή ορισμένοι συγγενείς». Σε κάθε περίπτωση, η δικογραφία που αφορά αναγνωριστική αγωγή ή αντίγραφο αυτής αποστέλλεται στο αρμόδιο δικαστήριο προς εκτέλεση (άρθρο 86 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Στην εκτέλεση που αφορά έξοδα, πρόστιμα ή αποζημίωση που οφείλονται λόγω κακοδικίας, αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου διεξαγωγής της διαδικασίας που οδήγησε στην κοινοποίηση του οικείου γραμματίου ή διακανονισμού. Η εκτέλεση των εξόδων, των προστίμων ή της αποζημίωσης σωρεύεται με την αντίστοιχη κύρια υπόθεση.
Όταν η απόφαση καταβολής εξόδων, προστίμων ή αποζημίωσης εκδίδεται από το εφετείο ή το Ανώτατο Δικαστήριο, η εκτέλεση διεξάγεται στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο που είναι αρμόδιο για τον τόπο εκδίκασης της διαφοράς (άρθρα 87 και 88 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Στην εκτέλεση που κινείται βάσει αλλοδαπής απόφασης , αρμόδιο είναι το δικαστήριο της κατοικίας του οφειλέτη (άρθρο 86 δυνάμει του άρθρου 90 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Στην ευρωπαϊκή διαταγή πληρωμής [κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1896/2006, της 12ης Δεκεμβρίου 2006, όπως τροποποιήθηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) 2015/2421)] αρμόδιο είναι το 1ο πολιτικό τμήμα του κεντρικού τμήματος του περιφερειακού πρωτοδικείου Πόρτο.
Εργατικό δίκαιο
Ο γενικός κανόνας είναι ότι οι αγωγές πρέπει να εισάγονται στο δικαστήριο της κατοικίας του εναγομένου. Οι εργοδότες ή οι ασφαλιστές καθώς και οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης θεωρείται επίσης ότι εδρεύουν στον τόπο όπου είναι εγκατεστημένο παράρτημα, πρακτορείο, αντιπροσωπεία ή γραφείο εκπροσώπησης (άρθρο 13 του Κώδικα Εργατικής Δικονομίας).
Οι διαφορές από σύμβαση εργασίας οι οποίες εισάγονται από εργαζόμενο κατά του εργοδότη του μπορούν να εισαχθούν ενώπιον του δικαστηρίου του τόπου εκτέλεσης της επίδικης εργασίας ή του τόπου κατοικίας του εργαζόμενου.
Σε περίπτωση περισσότερων εναγόντων, αρμόδιο δικαστήριο είναι αυτό του τόπου εκτέλεσης της επίδικης εργασίας ή του τόπου κατοικίας οποιουδήποτε από τους ενάγοντες.
Εάν η επίδικη εργασία εκτελείται σε περισσότερες από μια τοποθεσίες, οι διαφορές μπορούν να εισαχθούν στο δικαστήριο οποιασδήποτε από τις εν λόγω περιοχές (άρθρο 14 του Κώδικα Εργατικής Δικονομίας).
Οι διαφορές από εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες εισάγονται στο δικαστήριο του τόπου του ατυχήματος ή της τελευταίας εκτέλεσης του καθήκοντος που φέρεται ότι προκάλεσε την ασθένεια του ασθενούς.
Εάν το ατύχημα συμβεί στο εξωτερικό, η διαφορά πρέπει να εισαχθεί στην Πορτογαλία, στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας του παθόντος.
Σε περίπτωση περισσότερων δικαιούχων, αρμόδιο δικαστήριο είναι αυτό του τόπου κατοικίας των περισσότερων από τους ενάγοντες ή αν ισάριθμοι ενάγοντες διαμένουν σε διαφορετικές περιοχές, στην περιοχή του τόπου διαμονής του πρώτου ενάγοντα που καταθέτει αγωγή.
Εάν το πρόσωπο που υπέστη το ατύχημα, ο ασθενής ή ο δικαιούχος είναι καταχωρισμένος ως ναυτικός ή μέλος πληρώματος αεροσκάφους και το ατύχημα επήλθε κατά τη διάρκεια ταξιδιού ή η ασθένεια εκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια ταξιδιού, συναρμόδιο για την επίδικη διαφορά είναι το δικαστήριο του πρώτου τόπου της εθνικής επικράτειας που προσεγγίζει το πλοίο ή το αεροσκάφος ή του τόπου όπου είναι καταχωρισμένο το πλοίο ή το αεροσκάφος (άρθρο 15 του Κώδικα Εργατικής Δικονομίας).
Σε περίπτωση ομαδικής απόλυσης, οι αιτήσεις για τη λήψη προσωρινών μέτρων αναστολής και οι αντιρρήσεις πρέπει να εισάγονται στο δικαστήριο του τόπου στον οποίο βρίσκεται ο χώρος εργασίας.
Εάν η ομαδική απόλυση θίγει εργαζόμενους σε περισσότερους χώρους εργασίας, αρμόδιο δικαστήριο είναι αυτό του τόπου στον οποίο βρίσκεται ο χώρος εργασίας με τους περισσότερους απολυμένους εργαζόμενους (άρθρο 16 του Κώδικα Εργατικής Δικονομίας).
Αφερεγγυότητα
Στη διαδικασία αφερεγγυότητας, αρμόδιο δικαστήριο είναι το δικαστήριο του τόπου κατοικίας της καταστατικής έδρας ή της κατοικίας του οφειλέτη ή αυτής του κληρονομούμενου κατά τον χρόνο του θανάτου, ανάλογα με την περίπτωση.
Συναρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου όπου ο οφειλέτης έχει το κέντρο των κύριων συμφερόντων του. Ως τέτοιο κέντρο νοείται ο τόπος συνήθους διαχείρισης των εν λόγω συμφερόντων και αναγνωρίζεται ως τέτοιο από τρίτους (άρθρο 7 του κώδικα αφερεγγυότητας και αναδιοργάνωσης επιχειρήσεων).
Η δημοσιότητα και η εγγραφή σε δημόσιο βιβλίο αλλοδαπής απόφασης για την έναρξη διαδικασίας, όπως αναφέρονται στα άρθρα 21 και 22 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1346/2000 του Συμβουλίου, της 29ης Μαΐου 2000, πρέπει να ζητηθούν από το πορτογαλικό δικαστήριο του τόπου εγκατάστασης του οφειλέτη. Όταν ο οφειλέτης δεν διαθέτει εγκατάσταση στην Πορτογαλία και η πτωχευτική περιουσία περιλαμβάνει αφορά εταιρεία πρέπει να υποβληθεί αίτημα στο εμπορικό τμήμα της Λισαβόνας. Εάν η πτωχευτική περιουσία δεν περιλαμβάνει εταιρεία, αρμόδια είναι τα πολιτικά τμήματα της Λισαβόνας.
Οι προαναφερόμενοι κανόνες δικαιοδοσίας ισχύουν για την αναγνώριση της κήρυξης αφερεγγυότητας στο πλαίσιο αλλοδαπής διαδικασίας (άρθρο 288 του κώδικα αφερεγγυότητας και αναδιοργάνωσης επιχειρήσεων).
Απογραφή
Για την αρμοδιότητα στη διαδικασία απογραφής, βλ. το δελτίο για τη διαδοχή.
Διατροφή ενηλίκων και ανηλίκων και ρύθμιση γονικής μέριμνας
Για την αρμοδιότητα σε αναγνωριστικές αγωγές με αντικείμενο πληρωμές διατροφής σε ενήλικες και ανηλίκους, την εκτέλεση αυτών και σε αγωγές με αντικείμενο τη ρύθμιση της γονικής μέριμνας, βλ., το δελτίο για τη διαδοχή.
Ναι, εντός συγκεκριμένων ορίων.
Σε εθνικό επίπεδο, οι διάδικοι μπορούν με ρητή συμφωνία να αποφασίσουν ότι θα παρακάμψουν τους κανόνες της κατά τόπον αρμοδιότητας. Πρόκειται για τη συμβατική αρμοδιότητα (competência convencional) (άρθρο 95 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Ρήτρα παρέκτασης αρμοδιότητας δεν μπορεί να οριστεί σε διαφορές στις οποίες το δικαστήριο μπορεί να κρίνει αυτεπαγγέλτως την έλλειψη κατά τόπον αρμοδιότητας. Για παράδειγμα, αυτό ισχύει όταν η αρμοδιότητα του δικαστηρίου εξαρτάται από τον τόπο του ακινήτου ή τον τόπο εκπλήρωσης της υποχρέωσης, ή για ασφαλιστικά μέτρα (providência cautelar), για προπαρασκευαστικά μέτρα (diligência antecipada), για διαφορές στις οποίες είναι διάδικοι δικαστές ή συγγενείς τους, για συγκεκριμένες πράξεις εκτέλεσης, για διαφορές που πρέπει να συνεκδικαστούν με άλλες διαφορές και για διαφορές στις οποίες η απόφαση δεν έπεται κλήσης του εναγομένου. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, δεν είναι δυνατή η παράκαμψη της κατά τόπον αρμοδιότητας με συμφωνία.
Οι κανόνες της καθ’ ύλην αρμοδιότητας, της ιεραρχίας και της αξίας του αντικειμένου της διαφοράς ουδέποτε μπορούν να παρακαμφθούν κατά βούληση των διαδίκων.
Η συμφωνημένη αρμοδιότητα, όταν είναι παραδεκτή, είναι υποχρεωτική, όπως ακριβώς η εκ του νόμου αρμοδιότητα. Η εν λόγω συμφωνία πρέπει να πληροί τις προϋποθέσεις του συμβατικού τύπου, της γενεσιουργού αιτίας της υποχρέωσης. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να καταρτίζεται γραπτώς. Πρέπει επίσης να προσδιορίζει τα ζητήματα στα οποία αναφέρεται και το κριτήριο καθορισμού του δικαστηρίου που είναι πλέον αρμόδιο.
Σε διεθνές επίπεδο, οι διάδικοι μπορούν να συμφωνήσουν τα δικαστήρια ποιου κράτους θα είναι αρμόδια για την εκδίκαση συγκεκριμένης διαφοράς ή των διαφορών που ενδεχομένως απορρέουν από συγκεκριμένη έννομη σχέση, εφόσον η επίδικη σχέση συνδέεται με περισσότερα από ένα νομικά συστήματα. Οι εν λόγω συμφωνίες καλούνται ρήτρες παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας (άρθρο 94 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
Η συμφωνηθείσα αρμοδιότητα μπορεί να αφορά την απονομή αποκλειστικής αρμοδιότητας σε συγκεκριμένα δικαστήρια ή απλώς να είναι συντρέχουσα με την αρμοδιότητα των πορτογαλικών δικαστηρίων, όπου αυτή υπάρχει. Σε περίπτωση αμφιβολίας, η αρμοδιότητα τεκμαίρεται ότι είναι αποκλειστική.
Η επιλογή της αρμοδιότητας είναι έγκυρη μόνον όταν συντρέχουν οι παρακάτω προϋποθέσεις:
Τόσο στην περίπτωση της συμφωνηθείσας δικαιοδοσίας (σε εγχώριο επίπεδο) όσο και στην περίπτωση της ρήτρας παρέκτασης δικαιοδοσίας (σε διεθνές επίπεδο) γραπτή συμφωνία θεωρείται οποιοδήποτε έγγραφο είναι υπογεγραμμένο από τους διαδίκους ή απορρέει από ανταλλαγή επιστολών, τηλετυπιών, τηλεγραφημάτων ή άλλων επικοινωνιακών μέσων τα οποία παρέχουν γραπτή απόδειξη, είτε περιλαμβάνει τη συμφωνία καθαυτή είτε περιλαμβάνει ρήτρα που αναφέρεται σε άλλο έγγραφο το οποίο περιέχει τη συμφωνία.
Στο εργατικό δίκαιο, οι συμφωνίες ή οι όροι αποκλεισμού της κατά τόπον αρμοδιότητας που ορίζεται στον νόμο είναι άκυροι (άρθρο 19 του Κώδικα Εργατικής Δικονομίας).
Όπως προαναφέρθηκε, ειδικά πρωτοβάθμια δικαστήρια στην Πορτογαλία είναι τα κεντρικά τμήματα κάθε περιφερειακού πρωτοδικείου, τα τοπικά πολιτικά τμήματα και τα δικαστήρια με διευρυμένη αρμοδιότητα.
Η καθ’ ύλην αρμοδιότητα κάθε δικαστηρίου θα εκτεθεί στη συνέχεια για να σας υποδειχθεί σε ποιο δικαστήριο θα πρέπει να απευθυνθείτε, ανάλογα με το αντικείμενο της δίκης. Όπως ήδη εξηγήθηκε, κατά κανόνα, μια διαφορά εισάγεται στα δικαστήρια του πρώτου βαθμού και παραπέμπεται σε ανώτερα δικαστήρια σε περίπτωση άσκησης έφεσης.
Κεντρικά πολιτικά τμήματα (Juízos centrais cíveis) (άρθρο 117 του νόμου αριθ. 62/2013):
Κεντρικά τμήματα οικογενειακών υποθέσεων και ανηλίκων
(Οικογενειακή και προσωπική κατάσταση) (άρθρο 122 του νόμου αριθ. 62/2013)
(Ανήλικοι και ενήλικα τέκνα) (άρθρο 123 του νόμου αριθ. 62/2013)
(Επιτροπεία για την εκπαίδευση και την προστασία ανηλίκων) (άρθρο 124 του νόμου αριθ. 62/2013)
Σημείωση
Η αρμοδιότητα των κεντρικών τμημάτων οικογενειακών διαφορών και ανηλίκων όσον αφορά υποθέσεις σχετικές με την εκπαίδευση και την επιτροπεία ανηλίκων παύει εφόσον: επιβληθεί στην ποινική δίκη στερητική της ελευθερίας ποινή χωρίς αναστολή για ποινικό αδίκημα το οποίο διαπράχθηκε από ανήλικο ηλικίας 16 έως 18 ετών ή ο ανήλικος συμπληρώσει το 18ο έτος πριν από την ημερομηνία έκδοσης της πρωτοβάθμιας απόφασης.
Κεντρικά εργατικά τμήματα
(Σε αστικές διαφορές) (άρθρο 126 του νόμου αριθ. 62/2013)
(Όσον αφορά διοικητικές παραβάσεις)
Κεντρικά εμπορικά τμήματα (άρθρο 128 του νόμου αριθ. 62/2013)
Κεντρικά τμήματα εκτέλεσης (άρθρο 129 του νόμου αριθ. 62/2013)
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΜΕ ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΗ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑ
Δικαστήριο διανοητικής ιδιοκτησίας (άρθρο 111 του νόμου αριθ. 62/2013)
Δικαστήριο ανταγωνισμού, ρύθμισης και εποπτείας (άρθρο 112 του νόμου αριθ. 62/2013)
Δικαστήριο ναυτικών διαφορών (άρθρο 113 του νόμου αριθ. 62/2013)
ΑΝΩΤΕΡΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ
Εφετεία (άρθρο 67 του άρθρου αριθ. 62/2013)
Στον δεύτερο βαθμό, τα εφετεία απαρτίζονται από τμήματα αστικών διαφορών, ποινικών διαφορών, κοινωνικών διαφορών, οικογενειακών διαφορών και διαφορών σχετικών με ανηλίκους, εμπορικών διαφορών, διαφορών διανοητικής ιδιοκτησίας και ανταγωνισμού, διαφορών ρύθμισης και εποπτείας. Ωστόσο, η δημιουργία τμημάτων κοινωνικών, οικογενειακών διαφορών και διαφορών σχετικών με ανηλίκους, εμπορικών διαφορών, διαφορών διανοητικής ιδιοκτησίας και ανταγωνισμού, διαφορών ρύθμισης και εποπτείας εξαρτάται από τον όγκο και την πολυπλοκότητα της υπηρεσίας.
Ανώτατο Δικαστήριο (άρθρο 47 του νόμου αριθ. 62/2013)
Στον τελευταίο βαθμό, το Ανώτατο Δικαστήριο απαρτίζεται από τμήματα αστικών, ποινικών και κοινωνικών διαφορών.
Συναφής νομοθεσία
Κώδικας αφερεγγυότητας και αναδιοργάνωσης επιχειρήσεων
Το γραφείο επικοινωνίας, τα δικαστήρια ή άλλες οντότητες και αρχές δεν δεσμεύονται από τις πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν δελτίο. Δεν υποκαθιστούν το ισχύον κείμενο του νόμου και των μεταγενέστερων τροποποιήσεων αυτού.
Την έκδοση αυτής της σελίδας στην εθνική γλώσσα διαχειρίζεται ο αντίστοιχος αρμόδιος επαφής του ΕΔΔ. Οι μεταφράσεις έχουν γίνει από την αρμόδια υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι τυχόν αλλαγές που επιφέρει η αρμόδια εθνική αρχή στο πρωτότυπο ενδέχεται να μην έχουν περιληφθεί ακόμα στις μεταφράσεις. Η Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Δικαστικό Δίκτυο δεν αναλαμβάνουν καμία απολύτως ευθύνη όσον αφορά πληροφορίες ή δεδομένα που περιέχονται ή αναφέρονται στο παρόν έγγραφο. Βλ. την ανακοίνωση νομικού περιεχομένου για τους κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας που ισχύουν στο κράτος μέλος που είναι αρμόδιο για την παρούσα σελίδα.