Ποιας χώρας το δικαστήριο είναι αρμόδιο;

1 Πρέπει να απευθυνθώ στα τακτικά πολιτικά δικαστήρια ή σε κάποιο ειδικό δικαστήριο (για παράδειγμα εργατοδικείο);

Αρχικά, πρέπει να επισημανθεί ότι οι απαντήσεις που παρέχονται στο παρόν δελτίο αφορούν μόνον τα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια [τα κοινώς καλούμενα τακτικά δικαστήρια (tribunais comuns) της Πορτογαλίας]. Εκτός από τα τακτικά δικαστήρια, προβλέπονται και λοιπά δικαιοδοτικά όργανα: το συνταγματικό δικαστήριο, τα διοικητικά δικαστήρια και το ελεγκτικό συνέδριο. Λειτουργούν επίσης ειρηνοδικεία και διαιτητικά δικαστήρια.

Για την εξεύρεση του αρμόδιου δικαιοδοτικού οργάνου, εφαρμόζεται ο εξής κανόνας: τα τακτικά δικαστήρια είναι αρμόδια για διαφορές που δεν ανατίθενται σε άλλα δικαιοδοτικά όργανα.

Επιπλέον, στις τάξεις των τακτικών δικαστηρίων, το αντίθετο του ειδικού δικαστηρίου δεν είναι το τακτικό πολιτικό δικαστήριο. Το αντίθετο του ειδικού δικαστηρίου είναι το δικαστήριο γενικής δικαιοδοσίας. Η επιλογή μεταξύ ενός ειδικού τμήματος ή δικαστηρίου και ενός τμήματος ή δικαστηρίου γενικής δικαιοδοσίας εξαρτάται από την εκάστοτε υπόθεση και σε ορισμένες περιπτώσεις που αναφέρονται παρακάτω, εξαρτάται και από την αξία του αντικειμένου της διαφοράς.

Ισχύουν οι παρακάτω νόμοι:

• Νόμος αριθ. 62/2013, της 26ης Αυγούστου 2013, του οποίου η πιο πρόσφατη έκδοση διατίθεται στη διεύθυνση:
  http://www.pgdlisboa.pt/leis/lei_mostra_articulado.php?nid=1974&tabela=leis
• Νόμος αριθ. 49/2014, της 27ης Μαρτίου 2014, του οποίου η πιο πρόσφατη έκδοση διατίθεται στη διεύθυνση:
  http://www.pgdlisboa.pt/leis/lei_mostra_articulado.php?nid=2075&tabela=leis&ficha=1&pagina=1&so_miolo=&

Τα πρωτοβάθμια τακτικά δικαστήρια χωρίζονται σε δικαστήρια με διευρυμένη κατά τόπον αρμοδιότητα και περιφερειακά πρωτοδικεία (tribunais de comarca) (άρθρο 33 του νόμου αριθ. 62/2013).

Για να μάθετε σε ποιο πρωτοβάθμιο τακτικό δικαστήριο πρέπει να απευθυνθείτε, είναι απαραίτητο να λάβετε επίσης υπόψη τα ακόλουθα:

• Τα δικαστήρια με διευρυμένη κατά τόπον αρμοδιότητα είναι ειδικά τακτικά δικαστήρια με διευρυμένη κατά τόπον αρμοδιότητα για όλη την επικράτεια ή για μέρος της επικράτειας που περιλαμβάνει διάφορες δικαστικές περιφέρειες. Στην Πορτογαλία υπάρχουν τα ακόλουθα δικαστήρια με διευρυμένη κατά τόπον αρμοδιότητα: δικαστήριο ναυτικών διαφορών (tribunal marítimo) δικαστήριο διανοητικής ιδιοκτησίας (tribunal da propriedade intelectual) δικαστήριο ανταγωνισμού, ρύθμισης και εποπτείας (tribunal da concorrência, regulação e supervisão) δικαστήριο εκτέλεσης των ποινών (tribunal de execução das penas) κεντρικό ανακριτικό δικαστήριο (tribunal central de instrução criminal) (άρθρο 83 του νόμου αριθ. 62/2013).

• Τα περιφερειακά πρωτοδικεία διαιρούνται σε τμήματα, που μπορεί να έχουν ειδική ή γενική αρμοδιότητα ή να είναι τμήματα συνάφειας (juízos de proximidade) (άρθρο 81 του νόμου αριθ.º62/2013).

• Τα κεντρικά τμήματα είναι στο σύνολό τους ειδικά δικαστήρια και διακρίνονται σε κεντρικά πολιτικά τμήματα, κεντρικά ποινικά τμήματα, κεντρικά τμήματα ανακριτικών πράξεων, κεντρικά εμπορικά τμήματα, κεντρικά τμήματα εκτέλεσης, κεντρικά τμήματα οικογενειακών υποθέσεων και ανηλίκων και κεντρικά εργατικά τμήματα.

• Τα τοπικά τμήματα διακρίνονται σε τοπικά πολιτικά τμήματα, τοπικά ποινικά τμήματα, τοπικά τμήματα εκδίκασης πταισμάτων, τοπικά τμήματα γενικής αρμοδιότητας και τμήματα τοπικής συνάφειας.

• Τα τμήματα τοπικής συνάφειας λειτουργούν ως παραρτήματα των περιφερειακών πρωτοδικείων: παραλαμβάνουν απλώς έγγραφα που αφορούν διαφορές οι οποίες έχουν ήδη εισαχθεί ενώπιον τμημάτων ή δικαστηρίων που είναι αρμόδια στην εν λόγω περιφέρεια, παρέχουν πληροφορίες, διεξάγουν βιντεοδιασκέψεις και παρέχουν υποστήριξη σε έρευνες. Ωστόσο, τα τμήματα τοπικής συνάφειας δεν συζητούν διαφορές και κατά κανόνα δεν εισάγονται διαφορές ενώπιόν τους (άρθρο 130 παράγραφοι 5 και 6 του νόμου αριθ. 62/2013).

Σε ειδικές περιπτώσεις, προβλέπονται διαδικασίες οι οποίες πρέπει να κινούνται και εξετάζονται από άλλες αρχές και όχι τα τακτικά δικαστήρια. Ανάλογα με την περίπτωση, οι εν λόγω διαδικασίες παραπέμπονται στο αρμόδιο δικαστήριο σε ορισμένα στάδια: σε περίπτωση προσφυγής, έφεσης ή ανάγκης έγκρισης συγκεκριμένων αποφάσεων. Αυτό ισχύει στις παρακάτω διαδικασίες:

• Η ειδική διαδικασία της αποβολής από το μίσθιο κινείται ηλεκτρονικά ενώπιον του Εθνικού Γραφείου Μισθώσεων (Balcão Nacional do Arrendamento) το οποίο εδρεύει στο Πόρτο και είναι αρμόδιο για ολόκληρη την εθνική επικράτεια. Δείτε περισσότερα εδώ
• Η διαδικασία της έκδοσης διαταγής πληρωμής για την είσπραξη οφειλής κινείται ηλεκτρονικά ενώπιον του Εθνικού Γραφείου Διαταγών Πληρωμής (Balcão Nacional de Injunções) στο Πόρτο, το οποίο είναι αρμόδιο για ολόκληρη την εθνική επικράτεια. Δείτε περισσότερα εδώ
• Η διαδικασία απογραφής κινείται ενώπιον των τακτικών δικαστηρίων σε ορισμένες υποθέσεις και σε άλλες μπορεί να κινηθεί είτε ενώπιον των δικαστηρίων είτε σε συμβολαιογραφείο.
• Ο εισαγγελέας του αρμόδιου δικαστηρίου είναι αρμόδιος να αποφασίζει για τις ακόλουθες αιτήσεις: παροχής συναίνεσης (όταν η αίτηση αφορά την κήρυξη προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση ή σε αφάνεια)· εξουσιοδότηση διενέργειας πράξεων από τον δικαστικό συμπαραστάτη του ανίκανου προσώπου· εξουσιοδότηση διάθεσης ή επιβάρυνσης των περιουσιακών στοιχείων του αφανούς προσώπου· επικύρωση των πράξεων που διεξάγονται από τον δικαστικό συμπαραστάτη του ανίκανου προσώπου· και κλήση του δικαστικού συμπαραστάτη για να δηλώσει την αποδοχή ή την απόρριψη δωρεών υπέρ του ανίκανου προσώπου.
• Η διαδικασία για την κατάρτιση συμφωνίας μεταξύ των μερών πρέπει να κινηθεί σε οποιοδήποτε ληξιαρχείο όσον αφορά: τη διατροφή ενηλίκων ή χειραφετημένων τέκνων, διατροφή ανήλικων τέκνων όταν συμφωνούν οι γονείς τους, την αναγνώριση κατοικίας ως οικογενειακής εστίας, την ανάκληση του δικαιώματος χρήσης επωνύμου του άλλου συζύγου, την έγκριση χρήσης επωνύμου πρώην συζύγου, τον χωρισμό και το διαζύγιο με αμοιβαία συναίνεση με ή χωρίς κατανομή περιουσιακών στοιχείων, τη μετατροπή του δικαστικού χωρισμού σε διαζύγιο, τη ρύθμιση ή μεταβολή της ρύθμισης της γονικής μέριμνας για ανήλικα τέκνα.

2 Όταν έχουν αρμοδιότητα τα τακτικά πολιτικά δικαστήρια (δηλαδή αυτά τα δικαστήρια είναι αρμόδια για τις εν λόγω υποθέσεις), πώς μπορώ να βρω σε ποιο πρέπει να απευθυνθώ;

Στην παρούσα απάντηση, ως τακτικά, τοπικά πολιτικά δικαστήρια νοούνται τα τοπικά πολιτικά τμήματα και τα τμήματα γενικής αρμοδιότητας των περιφερειακών πρωτοδικείων. Η αρμοδιότητα των εν λόγω δικαστηρίων ορίζεται εξ αντιδιαστολής, δηλαδή είναι αρμόδια όταν δεν υπάρχει άλλο αρμόδιο τμήμα ή ειδικό δικαστήριο. Επιπλέον, η αρμοδιότητά τους καθορίζεται επίσης από τη χαμηλή αξία του αντικειμένου της διαφοράς.

Συνεπώς, θα πρέπει να απευθυνθείτε στο τοπικό πολιτικό τμήμα ή αν δεν υπάρχει τέτοιο τμήμα, στο τοπικό τμήμα γενικής αρμοδιότητας του περιφερειακού πρωτοδικείου στις παρακάτω περιπτώσεις:

• σε αστικές, αναγνωριστικές αγωγές τακτικής διαδικασίας με αξία έως και 50.000,00 €
• σε διαφορές που δεν υπάγονται σε άλλα τμήματα ή δικαστήρια με διευρυμένη αρμοδιότητα
• σε διαδικασίες εκτέλεσης όταν δεν υπάρχει τμήμα εκτέλεσης ή άλλο αρμόδιο ειδικό τμήμα ή δικαστήριο
• σε επείγουσες αγωγές που αφορούν την αστική επιτροπεία, την εκπαιδευτική επιτροπεία, την ανατροφή και την προστασία ανηλίκων, ακόμη κι όταν υπάρχει αρμόδιο τμήμα οικογενειακών υποθέσεων και ανηλίκων για τις εν λόγω αγωγές, εφόσον το εν λόγω τμήμα οικογενειακών υποθέσεων και ανηλίκων βρίσκεται σε διαφορετικό δήμο
• σε εγγυήσεις, επιστολές, ειδοποιήσεις και κοινοποιήσεις που πρέπει να παρέχονται τοπικά κατόπιν αιτήματος άλλων δικαστηρίων ή αρμόδιων αρχών
• σε λοιπές αρμοδιότητες που απονέμει ο νόμος
• σε εφέσεις κατά αποφάσεων της λιμενικής αρχής που λαμβάνονται σε διαδικασίες που κινούνται επί ναυτικών διοικητικών παραβάσεων και σε τακτικές αναγνωριστικές αγωγές αξίας έως και 50.000,00€ που υπάγονται στην καθ’ ύλην αρμοδιότητα του δικαστηρίου ναυτικών διαφορών, στις δικαστικές περιφέρειες που δεν καταλαμβάνονται από την κατά τόπον αρμοδιότητα του δικαστηρίου ναυτικών διαφορών
• σε υποθέσεις μικροδιαφορών που ορίζονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 861/2007, της 11ης Ιουλίου 2007.

Για να εξακριβώσετε αν πρέπει να απευθυνθείτε σε τοπικό πολιτικό τμήμα ή σε τοπικό τμήμα γενικής αρμοδιότητας ή σε κεντρικό ειδικό τμήμα, χρειάζεται να δείτε επίσης την απάντηση στην ερώτηση «Όταν έχουν αρμοδιότητα τα ειδικά δικαστήρια, πώς μπορώ να βρω σε ποιο πρέπει να απευθυνθώ;».

2.1 Υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ κατωτέρων και ανωτέρων τακτικών πολιτικών δικαστηρίων (για παράδειγμα τα πρωτοδικεία ως κατώτερα δικαστήρια και τα περιφερειακά δικαστήρια ως ανώτερα δικαστήρια) και αν ναι, ποιο δικαστήριο είναι αρμόδιο για την υπόθεση μου;

Σύμφωνα με τους δικαιοδοτικούς κανόνες για την ιεραρχία, τα τακτικά δικαστήρια διακρίνονται σε πρωτοβάθμια δικαστήρια, σε εφετεία (ή δευτεροβάθμια δικαστήρια) και το Ανώτατο Δικαστήριο (Supremo Tribunal De Justiça), το οποίο αποτελεί το τακτικό δικαστήριο του τελευταίου βαθμού (άρθρο 42 του νόμου αριθ. 62/2013).

Ο νόμος προβλέπει περιπτώσεις στις οποίες το παραδεκτό της έφεσης εξαρτάται από τα όρια της καθ’ ύλην αρμοδιότητας των δικαστηρίων.

• Η καθ’ ύλη αρμοδιότητα των εφετείων είναι 30.000,00 €.
• Η καθ’ ύλη αρμοδιότητα των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων είναι 5.000,00 € (τιμές κατά την ημερομηνία τελευταίας ενημέρωσης του παρόντος δελτίου).
• Ο γενικός κανόνας είναι ότι το Ανώτατο Δικαστήριο εκδικάζει ένδικα μέσα η αξία του αντικειμένου των οποίων υπερβαίνει το όριο της καθ’ ύλην αρμοδιότητας των εφετείων και τα εφετεία εκδικάζουν διαφορές των οποίων η αξία υπερβαίνει το όριο καθ’ ύλην αρμοδιότητας των πρωτοβάθμιων τακτικών δικαστηρίων (άρθρο 44 του νόμου αριθ. 62/2013).

Οι αγωγές πρέπει να συζητούνται και να εισάγονται στα πρωτοβάθμια δικαστήρια. Επιπλέον, τα πρωτοβάθμια δικαστήρια είναι αρμόδια για την εκδίκαση εφέσεων κατά αποφάσεων συμβολαιογράφων και ληξιάρχων και λοιπών αποφάσεων που προβλέπονται από τον νόμο. Για να καθοριστεί ποιο πρωτοβάθμιο δικαστήριο είναι αρμόδιο, πρέπει να εφαρμοστούν οι κανόνες αρμοδιότητας που αφορούν το αντικείμενο, την αξία και την περιφέρεια που παρατίθενται στις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων.

Καταρχήν, τα εφετεία εκδικάζουν μόνον εφέσεις που ασκούνται κατά αποφάσεων πρωτοβάθμιων δικαστηρίων. Κατ’ εξαίρεση, ο νόμος αναθέτει στα εφετεία την αρμοδιότητα εκδίκασης συγκεκριμένων υποθέσεων σε πρώτο βαθμό. Τα εφετεία εκδικάζουν επίσης υποθέσεις σύγκρουσης αρμοδιότητας μεταξύ πρωτοβάθμιων δικαστηρίων, προσφυγές κατά διαταγών που εκδίδονται στον πρώτο βαθμό και είναι επίσης επιφορτισμένα με τον έλεγχο των αποφάσεων αλλοδαπών δικαστηρίων σε αστικές και εμπορικές διαφορές.

Το Ανώτατο Δικαστήριο εκδικάζει ένδικα μέσα κατά των αποφάσεων των εφετείων. Στις ειδικές περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος εκδικάζει ένδικα μέσα κατά των αποφάσεων των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων. Κατ’ εξαίρεση, ο νόμος απονέμει στα εφετεία αρμοδιότητα εκδίκασης συγκεκριμένων υποθέσεων σε αποκλειστικό βαθμό. Το Ανώτατο Δικαστήριο εκδικάζει επίσης υποθέσεις σύγκρουσης αρμοδιότητας μεταξύ εφετείων, και έκτακτα ένδικα μέσα για την ενοποίηση της νομολογίας.

2.2 Κατά τόπον αρμοδιότητα (είναι αρμόδιο για την υπόθεση μου το δικαστήριο της πόλης Α ή το δικαστήριο της πόλης Β;)

Πρωτοβάθμια Τακτικά Δικαστήρια

Στην Πορτογαλία υπάρχουν είκοσι τρία τακτικά πρωτοδικεία:

• Πρωτοδικείο των Αζορών
• Πρωτοδικείο του Αβέιρο
• Πρωτοδικείο της Μπέζα
• Πρωτοδικείο της Μπράγκα
• Πρωτοδικείο της Μπραγκάνσα
• Πρωτοδικείο του Καστέλο Μπράνκο
• Πρωτοδικείο της Κοΐμπρα
• Πρωτοδικείο της Έβορα
• Πρωτοδικείο του Φάρο
• Πρωτοδικείο της Γκουάρντα
• Πρωτοδικείο της Λεϊρία
• Πρωτοδικείο της Λισαβόνας
• Πρωτοδικείο της Λισαβόνας- Βόρεια (Lisboa Norte)
• Πρωτοδικείο της Λισαβόνας-Δυτικά (Lisboa Oeste)
• Πρωτοδικείο της Μαδέρας
• Πρωτοδικείο του Πορταλέγκρε
• Πρωτοδικείο του Πόρτο
• Πρωτοδικείο του Πόρτο-Ανατολικά (Porto Este)
• Πρωτοδικείο του Σανταρέμ
• Πρωτοδικείο του Σετούμπαλ
• Πρωτοδικείο της Βιάνα Ντου Καστέλου
• Πρωτοδικείο της Βίλα Ρεάλ
• Πρωτοδικείο του Βιζέου

(άρθρο 33 του νόμου αριθ. 62/2013)

Εκτός από τα παραπάνω δικαστήρια υπάρχουν δικαστήρια ευρύτερης κατά τόπον αρμοδιότητας εκ των οποίων τα παρακάτω τρία έχουν επίσης αστική και εμπορική δικαιοδοσία:

• Δικαστήριο ναυτικών διαφορών
• Δικαστήριο Διανοητικής Ιδιοκτησίας
• Δικαστήριο Ανταγωνισμού, Ρύθμισης και Εποπτείας

(άρθρο 83 του νόμου αριθ. 62/2013)

Εφετεία (Tribunais da Relação)

Στον δεύτερο βαθμό υπάρχουν πέντε εφετεία τα οποία αποκαλούνται με το όνομα του δήμου στον οποίο βρίσκονται:

• Εφετείο της Λισαβόνας
• Εφετείο του Πόρτο
• Εφετείο της Κοΐμπρα
• Εφετείο της Έβορα
• Εφετείο της Γκιμαράες

(Παράρτημα I στο οποίο αναφέρεται το άρθρο 32 παράγραφος 1 του νόμου αριθ. 62/2013)

Τελευταίος βαθμός

• Ανώτατο Δικαστήριο, με έδρα στη Λισαβόνα.

(άρθρο 31 του νόμου αριθ. 62/2013)

Το Ανώτατο Δικαστήριο είναι αρμόδιο για όλη την επικράτεια της Πορτογαλίας. Τα εφετεία και τα πρωτοβάθμια δικαστήρια είναι αρμόδια για τις αντίστοιχες δικαστικές τους περιφέρειες που ορίζονται στον νόμο για την οργάνωση της δικαιοσύνης (Νόμος αριθ. 62/2013, της 26ης Αυγούστου 2013). Για να εξακριβώσετε αν είναι αρμόδιο το δικαστήριο της πόλης Α ή Β, ανατρέξτε τα Παραρτήματα I, II και III του προαναφερόμενου νόμου για την οργάνωση της δικαιοσύνης.

2.2.1 Ο βασικός κανόνας της κατά τόπον αρμοδιότητας

Φυσικά πρόσωπα

Αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου κατοικίας του εναγομένου, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά σε συγκεκριμένη διάταξη του νόμου ή στους κανόνες που παρατίθενται στη συνέχεια (άρθρο 80 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας):

• Εάν ο εναγόμενος δεν έχει συνήθη κατοικία ή η κατοικία του είναι άγνωστη ή αυτός απουσιάζει, η διαφορά εισάγεται ενώπιον του δικαστηρίου του τόπου κατοικίας του ενάγοντος.
• Προσωρινή ή μόνιμη θεματοφυλακή των περιουσιακών στοιχείων προσώπου που απουσιάζει ζητείται στο δικαστήριο του τόπου της τελευταίας γνωστής κατοικίας του εν λόγω προσώπου στην Πορτογαλία.
• Εάν ο εναγόμενος έχει την κατοικία και τη διαμονή του στην αλλοδαπή, η διαφορά εισάγεται στο δικαστήριο του τόπου στον οποίο βρίσκεται ο εναγόμενος.
• Εάν ο εναγόμενος δεν βρίσκεται στην Πορτογαλία, η διαφορά εισάγεται στο δικαστήριο του τόπου διαμονής του ενάγοντος. Όταν η κατοικία του τελευταίου βρίσκεται στην αλλοδαπή, αρμόδιο για τη διαφορά είναι το δικαστήριο της Λισαβόνας.

Νομικά πρόσωπα και εταιρείες

Εάν εναγόμενος είναι το δημόσιο, αρμόδιο δεν είναι το δικαστήριο του τόπου κατοικίας του εναγομένου αλλά του ενάγοντος (άρθρο 81 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Εάν ο εναγόμενος είναι άλλο νομικό πρόσωπο ή εταιρεία, η διαφορά εισάγεται ενώπιον του δικαστηρίου του τόπου της κύριας έδρας του εναγομένου ή του παραρτήματος, του πρακτορείου, της θυγατρικής, της αντιπροσωπείας ή του γραφείου εκπροσώπησης, ανάλογα με το αν η διαφορά φέρεται κατά της κύριας εταιρείας ή των τελευταίων οντοτήτων.

Ωστόσο, οι διαφορές που εισάγονται σε βάρος αλλοδαπών νομικών προσώπων ή εταιρειών που διαθέτουν παράρτημα, πρακτορείο, θυγατρική, αντιπροσωπεία ή γραφείο εκπροσώπησης στην Πορτογαλία μπορούν να εισαχθούν στα δικαστήρια του τόπου της έδρας αυτών, ακόμη κι αν η υπόθεση εισάγεται κατά της κύριας εταιρείας.

Περισσότεροι εναγόμενοι και σώρευση αγωγών (άρθρο 82 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας)

Σε περίπτωση ομοδικίας εναγομένων στην ίδια υπόθεση, η υπόθεση εισάγεται στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας της πλειονότητας αυτών. Εάν ο αριθμός εναγομένων με διαφορετικούς τόπους κατοικίας είναι ο ίδιος, ο ενάγων μπορεί να επιλέξει το δικαστήριο του τόπου κατοικίας οποιουδήποτε από τους εναγομένους.

Εάν ο ενάγων καταθέσει σειρά αιτήσεων για τις οποίες κατά τόπον αρμόδια θα ήταν διαφορετικά δικαστήρια, μπορεί να επιλέξει το δικαστήριο στο οποίο θα εισάγει την υπόθεση.

Μόνη εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις κατά τις οποίες το δικαστήριο είναι σε θέση να κηρυχθεί το ίδιο αυτεπαγγέλτως αναρμόδιο για οποιαδήποτε από τις αγωγές, για λόγους κατά τόπον αρμοδιότητας, αξίας του αντικειμένου ή συμφωνίας. Σ’ αυτή την περίπτωση, η αγωγή πρέπει να ασκηθεί ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου για την εκδίκασή της. Για παράδειγμα, αυτό ισχύει για συγκεκριμένες διαφορές στις οποίες η αρμοδιότητα εκδίκασης των αιτήσεων εξαρτάται από τον τόπο του ακινήτου ή τον τόπο εκπλήρωσης της υποχρέωσης, ή για ασφαλιστικά μέτρα (providência cautelar), για προπαρασκευαστικά μέτρα (diligência antecipada) και για διαφορές στις οποίες είναι διάδικοι δικαστές ή συγγενείς τους, για συγκεκριμένες πράξεις εκτέλεσης, για διαφορές που πρέπει να συνεκδικαστούν με άλλες διαφορές, για διαφορές στις οποίες η απόφαση δεν έπεται κλήσης του εναγομένου ή για διαφορές στις οποίες το δικαστήριο είναι αναρμόδιο λόγω της αξίας του αντικειμένου.

Όταν σωρεύονται αιτήσεις οι οποίες περιλαμβάνουν σχέση εξάρτησης ή επικουρικότητας, η διαφορά πρέπει να εισαχθεί στο δικαστήριο που είναι αρμόδιο για την εκδίκαση της κύριας αίτησης.

Διαφορές στις οποίες ένας από τους διαδίκους είναι δικαστής, σύζυγος δικαστή ή ορισμένοι συγγενείς (άρθρο 84 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας)

Στις διαφορές που αφορούν δικαστή, σύζυγο δικαστή, κατιόντα ή ανιόντα του δικαστή ή πρόσωπο με το οποίο ο δικαστής συμβιώνει υπό το καθεστώς κοινής συμβίωσης (economia comum) και όποτε οι εν λόγω διαφορές πρέπει να εισαχθούν στη δικαστική περιφέρεια στην οποία ασκεί τα καθήκοντά του ο δικαστής, αρμόδιο είναι το κύριο δικαστήριο της εγγύτερης δικαστικής περιφέρειας σ' αυτή του δικαστή.

Εάν η διαφορά εισάγεται προς συζήτηση στη δικαστική περιφέρεια στην οποία ασκεί τα καθήκοντά του ο δικαστής τον οποίο αφορά το κώλυμα ή αν ο εν λόγω δικαστής έχει την έδρα του εκεί και η διαφορά έχει ήδη εκδικαστεί, η διαφορά παραπέμπεται στην εγγύτερη δικαστική περιφέρεια.

Οι παραπάνω κανόνες δεν ισχύουν για δικαστικές περιφέρειες με περισσότερους από έναν δικαστές, διότι σ' αυτή την περίπτωση, η υπόθεση ανατίθεται σε άλλον δικαστή της ίδιας δικαστικής περιφέρειας.

Εκδίκαση εφέσεων

Οι εφέσεις εισάγονται στο δικαστήριο που είναι ιεραρχικά ανώτερο από το δικαστήριο που εξέδωσε την απόφαση (άρθρο 83 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

2.2.2 Εξαιρέσεις στον βασικό κανόνα

2.2.2.1 Πότε μπορώ να επιλέξω ανάμεσα στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας του εναγομένου (το δικαστήριο του βασικού κανόνα) και κάποιο άλλο δικαστήριο;

2.2.2.2 Σε ποιες περιπτώσεις υποχρεούμαι να επιλέξω δικαστήριο άλλο από αυτό της κατοικίας του εναγομένου (το δικαστήριο του βασικού κανόνα);

Τα παρακάτω αποτελούν κοινή απάντηση στις τρεις αυτές ερωτήσεις.

Αρμοδιότητα με βάση τον τόπο των περιουσιακών στοιχείων

Οι διαφορές με αντικείμενο εμπράγματα ή ενοχικά δικαιώματα χρήσης ακινήτου, διανομής κοινών περιουσιακών στοιχείων, αποβολής από το μίσθιο, δικαιώματος προαίρεσης και κατάσχεσης επί ακινήτων, καθώς και οι διαφορές που περιλαμβάνουν την εγγραφή, την υποκατάσταση, τη μείωση ή την εξάλειψη υποθήκης πρέπει να εισάγονται στο δικαστήριο του τόπου στον οποίο βρίσκεται το επίδικο ακίνητο.

Οι διαφορές που αφορούν την εγγραφή, την ενίσχυση, την υποκατάσταση, τη μείωση ή την εξάλειψη επί πλοίων ή αεροσκαφών, ωστόσο, εισάγονται στο δικαστήριο του τόπου όπου είναι νηολογημένο το επίδικο περιουσιακό στοιχείο. Εάν η υποθήκη αφορά πλοία ή αεροσκάφη νηολογημένα σε περισσότερες από μια δικαστικές περιφέρειες, ο ενάγων μπορεί να επιλέξει οποιαδήποτε απ’ αυτές.

Όταν αντικείμενο της διαφοράς είναι ομάδα κινητών πραγμάτων που ανήκουν στο ίδιο πρόσωπο και προορίζονται για ενιαία χρήση ή κινητά και ακίνητα περιουσιακά στοιχεία ή ακίνητα που βρίσκονται σε διαφορετικές δικαστικές περιφέρειες, η επίδικη διαφορά εισάγεται στο δικαστήριο του τόπου όπου βρίσκονται τα ακίνητα περιουσιακά στοιχεία με τη μεγαλύτερη αξία. Για τον σκοπό αυτό, χρησιμοποιούνται οι αξίες του κτηματολογίου. Εάν το ακίνητο το οποίο αποτελεί αντικείμενο της διαφοράς βρίσκεται σε περισσότερες από μία δικαστικές περιφέρειες, ο ενάγων μπορεί να επιλέξει να εισαγάγει την υπόθεση σε οποιαδήποτε από τις εν λόγω δικαστικές περιφέρειες (άρθρο 70 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Αρμοδιότητα για την εκτέλεση υποχρέωσης

Οι διαφορές με αίτημα την εκτέλεση υποχρέωσης, την αποζημίωση λόγω μη εκτέλεσης ή ελλιπούς εκτέλεσης υποχρεώσεων και την καταγγελία σύμβασης λόγω μη εκτέλεσης εισάγονται στο δικαστήριο της κατοικίας του εναγομένου.

Ο δανειστής μπορεί να επιλέξει το δικαστήριο του τόπου εκπλήρωσης της υποχρέωσης, όταν ο εναγόμενος είναι νομικό πρόσωπο ή η κατοικία του δανειστή βρίσκεται στις μητροπολιτικές περιοχές της Λισαβόνας ή του Πόρτο και ο εναγόμενος κατοικεί στην ίδια μητροπολιτική περιοχή.

Για τις υποθέσεις αστικής ευθύνης λόγω παράνομων πράξεων ή κινδύνων, αρμόδιο δικαστήριο είναι αυτό του τόπου πραγματοποίησης της πράξης (άρθρο 71 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Διαζύγιο και δικαστικός χωρισμός

Αρμόδιο δικαστήριο σε υποθέσεις διαζυγίου ή δικαστικού χωρισμού και διανομής περιουσίας είναι αυτό του τόπου κατοικίας ή διαμονής του ενάγοντα (άρθρο 72 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Αγωγές για είσπραξη αμοιβών

Για αγωγές με αίτημα την είσπραξη αμοιβών νομίμων εκπροσώπων ή τεχνικού προσωπικού και την είσπραξη προκαταβολών προς τον πελάτη, αρμόδιο δικαστήριο θα είναι αυτό του τόπου παροχής της υπηρεσίας. Οι διαφορές με αντικείμενο την είσπραξη αμοιβών συνεκδικάζονται με τη διαφορά για την οποία παρασχέθηκε η υπηρεσία.

Εάν η διαφορά στο πλαίσιο της οποίας παρασχέθηκε η υπηρεσία κινήθηκε ενώπιον του εφετείου ή του Ανώτατου Δικαστηρίου, η αγωγή με αίτημα την είσπραξη εκδικάζεται στο περιφερειακό πρωτοδικείο της κατοικίας του οφειλέτη (άρθρο 73 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Ρύθμιση και παράδοση γενικής αβαρίας

Το δικαστήριο του τόπου του λιμένος όπου παραδόθηκε ή θα έπρεπε να παραδοθεί το φορτίο ενός πλοίου το οποίο υπέστη γενική αβαρία είναι αρμόδιο να αποφανθεί και να επιμερίσει την εν λόγω ζημία (άρθρο 74 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Ζημίες και απώλειες από σύγκρουση πλοίων

Η αγωγή για ζημίες και απώλειες από σύγκρουση πλοίων μπορεί να εισαχθεί στο δικαστήριο του τόπου του ατυχήματος, το δικαστήριο της κατοικίας του ιδιοκτήτη του πλοίου που συγκρούστηκε με το άλλο, το δικαστήριο του τόπου νηολόγησης ή της τοποθεσίας του εν λόγω πλοίου ή το δικαστήριο του λιμένα προσεγγίσεως του πλοίου που δέχτηκε το χτύπημα (άρθρο 75 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Αμοιβές για τη διάσωση ή τη συνδρομή πλοίων

Οι αμοιβές που οφείλονται για τη διάσωση ή συνδρομή πλοίων μπορούν να αξιωθούν στο δικαστήριο του τόπου όπου εκδηλώθηκε το πραγματικό περιστατικό, το δικαστήριο του τόπου κατοικίας των ιδιοκτητών των περισυλλεγέντων πραγμάτων ή το δικαστήριο του τόπου στον οποίο είναι καταχωρισμένο ή ανευρίσκεται το διασωθέν πλοίο (άρθρο 76 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Ακύρωση προνομίων επί πλοίων

Η διαφορά στην οποία ένα πλοίο το οποίο αποκτήθηκε δωρεάν ή έναντι ανταλλάγματος κηρύσσεται ελεύθερο προνομίων εισάγεται στο δικαστήριο του λιμένος όπου ήταν αγκυροβολημένο το πλοίο κατά τον χρόνο της απόκτησης (άρθρο 77 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Ασφαλιστικά μέτρα και προπαρασκευαστικά μέτρα

Η συντηρητική κατάσχεση και η μεσεγγύηση ζητούνται από το δικαστήριο που είναι αρμόδιο για την άσκηση της σχετικής αγωγής ή το δικαστήριο του τόπου όπου βρίσκονται τα περιουσιακά στοιχεία ή, εάν τα στοιχεία αυτά βρίσκονται σε πολλές δικαστικές περιφέρειες, σε μια από αυτές.

Για την απαγόρευση νέας εργασίας, αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου όπου πρόκειται να πραγματοποιηθεί η εργασία.

Για τα λοιπά ασφαλιστικά μέτρα αρμόδιο είναι το δικαστήριο ενώπιον του οποίου πρέπει να ασκηθεί η σχετική αγωγή.

Τα προπαρασκευαστικά μέτρα που λαμβάνονται για την προσκομιδή των αποδείξεων ζητώνται στο δικαστήριο της περιφέρειας όπου θα ληφθούν τα εν λόγω μέτρα.

Η διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων και τα προπαρασκευαστικά μέτρα για την προσκομιδή των αποδείξεων συνεκδικάζονται με την οικεία αγωγή και, εφόσον είναι αναγκαίο, παραπέμπονται στο δικαστήριο στο οποίο εκδικάζεται η αγωγή (άρθρο 78 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Μεμονωμένες κοινοποιήσεις

Η αίτηση για μεμονωμένη κοινοποίηση υποβάλλεται στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας του προσώπου στο οποίο αυτή απευθύνεται (άρθρο 79 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Εκτέλεση (άρθρο 89 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας)

Ο γενικός κανόνας είναι ότι αρμόδιο για την εκτέλεση είναι το δικαστήριο της κατοικίας του οφειλέτη, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά σε συγκεκριμένη διάταξη του νόμου ή στους κανόνες που παρατίθενται στη συνέχεια.

Ο δανειστής μπορεί να επιλέξει το δικαστήριο του τόπου εκπλήρωσης της υποχρέωσης σε περίπτωση που ο οφειλέτης είναι νομικό πρόσωπο ή αν η κατοικία του δανειστή βρίσκεται στη μητροπολιτική περιοχή της Λισαβόνας ή του Πόρτο και ο οφειλέτης έχει την κατοικία του στην ίδια μητροπολιτική περιοχή.

Εάν η εκτέλεση αφορά την παράδοση πράγματος ή οφειλή με εμπράγματη ασφάλεια, αρμόδιο είναι αντίστοιχα το δικαστήριο του τόπου στο οποίο βρίσκεται το πράγμα ή του τόπου όπου βρίσκονται τα βεβαρημένα περιουσιακά στοιχεία.

Όταν η εκτέλεση πρόκειται να εισαχθεί σε περιοχή στην οποία κατοικεί ο οφειλέτης και δεν είναι κάτοικος Πορτογαλίας αλλά έχει περιουσιακά στοιχεία εκεί, αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου όπου βρίσκονται τα περιουσιακά στοιχεία.

Το δικαστήριο του τόπου στον οποίο βρίσκονται τα περιουσιακά στοιχεία είναι επίσης αρμόδιο όταν: η αίτηση εκτέλεσης πρέπει να υποβληθεί ενώπιον πορτογαλικού δικαστηρίου, διότι σχετίζεται με την εγκυρότητα της σύστασης/λύσης εταιρειών/ λοιπών νομικών προσώπων με καταστατική έδρα στην Πορτογαλία ή με την εγκυρότητα των αποφάσεων των εταιρικών τους οργάνων και δεν συντρέχει καμία από τις καταστάσεις που ορίζονται στους προηγούμενους ή τους επόμενους κανόνες που ισχύουν για την εκτέλεση.

Σε διαφορές που περιλαμβάνουν περισσότερες εκτελέσεις των οποίων η αξιολόγηση εμπίπτει στη δικαιοδοσία διαφορετικών δικαστηρίων, αρμόδιο θα είναι το δικαστήριο του τόπου κατοικίας του οφειλέτη.

Στην εκτέλεση απόφασης από τα πορτογαλικά δικαστήρια, η αίτηση εκτέλεσης υποβάλλεται στο πλαίσιο της διαδικασίας με την οποία εκδόθηκε η απόφαση και η εκτέλεση καταχωρίζεται στην ίδια δικογραφία. Εάν η διαφορά παραπεμφθεί προς εκδίκαση σε δεύτερο βαθμό διαβιβάζεται αντίγραφο του φακέλου. Όταν είναι αρμόδιο για την εκτέλεση ειδικό τμήμα, πρέπει να του αποσταλεί το συντομότερο δυνατό αντίγραφο της απόφασης, η αίτηση επίσπευσης της εκτέλεσης και τα συνοδευτικά έγγραφα.

Εάν η απόφαση εκδόθηκε από διαιτητές σε διαδικασία διαιτησίας η οποία διεξήχθη στην Πορτογαλία, αρμόδιο δικαστήριο για την εκτέλεση είναι το πρωτοδικείο του τόπου της διαιτησίας (άρθρο 85 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Εάν ορισμένη διαφορά εισήχθη στο εφετείο ή το Ανώτατο Δικαστήριο, αρμόδιο είναι το δικαστήριο της κατοικίας του οφειλέτη. Εάν ο οφειλέτης είναι δικαστής ή ορισμένοι συγγενείς του δικαστή, εφαρμόζονται οι κανόνες που αναφέρθηκαν ανωτέρω στην ενότητα «Διαφορές στις οποίες ένας από τους διαδίκους είναι δικαστής, σύζυγος δικαστή ή ορισμένοι συγγενείς». Σε κάθε περίπτωση, η δικογραφία που αφορά αναγνωριστική αγωγή ή αντίγραφο αυτής αποστέλλεται στο αρμόδιο δικαστήριο προς εκτέλεση (άρθρο 86 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Στην εκτέλεση που αφορά έξοδα, πρόστιμα ή αποζημίωση που οφείλονται λόγω κακοδικίας, αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου διεξαγωγής της διαδικασίας που οδήγησε στην κοινοποίηση του οικείου γραμματίου ή διακανονισμού. Η εκτέλεση των εξόδων, των προστίμων ή της αποζημίωσης σωρεύεται με την αντίστοιχη κύρια υπόθεση.

Όταν η απόφαση καταβολής εξόδων, προστίμων ή αποζημίωσης εκδίδεται από το εφετείο ή το Ανώτατο Δικαστήριο, η εκτέλεση διεξάγεται στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο που είναι αρμόδιο για τον τόπο εκδίκασης της διαφοράς (άρθρα 87 και 88 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Στην εκτέλεση που κινείται βάσει αλλοδαπής απόφασης , αρμόδιο είναι το δικαστήριο της κατοικίας του οφειλέτη (άρθρο 86 δυνάμει του άρθρου 90 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Στην ευρωπαϊκή διαταγή πληρωμής [κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1896/2006, της 12ης Δεκεμβρίου 2006, όπως τροποποιήθηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) 2015/2421)] αρμόδιο είναι το 1ο πολιτικό τμήμα του κεντρικού τμήματος του περιφερειακού πρωτοδικείου Πόρτο.

Εργατικό δίκαιο

Ο γενικός κανόνας είναι ότι οι αγωγές πρέπει να εισάγονται στο δικαστήριο της κατοικίας του εναγομένου. Οι εργοδότες ή οι ασφαλιστές καθώς και οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης θεωρείται επίσης ότι εδρεύουν στον τόπο όπου είναι εγκατεστημένο παράρτημα, πρακτορείο, αντιπροσωπεία ή γραφείο εκπροσώπησης (άρθρο 13 του Κώδικα Εργατικής Δικονομίας).

Οι διαφορές από σύμβαση εργασίας οι οποίες εισάγονται από εργαζόμενο κατά του εργοδότη του μπορούν να εισαχθούν ενώπιον του δικαστηρίου του τόπου εκτέλεσης της επίδικης εργασίας ή του τόπου κατοικίας του εργαζόμενου.

Σε περίπτωση περισσότερων εναγόντων, αρμόδιο δικαστήριο είναι αυτό του τόπου εκτέλεσης της επίδικης εργασίας ή του τόπου κατοικίας οποιουδήποτε από τους ενάγοντες.

Εάν η επίδικη εργασία εκτελείται σε περισσότερες από μια τοποθεσίες, οι διαφορές μπορούν να εισαχθούν στο δικαστήριο οποιασδήποτε από τις εν λόγω περιοχές (άρθρο 14 του Κώδικα Εργατικής Δικονομίας).

Οι διαφορές από εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες εισάγονται στο δικαστήριο του τόπου του ατυχήματος ή της τελευταίας εκτέλεσης του καθήκοντος που φέρεται ότι προκάλεσε την ασθένεια του ασθενούς.

Εάν το ατύχημα συμβεί στο εξωτερικό, η διαφορά πρέπει να εισαχθεί στην Πορτογαλία, στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας του παθόντος.

Σε περίπτωση περισσότερων δικαιούχων, αρμόδιο δικαστήριο είναι αυτό του τόπου κατοικίας των περισσότερων από τους ενάγοντες ή αν ισάριθμοι ενάγοντες διαμένουν σε διαφορετικές περιοχές, στην περιοχή του τόπου διαμονής του πρώτου ενάγοντα που καταθέτει αγωγή.

Εάν το πρόσωπο που υπέστη το ατύχημα, ο ασθενής ή ο δικαιούχος είναι καταχωρισμένος ως ναυτικός ή μέλος πληρώματος αεροσκάφους και το ατύχημα επήλθε κατά τη διάρκεια ταξιδιού ή η ασθένεια εκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια ταξιδιού, συναρμόδιο για την επίδικη διαφορά είναι το δικαστήριο του πρώτου τόπου της εθνικής επικράτειας που προσεγγίζει το πλοίο ή το αεροσκάφος ή του τόπου όπου είναι καταχωρισμένο το πλοίο ή το αεροσκάφος (άρθρο 15 του Κώδικα Εργατικής Δικονομίας).

Σε περίπτωση ομαδικής απόλυσης, οι αιτήσεις για τη λήψη προσωρινών μέτρων αναστολής και οι αντιρρήσεις πρέπει να εισάγονται στο δικαστήριο του τόπου στον οποίο βρίσκεται ο χώρος εργασίας.

Εάν η ομαδική απόλυση θίγει εργαζόμενους σε περισσότερους χώρους εργασίας, αρμόδιο δικαστήριο είναι αυτό του τόπου στον οποίο βρίσκεται ο χώρος εργασίας με τους περισσότερους απολυμένους εργαζόμενους (άρθρο 16 του Κώδικα Εργατικής Δικονομίας).

Αφερεγγυότητα

Στη διαδικασία αφερεγγυότητας, αρμόδιο δικαστήριο είναι το δικαστήριο του τόπου κατοικίας της καταστατικής έδρας ή της κατοικίας του οφειλέτη ή αυτής του κληρονομούμενου κατά τον χρόνο του θανάτου, ανάλογα με την περίπτωση.

Συναρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου όπου ο οφειλέτης έχει το κέντρο των κύριων συμφερόντων του. Ως τέτοιο κέντρο νοείται ο τόπος συνήθους διαχείρισης των εν λόγω συμφερόντων και αναγνωρίζεται ως τέτοιο από τρίτους (άρθρο 7 του κώδικα αφερεγγυότητας και αναδιοργάνωσης επιχειρήσεων).

Η δημοσιότητα και η εγγραφή σε δημόσιο βιβλίο αλλοδαπής απόφασης για την έναρξη διαδικασίας, όπως αναφέρονται στα άρθρα 21 και 22 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1346/2000 του Συμβουλίου, της 29ης Μαΐου 2000, πρέπει να ζητηθούν από το πορτογαλικό δικαστήριο του τόπου εγκατάστασης του οφειλέτη. Όταν ο οφειλέτης δεν διαθέτει εγκατάσταση στην Πορτογαλία και η πτωχευτική περιουσία περιλαμβάνει αφορά εταιρεία πρέπει να υποβληθεί αίτημα στο εμπορικό τμήμα της Λισαβόνας. Εάν η πτωχευτική περιουσία δεν περιλαμβάνει εταιρεία, αρμόδια είναι τα πολιτικά τμήματα της Λισαβόνας.

Οι προαναφερόμενοι κανόνες δικαιοδοσίας ισχύουν για την αναγνώριση της κήρυξης αφερεγγυότητας στο πλαίσιο αλλοδαπής διαδικασίας (άρθρο 288 του κώδικα αφερεγγυότητας και αναδιοργάνωσης επιχειρήσεων).

Απογραφή

Για την αρμοδιότητα στη διαδικασία απογραφής, βλ. το δελτίο για τη διαδοχή.

Διατροφή ενηλίκων και ανηλίκων και ρύθμιση γονικής μέριμνας

Για την αρμοδιότητα σε αναγνωριστικές αγωγές με αντικείμενο πληρωμές διατροφής σε ενήλικες και ανηλίκους, την εκτέλεση αυτών και σε αγωγές με αντικείμενο τη ρύθμιση της γονικής μέριμνας, βλ., το δελτίο για τη διαδοχή.

2.2.2.3 Μπορούν οι διάδικοι να αναθέσουν αρμοδιότητα σε δικαστήριο που άλλως δεν θα είχε αρμοδιότητα;

Ναι, εντός συγκεκριμένων ορίων.

Σε εθνικό επίπεδο, οι διάδικοι μπορούν με ρητή συμφωνία να αποφασίσουν ότι θα παρακάμψουν τους κανόνες της κατά τόπον αρμοδιότητας. Πρόκειται για τη συμβατική αρμοδιότητα (competência convencional) (άρθρο 95 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Ρήτρα παρέκτασης αρμοδιότητας δεν μπορεί να οριστεί σε διαφορές στις οποίες το δικαστήριο μπορεί να κρίνει αυτεπαγγέλτως την έλλειψη κατά τόπον αρμοδιότητας. Για παράδειγμα, αυτό ισχύει όταν η αρμοδιότητα του δικαστηρίου εξαρτάται από τον τόπο του ακινήτου ή τον τόπο εκπλήρωσης της υποχρέωσης, ή για ασφαλιστικά μέτρα (providência cautelar), για προπαρασκευαστικά μέτρα (diligência antecipada), για διαφορές στις οποίες είναι διάδικοι δικαστές ή συγγενείς τους, για συγκεκριμένες πράξεις εκτέλεσης, για διαφορές που πρέπει να συνεκδικαστούν με άλλες διαφορές και για διαφορές στις οποίες η απόφαση δεν έπεται κλήσης του εναγομένου. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, δεν είναι δυνατή η παράκαμψη της κατά τόπον αρμοδιότητας με συμφωνία.

Οι κανόνες της καθ’ ύλην αρμοδιότητας, της ιεραρχίας και της αξίας του αντικειμένου της διαφοράς ουδέποτε μπορούν να παρακαμφθούν κατά βούληση των διαδίκων.

Η συμφωνημένη αρμοδιότητα, όταν είναι παραδεκτή, είναι υποχρεωτική, όπως ακριβώς η εκ του νόμου αρμοδιότητα. Η εν λόγω συμφωνία πρέπει να πληροί τις προϋποθέσεις του συμβατικού τύπου, της γενεσιουργού αιτίας της υποχρέωσης. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να καταρτίζεται γραπτώς. Πρέπει επίσης να προσδιορίζει τα ζητήματα στα οποία αναφέρεται και το κριτήριο καθορισμού του δικαστηρίου που είναι πλέον αρμόδιο.

Σε διεθνές επίπεδο, οι διάδικοι μπορούν να συμφωνήσουν τα δικαστήρια ποιου κράτους θα είναι αρμόδια για την εκδίκαση συγκεκριμένης διαφοράς ή των διαφορών που ενδεχομένως απορρέουν από συγκεκριμένη έννομη σχέση, εφόσον η επίδικη σχέση συνδέεται με περισσότερα από ένα νομικά συστήματα. Οι εν λόγω συμφωνίες καλούνται ρήτρες παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας (άρθρο 94 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Η συμφωνηθείσα αρμοδιότητα μπορεί να αφορά την απονομή αποκλειστικής αρμοδιότητας σε συγκεκριμένα δικαστήρια ή απλώς να είναι συντρέχουσα με την αρμοδιότητα των πορτογαλικών δικαστηρίων, όπου αυτή υπάρχει. Σε περίπτωση αμφιβολίας, η αρμοδιότητα τεκμαίρεται ότι είναι αποκλειστική.

Η επιλογή της αρμοδιότητας είναι έγκυρη μόνον όταν συντρέχουν οι παρακάτω προϋποθέσεις:

• η διαφορά αφορά διαθέσιμα δικαιώματα
• η απονομή είναι αποδεκτή βάσει της νομοθεσίας που διέπει το καθορισμένο δικαστήριο
• η επιλογή δικαιολογείται από σοβαρό λόγο είτε και για τους δύο διαδίκους είτε για έναν εξ αυτών εφόσον δεν συνεπάγεται επιβάρυνση του αντιδίκου
• το αντικείμενο της διαφοράς δεν υπάγεται στην αποκλειστική αρμοδιότητα των δικαστηρίων της Πορτογαλίας
• η επιλογή απορρέει από γραπτή συμφωνία ή συμφωνία η οποία έχει επικυρωθεί γραπτώς και πρέπει να αναφέρει ρητώς το δικαστήριο στο οποίο απονέμεται η αρμοδιότητα.

Τόσο στην περίπτωση της συμφωνηθείσας δικαιοδοσίας (σε εγχώριο επίπεδο) όσο και στην περίπτωση της ρήτρας παρέκτασης δικαιοδοσίας (σε διεθνές επίπεδο) γραπτή συμφωνία θεωρείται οποιοδήποτε έγγραφο είναι υπογεγραμμένο από τους διαδίκους ή απορρέει από ανταλλαγή επιστολών, τηλετυπιών, τηλεγραφημάτων ή άλλων επικοινωνιακών μέσων τα οποία παρέχουν γραπτή απόδειξη, είτε περιλαμβάνει τη συμφωνία καθαυτή είτε περιλαμβάνει ρήτρα που αναφέρεται σε άλλο έγγραφο το οποίο περιέχει τη συμφωνία.

Στο εργατικό δίκαιο, οι συμφωνίες ή οι όροι αποκλεισμού της κατά τόπον αρμοδιότητας που ορίζεται στον νόμο είναι άκυροι (άρθρο 19 του Κώδικα Εργατικής Δικονομίας).

3 Όταν έχουν αρμοδιότητα τα ειδικά δικαστήρια, πώς μπορώ να βρω σε ποιο πρέπει να απευθυνθώ;

Όπως προαναφέρθηκε, ειδικά πρωτοβάθμια δικαστήρια στην Πορτογαλία είναι τα κεντρικά τμήματα κάθε περιφερειακού πρωτοδικείου, τα τοπικά πολιτικά τμήματα και τα δικαστήρια με διευρυμένη αρμοδιότητα.

Η καθ’ ύλην αρμοδιότητα κάθε δικαστηρίου θα εκτεθεί στη συνέχεια για να σας υποδειχθεί σε ποιο δικαστήριο θα πρέπει να απευθυνθείτε, ανάλογα με το αντικείμενο της δίκης. Όπως ήδη εξηγήθηκε, κατά κανόνα, μια διαφορά εισάγεται στα δικαστήρια του πρώτου βαθμού και παραπέμπεται σε ανώτερα δικαστήρια σε περίπτωση άσκησης έφεσης.

Κεντρικά πολιτικά τμήματα (Juízos centrais cíveis) (άρθρο 117 του νόμου αριθ. 62/2013):

• αστικές, αναγνωριστικές αγωγές τακτικής διαδικασίας με αξία αντικειμένου άνω των 50.000,00€
• διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης σε αστικές διαφορές με αξία αντικειμένου άνω των 50.000,00€, σε δικαστικές περιφέρειες οι οποίες δεν υπάγονται στην αρμοδιότητα άλλου τμήματος ή δικαστηρίου
• διαδικασίες ασφαλιστικών μέτρων για αγωγές που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά τους
• αγωγές, μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης και ασφαλιστικά μέτρα που θα υπάγονταν στο εμπορικό τμήμα των πρωτοδικείων, όποτε δεν υπάρχει τέτοιο εμπορικό τμήμα
• διαφορές που εκκρεμούν στα τοπικά τμήματα όποτε υπήρξε μεταβολή αξίας της διαφοράς σε ποσό ίσο ή μεγαλύτερο των 50.001,00€
• διαφορές υποστήριξης και προστασίας εκτός των περιοχών αρμοδιότητας των δικαστηρίων οικογενειακών διαφορών και ανηλίκων
• τακτικές αναγνωριστικές αγωγές αξίας ίσης ή μικρότερης των 50.001,00€ που εμπίπτουν στην καθ’ ύλην αρμοδιότητα του δικαστηρίου ναυτικών διαφορών, στις δικαστικές περιφέρειες που δεν υπάγονται στην κατά τόπον αρμοδιότητα του δικαστηρίου ναυτικών διαφορών.

Κεντρικά τμήματα οικογενειακών υποθέσεων και ανηλίκων

(Οικογενειακή και προσωπική κατάσταση) (άρθρο 122 του νόμου αριθ. 62/2013)

• διαδικασία εκούσιας δικαιοδοσίας η οποία διεξάγεται μεταξύ συζύγων
• διαδικασία εκούσιας δικαιοδοσίας σε περιπτώσεις μη έγγαμης συμβίωσης ή για πρόσωπα τα οποία συνοικούν σε καθεστώς κοινής συμβίωσης
• αγωγές σε υποθέσεις δικαστικού χωρισμού, διανομής περιουσίας και διαζυγίου
• αγωγές για την κήρυξη του ανυπόστατου ή της ακυρότητας πολιτικού γάμου
• δικαστική κήρυξη καλής πίστης συζύγου σε περίπτωση που νομιζόμενος γάμος κηρυχθεί ανυπόστατος ή ακυρωθεί
• αγωγές και εκτέλεση πληρωμών διατροφής μεταξύ συζύγων και πρώην συζύγων
• λοιπές αγωγές που αφορούν την οικογενειακή και προσωπική κατάσταση
• αγωγές που υπάγονται στην αρμοδιότητα των δικαστηρίων σε περιπτώσεις διαδικασιών απογραφής οι οποίες κινούνται λόγω του χωρισμού προσώπων και της διανομής περιουσίας, διαζυγίου, κήρυξης πολιτικού γάμου ως ανυπόστατου ή άκυρου, καθώς και ειδικές υποθέσεις που περιλαμβάνουν τη διανομή περιουσίας στις οποίες εφαρμόζονται οι κανόνες των εν λόγω διαδικασιών.

(Ανήλικοι και ενήλικα τέκνα) (άρθρο 123 του νόμου αριθ. 62/2013)

• διορισμός επιτρόπου και διαχειριστή περιουσιακών στοιχείων
• διορισμός προσώπου για να ενεργεί στο όνομα ανηλίκου και γενικού επιτρόπου για να εκπροσωπεί σε εξωδικαστικές διαφορές ανήλικο που υπόκειται σε γονική μέριμνα
• υιοθεσία
• έκδοση απόφασης για την άσκηση γονικής μέριμνας και εκδίκαση συναφών ζητημάτων
• καθορισμός των πληρωμών διατροφής που οφείλονται σε ανήλικα και ενήλικα ή χειραφετημένα τέκνα όταν δικαστική απόφαση ορίζει πληρωμές διατροφής για το διάστημα που ήταν ανήλικοι
• προπαρασκευή και εκδίκαση των αντίστοιχων υποθέσεων εκτέλεσης υποχρέωσης διατροφής
• διαταγή της ανάθεσης της μέριμνας ανηλίκων στο δικαστήριο
• καθορισμός των όρων τοποθέτησης για πρόσωπο που έχει επιλεγεί προς υιοθεσία ή τοποθέτηση σε ίδρυμα με σκοπό τη μελλοντική υιοθεσία του
• καθορισμός της σχέσης πολιτικής αναδοχής (apadrinhamento civil) και ανάκλησή της·
• εξουσιοδότηση του νομίμου εκπροσώπου ανηλίκων να διενεργεί ορισμένες πράξεις, να επικυρώνει τις πράξεις που διενεργήθηκαν χωρίς εξουσιοδότηση και να προβαίνει σε διακανονισμούς αναφορικά με την αποδοχή δωρεών
• λήψη αποφάσεων αναφορικά με την ασφάλεια που πρέπει να παρέχουν οι γονείς υπέρ ανήλικων τέκνων
• διαταγή της ολικής ή μερικής απαγόρευσης της γονικής μέριμνας και θέσπιση ορίων για την άσκηση αυτής
• αυτεπάγγελτη αναγνώριση μητρότητας και πατρότητας, προπαρασκευή και εκδίκαση ενστάσεων και διερευνητικών πράξεων για τη θεμελίωση της μητρότητας και της πατρότητας
• σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ γονέων, έκδοση απόφασης για το ονοματεπώνυμο ανηλίκου
• σε περίπτωση επιτροπείας ή διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, καθορισμός της αμοιβής του διαχειριστή ή του επιτρόπου, εκδίκαση υποθέσεων που αφορούν την ανάκληση, αποδέσμευση ή απόσυρση του επιτρόπου, διαχειριστή ή μέλους του οικογενειακού συμβουλίου, αίτημα επίδειξης και αξιολόγηση των λογαριασμών, έγκριση της υποκατάστασης της νόμιμης υποθήκης, καθορισμός της ενίσχυσης και υποκατάστασης της παρασχεθείσας ασφάλειας και διορισμός ειδικού επιτρόπου για την εκπροσώπηση του ανηλίκου σε εξωδικαστικές διαφορές
• διορισμός ειδικού επιτρόπου για να εκπροσωπεί τον ανήλικο σε υποθέσεις επιτροπείας
• μετατροπή, ανάκληση και επανέλεγχος υιοθεσίας, αίτημα επίδειξης και αξιολόγηση των λογαριασμών του υιοθετούντος και καθορισμός των ποσών των αναγκαίων εισοδημάτων για την υποστήριξη του υιοθετούμενου
• απόφαση ενίσχυσης και υποκατάστασης της ασφάλειας που παρασχέθηκε υπέρ των ανήλικων τέκνων
• αίτημα επίδειξης και αξιολόγηση των λογαριασμών που καλούνται να προσκομίσουν οι γονείς
• εκδίκαση λοιπών υποθέσεων με τη διαδικασία της προηγούμενης παραγράφου
• επανεκτίμηση των αποφάσεων λοιπών οντοτήτων σε διαφορές στις οποίες ο νόμος επιφυλάσσει μέρος των αρμοδιοτήτων που αναφέρονται στα προηγούμενα έξι σημεία για τις εν λόγω οντότητες.

(Επιτροπεία για την εκπαίδευση και την προστασία ανηλίκων) (άρθρο 124 του νόμου αριθ. 62/2013)

• κατάρτιση, αξιολόγηση και λήψη απόφασης για τις διαδικασίες υποστήριξης και προστασίας
• εφαρμογή μέτρων υποστήριξης και προστασίας και επιτήρηση της υλοποίησής τους, όποτε ένα παιδί ή νεαρό πρόσωπο βρίσκεται σε κατάσταση κινδύνου και δεν συντρέχει λόγος παρέμβασης από την επιτροπή προστασίας
• διεξαγωγή δικαιοδοτικών πράξεων που αφορούν τη διερεύνηση της εκπαιδευτικής επιτροπείας
• αξιολόγηση των πραγματικών περιστατικών που κατά νόμον συνιστούν ποινικό αδίκημα τελούμενο από ανήλικο ηλικίας μεταξύ 12 και 16 ετών, εν όψει της εφαρμογής μέτρου επιτροπείας
• υλοποίηση και επεναξέταση μέτρων επιτροπείας
• κήρυξη της λήξης ή της ακύρωσης των μέτρων επιτροπείας
• εκδίκαση της έφεσης κατά αποφάσεων που επιβάλλουν πειθαρχικά μέτρα σε ανηλίκους στους οποίους επιβλήθηκε μέτρο κηδεμονίας.

Σημείωση

Η αρμοδιότητα των κεντρικών τμημάτων οικογενειακών διαφορών και ανηλίκων όσον αφορά υποθέσεις σχετικές με την εκπαίδευση και την επιτροπεία ανηλίκων παύει εφόσον: επιβληθεί στην ποινική δίκη στερητική της ελευθερίας ποινή χωρίς αναστολή για ποινικό αδίκημα το οποίο διαπράχθηκε από ανήλικο ηλικίας 16 έως 18 ετών ή ο ανήλικος συμπληρώσει το 18ο έτος πριν από την ημερομηνία έκδοσης της πρωτοβάθμιας απόφασης.

Κεντρικά εργατικά τμήματα

(Σε αστικές διαφορές) (άρθρο 126 του νόμου αριθ. 62/2013)

• διαφορές που αφορούν την ακύρωση και ερμηνεία μη διοικητικών πράξεων για τη συλλογική ρύθμιση όρων εργασίας
• διαφορές από σχέσεις εργαζόμενου-εργοδότη και σχέσεις που δημιουργούνται στο πλαίσιο της κατάρτισης συμβάσεων εργασίας
• διαφορές από εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες
• διαφορές που αφορούν τη νοσηλεία, τα νοσοκομεία, την προμήθεια φαρμάκων που σχετίζεται με την παροχή κλινικών υπηρεσιών, τεχνητά μέλη, ορθοπεδικές συσκευές ή άλλες υπηρεσίες που παρέχονται ή πληρώνονται προς όφελος των θυμάτων εργατικών ατυχημάτων ή επαγγελματικών ασθενειών
• διαφορές που εισάγονται για την ακύρωση πράξεων και συμβάσεων που έχουν υπογραφεί από τα αρμόδια όργανα για την αποφυγή των υποχρεώσεων που απορρέουν από την εφαρμογή της νομοθεσίας περί συνδικαλιστικών οργανώσεων ή της εργατικής νομοθεσίας
• διαφορές από συμβάσεις οι οποίες κατά νόμον ισοδυναμούν με συμβάσεις εργασίας
• διαφορές από συμβάσεις εκπαίδευσης και μαθητείας
• διαφορές που αφορούν εργαζόμενους οι οποίοι απασχολούνται από την ίδια οντότητα ως προς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από πράξεις που διενεργήθηκαν από κοινού στο πλαίσιο των εργασιακών τους σχέσεων ή από παράνομη πράξη ενός από αυτούς κατά τη διάρκεια ή στο πλαίσιο της εκτέλεσης των καθηκόντων τους εν προκειμένω, τα ποινικά δικαστήρια είναι αρμόδια για τη διερεύνηση της αστικής ευθύνης που συναρτάται με την ποινική ευθύνη
• διαφορές μεταξύ οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης ή διαφορές για οικογενειακά επιδόματα και δικαιούχους, ως προς νομικά, ρυθμιστικά ή κανονιστικά δικαιώματα, τις εξουσίες και τις υποχρεώσεις οποιουδήποτε από τους εν λόγω συμβαλλόμενους από τα παραπάνω δεν θίγεται η δικαιοδοσία των διοικητικών και φορολογικών δικαστηρίων
• διαφορές μεταξύ συνδικαλιστικών ενώσεων και μελών ή προσώπων που εκπροσωπούνται από αυτές ή θίγονται από τις αποφάσεις τους, ως προς τα νομικά, ρυθμιστικά ή κανονιστικά δικαιώματα, τις εξουσίες και τις υποχρεώσεις οποιουδήποτε από τους εν λόγω διαδίκους
• διαφορές σχετικές με την εκκαθάριση και την κατανομή των περιουσιακών στοιχείων οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης ή συνδικαλιστικών ενώσεων όταν αυτό δεν απαγορεύεται διαφορετικά από νομικές διατάξεις
• διαφορά μεταξύ οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης ή συνδικαλιστικών ενώσεων όσον αφορά την ύπαρξη, το εύρος ή τη φύση νομικών, ρυθμιστικών ή κανονιστικών εξουσιών ή υποχρεώσεων ενός από τους εν λόγω διαδίκους που μπορούν να θίξουν τον άλλον
• εκτελέσεις βάσει των αποφάσεών τους ή άλλων εντολών εκτέλεσης με τις οποίες τηρείται η αρμοδιότητα άλλων δικαστηρίων
• διαφορές μεταξύ των μερών μιας εργασιακής σχέσης ή μεταξύ ενός από τα εν λόγω μέρη και τρίτου όταν απορρέουν από σχέσεις οι οποίες συναρτώνται με εργασιακή σχέση και το αίτημα υποβάλλεται από κοινού με άλλο για το οποίο το εργατικό τμήμα έχει άμεση αρμοδιότητα
• διαφορές σχετικές με ανταπαιτήσεων οι οποίες συναρτώνται με την αγωγή σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο προηγούμενο σημείο, εκτός από την περίπτωση αποζημίωσης για την οποία δεν απαιτείται τέτοιος σύνδεσμος
• αστικές διαφορές που αφορούν απεργίες
• διαφορές μεταξύ επιτροπών εργαζομένων και των αντίστοιχων συντονιστικών επιτροπών, της εταιρείας ή των υπαλλήλων της εταιρείας
• όλες οι διαφορές που σχετίζονται με τον έλεγχο της νομιμότητας της ιδρυτικής πράξης, του καταστατικού (περιλαμβανομένων των τροποποιήσεων αυτού), τη λειτουργία και τη λύση συνδικαλιστικών ενώσεων, ενώσεων εργοδοτών και επιτροπών εργαζομένων
• λοιπά ζητήματα που ορίζονται στον νόμο.

(Όσον αφορά διοικητικές παραβάσεις)

• εκδίκαση ενδίκων μέσων κατά αποφάσεων που εκδίδουν οι διοικητικές αρχές στο πλαίσιο των νόμιμων διαδικασιών για τις διοικητικές παραβάσεις στην εργασία και την κοινωνική ασφάλιση.

Κεντρικά εμπορικά τμήματα (άρθρο 128 του νόμου αριθ. 62/2013)

• διαδικασία αφερεγγυότητας και ειδικές διαδικασίες εξυγίανσης εταιρειών
• αναγνωριστικές αγωγές για την κήρυξη του ανυπόστατου και της ακυρότητας του καταστατικού εταιρείας
• αγωγές που αφορούν την άσκηση δικαιωμάτων σε εταιρεία
• αγωγές για την αναστολή και ακύρωση εταιρικών αποφάσεων
• αγωγές για τη δικαστική λύση εταιρειών
• αγωγές για την εκκαθάριση ευρωπαϊκής ανώνυμης εταιρείας
• αγωγές για την εκκαθάριση εταιρειών συμμετοχής
• αγωγές που αναφέρονται στον Κώδικα Εμπορικού Μητρώου
• αγωγές για την εκκαθάριση πιστωτικού ιδρύματος ή χρηματοοικονομικού οργανισμού
• συναφή ζητήματα, συνεκδικαζόμενες διαφορές και αναγκαστική εκτέλεση αποφάσεων, στις αγωγές και τις διαφορές που αναφέρονται στα προηγούμενα σημεία
• προσφυγές κατά αποφάσεων των προϊστάμενων του εμπορικού μητρώου
• προσφυγές κατά αποφάσεων προϊστάμενων που εκδίδονται στο πλαίσιο διοικητικών διαδικασιών λύσης και εκκαθάρισης εμπορικών εταιρειών.

Κεντρικά τμήματα εκτέλεσης (άρθρο 129 του νόμου αριθ. 62/2013)

• Διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης με εξαίρεση τις αρμοδιότητες που απονέμονται στο δικαστήριο διανοητικής ιδιοκτησίας, στο δικαστήριο ανταγωνισμού, ρύθμισης και εποπτείας, στο δικαστήριο ναυτικών διαφορών, στα τμήματα οικογενειακών διαφορών και ανηλίκων, στα εργατικά τμήματα, τα εμπορικά τμήματα, καθώς και η εκτέλεση των αποφάσεων που εκδίδονται από το ποινικό τμήμα οι οποίες, λόγω της ποινικής δίκης, δεν μπορούν να εισαχθούν σε πολιτικό τμήμα.

ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΜΕ ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΗ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑ

Δικαστήριο διανοητικής ιδιοκτησίας (άρθρο 111 του νόμου αριθ. 62/2013)

• αγωγές με αντικείμενο δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικά δικαιώματα
• αγωγές με αντικείμενο βιομηχανική ιδιοκτησία
• αγωγές ακύρωσης και κήρυξης της ακυρότητας που ορίζονται στον Κώδικα Διανοητικής Ιδιοκτησίας
• προσφυγές κατά αποφάσεων του Εθνικού Ινστιτούτου Διανοητικής Ιδιοκτησίας (Instituto Nacional da Propriedade Industrial, I. P.) με τις οποίες παρέχονται ή απορρίπτονται δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας ή η οποίες αφορούν μεταβιβάσεις, άδειες ή κήρυξη απαξίωσης ή έχουν ως αντικείμενο πράξεις οι οποίες θίγουν, τροποποιούν ή ακυρώνουν δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας
• προσφυγή κατά αποφάσεων και επανέλεγχος αποφάσεων –ή οποιουδήποτε άλλου μέτρου το οποίο μπορεί να προσβληθεί νομικά– που λαμβάνονται από το Εθνικό Ινστιτούτο Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας στο πλαίσιο διαδικασίας διοικητικών παραβάσεων
• αναγνωριστικές αγωγές με αντικείμενο ονόματα χώρου στο διαδίκτυο
• προσφυγές κατά αποφάσεων που λαμβάνει το Ίδρυμα Εθνικής Επιστημονικής Υπολογιστικής (Fundação para a Computação Científica Nacional) ως αρμόδια αρχή για την καταχώριση ονομάτων τομέα με κατάληξη .PT, με της οποίες καταχωρίζεται, απορρίπτεται η καταχώριση ή καταργείται όνομα τομέα με κατάληξη .PT·
• αγωγές το αντικείμενο των οποίων αφορά επωνυμίες προσωπικών ή κεφαλαιουχικών εταιρειών
• προσφυγές κατά αποφάσεων του Ινστιτούτου Μητρώων και Συμβολαιογράφων (Recursos das decisões do Instituto dos Registos e do Notariado, I. P. – IRN, I. P.) που σχετίζονται με τη δυνατότητα καταχώρισης επωνυμίας προσωπικής ή κεφαλαιουχικής εταιρείας στο πλαίσιο του νομικού καθεστώτος του εθνικού μητρώου νομικών προσώπων (Registo Nacional de Pessoas Coletivas)·
• αγωγές που αφορούν την τέλεση πράξεων αθέμιτου ανταγωνισμού σε ζητήματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας·
• μέτρα συγκέντρωσης και διατήρησης αποδεικτικών στοιχείων και παροχής πληροφοριών όταν αυτό απαιτείται στο πλαίσιο της προστασίας δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.
• συναφή ζητήματα, συνεκδικαζόμενες διαφορές και αναγκαστική εκτέλεση αποφάσεων που εκδίδονται επί των αγωγών και των εφέσεων που αναφέρονται στα προηγούμενα σημεία

Δικαστήριο ανταγωνισμού, ρύθμισης και εποπτείας (άρθρο 112 του νόμου αριθ. 62/2013)

• Έφεση, επανέλεγχος και εκτέλεση αποφάσεων, διαταγών και λοιπών μέτρων που εκδίδονται στο πλαίσιο διαδικασίας που κινείται για διοικητικές παραβάσεις που μπορούν να προσβληθούν νομικά:
  • της αρχής ανταγωνισμού
  • της εθνικής αρχής τηλεπικοινωνιών
  • της Τράπεζας της Πορτογαλίας
  • της Επιτροπής Αγοράς Κινητών Αξιών
  • της Ρυθμιστικής Αρχής για τα ΜΜΕ
  • του Ασφαλιστικού Οργανισμού Πορτογαλίας
  • λοιπών ανεξάρτητων διοικητικών οργάνων με ρυθμιστικές και εποπτικές λειτουργίες
  • έφεση, επανέλεγχος και εκτέλεση:
    • αποφάσεων της αρχής ανταγωνισμού που έχουν εκδοθεί στο πλαίσιο των διοικητικών διαδικασιών που αναφέρονται στους νομικούς κανόνες για τον ανταγωνισμό
    • υπουργικής απόφασης που κατ’ εξαίρεση επιτρέπει τη συγκέντρωση εταιρειών η οποία απαγορεύεται με απόφαση της αρχής ανταγωνισμού
    • λοιπών αποφάσεων της αρχής ανταγωνισμού που επιδέχονται έφεση, κατά τα οριζόμενα στους νομικούς κανόνες για τον ανταγωνισμό
    • συναφών ζητημάτων, συνεκδικαζόμενων διαδικασιών και εκτέλεσης αποφάσεων που εκδίδονται επί των εφέσεων, υποθέσεων, αγωγών και επανελέγχων που αναφέρονται στα προηγούμενα σημεία.

Δικαστήριο ναυτικών διαφορών (άρθρο 113 του νόμου αριθ. 62/2013)

• αποζημίωση για ζημιές από ή σε πλοία, σκάφη και λοιπά πλωτά ναυπηγήματα ή από τη χρήση τους κατά τη ναυσιπλοΐα, σύμφωνα με τους γενικούς όρους του νόμου
• ζητήματα που αφορούν συμβάσεις ναυπήγησης, επιδιόρθωσης, αγοράς και πώλησης πλοίων, σκαφών και άλλων πλωτών σκαφών, εφόσον προορίζονται για χρήση στη ναυσιπλοΐα
• ζητήματα που αφορούν συμβάσεις θαλάσσιας μεταφοράς ή συνδυασμένης μεταφοράς ή μεταφοράς μέσω δικτύων πολυτροπικής μεταφοράς
• ζητήματα που αφορούν συμβάσεις ποτάμιας μεταφοράς ή μεταφοράς μέσω καναλιών, εντός των ορίων ναυτικής δικαιοδοσίας σε ύδατα εσωτερικής ναυσιπλοΐας, και στις αντίστοιχες ακτές και όχθες που προβλέπονται από τον νόμο
• ζητήματα που αφορούν τη χρήση πλοίων, σκαφών και λοιπών πλωτών ναυπηγημάτων στη ναυσιπλοΐα ειδικότερα όσον αφορά συμβάσεις ναύλωσης και χρηματοδοτικής μίσθωσης
• ζητήματα που αφορούν συμβάσεις ασφάλισης πλοίων, σκαφών και λοιπών πλωτών ναυπηγημάτων που προορίζονται για ναυσιπλοΐα και τα φορτία τους
• ζητήματα που αφορούν υποθήκες και προνόμια σχετικά με πλοία και σκάφη, καθώς και εμπράγματες εξασφαλίσεις επί πλωτών σκαφών και των φορτίων τους
• ειδικές διαδικασίες που αφορούν πλοία, σκάφη και λοιπά πλωτά ναυπηγήματα και τα φορτία τους
• διαδικασίες ασφαλιστικών μέτρων που αφορούν πλοία, σκάφη και λοιπά πλωτά ναυπηγήματα, τα αντίστοιχα φορτία τους και μετρητά και λοιπά περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν σε πλοία, σκάφη και λοιπά πλωτά ναυπηγήματα, καθώς και προδικαστικά αιτήματα προς τις λιμενικές αρχές να παύσουν τον απόπλου περιουσιακών στοιχείων που υπόκεινται στα εν λόγω μέτρα
• ζητήματα που αφορούν γενική ή ειδική αβαρία, περιλαμβανομένης της ζημίας που προκαλείται σε λοιπά πλωτά ναυπηγήματα που προορίζονται για χρήση στη ναυσιπλοΐα
• διαφορές που σχετίζονται με την επιθαλάσσια αρωγή και βοήθεια·
• ζητήματα που αφορούν συμβάσεις ρυμούλκησης και πλοήγησης
• ζητήματα που αφορούν την αποκομιδή συντριµµάτων
• αστική ευθύνη λόγω θαλάσσιας ρύπανσης και ρύπανσης άλλων υδάτων που υπάγονται στη δικαιοδοσία του δικαστηρίου
• χρήση, απώλεια, ανεύρεση, οικειοποίηση εξοπλισμού ή εργαλείων αλιείας ή συλλογή οστρακόδερμων, μαλακίων και θαλάσσιας χλωρίδας, αγκυρών, αγκίστρων, συσκευών, προμηθειών και λοιπών αντικειμένων που χρησιμοποιούνται για πλοήγηση ή αλιεία, καθώς και ζημίες που προκαλούνται σε ή από τα εν λόγω αντικείμενα
• ζημία σε περιουσιακά στοιχεία του δημόσιου ναυτιλιακού τομέα
• κυριότητα και κατοχή αγαθών και αντικειμένων που ξεβράζει η θάλασσα ή καταλοίπων που βρίσκονται στον βυθό ή στο υπέδαφος αυτού ή προέρχονται από, ή μπορεί να βρίσκονται σε, εσωτερικά ύδατα, εφόσον εμφανίζουν ναυτιλιακό ενδιαφέρον
• κατασχέσεις
• όλα τα γενικά ζητήματα σε διαφορές εμπορικού ναυτικού δικαίου
• εφέσεις κατά αποφάσεων της λιμενικής αρχής που εκδίδονται στο πλαίσιο διαδικασίας ναυτικών διοικητικών παραβάσεων
• συναφή ζητήματα, συνεκδικαζόμενες διαφορές και αναγκαστική εκτέλεση αποφάσεων, στις αγωγές και τις διαφορές που αναφέρονται στα προηγούμενα σημεία

ΑΝΩΤΕΡΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ

Εφετεία (άρθρο 67 του άρθρου αριθ. 62/2013)

Στον δεύτερο βαθμό, τα εφετεία απαρτίζονται από τμήματα αστικών διαφορών, ποινικών διαφορών, κοινωνικών διαφορών, οικογενειακών διαφορών και διαφορών σχετικών με ανηλίκους, εμπορικών διαφορών, διαφορών διανοητικής ιδιοκτησίας και ανταγωνισμού, διαφορών ρύθμισης και εποπτείας. Ωστόσο, η δημιουργία τμημάτων κοινωνικών, οικογενειακών διαφορών και διαφορών σχετικών με ανηλίκους, εμπορικών διαφορών, διαφορών διανοητικής ιδιοκτησίας και ανταγωνισμού, διαφορών ρύθμισης και εποπτείας εξαρτάται από τον όγκο και την πολυπλοκότητα της υπηρεσίας.

Ανώτατο Δικαστήριο (άρθρο 47 του νόμου αριθ. 62/2013)

Στον τελευταίο βαθμό, το Ανώτατο Δικαστήριο απαρτίζεται από τμήματα αστικών, ποινικών και κοινωνικών διαφορών.

Συναφής νομοθεσία

Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας

Νόμος αριθ. 62/2013

Κώδικας Εργατικής Δικονομίας

Κώδικας αφερεγγυότητας και αναδιοργάνωσης επιχειρήσεων

Προειδοποίηση

Το γραφείο επικοινωνίας, τα δικαστήρια ή άλλες οντότητες και αρχές δεν δεσμεύονται από τις πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν δελτίο. Δεν υποκαθιστούν το ισχύον κείμενο του νόμου και των μεταγενέστερων τροποποιήσεων αυτού.