Full text

1 Decyzja Na podstawie art. 23c ust.1 i 2, art. 100e ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 ze zm.), oraz stosownie do art. 28 ust. 6 tej ustawy i § 6 rozporz¹dzenia Prezesa RadyMinistrów z dnia 19 lutego 2002 r.wsprawie okreoelenia w³aoeciwooeci miejscowej i rzeczowej delegatur Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 18, poz. 172 ze zm.) z dnia 13 wrzeoenia 2004 r. w sprawie uznania praktyk stosowanych przez Miêdzynarodowy Fundusz Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. w W. za naruszaj¹ce zbiorowe interesy konsumentów (Nr RWR-32/2004) po przeprowadzeniu postêpowania, wszczêtego na wniosek Miejskiego Rzecznika Konsumentów w T. przeciwko Miêdzynarodowemu Funduszowi Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. w W., w sprawie praktyk naruszaj¹cych zbiorowe interesy konsumentówwimieniu Prezesa Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: I. uznaje siê za praktykê naruszaj¹c¹ zbiorowe interesy konsumentów, okreoelon¹ w art. 23a ww. ustawy, dzia³ania przedsiêbiorcy Miêdzynarodowy Fundusz Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. z W., polegaj¹ce na: II. zobowi¹zuje Miêdzynarodowy Fundusz Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. do dwukrotnej, w tygodniowych odstêpach czasu publikacji sentencji decyzji, na w³asny koszt, w terminie miesi¹ca od uprawomocnienia siê decyzji, w lokalnej gazecie tyskiej „ECHO”, na jednej z pierwszych czterech stron,wrozmiarze czcionki nie mniejszej ni¿ 9. III. nadaje siê decyzjiwzakresie punktu I rygor natychmiastowej wykonalnooeci. Do Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wp³yn¹³ wniosek Miejskiego Rzecznika Konsumentów w T. (zwanego dalej: „Rzecznikiem”, „Wnioskodawc¹”) o wszczêcie postêpowania o uznanie praktyki za naruszaj¹c¹ zbiorowe interesy konsumentów i nakazanie jej zaniechania, przeciwko Miêdzynarodowemu Funduszowi Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. (zwanego dalej: „Spó³k¹”). Rzecznik wskaza³, i¿ dzia³alnooeæ Spó³ki polegaj¹ca na zawieraniu z konsumentami umów dotycz¹cych uczestnictwa w konsorcjum finansowym, odbywa siê z naruszeniem przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, a w szczególnooeci mo¿e stanowiæ praktykê naruszaj¹c¹ zbiorowe interesy konsumentów, okreoelon¹ w art. 23a powo³anej ustawy, polegaj¹c¹ na stosowaniu reklamy wprowadzaj¹cej w b³¹d zarówno na stronie internetowej Spó³ki www.mfrr.com.pl, jak i w og³oszeniach prasowych zamieszczanych wlokalnym tytule prasowym „ECHO” ukazuj¹cym siêwT. Prezes Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zwa¿y³, co nastêpuje. Przes³ankami zastosowania art. 23a powo³anej ustawywniniejszej sprawie jest: W przedmiotowej sprawie poddano analizie sposób informowania i zakres przekazywanych informacji konsumentowi w zamieszczanych w lokalnej prasie i witrynie internetowej og³oszeniach reklamuj¹cych dzia³alnooeæ Spó³ki. Zarzuty wymienione w postanowieniu o wszczêciu postêpowania, odnosz¹ siê do zamieszczania w lokalnym dzienniku „ECHO” og³oszeñ reklamowych „Finansujemy Twoje marzenia - Potrzebujesz gotówki - budujesz dom, kupujesz mieszkanie, zmieniasz samochód?” oraz „Na dom samochód lub sp³atê zobowi¹zañ - proste i szybkie procedury, gwarancja równych rat” a tak¿e zamieszczania na stronie internetowej Spó³ki -www.mfrr.com.pl. - informacji o treoeci: „MFRR swoj¹ ofertê tworzy³ przede wszystkim z myoel¹ o przeciêtnym Kowalskim, czyli o osobie o dochodach poni¿ej oeredniej krajowej.Wdzisiejszych czasach okazuje siê to strza³em w dziesi¹tkê - do MFRR trafiaj¹ rzesze klientów, które ze wzglêdu na ma³e dochody Bank odprawi³ z kwitkiem” oraz „... fundusze - organizacje podobne do MFRR s³u¿¹ce samoobronie przed lichw¹ i stosuj¹ce zasady pomocy finansowej, istnia³y ju¿ w oeredniowieczu. Nosi³y nazwê ... Kupieckich, banków pobo¿nych. PóŸniej nazwano je fundacjami taniego kredytu ... tak by³o” - których treoeæ nale¿y uznaæ jako reklamê wprowadzaj¹c¹ w b³¹d, o której stanowi art.16 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. Nr 47, poz. 211 ze zm.). Zdaniem Prezesa UOKiK nie ulega w¹tpliwooeci, ¿e wyobra¿enia konsumenta powsta³e po przeczytaniu ww. hase³ reklamowych o mo¿liwooeci szybkiego uzyskania kredytu/po¿yczki w postaci otrzymania do dyspozycji oerodków finansowych na okreoelone cele nie by³y zgodne ze stanem rzeczywistym, poniewa¿ opiera³y siê na nieprawdziwych informacjach reklamowych. Jedn¹ z funkcji reklamy jest funkcja informacyjna,wzwi¹zku z czym przy ocenie reklamy wprowadzaj¹cejwb³¹d, zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, nale¿y uwzglêdniæ m.in. jej wp³yw na zachowanie konsumenta i podejmowane przez niego decyzje co do wyboru przedmiotu transakcji i kontrahenta. Jest oczywiste, ¿e decyzje podjête przez konsumentawoparciu o informacje nierzetelne, niepe³ne lub zafa³szowane mog¹ byæ dla niego niekorzystne i prawdopodobnie konsumentwogóle by ich nie podj¹³, gdyby informacje zawarte w og³oszeniach prasowych informowa³y, i¿ Spó³ka prowadzi dzia³alnooeæ kredytow¹ w ramach samofinansuj¹cego siê konsorcjum. Tak wiêc niew¹tpliwie reklama zawieraj¹ca informacje nierzetelne, niepe³ne lub zafa³szowane stanowi reklamê wprowadzaj¹c¹wb³¹d, o którym stanowi art.16 ust.1 pkt 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Jak wspomniano, przy ocenie reklamy wprowadzaj¹cej w b³¹d nale¿y uwzglêdniæ wszystkie jej elementy dotycz¹ce nie tylko reklamowanych towarów lub us³ug, ale tak¿e zachowanie siê klienta. Takie znaczenie niew¹tpliwie mog³a mieæ informacja o mo¿liwooeci uzyskania kredytu przez osoby którym odmówiono udzielenia kredytuwbanku (has³o: „do MFRR trafiaj¹ rzesze klientów, które ze wzglêdu na ma³e dochody Bank odprawi³ z kwitkiem” - has³o z witryny internetowej). Informacja ta, w przypadku wielu klientów, mia³a decyduj¹ce znaczenie dla podjêcia decyzji w kwestii skorzystania z oferty Spó³ki. Z informacji Rzecznika wynika, i¿ ofert¹ Spó³ki zainteresowali siê ludzie starsi - emeryci i rencioeci, o niskim statucie materialnym, którzy mieliby powa¿ne trudnooeci z uzyskaniem kredytuwbanku. Ponadto stosowane przez Spó³kê ww. has³a reklamowe zawieraj¹ zwroty sugeruj¹ce, ¿e oerodki finansowe zostan¹ niebawem udostêpnione (np. has³a „szybkie i proste procedury”, „budujesz dom”, „kupujesz mieszkanie”, „zmieniasz samochód”). Slogany te wywo³uj¹ przekonanie u konsumenta, ¿e realizacja potrzeb konsumpcyjnych nastêpuje w sposób prosty i szybki, zanim nast¹pi koniecznooeæ wp³acania konkretnych rat. Analizuj¹c wymienione og³oszenia reklamowe odnosi siê wra¿enie, ¿e oferta Spó³ki zbli¿ona jest do oferty bankowej, jednak bez koniecznooeci spe³nienia szeregu warunków wymaganych przez instytucje bankowe, przy sk³adaniu wniosku kredytowego.
1) zamieszczaniu w lokalnym tytule prasowym „ECHO” w T. og³oszeñ o treoeci - „Finansujemy Twoje marzenia - Potrzebujesz gotówki - budujesz dom, kupujesz mieszkanie, zmieniasz samochód?” oraz „Na dom samochód lub sp³atê zobowi¹zañ - proste i szybkie procedury, gwarancja równych rat”;
2) zamieszczaniu na stronie internetowej Miêdzynarodowego Funduszu Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. - www.mfrr.com.pl. - informacji o treoeci: „MFRR swoj¹ ofertê tworzy³ przede wszystkim z myoel¹ o przeciêtnym Kowalskim, czyli o osobie o dochodach poni¿ej oeredniej krajowej.Wdzisiejszych czasach okazuje siê to strza³emwdziesi¹tkê - doMFRRtrafiaj¹ rzesze klientów, które ze wzglêdu na ma³e dochody Bank odprawi³ z kwitkiem” oraz „... fundusze - organizacje podobne do MFRR s³u¿¹ce samoobronie przed lichw¹ i stosuj¹ce zasady pomocy finansowej, istnia³y ju¿ w oeredniowieczu. Nosi³y nazwê ... Kupieckich, banków pobo¿nych. PóŸniej nazwano je fundacjami taniego kredytu ... tak by³o”, co mo¿e wprowadzaæ w b³¹d konsumentów zainteresowanych uzyskaniem kredytu w gotówce lub nabyciem okreoelonego towaru i w zwi¹zku z tym mo¿e wp³ywaæ na podejmowane przez nich decyzje zawarcia umowy z Miêdzynarodowym Funduszem Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. bez podejrzeñ, i¿ wstêpuj¹ do tzw. systemu argentyñskiego - jako stanowi¹ce wprowadzaj¹c¹wb³¹d reklamê i nakazuje zaniechanie jej stosowania.
a) bezprawnooeæ dzia³ania przedsiêbiorcy polegaj¹ca na stosowaniu wprowadzaj¹cejwb³¹d reklamy,
b) godzenie tych dzia³añwinteres konsumenta,
c) naruszenie zbiorowego interesu konsumentów. UZASADNIENIE DZIENNIK URZÊDOWY NR 1 3 Tymczasem propozycja dotyczy przyst¹pienia do grupy i pozyskiwania oerodków pieniê¿nych w drodze wzajemnego finansowania „Klientów”, czyli potencjalnych kredytobiorców (uczestników gremium), o czym stanowi¹ m.in. nastêpuj¹ce zapisy umowne: Przedmiotem umowy jest uczestnictwo Klienta w programie MFRR, którego celem jest zakup przez Uczestnika gremium produktu okreoelonego na pierwszej stronie, przydzia³ produktu nastêpuje po pisemnym zobowi¹zaniu siê Uczestnika gremium do wp³acenia rat kompletnych oferowanychwofercie pisemnej, zgodnie z treoeci¹ umowywprzypadku gdy oferta oka¿e siê najwy¿sza ( oraz MFRR zbierze podpisan¹ przez Uczestnika gremium umowê z innymi umowami z terenu ca³ej Polski, tworz¹c gremium w ratach tych samych, b¹dŸ ró¿nych zestawów kwotowych. Ponadto z treoeci umowy w ogóle nie wynika, kiedy dok³adnie dany klient mo¿e otrzymaæ „produkt”, poniewa¿ jest to uzale¿nione od wysokooeci oferowanych przez niego „rat kompletnych”. Tak wiêc niektórzy uczestnicy gremium mog¹ oczekiwaæ na „produkt” nawet przez kilka lat (w zale¿nooeci od okresu na jaki zorganizowano grupê). Ponadto wprowadzanie w b³¹d przez Spó³kê przybiera jeszcze jedn¹ formê, wskutek tworzenia mylnego wyobra¿enia u adresata reklamy, polegaj¹ce na pominiêciu istotnych dla niego informacji.W¿adnej z reklam (zarówno zamieszczanej w gazecie „ECHO”, na stronie internetowej, jak iwinnych publikatorach na terenie kraju, nie zamieszczono najmniejszej wzmianki o tym, ¿e oerodki finansowe przydzielane s¹ ze wspólnego funduszu utworzonego z comiesiêcznych wp³at wszystkich „Uczestników gremium”.Wtekstach tych, wystarczy³oby zasygnalizowaæ, ¿e przedmiotem umowy jest uczestnictwo w konsorcjum finansowym, albo w grupie samofinansuj¹cej siê. Brak rzetelnej prezentacji, podstawowej dla konsumenta informacji, jak¹ jest cz³onkostwo klienta w samofinansuj¹cej siê grupie (tzn. Programie MFRR, o czym stanowi § 2 pkt 1 umowy), którego celem „jest zakup przez Uczestnika gremium” okreoelonego produktu przeznaczonego na m.in. na budowê domu, remont budynku, mieszkania, wype³nia znamiona reklamy niepe³nej. Reklama niepe³na uwa¿ana jest w doktrynie za informacjê reklamow¹ wprowadzaj¹c¹ w b³¹d (por. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, pod red. J. Szwaji, wyd. C.H. Beck,Warszawa 2000, str. 460). Bior¹c powy¿sze pod uwagê, Prezes UOKiK uzna³, i¿ zamieszczanie w prasie oraz na stronie internetowej omówionych wy¿ej og³oszeñ reklamowych, stanowi³o bezprawne dzia³anie polegaj¹ce na stosowaniu nieuczciwej oraz wprowadzaj¹cej w b³¹d reklamy i jednoczeoenie wype³niaj¹ pierwsz¹ z przes³anek praktyki naruszaj¹cej zbiorowe interesy konsumentów, wymienionych szczegó³owo w art. 23a ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zgodnie z którym „za praktykê naruszaj¹c¹ zbiorowe interesy konsumentów uwa¿a siêwszczególnooeci (…) nieuczciw¹ lub wprowadzaj¹c¹wb³¹d reklamê”. Wymienione wy¿ej dzia³ania Spó³ki dotyczy³y niew¹tpliwie zbiorowego interesu konsumentów. Zgodnie z art. 23a ust. 1 zdanie 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zbiorowym interesem konsumentów nie jest suma indywidualnych interesów konsumentów. Umowê ze Spó³k¹ móg³ zawrzeæ ka¿dy, ktowjakikolwiek sposób, zw³aszcza z og³oszeñ prasowych, czy informacji zamieszczanych na stronie internetowej, dowiedzia³ siê o dzia³alnooeci Spó³ki i jej ofercie. Reklama zamieszczana w prasie (nie tylko w lokalnym tytule „ECHO”, ale w publikatorach na terenie ca³ego kraju) by³a dostêpna dla ka¿dego konsumenta, który potencjalnie móg³by siê z ni¹ zetkn¹æ. „Oznacza to, ¿e by³a [reklama] skierowana do nieokreoelonej zbiorowooeci, której interes naruszano przez publikacjê reklamy” (wyrok S¹du Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 23 czerwca 2004 r., sygn. akt XVIIAma66/03). Tym samym wype³niona zosta³a trzecia z przes³anek ww. art. 23a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, tj. naruszenie zbiorowych interesów konsumentów. Maj¹c powy¿sze na wzglêdzie, Prezes UOKiK stwierdzi³, ¿e zosta³y spe³nione ³¹cznie wszystkie przes³anki dla zakwalifikowania opisanych dzia³añ Spó³ki jako praktyki naruszaj¹cej zbiorowe interesy konsumentów, okreoelonej w art. 23a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Na podstawie art. 23c ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes Urzêdu mo¿e okreoeliæ oerodki usuniêcia trwa³ych skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu zapewnienia wykonania nakazu. W szczególnooeci mo¿e zobowi¹zaæ przedsiêbiorcê do z³o¿enia wielokrotnego ooewiadczenia o okreoelonej w decyzji treoeci i formie. Poinformowanie konsumentów o rzeczywistym charakterze dzia³alnooeci prowadzonej przez Spó³kê Urz¹d uwa¿a za niezbêdne. Jedynie w oparciu o prawdziwe informacje zamieszczone w reklamie konsument mo¿e dokonaæ rzeczowo uzasadnionego wyboru a jego decyzja mo¿e zostaæ oceniona jako racjonalna b¹dŸ te¿ nierozs¹dna. Wyznaczaj¹c tytu³ prasowy do zamieszczenia sentencji niniejszej decyzji (tj. lokalna gazeta „ECHO”), Prezes UOKiK kierowa³ siê zakresem zarzutów, okreoelonych przez Wnioskodawcê we wniosku o wszczêcie postêpowania. Ponadto, stosownie do art. 100e ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes Urzêdu mo¿e nadaæ decyzji rygor natychmiastowej wykonalnooeci w ca³ooeci lub w czêoeci, je¿eli wymaga tego wa¿ny interes konsumentów. Rozstrzygaj¹c sprawê bêd¹c¹ przedmiotem niniejszego postêpowania Prezes Urzêdu uzna³, ¿e zbiorowy interes konsumentów wymaga szczególnej ochrony. Dalsze stosowanie wprowadzaj¹cej w b³¹d reklamy (mimo wejoecia w ¿ycie przepisów zakazuj¹cych dzia³alnooeci konsorcjów finansowych) mo¿e dalej prowadziæ do zawierania kolejnych umów z naruszeniem ekonomicznych interesów kolejnych osób i mog³oby spowodowaæ nieodwracalne, negatywne skutki dla chronionych ustaw¹ interesów konsumentów. Wobec powy¿szego nale¿a³o orzec jakwsentencji. [...]