Znalezienie adwokata

Podejrzany (osoba której formalnie przedstawiono zarzut popełnienia przestępstwa) oraz oskarżony (osoba, wobec której skierowano do sądu akt oskarżenia) mają prawo do bycia reprezentowanymi przez profesjonalnego obrońcę (w Polsce będzie to adwokat) od momentu przedstawienia zarzutów do samego końca procesu. Inne strony postępowania (np. pokrzywdzony) mogą korzystać z pomocy pełnomocnika.

Odpowiadanie z tzw. wolnej stopy

Jeśli wobec podejrzanego lub oskarżonego sąd nie zastosował tymczasowego aresztowania, mogą uzyskać pomoc prawną w następujący sposób: wybrać na rynku usług prawniczych dowolnego adwokata i zlecić mu obronę w całości procesu lub określonym jego stadium.Obrońca ma prawo wglądu do akt postępowania przygotowawczego.

W takiej sytuacji zakres kontaktów między nimi reguluje w głównej mierze umowa zlecenia. Wynagrodzenie jest ustalane indywidualnie przez obie strony, a obowiązek jego zapłaty spoczywa na oskarżonym lub podejrzanym.

W procesie karnym można mieć maksymalnie 3 obrońców działających w tym samym czasie.

Można złożyć wniosek do prezesa sądu, który będzie rozpatrywał sprawę, o wyznaczenie obrońcy z urzędu w sytuacji, gdy dana osoba nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia obrońcy (pełnomocnika) z urzędu bez szkody dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

Musi się wykazać to we wniosku, załączając odpowiednie dokumenty (np. zaświadczenie o zarobkach, zaświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym, zaświadczenie z Urzędu Pracy lub Ośrodka Pomocy Społecznej, zeznanie podatkowe za poprzednie lata lub zaświadczenie, że nie przekroczyło się kwoty minimalnej, wolnej od podatku).

Wniosek powinien zawierać:

• imię, nazwisko i adres,
• oznaczenie prezesa sądu, do którego wniosek jest skierowany,
• oznaczenie sprawy, której dotyczy (np. sygnatura akt, przeciwko komu, w jakiej sprawie),
• wniosek o wyznaczenie obrońcy lub pełnomocnika z urzędu,
• uzasadnienie wykazujące, że oskarżony lub podejrzany nie jest w stanie ponieść kosztów obrony lub pełnomocnictwa bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny,
• datę i podpis osoby składającej wniosek.

Wniosek należy złożyć w biurze podawczym sądu rozpatrującego sprawę lub wysłać pocztą na adres tego sądu listem poleconym. Jeżeli sprawa jeszcze się toczy przed prokuratorem, wniosek można złożyć tylko za pośrednictwem prokuratury prowadzącej postępowanie.

Tymczasowe aresztowanie

W przypadku zastosowania wobec oskarżonego lub podejrzanego tymczasowego aresztowania, sposób wyboru obrońcy jest taki sam.

Jednak oskarżony/podejrzany ma prawo kontaktować się z obrońcą na osobności lub korespondencyjnie. W wyjątkowych przypadkach prokurator może zastrzec sobie prawo do obecności na takich spotkaniach lub zarządzić kontrolę korespondencji, lecz jedynie w terminie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania.

W procesie obrońca ma obowiązek podejmowania wszelkich czynności aż do prawomocnego jego zakończenia, z wyjątkiem tych, które muszą być wykonane osobiście przez oskarżonego/podejrzanego, np. składanie wyjaśnień (tzw. oświadczeń wiedzy).  Obrońca musi działać w procesie jedynie na korzyść bronionego.

W przypadku tymczasowego aresztowania oskarżonego lub podejrzanego obrońca ma także dostęp do akt postępowania przygotowawczego.

Ponoszenie kosztów z tytułu udziału adwokata

W przypadku uniewinnienia koszty obrony z urzędu pokrywa Skarb Państwa. Za adwokata z wyboru należy zapłacić samemu. W przypadku skazania sąd może obciążyć kosztami procesu skazanego.