Organizacja wymiaru sprawiedliwości. Systemy sądownictwa

Wymiar sprawiedliwości

Współczesny hiszpański system prawny należy do systemu prawa kontynentalnego.

Podstawowymi cechami tego modelu są:

• podział na system prawa publicznego i system prawa prywatnego, przy czym systemy te obejmują następujące gałęzie prawa: prawo konstytucyjne, karne, administracyjne, podatkowe, cywilne, handlowe, pracy i procesowe;
• pierwszeństwo ustawodawstwa i prawa pisanego w hierarchii źródeł prawa, którą określa hiszpański kodeks cywilny; hierarchia ta przedstawia się następująco: ustawa, zwyczaje oraz ogólne zasady prawa;
• hierarchiczna organizacja sądownictwa obejmująca system środków zaskarżenia.

Rodzaje sądów – krótki opis

Konstytucja hiszpańska z 1978 r. stanowi, że Hiszpania jest socjalnym i demokratycznym państwem prawa, które chroni wolność, sprawiedliwość, równość i pluralizm polityczny jako najwyższe wartości panującego w niej porządku prawnego.

Konstytucja opiera się na zasadzie nierozerwalnej jedności narodu hiszpańskiego, wspólnej i niepodzielnej ojczyzny wszystkich Hiszpanów, oraz uznaje i gwarantuje prawo do autonomii narodowościom i regionom, które ją tworzą, oraz solidarność między nimi.

Tytuł VI konstytucji dotyczy władzy sądowniczej, a art. 117 konstytucji stanowi, że zasada jedności władzy sądowniczej jest podstawą organizacji i funkcjonowania sądów.

Wszystkie te zasady odzwierciedlone są w organizacji hiszpańskich sądów, które należą do jednego systemu sądownictwa składającego się z sądów powszechnych.

Istnieją liczne sądy, które rozstrzygają spory zgodnie z zakresem swojej właściwości ustalonym na podstawie pewnych kryteriów (są to: zakres przedmiotowy, wartość przedmiotu sporu, osoba objęta postępowaniem, właściwość funkcjonalna sądu lub jego właściwość miejscowa), ponieważ jedność systemu sądownictwa nie jest sprzeczna z istnieniem różnych sądów o różnym zakresie właściwości.

Sądami powszechnymi są organy, o których mowa w ustawie organicznej o władzy sądowniczej, na mocy art. 122 konstytucji hiszpańskiej z 1978 r.

W tym zakresie należy wyróżnić trzy zasadnicze aspekty:

1. aspekt terytorialny;
2. jednoosobowy lub kolegialny charakter sądu;
3. zakres właściwości.

Aspekt terytorialny

Zgodnie z założeniami przedstawionymi w uzasadnieniu do ustawy organicznej nr 6/1985 o władzy sądowniczej z dnia 1 lipca 1985 r., terytorium państwa dzieli się, dla celów sądowych, na gminy, okręgi (partidos), prowincje oraz wspólnoty autonomiczne, dla których właściwe są sądy pokoju (Juzgados de Paz), sądy pierwszej instancji oraz śledcze (Juzgados de Primera Instancia e Instrucción), sądy administracyjne (Juzgados de lo Contencioso-Administrativo), sądy pracy (Juzgado de lo Social), sądy penitencjarne (Juzgados de Vigilancia Penitenciaria), sądy ds. nieletnich (Juzgados de Menores), sądy prowincji (Audiencias Provinciales) oraz wyższe trybunały sprawiedliwości wspólnot autonomicznych (Tribunales Superiores de Justicia). Nad całością terytorium Hiszpanii władzę sądowniczą sprawuje Krajowy Sąd Karny i Administracyjny (Audiencia Nacional), Sąd Najwyższy (Tribunal Supremo), centralne sądy śledcze (Juzgados Centrales de Instrucción) oraz centralne sądy administracyjne (Juzgados Centrales de lo Contencioso-administrativo).

Jednoosobowy lub kolegialny charakter sądów

Wszystkie sądy orzekają w składzie jednoosobowym, z wyjątkiem Sądu Najwyższego, Krajowego Sądu Karnego i Administracyjnego, wyższych trybunałów sprawiedliwości wspólnot autonomicznych i sądów prowincji.

W Sądzie Najwyższym zasiadają: prezes, prezesi izb (presidentes de sala) oraz sędziowie (magistrados) kierowani do izb na podstawie przepisów prawnych. Sąd Najwyższy składa się z pięciu izb: cywilnej, karnej, administracyjnej, pracy oraz wojskowej.

W Krajowym Sądzie Karnym i Administracyjnym zasiadają: prezes, prezesi izb i sędziowie kierowani do izb (apelacyjnej, karnej, administracyjnej oraz pracy) na podstawie przepisów prawnych.

Wyższe trybunały sprawiedliwości wspólnot autonomicznych składają się z czterech wydziałów (cywilnego, karnego, administracyjnego oraz pracy). W wyższych trybunałach sprawiedliwości zasiadają: prezes, który jest także prezesem izby cywilnej i karnej, prezesi izb oraz sędziowie kierowani do poszczególnych wydziałów na podstawie przepisów prawnych.

W sądach prowincji zasiadają: prezes oraz dwóch lub większa liczba sędziów. Rozpoznają oni sprawy cywilne i karne. Mogą w nich zostać utworzone podwydziały o takim samym składzie.

Biura sądowe

Ustawa organiczna dotycząca wymiaru sprawiedliwości określa biura sądowe (Oficina Judicial) jako jednostki administracyjne, które wspierają pracę sędziów i sądów.

Powstały one, aby zapewnić skuteczność, efektywność oraz przejrzystość postępowań sądowych, usprawnić rozpatrywanie spraw i zachęcić do współpracy i koordynacji między różnymi organami administracji. Utworzenie biur sądowych jest wynikiem zobowiązania do zapewnienia usług publicznych o wysokiej jakości, które są łatwo dostępne dla społeczeństwa – zgodne z wartościami konstytucyjnymi – i spełniają rzeczywiste potrzeby obywateli.

Jest to nowy model organizacyjny, w ramach którego wprowadza się nowoczesne techniki zarządzania w oparciu o połączenie dwóch wydziałów administracyjnych: wydziału udzielającego bezpośredniego wsparcia w postępowaniach sądowych, dawnej zwanego kancelarią (juzgados), który wspiera sędziego w jego obowiązkach, oraz wspólnych służb ds. procesowych zarządzanych przez sekretarzy sądowych (Secretarios Judiciales), które wykonują wszystkie zadania niezwiązane ściśle z wymiarem sprawiedliwości, takie jak: przyjmowanie pism, wystawianie wezwań, wykonywanie orzeczeń, postępowania pozasądowe, przyjmowanie pozwów, zawiadamianie stron, naprawianie uchybień procesowych, itp.

Wspólne służby ds. procesowych dzielą się na trzy jednostki:

• Wspólną Służbę ds. Ogólnych;
• Wspólną Służbę ds. Wokandy;
• Wspólną Służbę ds. Wykonywania Orzeczeń.

Nowy model został wprowadzony w Burgos i Murcji w listopadzie 2010 r. W lutym 2011 r. biura sądowe zostały utworzone w Cáceres oraz Ciudad Real, natomiast w czerwcu 2011 r. w miastach León, Cuenca i Mérida. W 2013 r. biuro zostanie również utworzone w Ceucie i Melilli. Model ten współistnieje z dawnym modelem (obejmującym juzgados oraz tribunals), który funkcjonuje w innych częściach Hiszpanii.

Zakres właściwości

Zakres właściwości sądów wiąże się nie tylko z aspektem terytorialnym. Zależy on również od rodzaju spraw, które są rozstrzygane w czterech pionach sądownictwa, do których należą poniższe sądy.

Sądy cywilne: badają sprawy, które nie są zastrzeżone wyraźnie dla innego rodzaju sądu. Z tego względu są one określane jako sądy powszechne.

Sądy karne: sprawy karne i postępowanie karne należą do zakresu właściwości sądów karnych. W prawie hiszpańskim można wnieść jednak powództwo cywilne wynikające z popełnienia przestępstwa w tym samym czasie, w którym rozpoczyna się postępowanie karne. W takim przypadku sąd karny orzeka o odpowiednim odszkodowaniu w celu naprawienia szkody wynikłej z popełnienia przestępstwa lub wykroczenia.

Sądy administracyjne: badają legalność czynności organów administracji publicznej oraz rozpatrują skargi dotyczące roszczeń pieniężnych przeciwko tym organom.

Sądy pracy: rozstrzygają sprawy dotyczące roszczeń powstałych na podstawie prawa pracy, zarówno w sporach indywidualnych między pracownikiem i pracodawcą dotyczących umowy o pracę, jak i w sporach zbiorowych, a także zajmują się roszczeniami z zakresu ubezpieczeń społecznych lub przeciw skarbowi państwa, kiedy ponosi on odpowiedzialność w świetle prawa pracy.

Oprócz czterech wymienionych powyżej rodzajów sądów, w Hiszpanii funkcjonują również sądy wojskowe.

Sądownictwo wojskowe stanowi wyjątek od zasady jedności władzy sądowniczej.

Więcej informacji na ten temat można znaleźć w arkuszu informacyjnym dotyczącym sądownictwa powszechnego w Hiszpanii.

W Hiszpanii nie istnieją sądy nadzwyczajne; jednak w opisanym powyżej systemie sądownictwa utworzono sądy wyspecjalizowane ze względu na zakres przedmiotowy. Na tej zasadzie działają, na przykład, sądy ds. przemocy wobec kobiet, sądy penitencjarne lub sądy ds. nieletnich. Są to sądy powszechne, ale wyspecjalizowane w rozstrzyganiu spraw ze szczególnego zakresu przedmiotowego. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w zakładce dotyczącej sądownictwa powszechnego w Hiszpanii.

Hierarchia sądów

System środków zaskarżenia stanowi podstawę hierarchicznej struktury sądów w ramach systemu instancyjnego.

Aby dowiedzieć się, jakie środki zaskarżenia można wnieść do każdego z sądów, należy zapoznać się z informacjami na temat hiszpańskiego systemu prawnego i zakresu właściwości każdego z sądów. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w arkuszu informacyjnym dotyczącym sądownictwa powszechnego w Hiszpanii.

Prawnicze bazy danych

Czy dostęp do baz danych jest bezpłatny?

Tak, dostęp do baz danych jest bezpłatny

Krótkie streszczenie treści

• Prawnicze bazy danych Hiszpański dziennik urzędowy
• Bazy danych dotyczące orzecznictwa sądowego. Centrum Dokumentacji Sądowej

Powiązane strony