Podręcznik

4.1. Podstawy prawne w sprawach karnych

68. Podstawą prawną w transgranicznych sprawach karnych jest art. 10 konwencji z 2000 roku o pomocy prawnej w sprawach karnych. Zastosowanie mają następujące zasady:

  1. organ sądowy państwa członkowskiego, do którego wystosowano wniosek, jest obecny podczas przesłuchania, jeżeli jest to konieczne, przy udziale tłumacza; organ ten jest odpowiedzialny również za potwierdzenie tożsamości osoby przesłuchiwanej, jak również za przestrzeganie podstawowych zasad porządku prawnego państwa członkowskiego, do którego wystosowano wniosek. Jeżeli organ sądowy państwa członkowskiego, do którego wystosowano wniosek, uzna, że podczas przesłuchania zostały naruszone podstawowe zasady porządku prawnego państwa członkowskiego, do którego wystosowano wniosek, natychmiast podejmuje on niezbędne działania w celu dopilnowania, aby przesłuchanie było kontynuowane zgodnie z tymi zasadami;
  2. właściwe organy państwa członkowskiego wystosowującego wniosek i państwa członkowskiego, do którego wystosowano wniosek, uzgodnią, w razie potrzeby, jakie środki należy podjąć w celu zapewnienia bezpieczeństwa osobie przesłuchiwanej;
  3. przesłuchanie jest prowadzone bezpośrednio przez organ sądowy lub pod kierunkiem organu sądowego państwa członkowskiego wystosowującego wniosek, zgodnie z jego własnym prawem;
  4. na wniosek państwa członkowskiego wystosowującego wniosek lub osoby, która ma zostać przesłuchana, państwo członkowskie, do którego wystosowano wniosek, dopilnowuje, aby osoba przesłuchiwana mogła skorzystać z pomocy tłumacza, o ile zaistnieje taka potrzeba;
  5. osoba, która ma zostać przesłuchana, może powołać się na prawo do odmowy składania zeznań, które przysługuje jej na podstawie prawa państwa członkowskiego wystosowującego wniosek lub państwa członkowskiego, do którego wystosowano wniosek.

69. W art. 10 konwencji z 2000 roku ustanowiono zasadę głoszącą, że państwo członkowskie może wystosować wniosek o przesłuchanie – w drodze wideokonferencji – osoby, która znajduje się w innym państwie członkowskim.

Wniosek można wystosować wtedy, gdy organy sądowe państwa członkowskiego wystosowującego wniosek chcą, by dana osoba została przesłuchana jako świadek lub biegły, a nie jest wskazane ani możliwe, by osoba ta przybyła na przesłuchanie do tego państwa. Przybycie jest niewskazane na przykład wtedy, gdy świadek jest w bardzo młodym lub bardzo podeszłym wieku lub gdy jego stan zdrowia jest niezadowalający. Przybycie jest niemożliwe, gdy świadek, pojawiając się w państwie członkowskim wystosowującym wniosek, byłby narażony na poważne niebezpieczeństwo.

70. Państwo członkowskie, do którego wystosowano wniosek, jest zobowiązane wyrazić zgodę na wideokonferencję, chyba że przesłuchanie jest sprzeczne z podstawowymi zasadami jego prawa krajowego lub państwo to nie dysponuje środkami technicznymi pozwalającymi przesłuchanie przeprowadzić. Wzmianka o podstawowych zasadach prawa oznacza tu, że nie można odrzucić wniosku tylko dlatego, iż prawo państwa członkowskiego, do którego wystosowano wniosek, nie przewiduje przesłuchania świadka lub biegłego w drodze wideokonferencji lub iż co najmniej jeden szczegółowy warunek przesłuchania w drodze wideokonferencji wynikający z prawa krajowego nie zostanie spełniony.

Jeżeli brakuje stosownych środków technicznych, państwo członkowskie wystosowujące wniosek może za zgodą państwa członkowskiego, do którego wystosowało wniosek, dostarczyć odpowiedni sprzęt, który umożliwi przeprowadzenie przesłuchania.

71. We wniosku o przesłuchanie w drodze wideokonferencji powinny się znaleźć informacje o organie składającym wniosek, w miarę możliwości o przedmiocie i powodzie wniosku, o tożsamości i obywatelstwie danej osoby oraz w razie potrzeby nazwisko i adres adresata. We wniosku należy także wskazać powód, dla którego nie jest wskazane lub możliwe, by świadek lub biegły osobiście stawili się na przesłuchaniu, oraz podać nazwę organu sądowego i nazwiska osób, które będą prowadzić przesłuchanie. O tych informacjach jest mowa w konwencji z 2000 roku. Organ sądowy państwa, do którego wystosowano wniosek, kieruje do danej osoby wezwanie do stawiennictwa – w formie określonej przez prawo tego państwa.

72. Artykuł 10 ust. 8 konwencji z 2000 roku przewiduje, że jeżeli osoba przesłuchiwana w drodze wideokonferencji odmawia składania zeznań lub nie zeznaje zgodnie z prawdą, państwo, w którym jest przesłuchiwana, powinno móc postępować z nią w taki sam sposób, jak postępowałoby, gdyby przesłuchanie odbywało się według procedury krajowej.

Wynika to z faktu, że obowiązek składania zeznań podczas przesłuchania wideokonferencyjnego wypływa – zgodnie z tym ustępem – z prawa państwa, do którego wystosowano wniosek. Ustęp ten ma zagwarantować przede wszystkim, że w razie nieprzestrzegania obowiązku składania zeznań świadek poniesie konsekwencje podobne do tych, które są stosowane w procedurze krajowej, gdy wideokonferencja nie ma miejsca.

73. Artykuł 10 ust. 9 umożliwia stosowanie wideokonferencji podczas przesłuchiwania osób oskarżonych. Każde państwo członkowskie może samodzielnie zdecydować, czy zgodzi się wykonać taki wniosek. Może wystosować ogólne oświadczenie mówiące, że nie będzie tego robić.   Oskarżony zawsze przed przesłuchaniem musi wyrazić na nie zgodę.

Ostatnia aktualizacja: 17/11/2021

Stroną zarządza Komisja Europejska. Informacje na tej stronie nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska Komisji Europejskiej, nie ponosi ona również odpowiedzialności za wszelkie informacje, dane czy odniesienia na niej zawarte. Więcej informacji na temat praw autorskich odnoszących się do stron UE znajduje się na stronie „Informacje prawne”.