Talba għall-ħlas tad-danni mingħand min ikun wettaq ir-reat

Kif nista’ nagħmel pretensjoni għall-ħlas tad-danni jew mezzi oħra ta’ rimedju/sodisfazzjon minn awtur ta’ reat fi proċess (proċedimenti kriminali), u lil min għandi nindirizza din il-pretensjoni?

Inti għandek id-dritt li tressaq azzjoni ċivili għad-danni kontra l-akkużat bħala parti minn proċedimenti kriminali. Korp investigattiv jew l-uffiċċju tal-prosekutur iridu jispjegaw lill-vittma l-proċedura għall-preżentazzjoni ta’ azzjoni ċivili, ir-rekwiżiti essenzjali għal azzjoni ċivili, l-iskadenza għall-preżentazzjoni ta’ azzjoni ċivili, u l-konsegwenzi jekk din l-iskadenza titħalla tgħaddi.

F’liema punt fil-proċedimenti kriminali, għandi nippreżenta talba?

Tista’ tippreżenta azzjoni ċivili fi żmien 10 jum wara li teżamina l-fajl kriminali. Tista’ wkoll titlob li l-uffiċċju tal-prosekutur jestendi din l-iskadenza. Jekk l-Uffiċċju tal-Prosekutur Pubbliku jqis li huwa possibbli li tiġi applikata l-proċedura ta’ arranġament, l-Uffiċċju tal-Prosekutur Pubbliku jistabbilixxi limitu ta’ żmien raġonevoli għall-preżentazzjoni ta’ rikors għal azzjoni ċivili.

Jekk tinqabeż l-iskadenza, l-azzjoni ċivili tiġi rritornata, iżda f’dan il-każ tista’ tressaq talba għal kumpens quddiem qorti ċivili.

X’nista’ nitlob fit-talba u kif għandi nippreżentaha (indika ammont totali u/jew speċifika t-telf individwali, il-profitti mitlufa u l-imgħax)?

F’azzjoni ċivili, tista’ tqajjem talba li l-għan tagħha huwa li tistabbilixxi mill-ġdid jew tirrimedja l-kundizzjoni tal-benesseri miksura mill-att li huwa s-suġġett tal-proċedimenti kriminali. Iċ-ċirkustanzi fattwali li fuqhom tkun ibbażata talba bħal din għandhom jikkoinċidu b’mod sostanzjali mal-fatti tar-reat li jkun qed jiġi ttrattat u għandu jkun possibbli wkoll li tali talba tinstema’ fi proċedimenti ċivili.

Azzjoni ċivili trid tiġi ppreżentata bil-miktub u trid tagħti dettalji tal-attur u tal-konvenut u tistabbilixxi l-pretensjoni espressa b’mod ċar tal-vittma u ċ-ċirkostanzi fattwali u l-evidenza li fuqhom hija bbażata t-talba tal-vittma. It-talba trid tkun kompluta (jiġifieri trid tinkludi l-ammonti tat-tipi kollha ta’ dannu li għalihom il-vittma tkun qed titlob kumpens). F’azzjoni għall-kumpens ta’ dannu mhux materjali, l-ammont tal-kumpens mitlub jista’ jitħalla mhux speċifikat u jista’ jintalab kumpens ġust fid-diskrezzjoni tal-qorti.

Il-Qorti tista’ tistabbilixxi limitu ta’ żmien biex jiġu rrimedjati n-nuqqasijiet f’azzjoni ċivili.

Hemm formola speċifika għal talbiet bħal dawn?

Ma ġiet stabbilita l-ebda formola speċifika għal azzjonijiet ċivili.

Liema evidenza rrid nippreżenta biex nappoġġa t-talba tiegħi?

Azzjoni ċivili għandha tkun akkumpanjata minn prova tal-fatti li jiffurmaw il-bażi tat-talba tal-vittma u li fuqhom il-vittma għandha l-intenzjoni li tiddependi irrispettivament mis-sett ta’ evidenza ppreżentata mill-uffiċċju tal-prosekutur.

Hemm xi spejjeż tal-qorti jew spejjeż oħra relatati mal-pretensjoni tiegħi?

Is-smigħ ta’ azzjoni ċivili fi proċedimenti kriminali huwa eżentat mill-miżati tal-Istat, bl-eċċezzjoni ta’ azzjoni ċivili għall-kumpens ta’ dannu mhux materjali, jekk it-talba għal tali kumpens tkun ibbażata fuq raġunijiet oħra minbarra l-ikkawżar ta’ korriment fuq il-persuna jew disturb ieħor tas-saħħa jew il-mewt ta’ fornitur.

Jekk l-azzjoni ċivili tiġi miċħuda, l-ispejjeż relatati mal-proċedimenti tal-azzjoni ċivili jew il-prova tat-talba fil-liġi pubblika jitħallsu mill-vittma. Jekk l-azzjoni ċivili tingħata parzjalment, il-qorti taqsam l-ispejjeż relatati mal-proċedimenti tal-azzjoni ċivili bejn il-vittma, l-akkużat u l-konvenut, b’kunsiderazzjoni taċ-ċirkostanzi kollha. Il-Qorti tista’ tiddeċiedi wkoll li l-ispejjeż tal-vittma relatati mal-proċedimenti tal-azzjoni ċivili għandhom jitħallsu parzjalment jew kompletament mill-vittma, jekk l-ordni tal-ħlas tal-ispejjeż mill-parti avversa tkun estremament inġusta jew irraġonevoli fir-rigward ta’ din tal-aħħar.

Jekk il-qorti tirrifjuta li tisma’ l-kawża ċivili minħabba sentenza ta’ liberazzjoni jew terminazzjoni ta’ proċedimenti kriminali, l-ispejjeż relatati mal-proċedimenti tal-azzjoni ċivili jitħallsu mill-Istat. Jekk il-qorti tirrifjuta li tisma’ l-kawża ċivili għal kwalunkwe raġuni oħra, il-qorti taqsam l-ispejjeż relatati mal-proċedimenti tal-azzjoni ċivili bejn il-vittma u l-Istat, b’kunsiderazzjoni taċ-ċirkostanzi kollha.

Nista’ nikseb għajnuna legali qabel u/jew matul il-proċedimenti? Nista’ nirċiviha anke jekk ma nkunx qed ngħix fil-pajjiż fejn iseħħu l-proċedimenti?

Inti se tirċievi għajnuna legali mill-Istat jekk jeżistu r-raġunijiet previsti fl-Att dwar l-Għajnuna Legali mill-Istat. Jekk il-qorti ssib li l-interessi essenzjali tiegħek jistgħu ma jkunux protetti biżżejjed mingħajr l-assistenza ta’ avukat, il-qorti tista’, fuq inizjattiva tagħha stess, tiddeċiedi li tagħtik għajnuna legali mill-Istat abbażi ta’ u skont il-proċedura prevista fl-Att dwar l-Għajnuna Legali tal-Istat.

Persuna tista’ tirċievi għajnuna legali mill-Istat jekk is-sitwazzjoni finanzjarja tagħha fiż-żmien li tkun teħtieġ għajnuna legali tfisser li ma tkunx tista’ tħallas għal servizzi legali kompetenti jew jekk tkun kapaċi tħallas għal servizzi legali parzjalment biss jew bin-nifs jew jekk is-sitwazzjoni finanzjarja tagħha ma tippermettilhiex li tissodisfa l-ħtiġijiet bażiċi ta’ sussistenza wara li tħallas għal servizzi legali.

L-għajnuna legali mill-Istat tingħata lil persuni li, fil-mument tat-tressiq tat-talba għal għajnuna mill-Istat, għandhom residenza fir-Repubblika tal-Estonja jew fi Stat Membru ieħor tal-Unjoni Ewropea jew huma ċittadini tar-Repubblika tal-Estonja jew ta’ Stat Membru ieħor tal-Unjoni Ewropea. Persuni oħra jingħataw għajnuna legali biss jekk dan jirriżulta minn obbligu internazzjonali li jorbot lill-Estonja.

L-att jistabbilixxi r-raġunijiet għar-rifjut li tingħata għajnuna legali mill-Istat. L-għajnuna legali mill-Istat ma tingħatax jekk, pereżempju, l-applikant ikun jista’ jipproteġi d-drittijiet tiegħu waħdu; jekk ir-rikorrent ikollu proprjetà li tista’ tinbiegħ mingħajr diffikultà kbira biex ikopri l-ispejjeż tas-servizzi legali; u jekk l-ispejjeż tas-servizzi legali ma jkunux preżumibbilment aktar mid-doppju tad-dħul medju fix-xahar tal-applikant, bit-tnaqqis tat-taxxi u l-pagamenti tal-assigurazzjoni obbligatorja, l-ammonti allokati għat-twettiq ta’ obbligu ta’ manteniment li jirriżulta mil-liġi kif ukoll spejjeż raġonevoli ta’ akkomodazzjoni u trasport. Lanqas ma tingħata għajnuna legali mill-Istat jekk, fiċ-ċirkostanzi partikolari, ikun ċarament improbabbli li l-applikant ikun jista’ jipproteġi d-drittijiet tiegħu; jekk issir applikazzjoni għal għajnuna legali mill-Istat sabiex titressaq talba għad-danni mhux materjali u ma jkun hemm l-ebda raġuni pubblika prevalenti fil-każ; jew jekk il-qligħ possibbli għar-rikorrent mal-aġġudikazzjoni tal-każ ikun żgħir b’mod mhux raġonevoli, meta mqabbel mal-ispejjeż stmati tal-għajnuna legali tal-Istat.

L-għajnuna legali mill-Istat tingħata fuq il-bażi tat-talba tal-persuna. Jekk persuna tapplika għall-għajnuna mill-Istat bħala vittma fi proċedimenti kriminali, l-għoti ta’ għajnuna legali mill-Istat lill-persuna jiġi deċiż mill-qorti li tisma’ l-kwistjoni jew, matul l-investigazzjoni ta’ qabel il-proċess ta’ kawża kriminali, il-qorti li jkollha ġurisdizzjoni biex tisma’ l-kawża kriminali.

Talba għal għajnuna legali mill-Istat trid tiġi ppreżentata bl-Estonjan, bl-użu tal-formola ta’ applikazzjoni rilevanti. Applikazzjoni tista’ tiġi ppreżentata wkoll bl-Ingliż jekk tintalab għajnuna legali minn persuna fiżika li għandha r-residenza tagħha fi Stat Membru ieħor tal-Unjoni Ewropea jew li hija ċittadin ta’ Stat Membru ieħor tal-Unjoni Ewropea.

Persuna li tapplika għall-għajnuna legali mill-Istat għandha tehmeż mar-rikors tagħha dikjarazzjoni debitament eżegwita u ffirmata tas-sitwazzjoni finanzjarja tal-applikant, u jekk possibbli, evidenza oħra ta’ din is-sitwazzjoni. Jekk ir-residenza ta’ persuna ma tkunx fl-Estonja, huma għandhom jehmżu mar-rikors tagħhom dikjarazzjoni dwar id-dħul tagħha u d-dħul tal-membri tal-familja tagħha matul l-aħħar tliet snin, maħruġa mill-awtorità kompetenti tal-pajjiż ta’ residenza tal-persuna. Jekk din id-dikjarazzjoni ma tkunx tista’ tiġi ppreżentata għal raġunijiet indipendenti mir-rikorrent, l-għoti ta’ għajnuna legali mill-Istat jista’ jiġi deċiż mingħajr id-dikjarazzjoni.

Meta tista’ l-qorti kriminali tiċħad jew tirrifjuta li tiddeċiedi dwar it-talba tiegħi kontra l-awtur tar-reat?

Azzjoni ċivili tiġi miċħuda b’mod partikolari jekk it-talba ma tissodisfax ir-rekwiżiti, jekk il-proċedimenti kriminali jintemmu jew jekk issir liberazzjoni, kif ukoll jekk tkun naqqast milli tħallas it-tariffa tal-qorti (sakemm dan kien obbligatorju bil-liġi). Qorti tista’ wkoll tirrifjuta li tisma’ kawża ċivili jekk il-vittma jew il-konvenut ċivili ma jidhirx fis-sessjoni u l-kawża ma tistax tinstema’ mingħajr il-preżenza tagħhom. Barra minn hekk, qorti tista’ tirrifjuta li tisma’ kawża ċivili jekk issir kundanna kriminali.

Azzjoni ċivili tiġi miċħuda jekk ma jkunx hemm raġunijiet biex tingħata.

Nista’ nappella kontra din id-deċiżjoni jew infittex mezzi oħra ta’ rimedju/sodisfazzjon?

Jekk il-qorti rrifjutat li tisma’ l-azzjoni ċivili tiegħek, tista’ titlob kumpens għad-danni f’qorti ċivili. Għandek id-dritt li tressaq appell kontra s-sentenza tal-qorti tal-prim’ istanza quddiem qorti distrettwali.

Jekk ningħata kumpens għad-danni mill-qorti, kif nista’ nkun żgur li s-sentenza tiġi eżegwita kontra l-awtur ta’ reat u x’għajnuna nista’ nikseb biex niżgura dan?

Jekk it-trasgressur ikkundannat jonqos milli jħallas l-ammont mogħti mis-sentenza, inti intitolat li tirrikorri għand bailiff abbażi tas-sentenza, u l-uffiċjal ġudizzjarju jorganizza l-proċedimenti ta’ eżekuzzjoni.