Leġiżlazzjoni nazzjonali

Sorsi tal-liġi

Is-sorsi tal-liġi prinċipali fil-ġuriżdizzjoni tal-Iskozja tar-Renju Unit huma dawn:

• Leġiżlazzjoni primarja fil-forma ta’ Atti tal-Parlament tar-Renju Unit u Atti tal-Parlament Skoċċiż
• Id-dritt tal-Unjoni
• Leġiżlazzjoni Sekondarja (jew subordinata) fil-forma ta’ Strumenti Statutorji u StrumentiStatutorji Skoċċiżi. Xi leġiżlazzjoni oħra subordinata tista’ ssir fil-forma ta’ Ordnijiet Amministrattivi
• Il-liġi komuni kif żviluppata permezz ta’ deċiżjonijiet ġudizzjarji

Tipi ta’ strumenti legali — deskrizzjoni

Il-leġiżlazzjoni primarja jew Atti tal-Parlament, isiru mill-Parlament tar-Renju Unit f’Londra u jistgħu japplikaw għar-Renju Unit kollu, jew kwalunkwe parti minnu. Ir-Renju Unit approva wkoll id-devoluzzjoni tas-setgħat leġiżlattivi lill-parlamenti u l-assemblej devoluti li taħthom jistgħu jgħaddu leġiżlazzjoni primarja li tkopri firxa limitata ta’ suġġetti u li tapplika fil-ġuriżdizzjonijiet tagħhom stess. Leġiżlazzjoni oħra tista’ ssir mis-Sovran taħt il-prerogattiva f’diversi forom, bħal Ordnijiet fil-Kunsill, proklamazzjonijiet, warrants rojali, struzzjonijiet rjali, regolamenti u ittri dwar il-privattivi.

Il-leġiżlazzjoni sekondarja ssir taħt is-setgħat mogħtija minn jew taħt statut tal-Maestà Tagħha fil-Kunsill, Ministri, Dipartiment (Ministeri), il-Ministri Skoċċiżi, jew korp jew persuna oħra. Din tissejjaħ anki leġiżlazzjoni delegata jew sekondarja, u l-istatut li jagħti s-setgħa jissejjaħ l-Att li jagħti l-possibbiltà jew is-setgħa jew l-Att “prinċipali”. Il-leġiżlazzjoni sekondarja jista’ jkollha bosta titoli (bħal Ordnijiet fil-Kunsill, Regolamenti jew Regoli), u dawn kollha jistgħu jissejħu kollettivament “Strumenti Statutorji” jew “Strumenti Statutorji Skoċċiżi”.

L— Att dwar l-Iskozja 1998 ħoloq u ddevolva setghat lill-Parlament Skoċċiż f’Edinburgu. Huwa radd lill-Iskozja (wara referendum) il-Parlament separat li kien intilef fiż-żmien tal-Unjoni mal-Ingilterra u Wales fl-1707. Madankollu, ladarba l-Iskozja għadha parti mir-Renju Unit, il-Parlament tar-Renju Unit għadu jista’ jgħaddi leġiżlazzjoni f’ċerti oqsma. Tista’ ssir leġiżlazzjoni primarja mill-Parlament Skoċċiż f’oqsma ta’ suġġetti devoluti (jiġifieri prinċipalment taħt l-Atti ta’ l-Iskozja ta’ l-1997, l-2012 u l-2016). Dawn jinkludu: is-saħħa; l-edukazzjoni; gvern lokali; ħidma soċjali; akkomodazzjoni; ippjanar; it-turiżmu u l-iżvilupp ekonomiku; xi aspetti ta’ trasport; il-ġustizzja, inklużi l-biċċa l-kbira tal-aspetti tal-liġi privata u kriminali; is-servizzi tal-pulizija u tat-tifi tan-nar; ħafna aspetti tal-ambjent; l-agrikoltura u s-sajd; l-isport u l-arti u l-implimentazzjoni ta’ obbligi internazzjonali f’oqsma devoluti. L-atti ta’ l-Iskozja ta’ l-2012 u l-2016 estendew dawn is-setgħat devoluti f’oqsma bħal: ċerti aspetti tat-tassazzjoni; servizzi ta’ appoġġ għall-impjiegi; l-aspetti tas-sigurtà soċjali (inklużi l-benefiċċji għall-persuni b’diżabilità u għall-persuni li jindukraw); il-liġi dwar l-abort; il-ġestjoni tal- “Crown Estate”; id-difiża tal-konsumatur u l-kompetizzjoni; enerġija (inkluż il-liċenzjar ta’ skemi fuq l-art taż-żejt u l-gass u ta’ faqar fil-fjuwil); ugwaljanza (inklużi kwoti għall-ugwaljanza bejn is-sessi fuq bordijiet tas-settur pubbliku); aspetti ulterjuri tat-trasport (inkluża l-pulizija tal-ferroviji); u magni tal-logħob ta’ liċenzji u logħob. L-istrumenti Statutorji Skoċċiżi (SSIs) jistgħu wkoll isiru mill-Ministri Skoċċiżi taħt is-setgħat iddelegati mill-Atti tal-Parlament tar-Renju Unit jew Atti tal-Parlament Skoċċiż.

Is-setgħa li jiġu konklużi trattati internazzjonali f’isem ir-Renju Unit huwa vestit fil-Kuruna, i.e. is-Sovran taħt il-Prerogattiva Rjali, li jaġixxi fuq parir tal-gvern tar-Renju Unit. Il-Parlamen t tar-Renju Unit bħalissa ma għandu l-ebda rwol formali fil-konklużjoni ta’ trattati, iżda fejn trattat jeħtieġ tibdil fil-leġiżlazzjoni tar-Renju Unit jew għotja ta’ flus pubbliċi, il-Parlament jivvota dwaru b’mod normali. It-Trattati kollha tal-UE jeħtieġu leġiżlazzjoni biex jiġu implimentati fir-Renju Unit u għalhekk huma suġġetti għall-iskrutinju tal-Parlament.Meta jidħol fis-seħħ l-Att dwar ir-Riforma Kostituzzjonali u l-Governanza 2010 trattat ma jkunx jista’ jiġi rratifikat jekk (a) Ministru tal-Kuruna ma jkunx ressaq kopja tat-trattat quddiem il-Parlament, (b) it-trattat ma jkunx ġie ppubblikat u (c) ma jkun għadda perjodu ta’ 21 ġurnata ta’ seduti mingħajr ma l-ebda Kamra tal-Parlament tkun iddeċidiet li t-trattat ma jiġi rratifikat.

Ġerarkija ta’ normi

Fejn ikun hemm kunflitti bejn l-għejun differenti tad-dritt, il-forum prinċipali fejn jissolvew huwa l-qrati. It-tilwim dwar l-interpretazzjoni tal-leġiżlazzjoni ukoll jista’ jiġi solvut mill-qrati. Madankollu, ladarba ma hemm ebda “kostituzzjoni bil-miktub” fir-Renju Unit mhuwiex possibbli li wieħed jikkontesta Att tal-Parlament fil-qorti fuq il-bażi li hu “antikostituzzjonali”. Id-duttrina kostituzzjonali tas- “sovranità parlamentari” tgħid li l-Parlament tar-Renju Unit huwa l-awtorità leġiżlattiva suprema, fis-sens li jista’ jagħmel u jħassar kwalunkwe liġi, u li l-ebda korp ieħor ma jista’ jħassar jew jikkontesta l-validità ta’ Att tal-Parlament.Filwaqt li għalhekk il-Parlament tar-Renju Unit iżomm l-awtorità li tilleġiżla dwar kwalunkwe kwistjoni, kemm jekk devoluta kif ukoll jekk le, il-Gvern tar-Renju Unit madankollu impenja ruħu li jipproċedi f’konformità mal-Konvenzjoni (Sewel) li normalment il-Parlament tar-Renju Unit ma jkunx qed jilleġiżla fir-rigward ta’ kwistjonijiet devoluti ħlief bil-kunsens tal-leġislatura devoluta.

Madankollu, id-duttrina tas-sovranità parlamentari hija kkwalifikata mis-sħubija fl-Unjoni Ewropea tar-Renju Unit. Bis-saħħa tal-Att dwar il-Komunitajiet Ewropej 1972, il-Liġi tal-Unjoni Ewropea tagħmel parti mil-liġi tal-Ingilterra u Wales (u l-Iskozja u l-Irlanda ta’ Fuq). Il-leġiżlazzjoni domestika għandha tiġi interpretata sabiex tħares il-liġi tal-UE kull fejn huwa possibbli.

L-att dwar id-Drittijiet tal-Bniedem 1998, li jinkorpora l-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem fil-liġi tar-Renju Unit, jagħti lill-qrati setgħa oħra biex jixħtu dubju fuq l-Atti tal-Parlament. Sa fejn huwa possibbli, il-leġiżlazzjoni domestika għandha tiġi interpretata b’mod li tkun kompatibbli mad-drittijiet tal-Konvenzjoni.

Id-deċiżjonijiet tal-qrati, u b’mod partikolari tal-qrati tal-appell, għandhom rwol importanti fl-iżvilupp tal-liġi. Mhux biss jipprovdu deċiżjonijiet awtorevoli dwar l-interpretazzjoni tal-leġiżlazzjoni, iżda wkoll jiffurmaw il-bażi tad-dritt komuni, li hija derivata mid-deċiżjonijiet tal-qorti f’kawżi preċedenti (jew ġurisprudenza). Ġeneralment, dwar liema deċiżjonijiet tal-qrati jorbtu liema qrati oħra, il-prinċipju ġenerali huwa li l-qorti tkun marbuta b’deċiżjonijiet preċedenti ta’ qorti ogħla. Fir-rigward ta’ kwistjonijiet tal-Liġi tal-Unjoni Ewropea, il-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja hija l-ogħla awtorità. Il-High Court of Justiciary hija l-qorti kriminali suprema fl-Iskozja, filwaqt li l-Law Lords fil-House of Lords aġixxew bħala l-Qorti Suprema għal Kwistjonijiet Ċivili fl-Iskozja. Madankollu, dawn ġew sostitwiti mill-Qorti Suprema, li bdiet fl-1 ta’ Ottubru 2009. Il-Law Lords saru l-ewwel Imħallfin tal-Qorti Suprema, u s-Senior Law Lord sar il-President.

Il-qafas istituzzjonali

Istituzzjonijiet responsabbli mill-adozzjoni tar-regoli legali u l-proċess deċiżjonali

Il-leġiżlazzjoni primarja ssir mill-Parlament tar-Renju Unit f’Londra. Qabel ma proposta ta’ leġiżlazzjoni (magħrufa bħala Abbozz) tkun tista’ ssir Att tal-Parlament, għandha tkun approvata miż-żewġ Kmamar tal-Parlament: il-House of Commons u l-House of Lords. Dawn l-istadji li ġejjin iseħħu fiż-żewġ kmamar:

• L-ewwel qari (introduzzjoni formali tal-Abbozz mingħajr dibattitu)
• It-tieni qari (dibattitu ġenerali)
• L-istadju tal-kumitat (eżami dettaljat, dibattitu u emendi. Fil-House of Commons dan l-istadju normalment iseħħ f’Kumitat tal-Abbozzi Pubbliċi.)
• Stadju tar-rapport (opportunità għal emendi ulterjuri)
• It-tielet qari (opportunità finali għal dibattitu; il-House of Lords tista’ temenda)

Fejn Abbozz ikun għadda miż-żewġ kmamar, jiġi rritornat lill-ewwel Kamra (fejn inbeda) għall-kunsiderazzjoni tal-emendi tat-tieni Kamra.

Iż-żewġ Kmamar għandhom jaqblu dwar it-test finali. Jista’ jkun hemm bosta skambji bejn iż-żewġ Kmamar sakemm jintlaħaq ftehim dwar kull kelma fl-Abbozz. ladarba jseħħ dan, l-Abbozz jista’ jiġi sottomess għall-Kunsens Rjali.

Fil-Parlament Skoċċiż, iseħħ proċess simili li jinvolvi introduzzjoni ta’ Abbozz, kunsiderazzjoni, dibattitu u votazzjoni, għalkemm hemm biss Kamra waħda fil-Parlament devolut. Hemm tliet stadji:

• Stadju 1: Il-Kumitat (i) Parlamentari xierqa jieħu/jieħdu evidenza dwar l-Abbozz u jipproduċi/u rapport dwar il-prinċipji ġenerali tal-Abbozz. Imbagħad laqgħa tal-Parlament tikkunsidra r-rapport u tiddibatti jekk taqbilx dwar il-prinċipji ġenerali tal-Abbozz. Jekk il-Parlament jaqbel, l-Abbozz jimxi għal Stadju 2
• Stadju 2: L-abbozz jiġi kkunsidrat fid-dettall minn kumitat, jew kultant, minn Kumitat tal-Parlament Kollu. It-tibdil, magħruf bħala emendi għall-Abbozz, jista’ jsir f’dan l-istadju.
• Stadju 3: L-abbozz jerġa’ jiġi kkunsidrat f’laqgħa tal-Parlament. Jistgħu jsiru aktar emendi f’dan l-istadju u mbagħad il-Parlament jiddibatti u jiddeċiedi jekk għandux jgħaddi l-Abbozz fil-forma finali tiegħu.

Meta Abbozz ikun għadda mill-istadji parlamentari kollha tiegħu fir-Renju Unit jew fil-Parlament Skoċċiż, jintbagħat lis-Sovran għall-Kunsens Rjali, u wara dan isir Att. Fl-Iskozja, hemm żmien ta’ erba’ ġimgħat matul liema l-Uffiċjali tal-Liġi jistgħu jikkontestaw l-abbozz jekk jemmnu li dan jaqa’ barra mis-setgħat tal-promulgazzjoni tal-liġi tal-Parlament Skoċċiż.

Ġeneralment, il-leġiżlazzjoni primarja tista’ tiġi emendata jew revokata biss permezz ta’ leġiżlazzjoni primarja ġdida. madankollu, hemm eċċezzjonijiet li bihom ċerti emendi u tħassir jistgħu jsiru permezz ta’ Strument Statutorju — fejn dawn qed jimplimentaw l-obbligi tal-UE, jew biċċa riforma leġiżlattiva li tnaqqas jew telimina l-piżijiet regolatorji jew in-nuqqas ta’ konformità mal-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem. Mandankollu dawn l-Ordnijiet għandhom jiġu approvati permezz ta’ riżoluzzjoni affermattiva taż-Żewġ Kmamar tal-Parlament qabel ma jkunu jistgħu jsiru.

Il-leġiżlazzjoni primarja tidħol fis-seħħ skont id— dispożizzjonijiet tal-bidu li jkunu inklużi fl-Att. L-att jista’ jispeċifika data partikolari għad-dħul fis-seħħ. Dan jista’ jkun immedjatament malli jinkiseb il-Kunsens Rjali, jew f’data speċifikata (normalment għall-inqas xahrejn wara l-Kunsens Rjali) jew f’data li għandu jispeċifika Ministru jew Dipartiment billi jagħmel Ordni tal-Bidu (Strument Statutorju). Jistgħu jiġu speċifikati dati differenti għal dispożizzjonijiet differenti fl-Att.

Id-data tad-dħul fis-seħħ għal kwalunkwe leġiżlazzjoni sekondarja normalment tkun speċifikata fl-istrument stess. Eċċezzjonalment, id-data tal-bidu tista’ tkun stabbilita b’pubblikazzjoni ta’ avviż fil-gazzetti uffiċjali (il-Gazzetta ta’ Londra jew ta’ Edinburgu).

Databases legali

Hemm bosta bażijiet tad-dejta legali disponibbli.

• Is-sit web tal- Uffiċċju tal-Informazzjoni dwar is-Settur Pubbliku (OPSI) jipprovdi t-test sħiħ tal— leġiżlazzjoni primarja kollha kif promulgata mill-Parlament tar-Renju Unit, il-Parlament Skoċċiż, l-Assemblea tal-Irlanda ta’ Fuq u l-Assemblea Nazzjonali għal Wales, flimkien mal— leġiżlazzjoni sekondarja kollha li tapplika għar-Renju Unit kollu jew partijiet mir-Renju Unit. L-aċċess għall-informazzjoni huwa mingħajr ħlas.
• Il-leġiżlazzjoni primarja riveduta li tkopri l-partijiet kollha tar-Renju Unit mill-1235 sal-lum tista’ tinsab fil-Bażi tad-Dejta tal-Liġi tal-Istatuti tar-Renju Unit. L-aċċess għall-bażi tad-dejta huwa mingħajr ħlas.

Għalkemm il-leġiżlazzjoni Skoċċiża kollha hija disponibbli fis-sit web tal-OPSI, il-leġiżlazzjoni primarja u sekondarja Skoċċiża kollha ppromulgata u magħmula sa mid-devoluzzjoni fl-1999 hija wkoll disponibbli fuq is-sit web tal-Uffiċċju tal-Istampatur tar-Reġina għall-Iskozja. L-aċċess għal-leġiżlazzjoni huwa mingħajr ħlas.

Legislation.gov.uk, li tinkorpora kemm is-sit web tal-OPSI u kemm dak tal-Bażi tad-Dejta tal-Liġi tal-Istatuti u li wkoll tissostitwixxi l-leġiżlazzjoni ppubblikata mill-Uffiċċju tal-Istampatur tar-Reġina għall-Iskozja, hija l-paġna uffiċjali tal-leġiżlazzjoni kollha tar-Renju Unit

Links Relatati

L-Uffiċċju tal-Informazzjoni dwar is-Settur Pubbliku (OPSI), Bażi tad-Dejta tal-Liġi tal-Istatuti,  legislation.gov.uk, l-Uffiċċju tal-Istampatur tar-Reġina għall-Iskozja