Krajowe sądy szczególne

Portugalia

W tej części przedstawiono informacje dotyczące organizacji sądów szczególnych w Portugalii.

Autor treści:
Portugalia

Sądy pierwszej instancji (tribunais judiciais de 1.ª instância)

Co do zasady sądami pierwszej instancji są sądy okręgowe (tribunais de comarca). Są one właściwe do orzekania we wszystkich sprawach niezastrzeżonych dla innych sądów. Sądy okręgowe mają zarówno właściwość ogólną, jak i szczególną.

Sądy okręgowe dzielą się na wydziały (juízos) o właściwości szczególnej i ogólnej oraz na lokalne wydziały pomocnicze (juízos locais de proximidade). Nazwa każdego wydziału odpowiada rodzajowi spraw, do których rozpoznawania dany wydział jest właściwy, oraz nazwie gminy, w której znajduje się jego siedziba.

Możliwe jest powołanie następujących wydziałów o właściwości szczególnej:

  1. centralny wydział cywilny (juízo central cível);
  2. lokalny wydział cywilny (juízo local cível);
  3. centralny wydział karny (juízo central criminal);
  4. lokalny wydział karny (juízo local criminal);
  5. lokalny wydział ds. wykroczeń (juízo local de pequena criminalidade);
  6. wydział śledczy (juízo de instrução criminal);
  7. wydział rodzinny i nieletnich (juízo de família e menores);
  8. wydział pracy (juízo de trabalho);
  9. wydział gospodarczy (juízo de comércio);
  10. wydział egzekucyjny (juízo de execução).

Następujące sądy szczególne mają rozszerzoną właściwość miejscową:

  1. sąd do spraw własności intelektualnej (tribunal da propriedade intelectual);
  2. sąd do spraw konkurencji, regulacji i nadzoru (tribunal da concorrência, regulação e supervisão);
  3. sąd morski (tribunal marítimo);
  4. sąd penitencjarny (tribunal de execução das penas);
  5. centralny sąd śledczy (tribunal central de instrução criminal).

Wydziały o właściwości szczególnej

Najważniejsze spośród wydziałów o właściwości szczególnej to:

Centralne wydziały cywilne

Do właściwości tych wydziałów należy:

  • rozpoznawanie powództw cywilnych o ustalenie stosunku prawnego w postępowaniu zwykłym w sprawie o wartości przedmiotu sporu powyżej 50 000,00 euro;
  • wykonywanie przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego obowiązków – w ramach postępowania egzekucyjnego w sprawach cywilnych, w których wartość przedmiotu sporu przekracza 50 000,00 euro – w okręgach nieobjętych właściwością innego wydziału lub sądu;
  • prowadzenie postępowań w przedmiocie środków zabezpieczających powództwo dotyczących spraw podlegających ich właściwości;
  • wykonywanie pozostałych obowiązków wynikających z przepisów prawa.
  • Wydziały rodzinne i nieletnich

W sprawach dotyczących stanu cywilnego osób oraz w sprawach rodzinnych wydziały te:

  1. prowadzą postępowania nieprocesowe między małżonkami;
  2. prowadzą postępowania nieprocesowe dotyczące związków nieformalnych lub osób prowadzących wspólne gospodarstwo domowe;
  3. prowadzą postępowania w przedmiocie separacji sądowej oraz sprawy dotyczące podziału majątku i sprawy rozwodowe;
  4. prowadzą postępowania o stwierdzenie nieważności lub unieważnienie małżeństwa cywilnego;
  5. rozpoznają wnioski złożone na podstawie art. 1647 oraz art. 1648 ust. 2 kodeksu cywilnego zatwierdzonego dekretem z mocą ustawy nr 47344 z dnia 25 listopada 1966 r.;
  6. rozpoznają powództwa o przyznanie świadczeń alimentacyjnych na rzecz małżonka lub byłego małżonka oraz postępowania egzekucyjne w przedmiocie takich świadczeń;
  7. prowadzą inne postępowania dotyczące stanu cywilnego osób i spraw rodzinnych.

Poza uprawnieniami w wymienionym obszarze wydziały rodzinne i nieletnich posiadają również uprawnienia, które na mocy prawa przysługują sądom w postępowaniu o sporządzenie spisu inwentarza wszczętym wskutek separacji osób i majątku, rozwodu, orzeczenia stwierdzającego nieważność małżeństwa cywilnego lub unieważniającego małżeństwo cywilne, a także dotyczącym szczególnych przypadków podziału majątku, do których mają zastosowanie przepisy szczególne.

W sprawach dotyczących małoletnich i pełnoletnich dzieci do właściwości tych wydziałów należy:

  1. ustanowienie pieczy nad majątkiem i zarządu majątkiem;
  2. wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za dokonywanie czynności prawnych w imieniu małoletniego oraz ustanowienie kuratora w celu reprezentowania małoletniego podlegającego władzy rodzicielskiej w sprawach pozasądowych;
  3. orzekanie w sprawach o przysposobienie;
  4. orzekanie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i rozstrzyganie wątpliwości w tym zakresie;
  5. ustalanie wysokości świadczeń alimentacyjnych na rzecz małoletnich i pełnoletnich dzieci lub dzieci niepodlegających władzy rodzicielskiej, o których mowa w art. 1880 kodeksu cywilnego zatwierdzonego dekretem z mocą ustawy nr 47344 z dnia 25 listopada 1966 r., oraz prowadzenie postępowania egzekucyjnego w przedmiocie takich świadczeń;
  6. zarządzanie umieszczenia małoletniego w pieczy na czas oczekiwania na przysposobienie;
  7. ustalenie sposobu powierzenia dziecka wybranemu przysposabiającemu lub instytucji w celu przysposobienia w przyszłości w ramach środka promowania praw i ochrony małoletnich (medida de promoção e proteção);
  8. ustanawianie pieczy zastępczej (apadrinhamento civil) i uchylanie postanowień o ustanowieniu pieczy zastępczej;
  9. upoważnianie przedstawiciela ustawowego małoletniego do podjęcia określonych czynności, zatwierdzenia czynności, które zostały podjęte bez upoważnienia, oraz podejmowania działań dotyczących przyjęcia darowizn;
  10. orzekanie w sprawie świadczeń pieniężnych, które rodzice powinni zapewnić na rzecz swoich małoletnich dzieci;
  11. orzekanie o całkowitym lub częściowym pozbawieniu władzy rodzicielskiej oraz o ograniczeniu zakresu wykonywania takiej władzy zgodnie z art. 1920 kodeksu cywilnego zatwierdzonego dekretem z mocą ustawy nr 47344 z dnia 25 listopada 1966 r.;
  12. ustalanie z urzędu macierzyństwa lub ojcostwa oraz przygotowanie i prowadzenie postępowań o zaprzeczenie i ustalenie macierzyństwa i ojcostwa;
  13. w razie sporu między rodzicami – ustalanie imienia i nazwiska małoletniego.

Poza uprawnieniami w wymienionym obszarze wydziały te są również właściwe:

  1. w przypadku ustanowienia pieczy nad majątkiem lub zarządu majątkiem – do określania wysokości wynagrodzenia należnego opiekunowi lub zarządcy; do orzekania w sprawach o odwołanie, zwolnienie z obowiązków lub usunięcie opiekuna, zarządcy lub członka rady rodzinnej; do wzywania do przedstawienia rozliczeń i przeprowadzania ich oceny, zezwalania na zastąpienie hipoteki ustawowej oraz orzekania w przedmiocie podwyższenia i zastąpienia zapewnionego świadczenia; do ustanawiania kuratora reprezentującego małoletniego w sprawach pozasądowych;
  2. do ustanawiania kuratora reprezentującego małoletniego we wszelkich sprawach związanych z opieką;
  3. do przekształcania, zmiany i rozwiązywania stosunku przysposobienia; do żądania przedstawienia i przeprowadzania oceny rozliczeń prowadzonych przez przysposabiającego, jak również wyznaczania wysokości dochodu koniecznego do utrzymania przysposobionego;
  4. orzekania w sprawie podwyższenia i zastąpienia świadczeń na rzecz małoletnich dzieci;
  5. żądania przedstawienia i przeprowadzania oceny rozliczeń, które powinni przedstawiać rodzice;
  6. orzekania w dowolnych innych kwestiach związanych z postępowaniami, o których mowa w poprzednich literach [a)m)].

sprawach dotyczących nadzoru wychowawczo-resocjalizacyjnego (tutelar educativa) i opieki nad dzieckiem do właściwości sądów należy:

  • prowadzenie postępowań dotyczących wspierania praw i ochrony małoletnich;
  • stosowanie środków wspierania praw i ochrony małoletnich oraz monitorowania ich wykonywania, jeżeli małoletni znajduje się w sytuacji zagrożenia, a nie ma przesłanek do interwencji komisji ds. ochrony (comissão de protecção);
  • dokonywanie czynności sądowych w sprawach dotyczących nadzoru wychowawczo-resocjalizacyjnego (tutelar educativo);
  • ocena czynów wypełniających zgodnie z prawem znamiona czynu zabronionego, których dopuścił się małoletni w wieku 12–16 lat, w celu zastosowania środka wychowawczego;
  • wdrażanie i przegląd środków wychowawczych;
  • uchylanie lub znoszenie środków wychowawczych;
  • rozpoznawanie skarg na postanowienia o zastosowaniu jakichkolwiek środków dyscyplinarnych wobec małoletnich umieszczonych w zakładzie poprawczym.

Wydziały pracy

Wydziały te rozpoznają – w postępowaniach cywilnych i innych – sprawy wynikające ze stosunku pracy oraz stosunków powstałych w związku z perspektywą zawarcia umowy o pracę, dotyczące wypadków przy pracy i chorób zawodowych, wynikające z umów zrównanych przez prawo z umowami o pracę oraz z umów o praktyczną naukę zawodu i przyuczanie do zawodu, a także sprawy z zakresu prawa cywilnego dotyczące strajków.

Wydziały gospodarcze

Wydziały te prowadzą:

  1. postępowania upadłościowe i szczególne postępowania naprawcze;
  2. postępowania o ustalenie nieistnienia, stwierdzenie nieważności i unieważnienie statutu lub umowy spółki;
  3. postępowania związane z wykonywaniem praw w spółce;
  4. postępowania o wstrzymanie wykonania lub uchylenie uchwał spółki;
  5. postępowania o likwidację sądową spółki;
  6. postępowania o likwidację spółek zawiązanych na mocy statutu spółki europejskiej;
  7. postępowania o likwidację spółki holdingowej;
  8. postępowania, o których mowa w kodeksie rejestru handlowego (Código do Registo Comercial);
  9. postępowania o likwidację instytucji kredytowych lub spółek finansowych.

Wydziały gospodarcze są również właściwe do rozpoznawania skarg na decyzje podmiotów prowadzących rejestr handlowy, jak również skarg na decyzje podmiotów prowadzących rejestr w toku administracyjnego postępowania likwidacyjnego.

Wydziały egzekucyjne

Wydziały te prowadzą cywilne postępowanie egzekucyjne, o którym mowa w kodeksie postępowania cywilnego, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla sądu do spraw własności intelektualnej, sądu do spraw konkurencji, regulacji i nadzoru, sądu morskiego, wydziałów rodzinnych i nieletnich, wydziałów pracy oraz wydziałów gospodarczych. Ponadto wydziały egzekucyjne są właściwe do wykonywania wyroków wydanych przez wydział karny w sprawach, których zgodnie z kodeksem postępowania karnego nie można wnosić do wydziału cywilnego.

Sądy o rozszerzonej właściwości miejscowej

Sąd do spraw własności intelektualnej

rozpoznaje:

  1. powództwa dotyczące praw autorskich i praw pokrewnych;
  2. powództwa dotyczące praw własności przemysłowej rozpoznawane w jakimkolwiek trybie przewidzianym w przepisach;
  3. powództwa o unieważnienie i stwierdzenie nieważności patentów, dodatkowych świadectw ochronnych, wzorów użytkowych i topografii układów scalonych, o których mowa w kodeksie własności przemysłowej (Código da Propriedade Industrial ) oraz innych mających zastosowanie przepisach, a także wnioski o stwierdzenie nieważności lub unieważnienie rejestracji rysunków lub wzorów, marek, logotypów, nagród (recompensas), nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych będących przedmiotem powództwa wzajemnego;
  4. odwołania od decyzji Krajowego Instytutu Własności Przemysłowej (Instituto Nacional da Propriedade Industrial, I. P.) przyznających wszelkiego rodzaju prawa własności przemysłowej lub odmawiających ich przyznania lub od decyzji związanych z przeniesieniem prawa, licencjami lub stwierdzeniem wygaśnięcia prawa bądź których przedmiotem są czynności, które wpływają na prawa własności przemysłowej, zmieniają je lub skutkują ich nieważnością;
  5. odwołania od decyzji oraz prowadzi kontrolę decyzji – lub wszelkich innych środków, które podlegają zaskarżeniu przed sądem – wydanych przez Krajowy Instytut Własności Przemysłowej w sprawach dotyczących naruszeń i grzywien;
  6. powództwa o ustalenie stosunku prawnego w sprawach dotyczących nazw domen internetowych;
  7. odwołania od decyzji wydanych przez Państwową Fundację na rzecz Nauk Informatycznych (Fundação para a Computação Científica Nacional) będącą organem odpowiedzialnym za ewentualną rejestrację nazw domen .pt i przedłużenie takiej rejestracji;
  8. powództwa w sprawach dotyczących firm lub nazw handlowych;
  9. odwołania od decyzji Instytutu Rejestrów i Notariuszy (Instituto dos Registos e do Notariado – I. P.) dotyczących dopuszczalności firm i nazw handlowych zgodnie z przepisami w zakresie krajowego rejestru osób prawnych (Registo Nacional de Pessoas Colectivas);
  10. powództwa w sprawach dotyczących nieuczciwej konkurencji lub naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa w zakresie własności przemysłowej;
  11. środki służące pozyskaniu i zabezpieczeniu dowodów oraz, w razie konieczności, uzyskaniu informacji do celów ochrony praw własności intelektualnej i praw autorskich.

Sąd do spraw konkurencji, regulacji i nadzoru

Do właściwości tego sądu należy między innymi rozpoznawanie odwołań, kontrola sądowa oraz wykonywanie decyzji, postanowień i innych środków wynikających z naruszeń – pod warunkiem że podlegają one zaskarżeniu – wydanych przez niektóre organy regulacyjne, np. Urząd ds. Konkurencji (Autoridade da Concorrência), Państwowy Urząd ds. Lotnictwa Cywilnego (Autoridade Nacional da Aviação Civil), Bank Portugalii (Banco de Portugal) i portugalską Komisję Rynku Papierów Wartościowych (Comissão do Mercado de Valores Mobiliários).

Sąd morski

rozpoznaje:

  1. sprawy dotyczące odszkodowań z tytułu szkód spowodowanych lub poniesionych przez statki, łodzie i inne jednostki pływające lub wynikających z ich eksploatacji na morzu zgodnie z ogólnymi przepisami prawa;
  2. sprawy dotyczące umów budowy, naprawy, zakupu i sprzedaży statków, łodzi i innych jednostek pływających, pod warunkiem że są one przeznaczone do żeglugi morskiej;
  3. sprawy dotyczące umów transportu morskiego, transportu kombinowanego lub transportu multimodalnego;
  4. sprawy dotyczące umów transportu rzecznego lub kanałowego w granicach określonych w tabeli 1 załączonej do rozporządzenia ogólnego w sprawie kapitanatów portu (Regulamento Geral das Capitanias) zatwierdzonego dekretem z mocą ustawy nr 265/72 z dnia 31 lipca 1972 r.;
  5. sprawy dotyczące umów czarteru lub leasingu statków morskich, łodzi i innych jednostek pływających;
  6. sprawy dotyczące umów ubezpieczenia statków, łodzi i innych jednostek pływających przeznaczonych do żeglugi morskiej oraz ich ładunków;
  7. sprawy dotyczące zastawów i wierzytelności uprzywilejowanych na statkach i łodziach, a także wszelkich innych zabezpieczeń ustanowionych na jednostkach pływających i ich ładunkach;
  8. postępowania szczególne dotyczące statków, łodzi i innych jednostek pływających oraz ich ładunków;
  9. postępowania w sprawie środków zabezpieczających powództwo w odniesieniu do statków, łodzi i innych jednostek pływających oraz ich ładunków i paliwa bunkrowego, a także innego majątku należącego do statków, łodzi i innych jednostek pływających, jak również wstępne wnioski kierowane do kapitanów portu o uniemożliwienie wywiezienia majątku, który jest przedmiotem takich postępowań;
  10. sprawy dotyczące awarii wspólnej lub zwykłej, w tym szkód wyrządzonych innym jednostkom pływającym przeznaczonym do żeglugi morskiej;
  11. sprawy dotyczące niesienia pomocy na morzu i ratownictwa morskiego;
  12. sprawy dotyczące umów holowniczych i umów pilotażu morskiego;
  13. sprawy dotyczące usuwania szczątków;
  14. sprawy dotyczące odpowiedzialności cywilnej z tytułu zanieczyszczania morza i innych zbiorników wodnych podlegających właściwości sądu;
  15. sprawy dotyczące użytkowania, utraty, znalezienia lub przywłaszczenia urządzeń rybackich lub sprzętu rybackiego lub sprzętu służącego do połowu owoców morza, mięczaków i roślin morskich, kotwic, takielunku, broni, elementów wyposażenia i innych przedmiotów wykorzystywanych do celów nawigacji lub połowu ryb, a także uszkodzenia takich przedmiotów lub szkód nimi wyrządzonych;
  16. sprawy dotyczące uszkodzenia składników majątku publicznego sektora morskiego;
  17. sprawy dotyczące własności i posiadania szczątków statków wyrzuconych na brzeg lub dowolnych przedmiotów lub szczątków naniesionych przez wody oceaniczne lub znalezionych w takich wodach, które są zagrzebane w glebie lub podglebiu, bądź naniesionych przez wody śródlądowe lub które znajdują się w wodach śródlądowych, jeżeli są one istotne z punktu widzenia żeglugi morskiej;
  18. sprawy dotyczące zdobyczy morskich;
  19. wszelkie kwestie ogólne dotyczące handlowego prawa morskiego;
  20. skargi na decyzje kapitana portu w sprawach o morskie przestępstwo administracyjne.

Sąd penitencjarny

Sądy te monitorują i nadzorują wykonanie kary pozbawienia wolności lub środka polegającego na pozbawieniu wolności, orzeczonych prawomocnym wyrokiem, oraz orzekają o zmianie, zastąpieniu lub umorzeniu takiej kary lub takiego środka. Do właściwości sądu penitencjarnego należy:

  • zarządzanie wykonania uzupełniającej kary deportacji, wydawanie postanowień o zwolnieniu z odbycia reszty kary pozbawienia wolności oraz o przedterminowym wykonaniu uzupełniającej kary deportacji;
  • wydawanie postanowień o zwolnieniu z odbycia bezwzględnej kary pozbawienia wolności, kary pozbawienia wolności na czas nieokreślony (pena relativamente indeterminada) lub uchylenia środka zabezpieczającego polegającego na umieszczeniu w zakładzie zamkniętym;
  • wydawanie nakazów zatrzymania, aresztowania i zwolnienia z zakładu karnego;
  • wydawanie wyroków zaocznych i nakazów zajęcia majątku względem skazanego, który umyślnie uchylił się, w pełni lub w części, od odbycia kary pozbawienia wolności lub środka polegającego na pozbawieniu wolności;
  • wydawanie postanowień o tymczasowym usunięciu faktów lub orzeczeń wpisanych do rejestru karnego.

Centralny sąd śledczy

Sąd ten prowadzi śledztwa w sprawach karnych, wydaje wyroki skazujące i jest właściwy w sprawach dotyczących działalności przestępczej, która miała miejsce w okręgach podlegających właściwości różnych sądów apelacyjnych oraz w sprawach o następujące przestępstwa:

  1. przestępstwa przeciwko pokojowi i ludzkości;
  2. przestępstwa popełnione przez organizację terrorystyczną oraz przestępstwa terroryzmu;
  3. przestępstwa polegające na narażeniu bezpieczeństwa państwa, z wyjątkiem oszustw wyborczych;
  4. przemyt narkotyków, substancji psychotropowych i prekursorów narkotyków, z wyjątkiem przypadków bezpośredniej dystrybucji wśród konsumentów, oraz działalność organizacji przestępczej związana z przemytem;
  5. pranie pieniędzy;
  6. korupcja, przywłaszczenie i nadużycie władzy publicznej;
  7. doprowadzenie do upadłości lub niewypłacalności;
  8. niewłaściwe administrowanie niezależnymi gospodarczo organizacjami sektora publicznego;
  9. wyłudzenie lub sprzeniewierzenie dotacji, nagród lub pożyczek;
  10. przestępstwa gospodarcze i finansowe popełnione w sposób zorganizowany, w szczególności przy użyciu technologii informacyjnej;
  11. przestępstwa gospodarcze i finansowe o wymiarze międzynarodowym lub transgranicznym.
Ostatnia aktualizacja: 29/01/2024

Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.