Αξίωση αποζημίωσης από τον δράστη

Πώς μπορώ να αξιώσω αποζημίωση ή άλλη έννομη προστασία/ικανοποίηση από τον δράστη στο πλαίσιο δίκης (ποινικής διαδικασίας) και σε ποιον θα πρέπει να απευθύνω τη σχετική αξίωσή μου;

Στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας, το θύμα μπορεί να ασκήσει πολιτική αγωγή για αποζημίωση για τη βλάβη ή τη ζημία που προκλήθηκε από το αδίκημα, κυρίως κατά τη διάρκεια της δίκης μετά την απαγγελία της κατηγορίας· με την πολιτική αγωγή μπορεί να ζητείται αποζημίωση, απόδοση πράγματος ή καταβολή χρηματικού ποσού. Το θύμα μπορεί να ασκήσει την πολιτική αγωγή ενώπιον του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου το αργότερο κατά το στάδιο της διαδικασίας κατά το οποίο επιτρέπεται να εμφανιστεί το θύμα για πρώτη φορά· το δικαστήριο ενημερώνει το θύμα για τα εν λόγω στάδια της διαδικασίας. Εάν το θύμα αμελήσει την άσκηση πολιτικής αγωγής, το δικαστήριο δεν κάνει δεκτή καμία σχετική δικαιολογία σε μεταγενέστερο στάδιο.

Τα τυπικά στοιχεία της πολιτικής αγωγής προσδιορίζονται και επιβάλλονται από τον νόμο. Η πολιτική αγωγή πρέπει να προσδιορίζει τον κατηγορούμενο κατά του οποίου το θύμα ασκεί την πολιτική αγωγή, να περιλαμβάνει ρητό αίτημα προς το δικαστήριο να εκδώσει απόφαση, να προσδιορίζει ιδίως το ποσό ή την ποσότητα που διεκδικεί το θύμα, το δικαίωμα στο οποίο βασίζεται η πολιτική αγωγή, τα πραγματικά περιστατικά που θεμελιώνουν το δικαίωμα του οποίου γίνεται επίκληση και να περιλαμβάνει αίτημα έκδοσης απόφασης, καθώς και τη μέθοδο και τον τόπο εκτέλεσης σε περίπτωση που το δικαστήριο αποφανθεί επί της ουσίας της πολιτικής αγωγής.

Επιπλέον, το θύμα μπορεί να γνωστοποιήσει την πρόθεσή του να ασκήσει πολιτική αγωγή, ακόμη και πριν από την απαγγελία της κατηγορίας, δηλαδή πριν από τη διαδικασία στο ακροατήριο του ποινικού δικαστηρίου. Εάν απαγγελθεί κατηγορία, η εισαγγελία διαβιβάζει τη δήλωση του θύματος στο δικαστήριο.

Το δικαστήριο κρίνει επί της ουσίας της ασκηθείσας πολιτικής αγωγής στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας, ή αν αυτό δεν είναι εφικτό για λόγους που καθορίζονται στον νόμο, παραπέμπει την πολιτική αγωγή προς ικανοποίηση με άλλον νόμιμο τρόπο και κατά συνέπεια η αξίωση δεν μπορεί να εκτελεστεί στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας.

Σε ποιο στάδιο της ποινικής διαδικασίας θα πρέπει να εγείρω την αξίωσή μου;

Η πολιτική αγωγή μπορεί να ασκηθεί μετά την απαγγελία της κατηγορίας, ωστόσο η πρόθεση άσκησης πολιτικής αγωγής μπορεί να γνωστοποιηθεί και πριν από την απαγγελία της κατηγορίας, κατά τη διάρκεια της έρευνας.

Τι μπορώ να ζητήσω με την αξίωσή μου και πώς πρέπει να την παρουσιάσω (να δηλώσω ένα συνολικό ποσό και/ή να προσδιορίσω τις επιμέρους ζημίες, τα διαφυγόντα κέρδη και τους τόκους);

Ο κώδικας ποινικής δικονομίας προσδιορίζει τα αναγκαία στοιχεία της πολιτικής αγωγής και δεν θέτει ειδικές τυπικές προϋποθέσεις.

Ως προς την ουσία της, η πολιτική αγωγή μπορεί να έχει ως αίτημα την αποζημίωση, την απόδοση πράγματος ή την καταβολή χρηματικού ποσού. Στην πολιτική αγωγή πρέπει να προσδιορίζεται ο κατηγορούμενος κατά του οποίου ασκείται η αγωγή και να διατυπώνεται ρητό αίτημα προς το δικαστήριο να εκδώσει απόφαση. Στην αγωγή πρέπει να περιλαμβάνεται το ποσό ή η ποσότητα που διεκδικείται. Στην εν λόγω αγωγή, ο παθών μπορεί να υποβάλει επίσης αίτημα αποζημίωσης κατά το αστικό δίκαιο για τη ζημία που υπέστη ως άμεσο αποτέλεσμα του εγκλήματος. Η εν λόγω ζημία μπορεί να περιλαμβάνει, εκτός από τη μείωση της αξίας περιουσιακών στοιχείων, διαφυγόντα εισοδήματα και τόκους επί της αξίωσης αποζημίωσης. Επιπλέον, η πολιτική αγωγή πρέπει να προσδιορίζει το δικαίωμα που επικαλείται ο παθών και τη βάση της αγωγής.

Εάν η πολιτική αγωγή δεν περιλαμβάνει τα παραπάνω τρία κυριότερα στοιχεία τα οποία είναι αναγκαία για την εκδίκασή της (προσδιορισμός του κατηγορουμένου, ρητό αίτημα και το δικαίωμα του οποίου γίνεται επίκληση) το δικαστήριο παραπέμπει την αγωγή προς ικανοποίηση με άλλον νόμιμο τρόπο, αμέσως μόλις εντοπίσει τις εν λόγω ελλείψεις.

Ταυτόχρονα, η απουσία λοιπών στοιχείων της πολιτικής αγωγής (πραγματικά περιστατικά τα οποία θεμελιώνουν την αξίωση και το δικαίωμα του οποίου γίνεται επίκληση, προσδιορισμός της μεθόδου και του τρόπου πληρωμής) επίσης επισύρει τις ίδιες συνέπειες, με τη διαφορά ότι το δικαστήριο θα κάνει την παραπομπή μόνο με την οριστική απόφασή του και όχι αμέσως μόλις εντοπίσει τις ελλείψεις.

Προβλέπεται συγκεκριμένο έντυπο για τις αξιώσεις αυτές;

Δεν προβλέπεται συγκεκριμένο έντυπο για τις αξιώσεις αυτές στη νομοθεσία.

Τι είδους αποδεικτικά στοιχεία πρέπει να υποβάλω για τη θεμελίωση της αξίωσής μου;

Ο νόμος δεν καθορίζει τα απαιτούμενα αποδεικτικά στοιχεία για τη θεμελίωση της αξίωσης. Όταν ένα δικαστήριο εκδικάζει και εκτελεί μια πολιτική αγωγή, ο φάκελος της υπόθεσης λαμβάνεται αυτεπαγγέλτως υπόψη, ανεξάρτητα από το κατά πόσον τα αποδεικτικά στοιχεία παρασχέθηκαν από τον παθόντα ή ελήφθησαν από άλλη πηγή. Η αποδεικτική ισχύς των αποδεικτικών στοιχείων δεν καθορίζεται στον νόμο και κάθε αποδεικτικό στοιχείο που ορίζεται στον νόμο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ελεύθερα στην ποινική διαδικασία.

Επομένως, ο νόμος καθιστά υποχρεωτική την έκθεση των πραγματικών περιστατικών που θεμελιώνουν την πολιτική αγωγή, αλλά δεν ορίζει ποια αποδεικτικά στοιχεία πρέπει να προσκομιστούν για τη θεμελίωση της πολιτικής αγωγής.

Προβλέπεται η καταβολή δικαστικών τελών ή άλλων εξόδων σε σχέση με την αξίωσή μου;

Εάν ο παθών ασκήσει πολιτική αγωγή στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας, σε αυτή τη βάση πρέπει να καταβάλει μόνο δικαστικά τέλη για την αγωγή και την έφεση. Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση, το θύμα έχει το δικαίωμα προκαταβολής των τελών από το κράτος, και έτσι απαλλάσσεται από την υποχρέωση να προκαταβάλει τα τέλη.

Κατά γενικό κανόνα, τα δικαστικά τέλη υπολογίζονται με βάση την αξία του αντικειμένου της πολιτικής αγωγής κατά τον χρόνο κίνησης της διαδικασίας. Τα δικαστικά τέλη ανέρχονται σε ποσοστό 6 % της βάσης υπολογισμού, και πάντως τουλάχιστον σε ποσό 15 000 HUF και δεν υπερβαίνουν το ποσό των 1 500 000 HUF.

Μπορώ να λάβω δωρεάν νομική συνδρομή πριν και/ή κατά τη διάρκεια της διαδικασίας; Μπορώ να λάβω τέτοια συνδρομή αν δεν κατοικώ στη χώρα στην οποία διεξάγεται η δίκη;

Το θύμα δικαιούται να ενημερωθεί για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του από το δικαστήριο, την εισαγγελία και την ανακριτική αρχή. Εάν, επιπλέον, χρειαστεί η συμβουλή ενός εξειδικευμένου δικηγόρου που παρέχει νομική συνδρομή ή χρειαστεί να συνταχθεί δικόγραφο (αναφορά, αίτηση, καταγγελία, έγκληση κ.λπ) για την κίνηση της διαδικασίας αποκατάστασης της ζημίας η οποία έχει προκληθεί από αδίκημα ή της προσβολής των δικαιωμάτων ή των συμφερόντων που προέκυψε από αδίκημα, το κράτος θα παράσχει, κατόπιν αιτήματος, νομικές υπηρεσίες ή θα διορίσει δικηγόρο που παρέχει νομική συνδρομή. Το κόστος των εν λόγω υπηρεσιών βαρύνει το κράτος και όχι το θύμα, εάν το μηνιαίο καθαρό διαθέσιμο εισόδημα του θύματος δεν υπερβαίνει το ποσό της ελάχιστης σύνταξης και το θύμα δεν διαθέτει περιουσιακά στοιχεία ή η χρήση αυτών θα ήταν δυσανάλογη σε σχέση με τα οφέλη που θα μπορούσαν να προκύψουν από τις νομικές υπηρεσίες. Τα δικαιώματα του θύματος δεν εξαρτώνται από την ιθαγένεια ή την κατοικία του.

Σε ποιες περιπτώσεις το ποινικό δικαστήριο θα απέρριπτε ή θα αρνούνταν να αποφανθεί επί της αξίωσής μου κατά του δράστη;

Το δικαστήριο αρνείται να αποφανθεί επί της εκτέλεσης της αστικής αξίωσης στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας και παραπέμπει την αγωγή προς ικανοποίηση με άλλον νόμιμο τρόπο στις περιπτώσεις που ορίζονται στον νόμο, όπως παρατίθενται παρακάτω. Στις εν λόγω περιπτώσεις, η αξίωση του θύματος δεν μπορεί να εκτελεστεί στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας, αλλά μόνον στο πλαίσιο αστικής διαδικασίας. Το δικαστήριο αποφασίζει την παραπομπή της πολιτικής αγωγής προς ικανοποίηση με άλλον νόμιμο τρόπο στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η ευθύνη του κατηγορούμενου σύμφωνα με το ποινικό δίκαιο ή για αδίκημα ήσσονος σημασίας δεν αποδείχθηκε, επειδή η διαδικασία περατώθηκε ή ο κατηγορούμενος αθωώθηκε. Το ίδιο θα συμβεί αν η εκτέλεση της αστικής αξίωσης αποκλείεται από τον νόμο ή αν η αγωγή ασκήθηκε εκπρόθεσμα. Εάν τελέστηκε ειδικό περιουσιακό αδίκημα κατά της ακίνητης περιουσίας του θύματος και το θύμα ζήτησε επίσης την εκκένωση αυτής, ως ασφαλιστικό μέτρο, τότε δεν μπορεί να εκδικαστεί από το ποινικό δικαστήριο πολιτική αγωγή που ασκήθηκε ταυτόχρονα. Επίσης, η αστική αξίωση δεν μπορεί να εκτελεστεί στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας εάν υπάρχει κώλυμα βάσει του αστικού δικονομικού δικαίου. Εάν το θύμα υποβάλει αίτηση εξαίρεσης του δικαστή ή του δικαστηρίου για λόγους που ορίζονται στον νόμο περί πολιτικής δικονομίας αλλά δεν προβλέπονται στον νόμο περί ποινικής δικονομίας, αυτό μπορεί να συνιστά ένα τέτοιο κώλυμα. Το ίδιο ισχύει αν, σε άλλη αγωγή για την ίδια ιστορική και νομική αιτία, έχουν επέλθει οι έννομες συνέπειες της άσκησης της αγωγής ή έχει εκδοθεί τελεσίδικη απόφαση, ή αν το θύμα ή ο κατηγορούμενος δεν έχει ικανότητα δικαστικής παράστασης στην αστική δίκη. Οι αστικές αξιώσεις που δεν μπορούν να εκτελεστούν στα πολιτικά δικαστήρια, δεν μπορούν να εκτελεστούν ούτε στην ποινική διαδικασία. Εάν ο πολιτικώς ενάγων δεν είναι ο παθών κατά το ποινικό δικονομικό δίκαιο, δεν μπορεί να ασκήσει την αξίωσή του στην ποινική διαδικασία. Επίσης, τυχόν συμφωνία που έχει επιτευχθεί μεταξύ του θύματος και του κατηγορούμενου στην αστική διαδικασία δεν μπορεί να κριθεί στην ποινική διαδικασία. Επιπλέον, η πολιτική αγωγή δεν μπορεί να εκδικαστεί στην ουσία της αν αυτό θα καθυστερούσε σημαντικά την ποινική διαδικασία ή αν αποκλείεται από άλλες περιστάσεις. Η πολιτική αγωγή που δεν πληροί τις προϋποθέσεις δεν μπορεί να εκδικαστεί ούτε στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας και, ως εκ τούτου, θα παραπεμφθεί από το δικαστήριο προς ικανοποίηση με άλλα νόμιμα μέσα.

Μπορώ να ασκήσω ένδικα μέσα κατά μιας τέτοιας απόφασης ή να επιδιώξω άλλα μέσα έννομης προστασίας/ικανοποίησης;

Η απόφαση παραπομπής της πολιτικής αγωγής προς ικανοποίηση με άλλα νόμιμα μέσα δεν υπόκειται σε έφεση.

Η ικανοποίηση μιας αστικής αξίωσης στην ποινική διαδικασία μπορεί να διευκολυνθεί μέσω μιας σειράς άλλων μέσων αποζημίωσης. Το κοινό τους χαρακτηριστικό είναι ότι σε αυτές τις περιπτώσεις δεν διενεργείται αναγκαστική εκτέλεση της αξίωσης του θύματος σύμφωνα με το αστικό δίκαιο, αλλά η εισαγγελία μπορεί ενίοτε να διατάξει την ικανοποίηση της αστικής αξίωσης από τον κατηγορούμενο με τη συναίνεσή του και αυτό μπορεί να επιφέρει ελάφρυνση της ποινής ή να οδηγήσει στην περάτωση της ποινικής διαδικασίας. Όλα τα εν λόγω μέτρα εμπίπτουν στη διακριτική ευχέρεια της εισαγγελίας· ωστόσο, το θύμα έχει το δικαίωμα να υποβάλει αίτημα λήψης των εν λόγω αποφάσεων. Σε αυτά περιλαμβάνεται η αναστολή της διαδικασίας προκειμένου να διεξαχθεί διαμεσολάβηση, η αναστολή υπό όρους από τον εισαγγελέα ή μια σύμβαση ή ένας διακανονισμός μεταξύ του κατηγορουμένου και της εισαγγελίας. Αυτό δεν συνεπάγεται ότι το θύμα θα είναι σε θέση να εκτελέσει την αξίωσή του με άμεση επιβολή από το κράτος, ωστόσο ο κατηγορούμενος μπορεί να έχει σημαντικά μεγαλύτερο κίνητρο να ικανοποιήσει οικειοθελώς την αξίωση του θύματος.

Αν το δικαστήριο μου επιδικάσει αποζημίωση, πώς μπορώ να διασφαλίσω ότι η απόφαση θα εκτελεστεί κατά του δράστη και τι βοήθεια μπορώ να λάβω για να το διασφαλίσω αυτό;

Προς εξασφάλιση μιας αστικής αξίωσης, το θύμα μπορεί να υποβάλει αίτηση συντηρητικής κατάσχεσης της περιουσίας του κατηγορουμένου ή των περιουσιακών στοιχείων που οφείλονται στο θύμα, ακόμη και πριν από την εκδίκαση της πολιτικής αγωγής στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας. Αυτό είναι δυνατόν ακόμη και πριν από την απαγγελία της κατηγορίας, αν το θύμα έχει δηλώσει την πρόθεσή του να εγείρει αστική αξίωση και η δήλωσή του περιέχει τα τυπικά στοιχεία της πολιτικής αγωγής. Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να διαταχθεί συντηρητική κατάσχεση από το δικαστήριο και, σε επείγουσες περιπτώσεις, προσωρινά, από την εισαγγελία ή την ανακριτική αρχή.

Το δικαστήριο, κατόπιν αιτήματος του θύματος που έχει ζητήσει την εκτέλεση και αφού η πολιτική αγωγή γίνει δεκτή με τελεσίδικη απόφαση, εκδίδει εκτελεστό τίτλο. Εάν δεν μπορεί να εκδοθεί ακόμη εκτελεστός τίτλος για την ικανοποίηση της αξίωσης, αλλά το θύμα που ζητά την εκτέλεση ισχυρίζεται ότι η αξίωσή του κινδυνεύει να μην εκτελεστεί στο μέλλον, το δικαστήριο μπορεί να εξασφαλίσει τα διεκδικούμενα ποσά ή να κατάσχει συγκεκριμένα πράγματα με τη μορφή ασφαλιστικού μέτρου, κατόπιν αίτησης του θύματος.