Europejski nakaz aresztowania

Jak to funkcjonuje

Organ sądowy w jednym państwie UE wysyła wniosek o aresztowanie osoby znajdującej się w innym państwie członkowskim i przekazanie jej do ścigania lub o wykonanie kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności wydanych w pierwszym państwie. Mechanizm ten opiera się na zasadzie wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych. Działa we wszystkich krajach UE dzięki bezpośrednim kontaktom między organami sądowymi.

Organy korzystające z europejskiego nakazu aresztowania są zobowiązane do poszanowania praw procesowych podejrzanych i oskarżonych – takich jak prawo do informacji, prawo do adwokata, prawo do tłumacza ustnego, a także prawo do pomocy prawnej – na podstawie prawa kraju, w którym dana osoba została aresztowana.

Co się zmieniło w porównaniu do tradycyjnych procedur ekstradycji?

1. 
   Ścisłe terminy: państwo, w którym dana osoba została aresztowana, państwo wykonujące nakaz, musi podjąć ostateczną decyzję w sprawie wykonania ENA w ciągu 60 dni od zatrzymania tej osoby.
   Jeżeli dana osoba wyraża zgodę na przekazanie, postanowienie o przekazaniu musi zostać wydane w terminie 10 dni.
   Osoba, której dotyczy wniosek, musi zostać przekazana jak najszybciej w terminie uzgodnionym przez zainteresowane organy i nie później niż 10 dni po wydaniu ostatecznej decyzji w sprawie wykonania ENA.
2. Kontrola podwójnej karalności – nie jest już wymagana w
   przypadku 32 kategorii przestępstw w przypadku 32 kategorii przestępstw, w obu krajach nie sprawdza się, czy dany czyn jest przestępstwem. Jedynym wymogiem jest to, aby czyn podlegał karze pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 3 lata w państwie wydającym.
   W przypadku innych przestępstw przekazanie może być uzależnione od tego, czyn stanowi przestępstwo w państwie wykonującym nakaz.
3. Brak wymiaru politycznego
   Decyzje są podejmowane wyłącznie przez organy sądowe. Nie bierze się pod uwagę czynników politycznych.
4. Przekazanie obywateli państw
   UE nie może już odmówić przekazania własnych obywateli, chyba że przejmą oni wykonanie kary pozbawienia wolności wobec osoby, której dotyczy wniosek.
5. Gwarancje
   Wykonujący nakaz organ sądowy może wymagać gwarancji, że:
   a. po upływie pewnego okresu dana osoba będzie miała prawo do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie, jeżeli orzeczona kara jest karą dożywotniego pozbawienia wolności.b.
   osoba poszukiwana może wykonać wynikający z tego okres pozbawienia wolności w państwie wykonującym, jeżeli jest obywatelem tego państwa lub ma w nim miejsce zwykłego pobytu.

Ograniczone podstawy odmowy
Wykonujący nakaz organ sądowy może odmówić przekazania osoby, której dotyczy wniosek, tylko wtedy, gdy zachodzi jedna z podstaw obligatoryjnej lub fakultatywnej odmowy wykonania:
Przesłanki obligatoryjne

• amnestia (państwo wykonania nakazu, mogło ścigać tę osobę, ale przestępstwo jest w tym państwie objęte amnestią).
• dana osoba została już osądzona za to samo przestępstwo (ne bis in idem)
• niepełnoletność (dana osoba nie osiągnęła wieku odpowiedzialności karnej w państwie wykonania nakazu);

Przesłanki fakultatywne – takie jak:

• brak podwójnej karalności przestępstw innych niż 32 przestępstwa wymienione w art. 2 ust. 2 decyzji ramowej w sprawie ENA;
• właściwość miejscową
• toczące się postępowanie w państwie wykonania
• przedawnienie itp.

Podręcznik dotyczący wydawania i wykonywania europejskiego nakazu aresztowania

17 listopada 2023 r. Komisja Europejska opublikowała nowe wydanie podręcznika na temat wydawania i wykonywania europejskiego nakazu aresztowania. Skierowane do europejskich prawników praktyków w celu ułatwienia i uproszczenia codziennej pracy zainteresowanych organów sądowych. Podręcznik zawiera szczegółowe wytyczne dotyczące kroków proceduralnych związanych z wydawaniem i wykonywaniem ENA oraz pomaga prawnikom praktykom na każdym etapie procedury wydawania osób. Ta zmieniona wersja z 2023 r. odzwierciedla również szybko zmieniające się orzecznictwo TSUE dotyczące ENA oraz zmiany w systemie SIS.

Podręcznik we wszystkich językach można znaleźć tutaj: Stały link EUR-Lex

Statystyki dotyczące funkcjonowania ENA

W 2018 r. osoby, których dotyczy wniosek, zostały przekazane średnio:

• za zgodą – w ciągu 16,4 dni
• bez zgody – w ciągu 45 dni.

W 2019 r. osoby, których dotyczy wniosek, zostały przekazane średnio:

• za zgodą – średnio w ciągu 16,7 dnia
• bez zgody – za 55,75 dni.

W 2020 r. osoby, których dotyczy wniosek, zostały przekazane średnio:

• za zgodą – w ciągu 21,25 dni
• bez zgody – za 72,45 dni.

W 2021 r. osoby, których dotyczy wniosek, zostały przekazane średnio:

• Za zgodą – w ciągu 20,14 dni
• Bez zgody – 53,72 dni.

Odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu dotyczącym ENA: 2014  (1582 Kb)  | 2015  (1479 Kb)  | 2016  r. (1732 Kb)  | 2017  (1268 Kb)  ≠ 2018  (1552 Kb)  ≠ 2019  (1082 Kb)  ≠ 2020  (1479 Kb)  ≠ 2021  (1450 Kb) 

Nie są dostępne dane dotyczące wszystkich państw. dane dotyczące wydanych ENA za 2015, 2016 i 2017 r. są jednak kompletne.

Projekty finansowane w ramach programu „Sprawiedliwość”

Projekt badawczy InAbsentiEAW jest analizą porównawczą ENA dotyczącą osób, które nie były obecne w postępowaniu zakończonym wydaniem wyroku skazującego (w postępowaniu zaocznym). Praktyka wskazuje, że często dochodzi do problemów z wydawaniem i wykonywaniem takich nakazów. Celem projektu badawczego było przeanalizowanie przyczyn tych problemów oraz określenie wspólnych standardów wydawania takich ENA, aby zapewnić ich sprawne i sprawiedliwe wykonanie. Badanie przeprowadzono w formie studiów przypadku w Belgii, Irlandii, Niderlandach, Polsce, Rumunii i na Węgrzech.

ENA i warunki pozbawienia wolności

Chociaż wszystkie państwa członkowskie muszą przestrzegać europejskiej konwencji praw człowieka (EKPC), w praktyce istnieją znaczne różnice w odniesieniu do tymczasowego aresztowania, a materialne warunki przetrzymywania znacznie się różnią w poszczególnych państwach członkowskich. Jak przyznał TSUE w wyroku w sprawie Aranyosi/Căldăraru, te różnice w warunkach pozbawienia wolności mają rzeczywisty wpływ na wzajemne zaufanie państw członkowskich i na funkcjonowanie ENA. Od 2016 r. wykonanie ENA opóźnia się lub odmawia ze względu na rzeczywiste ryzyko naruszenia praw podstawowych w prawie 300 przypadkach.

Aby zacieśnić współpracę wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych i poprawić warunki panujące w więzieniach w całej UE, 8 grudnia 2022 r. Komisja przyjęła zalecenie w sprawie praw procesowych osób podejrzanych i oskarżonych podlegających tymczasowemu aresztowaniu oraz materialnych warunków pozbawienia wolności. W zaleceniu tym zawarto skonsolidowany przegląd wybranych europejskich norm minimalnych dotyczących materialnych warunków pozbawienia wolności i praw procesowych w aresztach tymczasowych, ze szczególnym uwzględnieniem kluczowych obszarów priorytetowych w zakresie ochrony podstawowych praw osadzonych.

Powiązane strony

Decyzja ramowa dotycząca europejskiego nakazu aresztowania

Sprawozdanie z wykonania decyzji ramowej Rady dotyczącej europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi

Zalecenie Komisji w sprawie praw procesowych osób podejrzanych i oskarżonych podlegających tymczasowemu aresztowaniu oraz materialnych warunków pozbawienia wolności

Dokument roboczy Komisji dotyczący WSiSW w kontekście przyjęcia zalecenia Komisji w sprawie praw procesowych osób podejrzanych i oskarżonych podlegających tymczasowemu aresztowaniu oraz materialnych warunków pozbawienia wolności