PREZES
URZĘDU OCHRONY
KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
TOMASZ CHRÓSTNY
1
Katowice, 27 kwietnia 2021 r.
RKT.611.2.2019.MZ
wersja jawna
Decyzja nr RKT-2/2021
I. Na podstawie art. 23b ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji
i konsumentów (Dz.U. z 2021 r. poz. 275), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu
postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, Prezes
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznaje postanowienia wzorca umowy
stosowane przez NOVA Centrum Edukacyjne spółkę z o.o. z siedzibą w Warszawie, o treści:
1. „W okresie od dnia zapisu do szkoły NOVA do dnia rozpoczęcia drugiego semestru
bądź w przypadku zapisania się na semestr programowo wyższy - do czasu
rozpoczęcia semestru następującego po semestrze, na który nastąpił zapis, w
przypadku jednostronnego rozwiązania Umowy w tym czasie przez NOVA z przyczyn
leżących po stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez
Słuchacza do akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii
właściwego świadectwa ukończenia szkoły w ustalonym terminie, Słuchacz jest
zobowiązany do zwrotu opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach
promocji w terminie 7 dni od dnia otrzymania rozwiązania umowy przez NOVA”
(wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),
2. „Słuchacz w przypadku skreślenia z listy słuchaczy lub złożenia rezygnacji z
pobierania nauki w NOVA jest zobowiązany do zwrotu opłaty wpisowego w wysokości
400,00 zł udzielonej w ramach promocji, do której przystąpił” (wzorzec „Umowy o
świadczenie usług edukacyjnych nr …”),
3. „W sytuacji gdy słuchacz zrezygnuje z pobierania nauki w NOVA w okresie od dnia
zapisu do placówki NOVA do dnia rozpoczęcia drugiego semestru bądź w przypadku
zapisania się na semestr programowo wyższy - do czasu rozpoczęcia semestru
następującego po semestrze, na który nastąpił zapis, jak również w przypadku
jednostronnego rozwiązania Umowy w tym czasie przez NOVA z przyczyn leżących po
stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do
akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa
ukończenia szkoły w ustalonym terminie, jest on zobowiązany do zwrotu opłaty
wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji w terminie 7 dni od
dnia złożenia rezygnacji bądź otrzymania rozwiązania umowy przez NOVA” (wzorzec
„Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),
4. „W przypadku jednostronnego rozwiązania/wypowiedzenia umowy zawartej na
warunkach określonych w niniejszym paragrafie przez Kursanta lub rozwiązania umowy
przez NOVA z przyczyn dotyczących Kursanta, a także w razie opóźnienia przez
Kursanta z zapłatą którejkolwiek z rat czesnego przekraczającą 30 dni, NOVA ma
prawo żądać od Kursanta zwrotu ulgi przyznanej mu w ramach promocji o nazwie
‘Wpisowe 0 zł’” (wzorzec „Umowy nr …”),
2
5. „Pisemna rezygnacja z nauki zgłoszona przez Kursanta jest równoznaczna z
niewykonaniem zobowiązania Kursanta i rodzi skutki wypowiedzenia umowy. W tym
przypadku Kursantowi zostanie zwrócona opłata w części odpowiadającej okresowi
pozostałemu do zakończenia realizacji niniejszej umowy, przy czym w tym przypadku
NOVA ma prawo potrącić z kwoty należnej kursantowi jej należność z tytułu
niedotrzymania warunków oferty promocyjnej, o której mowa w § 4. Podpisem pod
niniejszą umową Kursant wyraża zgodę na potrącenie” (wzorzec „Umowy nr …”),
6. „Słuchacz jest zobowiązany wyłącznie do ponoszenia następujących opłat: a) opłata
za przygotowanie sesji egzaminacyjnej w wysokości 100,00 zł, niezależnie od tego
czy Słuchacz przystąpi do sesji (…)” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług
edukacyjnych nr …”),
7. „Brak frekwencji 50% w danym miesiącu skutkuje obowiązkiem zapłaty na rzecz
NOVA opłaty czesnego w wysokości …… zł, płatnego do 10-tego następnego miesiąca
na poczet miesiąca, w którym Słuchacz nie uzyskał wymaganej frekwencji. W
przypadku braku wymaganej frekwencji w miesiącu czerwcu, Słuchacz zobowiązany
jest do zapłaty czesnego w wysokości trzykrotnej w stosunku do opłaty czesnego
wskazanego w zdaniu poprzednim, w terminie do 10-tego lipca” (wzorzec „Umowy o
świadczenie usług edukacyjnych nr …”),
8. „Brak frekwencji skutkuje obowiązkiem zapłaty na rzecz NOVA faktycznego kosztu
organizacji zajęć, który w dacie podpisania umowy wynosi (…) zł za każdy miesiąc, w
którym Słuchacz nie uzyskał wymaganej frekwencji. W przypadku braku wymaganej
frekwencji w miesiącu czerwcu, obowiązek zapłaty dotyczy również miesięcy lipiec i
sierpień. Powyższa kwota jest każdomiesięcznie ustalana przez właściwe jednostki
samorządu terytorialnego i może ulec zmianie” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług
edukacyjnych nr …”),
9. „Każda ze stron może rozwiązać Umowę z zachowaniem 3-miesięcznego okresu
wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego (…)” (wzorzec
„Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),
10. „NOVA ma prawo przenieść Ucznia do równoległej klasy lub innej szkoły, bez zmian
planu rozwoju predyspozycji i kompetencji Ucznia, w przypadku zmniejszenia liczby
uczniów klasy poniżej niezbędnego minimum (…)” (wzorzec „Umowy o świadczenie
usług edukacyjnych nr …”),
11. „NOVA nie odpowiada za szkody wyrządzone na mieniu lub na osobie, jeżeli nie
uchybiła obowiązkowi nadzoru nad Uczniem” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług
edukacyjnych nr …”),
12. „NOVA nie odpowiada za rzeczy wartościowe wniesione przez Ucznia na teren NOVA,
które uległy zniszczeniu, zagubieniu lub utracie w inny sposób” (wzorzec „Umowy o
świadczenie usług edukacyjnych nr …”),
13. „NOVA nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie wynikających z niniejszej Umowy
zobowiązań względem Rodzica/Opiekuna prawnego lub Ucznia, z przyczyn
niezależnych od NOVA i jej pracowników bądź niewyłącznie zależnych od NOVA i jej
pracowników” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),
14. „Okres wypowiedzenia nie biegnie w miesiącach ustalonych w kalendarzu szkolnym
jako okres wakacji letnich” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr
…”)”
3
- za niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 3851
§ 1 ustawy z dnia 23
kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r., poz. 1740), co stanowi naruszenie art.
23a ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, i zakazuje ich
wykorzystywania.
II. Na podstawie art. 23b ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, po
przeprowadzeniu z urzędu postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za
niedozwolone, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów określa środki usunięcia
trwających skutków naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 23a ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów, polegające na obowiązku poinformowania - w terminie nie
później niż 3 (trzech) miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji -
wszystkich konsumentów, którzy od dnia 17 kwietnia 2016 r. zawarli umowy z NOVA
Centrum Edukacyjne spółką z o.o. z siedzibą w Warszawie w oparciu o wzorce umów,
zawierające postanowienia o których mowa w punkcie I sentencji niniejszej decyzji, o
uznaniu przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów tych postanowień za
niedozwolone oraz o skutkach z tego wynikających; informacja przekazywana
konsumentom będzie:
sporządzona czcionką w rozmiarze co najmniej 11, kolorze czarnym i rodzaju Times
New Roman,
dostarczona konsumentom za pomocą listów poleconych,
składała się z następującej treści:
„Szanowna Pani/Szanowny Panie,
informujemy, że decyzją nr RKT-…/2021 Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów uznał postanowienia wzorców umów stosowane przez NOVA Centrum
Edukacyjne spółkę z o.o. z siedzibą w Warszawie, o treści: „[należy przytoczyć treść
postanowień uznanych za niedozwolone]”
- za niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 3851
§ 1 ustawy z dnia 23
kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r., poz. 1740), co stanowi naruszenie art.
23a ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2021 r.
poz.275) oraz zakazał ich wykorzystywania.
W związku z powyższym ww. postanowienia są bezskuteczne wobec konsumentów.
Prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek
wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego
postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim
umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji.
Decyzja jest prawomocna. Treść decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów dostępna jest na stronach internetowych www.nova.edu.pl i
www.uokik.gov.pl.
[Podpis osoby uprawnionej do reprezentacji NOVA Centrum Edukacyjne sp. z o.o. z
siedzibą w Warszawie]”;
przy czym obowiązek ten powinien być zrealizowany z zastosowaniem następujących
zasad:
a) w przypadku zmiany nazwy przedsiębiorcy, jego przekształcenia lub przejścia praw
i obowiązków na inny podmiot pod jakimkolwiek tytułem, powyższy obowiązek
powinien być zrealizowany odpowiednio przez lub za pośrednictwem danego
przedsiębiorcy lub jego następcy prawnego, ze wskazaniem nazwy dawnej i nowej,
4
b) w przypadku zmiany adresu strony internetowej, należy niniejsze rozstrzygnięcie
zastosować odpowiednio do strony internetowej funkcjonującej w dacie
uprawomocnienia się niniejszej decyzji,
c) w razie zmiany treści sentencji decyzji lub jej uzasadnienia przez Prezesa Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub sąd powszechny, w zakresie podlegającym
obowiązkowi zastosowania środków usunięcia skutków naruszenia, należy
obowiązek ten wykonać zgodnie ze zmienioną treścią decyzji.
III. Na podstawie art. 23b ust. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, po
przeprowadzeniu z urzędu postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy
za niedozwolone, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakazuje w
terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia niniejszej decyzji, na koszt NOVA Centrum
Edukacyjne spółki z o.o. z siedzibą w Warszawie, na stronie internetowej
przedsiębiorcy, która na dzień wydania niniejszej decyzji mieści się pod adresem
www.nova.edu.pl, publikację całości treści jawnej wersji niniejszej decyzji, przez
okres 6 miesięcy, z zaznaczeniem, że decyzja ta jest prawomocna, przy czym treść
decyzji powinna być dostępna za pomocą hiperłącza (linku) widocznego na stronie
głównej, a tekst hiperłącza powinien wyglądać następująco: napis „Decyzja Prezesa
UOKiK Nr RKT-…/2021 (prawomocna)” w kolorze czarnym, czcionką Times New Roman,
wielkości co najmniej 13 pkt; przy czym obowiązek ten powinien być zrealizowany z
zastosowaniem następujących zasad:
a) w przypadku zmiany nazwy przedsiębiorcy, jego przekształcenia lub przejścia praw
i obowiązków na inny podmiot pod jakimkolwiek tytułem, powyższy obowiązek
publikacyjny powinien być zrealizowany odpowiednio przez lub za pośrednictwem
danego przedsiębiorcy lub jego następcy prawnego, ze wskazaniem nazwy dawnej i
nowej,
b) w przypadku zmiany adresu strony internetowej, należy niniejsze rozstrzygnięcie
zastosować odpowiednio do strony internetowej funkcjonującej w dacie
uprawomocnienia się niniejszej decyzji,
c) w razie zmiany treści sentencji decyzji lub jej uzasadnienia przez Prezesa Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub sąd powszechny, w zakresie podlegającym
obowiązkowi publikacji, należy obowiązek ten wykonać zgodnie ze zmienioną
treścią decyzji.
IV. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 3a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakłada na NOVA Centrum
Edukacyjne spółkę z o.o. z siedzibą w Warszawie, w związku z naruszeniem zakazu, o
którym mowa w art.23a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów kary pieniężne,
płatne do budżetu państwa, w wysokości:
1. 98 863 zł (słownie: dziewięćdziesięciu ośmiu tysięcy ośmiuset sześćdziesięciu
trzech złotych) za stosowanie postanowień wzorca umowy określonych w punktach
I.1, I.2, I.3, I.4 i I.5 sentencji niniejszej decyzji;
2. 29 659 zł (słownie: dwudziestu dziewięciu tysięcy sześciuset pięćdziesięciu
dziewięciu złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt
I.6 sentencji niniejszej decyzji;
3. 42 841 zł (słownie: czterdziestu dwóch tysięcy ośmiuset czterdziestu jeden złotych)
za stosowanie postanowień wzorca umowy określonych w punktach I.7 i I.8
sentencji niniejszej decyzji;
5
4. 35 591 zł (słownie: trzydziestu pięciu tysięcy pięciuset dziewięćdziesięciu jeden
złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt I.9
sentencji niniejszej decyzji;
5. 29 659 zł (słownie: dwudziestu dziewięciu tysięcy sześciuset pięćdziesięciu
dziewięciu złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt
I.10 sentencji niniejszej decyzji;
6. 29 659 zł (słownie: dwudziestu dziewięciu tysięcy sześciuset pięćdziesięciu
dziewięciu złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt
I.11 sentencji niniejszej decyzji;
7. 29 659 zł (słownie: dwudziestu dziewięciu tysięcy sześciuset pięćdziesięciu
dziewięciu złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt
I.12 sentencji niniejszej decyzji;
8. 29 659 zł (słownie: dwudziestu dziewięciu tysięcy sześciuset pięćdziesięciu
dziewięciu złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt
I.13 sentencji niniejszej decyzji;
9. 29 659 zł (słownie: dwudziestu dziewięciu tysięcy sześciuset pięćdziesięciu
dziewięciu złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt
I.14 sentencji niniejszej decyzji.
V. Na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
oraz na podstawie art. 264 § 1 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U.
z 2020 r. poz. 256 ze zm.), w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i
konsumentów Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów postanawia obciążyć
NOVA Centrum Edukacyjne spółkę z o.o. z siedzibą w Warszawie kosztami
przeprowadzonego postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za
niedozwolone i zobowiązać ww. przedsiębiorcę do zwrotu na rzecz Prezesa Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwoty 65 zł (słownie: sześćdziesięciu pięciu
złotych), w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji.
Uzasadnienie
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej jako „Prezes Urzędu”)
w związku z otrzymanymi skargami konsumentów oraz sygnałami miejskich i powiatowych
rzeczników konsumentów przeprowadził postępowanie wyjaśniające mające na celu
wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w
sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz
w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone przez NOVA Centrum
Edukacyjne spółkę z o.o. z siedzibą w Warszawie (dalej jako „Spółka” i „Przedsiębiorca”).
W związku z dokonanymi na etapie postępowania wyjaśniającego ustaleniami, Prezes
Urzędu postanowieniem nr 1 z dnia 11.02.2019 r. (dalej jako „Postanowienie”) wszczął z
urzędu postępowanie w sprawie o uznanie za niedozwolone postanowień wzorca umowy o
treści jak w sentencji niniejszej decyzji, które mogą stanowić niedozwolone postanowienia
umowne, o których mowa w art. 3851
§ 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks
cywilny (Dz. U. z 2020 r., poz. 1740 – dalej jako „Kodeks cywilny” lub „KC”), co może
stanowić naruszenie art. 23a ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i
konsumentów (Dz.U. z 2021 r. poz. 275, dalej jako „u.o.k.k.” lub „ustawa o ochronie
konkurencji i konsumentów”).
Pismem z dnia 11.02.2019 r. zawiadomiono Spółkę o wszczęciu niniejszego
postępowania i wystąpiono, na podstawie art. 50 ust. 1 i 2 u.o.k.k, do ustosunkowania się
do postawionych zarzutów oraz o przesłanie określonych informacji (dowód: karty nr 13-
6
14), a także o zaliczeniu w poczet materiału dowodowego określonych dokumentów
(dowód: karty nr 15-16). Spółka ustosunkowała się do postawionych zarzutów w pismach z
dnia 1.03.2019 r. i z dnia 11.04.2019 r. (dowód: karty nr 239-279), a następnie w kolejnych
pismach udzielała odpowiedzi na wezwania Prezesa Urzędu. Po przeprowadzeniu
postępowania dowodowego, pismem z dnia 3.12.2020 r., Spółka została poinformowana o
zakończeniu zbierania materiału dowodowego i możliwości zapoznania się z nim (dowód:
karty nr 413-415). Przedsiębiorca nie skorzystał z prawa do zapoznania się z zebranym
materiałem dowodowym.
Prezes Urzędu ustalił, co następuje
Spółka prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Rejestru
Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, której przedmiotem są m.in. szkoły
policealne (przedmiot przeważającej działalności przedsiębiorcy) oraz szkoły podstawowe i
pozaszkolne formy edukacji, gdzie indziej niesklasyfikowane. Zgodnie z informacją
zamieszczoną w ww. rejestrze Spółka posiada oddziały na terenie Polski, między innymi w
Katowicach, Lublinie i Poznaniu (dowód: karty nr 166-167, 245-248, 271-276 i 373).
Na podstawie materiału zebranego w toku postępowania ustalono, że Przedsiębiorca we
wzorcach umów zawieranych z konsumentami zamieścił następujące postanowienia:
1. „W okresie od dnia zapisu do szkoły NOVA do dnia rozpoczęcia drugiego semestru bądź
w przypadku zapisania się na semestr programowo wyższy - do czasu rozpoczęcia
semestru następującego po semestrze, na który nastąpił zapis, w przypadku
jednostronnego rozwiązania Umowy w tym czasie przez NOVA z przyczyn leżących po
stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt
oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa
ukończenia szkoły w ustalonym terminie, Słuchacz jest zobowiązany do zwrotu opłaty
wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji w terminie 7 dni od
dnia otrzymania rozwiązania umowy przez NOVA” (wzorzec „Umowy o świadczenie
usług edukacyjnych nr …”) – dowód: karta nr 20, 69 i 163. Postanowienie było
stosowane od III kwartału 2017 r. do lipca 2020 r. (dowód: karta nr 417);
2. „Umowa ulega automatycznemu rozwiązaniu w przypadku skreślenia Słuchacza z listy
słuchaczy. Przypadki uzasadniające skreślenie słuchacza przez dyrektora szkoły zostały
wyszczególnione w statucie szkoły. Słuchacz w przypadku skreślenia z listy słuchaczy
lub złożenia rezygnacji z pobierania nauki w NOVA jest zobowiązany do zwrotu opłaty
wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji, do której przystąpił”
(wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”) – dowód: karta nr 20, 69 i
163. Postanowienie było stosowane od III kwartału 2017 r. do lipca 2020 r. (dowód:
karta nr 417);
3. „W sytuacji gdy słuchacz zrezygnuje z pobierania nauki w NOVA w okresie od dnia zapisu
do placówki NOVA do dnia rozpoczęcia drugiego semestru bądź w przypadku zapisania
się na semestr programowo wyższy - do czasu rozpoczęcia semestru następującego po
semestrze, na który nastąpił zapis, jak również w przypadku jednostronnego
rozwiązania Umowy w tym czasie przez NOVA z przyczyn leżących po stronie
Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt
oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa
ukończenia szkoły w ustalonym terminie, jest on zobowiązany do zwrotu opłaty
wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji w terminie 7 dni od
dnia złożenia rezygnacji bądź otrzymania rozwiązania umowy przez NOVA” (wzorzec
„Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”) – dowód: karta nr 179. Postanowienie
nie jest stosowane od III kwartału 2017 r. (dowód: karta nr 417);
7
4. „W przypadku jednostronnego rozwiązania/wypowiedzenia umowy zawartej na
warunkach określonych w niniejszym paragrafie przez Kursanta lub rozwiązania umowy
przez NOVA z przyczyn dotyczących Kursanta, a także w razie opóźnienia przez Kursanta
z zapłatą którejkolwiek z rat czesnego przekraczającą 30 dni, NOVA ma prawo żądać od
Kursanta zwrotu ulgi przyznanej mu w ramach promocji o nazwie ‘Wpisowe 0 zł’”
(wzorzec „Umowy nr …”) – dowód: karta nr 70. Postanowienie jest stosowane od III
kwartału 2017 r. (dowód: karta nr 417);
5. „Pisemna rezygnacja z nauki zgłoszona przez Kursanta jest równoznaczna z
niewykonaniem zobowiązania Kursanta i rodzi skutki wypowiedzenia umowy. W tym
przypadku Kursantowi zostanie zwrócona opłata w części odpowiadającej okresowi
pozostałemu do zakończenia realizacji niniejszej umowy, przy czym w tym przypadku
NOVA ma prawo potrącić z kwoty należnej kursantowi jej należność z tytułu
niedotrzymania warunków oferty promocyjnej, o której mowa w § 4. Podpisem pod
niniejszą umową Kursant wyraża zgodę na potrącenie” (wzorzec „Umowy nr …”) –
dowód: karta nr 70. Postanowienie jest stosowane od III kwartału 2017 r. (dowód: karta
nr 418);
6. „Słuchacz jest zobowiązany wyłącznie do ponoszenia następujących opłat: a) opłata za
przygotowanie sesji egzaminacyjnej w wysokości 100,00 zł, niezależnie od tego czy
Słuchacz przystąpi do sesji (…)” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr
…”) – dowód: karta nr 19. Postanowienie było stosowane od III kwartału 2017 r. do III
kwartału 2019 r. (dowód: karta nr 418);
7. „Brak frekwencji 50% w danym miesiącu skutkuje obowiązkiem zapłaty na rzecz NOVA
opłaty czesnego w wysokości …… zł, płatnego do 10-tego następnego miesiąca na
poczet miesiąca, w którym Słuchacz nie uzyskał wymaganej frekwencji. W przypadku
braku wymaganej frekwencji w miesiącu czerwcu, Słuchacz zobowiązany jest do
zapłaty czesnego w wysokości trzykrotnej w stosunku do opłaty czesnego wskazanego
w zdaniu poprzednim, w terminie do 10-tego lipca” (wzorzec „Umowy o świadczenie
usług edukacyjnych nr …”) – dowód: karta nr 20, 62, 64 i 66. Postanowienie było
stosowane od III kwartału 2017 r. do III kwartału 2019 r. (dowód: karta nr 418);
8. „Słuchacz zobowiązany jest do uzyskania co najmniej 50% frekwencji na zajęciach w
danym miesiącu. Brak frekwencji skutkuje obowiązkiem zapłaty na rzecz NOVA
faktycznego kosztu organizacji zajęć, który w dacie podpisania umowy wynosi (…) zł za
każdy miesiąc, w którym Słuchacz nie uzyskał wymaganej frekwencji. W przypadku
braku wymaganej frekwencji w miesiącu czerwcu, obowiązek zapłaty dotyczy również
miesięcy lipiec i sierpień. Powyższa kwota jest każdomiesięcznie ustalana przez
właściwe jednostki samorządu terytorialnego i może ulec zmianie” (wzorzec „Umowy o
świadczenie usług edukacyjnych nr …”) – dowód: karta nr 183. Postanowienie było
stosowane co najmniej od „naboru wiosennego” w 2016 r. do III kwartału 2017 r.
(dowód: karty nr 177 i 418);
9. „Każda ze stron może rozwiązać Umowę z zachowaniem 3-miesięcznego okresu
wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego (…)”(wzorzec „Umowy
o świadczenie usług edukacyjnych nr …”) – dowód: karty nr 20, 62, 64, 66, 160 i 249.
Postanowienie jest stosowane co najmniej od III kwartału 2017 r. (dowód: karta nr
418);
10. „NOVA ma prawo przenieść Ucznia do równoległej klasy lub innej szkoły, bez zmian
planu rozwoju predyspozycji i kompetencji Ucznia, w przypadku zmniejszenia liczby
uczniów klasy poniżej niezbędnego minimum (…)”(wzorzec „Umowy o świadczenie usług
8
edukacyjnych nr …”) – dowód: karta nr 25. Postanowienie było stosowane co najmniej
od listopada 2017 r. do września 2019 r. (dowód: karty nr 23-27 i 418);
11. „NOVA nie odpowiada za szkody wyrządzone na mieniu lub na osobie, jeżeli nie uchybiła
obowiązkowi nadzoru nad Uczniem” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług
edukacyjnych nr …”) – dowód: karta nr 25. Postanowienie było stosowane co najmniej
od listopada 2017 r. do września 2019 r. (dowód: karty nr 23-27 i 418);
12. „NOVA nie odpowiada za rzeczy wartościowe wniesione przez Ucznia na teren NOVA,
które uległy zniszczeniu, zagubieniu lub utracie w inny sposób” (wzorzec „Umowy o
świadczenie usług edukacyjnych nr …”) – dowód: karta nr 25. Postanowienie było
stosowane co najmniej od listopada 2017 r. do września 2019 r. (dowód: karty nr 23-27
i 418);
13. „NOVA nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie wynikających z niniejszej Umowy
zobowiązań względem Rodzica/Opiekuna prawnego lub Ucznia, z przyczyn niezależnych
od NOVA i jej pracowników bądź niewyłącznie zależnych od NOVA i jej pracowników”
(wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”) – dowód: karta nr 25.
Postanowienie było stosowane co najmniej od listopada 2017 r. do września 2019 r.
(dowód: karty nr 23-27 i 418);
14. „Okres wypowiedzenia nie biegnie w miesiącach ustalonych w kalendarzu szkolnym jako
okres wakacji letnich” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”) –
dowód: karta nr 25. Postanowienie było stosowane co najmniej od listopada 2017 r. do
września 2019 r. (dowód: karty nr 23-27 i 418).
Ponadto, zgodnie z rozdziałem „Wpisowe i czesne” wzorca „Umowy o świadczenie usług
edukacyjnych nr …”: „Słuchacz zapisując się do NOVA, może skorzystać z promocji o nazwie
‘Wpisowe 0 zł’, która obowiązuje w terminie …… r. - …… r. Powyższe uprawnia Słuchacza do
zapisania się do szkoły prowadzonej przez NOVA bez uiszczenia opłaty wpisowego w
wysokości 400,00 zł” (pkt 3) oraz „W dniu podpisania umowy Słuchacz musi ponieść opłatę
wpisowego w wysokości 400 zł, która jest wnoszona w celu zabezpieczenia miejsca Słuchacza
w szkole” pkt 2, dowód: karty nr 19, 68, 162, 249, 253, 259 i 263.
Zgodnie z punktem 5 rozdziału „Promocja wpisowe i czesne 0 zł” wzorca „Umowy o
świadczenie usług edukacyjnych nr …”: „Słuchacz zobowiązany jest do zwrotu ulgi
przyznanej w ramach promocji ‘Wpisowe i czesne 0zł’ w razie następujących przypadków:
1) nieuzyskanie promocji na kolejny semestr, bądź brak ukończenia szkoły w przypadku
najwyższych semestrów;
2) jednostronnego rozwiązania Umowy przez Słuchacza;
3) jednostronnego rozwiązania Umowy przez NOVA z przyczyn leżących po stronie
Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt
oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa
ukończenia szkoły w ustalonym terminie.” – dowód: karty nr 169 i 171.
Na podstawie § 2 wzorca „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”: „Kursant
zobowiązuje się do: dołożenia wszelkich starań do systematycznego i aktywnego
zdobywania wiedzy; systematycznego i aktywnego uczestnictwa w zajęciach dydaktycznych
i organizacyjnych zgodnie z ustalonym harmonogramem zajęć; składania (o ile będą
przeprowadzone) egzaminów i zaliczeń; przestrzegania obowiązującego w NOVA statutu
placówki, a w szczególności do uiszczenia wszelkich opłat związanych z realizacją przez
NOVA niniejszej umowy”. Na podstawie § 8 tego wzorca każda ze stron może wypowiedzieć
umowę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia (dowód: karty nr 70-71).
9
Spółka oświadczyła w piśmie z dnia 1.03.2019 r., że stosuje obecnie osiem wzorców
umów, w zależności od profilu szkoły oraz rodzaju kursu/szkolenia/nauki wybieranego
przez słuchacza i były one „wykorzystane przy ostatnim, tegorocznym naborze”. Wzorce
stosowane są we wszystkich oddziałach Spółki, chyba że w którymś oddziale nie
uruchomiono określonego profilu szkoły (np. liceum). Spółka poinformowała, że „treść
wzorca w poszczególnych oddziałach różni się jedynie danymi słuchacza oraz wysokością
opłat za naukę/szkolenie/kurs, […]”. Jednocześnie Spółka zadeklarowała, że „gruntownie
przeanalizuje i przeredaguje treść stosowanych wzorców” (dowód: karta nr 239).
Spółka stwierdziła w piśmie z dnia 1.03.2019 r., że wskazanie dokładnej ilości
obowiązujących obecnie umów nie jest możliwe „albowiem na liczbę tę mają wpływ takie
czynniki jak rezygnacja Słuchacza, czy też prowadzony na bieżąco nabór”. Spółka
oszacowała, że „na chwilę obecną ma około […] słuchaczy/uczniów/kursantów, co
prowadzi do wniosku, że zawiązano tyle samo umów o świadczenie usług edukacyjnych”
(dowód: karta nr 239).
Spółka podniosła w piśmie z dnia 4.02.2021 r., że „[…]”, w związku z czym
przedstawiła jedynie szacunkowe dane o okresach obowiązywania zakwestionowanych
postanowień umownych, uzasadniając to ilością obowiązujących wzorców i zmian do nich
wprowadzonych (dowód: karty nr 417-418).
W toku postępowania stwierdzono, że od czerwca 2019 r. Spółka rozpoczęła
stosowanie zmienionych wzorców umów, które przedstawiła w piśmie z dnia 30.07.2019 r.
(dowód: karty nr 282-302) wraz z kopiami przykładowych umów, zawartych z
konsumentami na podstawie tych wzorców (dowód: karty nr 319-324).
W piśmie z dnia 16.10.2019 r. Spółka wyjaśniła, że obecne, zmienione wzorce umów
stosowane są osobno dla każdego z pięciu typów umów, tj.: dla policealnych szkół PSZ
(płatnych), dla PSZ bezpłatnych, dla Gimnazjum/Liceum Ogólnokształcącego/Szkoły
Podstawowej, dla Placówek Kształcenia Ustawicznego oraz dla tzw. kursów
eksternistycznych. W odpowiedzi na pytania Prezesa Urzędu o wskazanie dat zaprzestania
stosowania kwestionowanych postanowień, co do których Spółka podniosła, iż nie są już
stosowane, Przedsiębiorca oświadczył „iż wymienione w Postanowieniu nr 1 o wszczęciu
postępowania, postanowienia nie są stosowane od czasu modyfikacji i zmian dokonanych w
typach tychże umów, tj. przykładowo jeśli chodzi o KKZ i PSZ zmiany wprowadzane były z
dniem 06.06.2019 r. wraz z nowymi szablonami tychże umów (…). Natomiast modyfikacje
umów dotyczących Gimnazjum/LO były wprowadzone w lipcu br.”. Ponadto Spółka
poinformowała, że planuje dokonać aneksowania umów zawartych z konsumentami na
podstawie dotychczasowych wzorców umów, przy czym z uwagi jednak na znaczną ilość
zarówno typów umów jak i liczbę słuchaczy, a także zmiany organizacyjne w Spółce i
zamknięcie poszczególnych oddziałów, podpisywanie aneksów będzie rozłożone w czasie
(dowód: karta nr 316). Następnie Spółka przedstawiła projekty aneksów do umów (karty nr
327-337 i 340-348).
Obroty Spółki osiągnięte w 2020 roku wyniosły […] zł (słownie: […]), zgodnie z
oświadczeniem Spółki o jej danych finansowych do ustalenia obrotu za 2020 rok – dowód:
karta nr 421.
Stanowisko Przedsiębiorcy:
Przedsiębiorca odniósł się do zarzutów postawionych w Postanowieniu nr 1 w pismach z
dnia 1.03.2019 r. (dowód: karty nr 239-243) i z dnia 11.04.2019 r. (dowód: karty nr 266-268).
10
Odnosząc się do zarzutu dotyczącego 4 postanowień, o których mowa w pkt I.1-I.4
sentencji decyzji Spółka wyjaśniła, że „Czesne, obok dotacji oświatowej, stanowi główne
źródło finansowania działalności placówek oświatowych. Z czesnego pokrywane są wydatki
na bieżące funkcjonowanie szkół jak np. wynagrodzenia nauczycieli, koszty utrzymania i
wyposażenia placówek w niezbędne meble, sprzęt komputerowy, materiały dydaktyczne
itp., natomiast brak jest podstaw prawnych by w te ekonomiczne interesy firmy ingerować,
czy też badać adekwatność wysokości czesnego, skoro została ona określona w umowie.
Udzielenie ulgi promocyjnej polegającej na zapisaniu w poczet słuchaczy bez ponoszenia
opłaty wpisowego (i dwóch rat czesnego), pod warunkiem iż słuchacz nie rozwiąże
jednostronnie umowy, stanowi element związany z ceną usługi, nie zaś ze szkodą, jaką
spółka mogłaby ponieść. Rozróżnić w tym miejscu należy sytuację powyższą mającą miejsce
w niniejszej sprawie od przypadku, w którym przedsiębiorca przy pobieraniu pełnej ceny
towaru/usługi, dodatkowo - w sposób niezależny od innych świadczeń - przewiduje
obowiązek dokonania dodatkowych dopłat na okoliczność odstąpienia od umowy czy jej
przedterminowego rozwiązania. Promocja i związane z tymże warunki są relewantnymi
elementami ceny, albowiem wpływają ostatecznie na wielkość świadczenia, jakie konsument
winien spełnić w zamian za zakupioną usługę. Z uwagi na powyższe, niewłaściwym jest
uznanie zapisów Warunków w tym zakresie jako klauzuli niedozwolonej, niewiążącej
konsumenta”. Spółka podniosła, iż w rozdziale „POSTANOWIENIA OGÓLNE” strony umowy
oświadczają, że Przedsiębiorca jest gotowy do realizacji usługi kształcenia objętej umową, a
nieobecność słuchacza na zajęciach nie zwalnia go z ponoszenia opłat. W ocenie Spółki
konsument bezwzględnie przyjmuje na siebie obowiązek ponoszenia opłat z tytułu gotowości
realizacji na jej rzecz usług kształcenia objętej umową, niezależnie od tego czy następnie
bierze udział w zajęciach. Spółka podniosła, że podpisując umowę konsument „każdorazowo
zaznajamiany jest z jej treścią i akceptuje bądź nie jej warunki. Spółka nie wywiera
jakiegokolwiek nacisku na konsumencie, zaś kto podpisuje dokument umowy bez
uprzedniego zapoznania się z jego treścią, składa oświadczenie woli odpowiadające treści
dokumentu”. Jej zdaniem „umowa jasno określa warunki świadczenia usług edukacyjnych.
Zgodnie zaś z zasadą pacta sunt servanda osoba, która zawarła w sposób ważny umowę, musi
się z niej wywiązać” (dowód: karty nr 239-240).
Spółka stwierdziła, że udzielenie ulgi promocyjnej polegającej na zapisaniu w poczet
słuchaczy bez ponoszenia opłaty wpisowego, w warunkach określonych w promocji, stanowi
element związany z ceną usługi albowiem wpływa ostatecznie na wielkość świadczenia, jakie
konsument winien spełnić w zamian za zakupioną usługę. Spółka podniosła, iż „Zgodnie ze
stanowiskiem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zaprezentowanym w Raporcie z
kontroli wzorców umownych stosowanych przez wyższe szkoły niepaństwowe z 2005 r. oraz
w późniejszym stanowisku tegoż Organu w podobnych sprawach, decyzja konsumenta o
wypowiedzeniu umowy bez ważnych powodów implikuje po jego stronie obowiązek zapłaty
placówce oświatowej, jako przyjmującemu zlecenie wynagrodzenia za dotychczas wykonane
czynności, poniesienia kosztów wydatków poczynionych w celu należytego wykonania
zlecenia, a nadto naprawienia szkody. Przewidywana w umowach przesłanka zwrotu ulgi
promocyjnej w przypadku nienależytego wykonania umowy i złamania zasad promocji, jest
odpowiednikiem rzeczonego naprawienia szkody i zawarta w postaci zapisu gwarancyjnego”.
Spółka wyjaśnia, że konsument godząc się na „tymczasowy brak” uiszczenia wpisowego i na
ryzyko konieczności zwrotu tej kwoty w przypadkach określonych w umowie „przyjmuje na
siebie gwarancję wykonania zobowiązania wynikającego z umowy, w szczególności
systematycznego uczestniczenia w zajęciach i ukończenia szkoły, w zamian za świadczenie
usług edukacyjnych przez NOVA Centrum Edukacyjne. (…) skorzystanie z akcji promocyjnej
nie jest obligatoryjne, nie stanowi warunku koniecznego i w żadnym razie nie jest
konsumentowi narzucane odgórnie. Udzielając Słuchaczowi promocji polegającej na
11
zwolnieniu z konieczności uiszczenia opłaty wpisowego, Spółka zakładała, iż będzie on
uczestniczyć w organizowanych zajęciach do końca. Gdyby Spółka zakładała, że Słuchacz nie
wypełni swych zobowiązań, to rzeczona promocja nie zostałaby mu udzielona”. Spółka
podniosła, iż może domagać się od konsumenta wypełnienia ciążących na nim obowiązków,
skoro stworzyła mu warunki umożliwiające pobieranie nauki, tj. zrealizowała swoje
świadczenie wzajemne (dowód: karty nr 240-241).
Następnie Spółka przedstawiła stanowisko, że „harmonogram opłat zawarty w
stosowanych wzorcach umów w sposób jednoznaczny reguluje kwestie odpłatności za usługę.
Udzielenie słuchaczom ulgi promocyjnej polegającej na zapisaniu w poczet słuchaczy NOVA
Centrum Edukacyjne Sp. z o.o. bez ponoszenia opłaty wpisowego, pod warunkiem
określonych w warunkach promocji, stanowi element związany z ceną usług i każdorazowo
jest regulowany w zakresie rozdziału WPISOWE i CZESNE oraz OPŁATY, albowiem wpływa
ostatecznie na wielkość świadczenia, jakie konsument winien spełnić w zamian za zakupioną
usługę. W rozdziale WYGAŚNIĘCIE UMOWY regulowane są natomiast kwestie związane z
obowiązkiem zwrotu wpisowego. Są to enumeratywnie oraz jasno wskazane warunki, których
ziszczenie się, implikuje obowiązek po stronie Słuchacza do zwrotu kwoty 400 zł. Całość
postanowień w zakresie promocji związanej ze zwolnieniem Słuchacza z obowiązku
ponoszenia opłaty z tytułu wpisowego, jest każdorazowo i wyczerpująco regulowana na
poziomie umów. Statuty szkół i placówek prowadzonych przez NOVA nie zawierają w
zakresie cen usługi odmiennych bądź uzupełniających postanowień”. Spółka podniosła, iż
konsumenci „wyrażając chęć skorzystania z promocji, przyjmują na siebie uprawnienie
nieregulowania części opłaty i skorelowany z tymże obowiązek uczęszczania na zajęcia i
kontynuowania edukacji na wszystkich semestrach objętych nauką. A contrario, skreślenie
słuchacza z listy słuchaczy i rozwiązanie umowy z przyczyn leżących po stronie słuchacza,
np. niepromowanie czy wypowiedzenie umowy, implikuje konieczność zwrotu wykorzystanej
części ulgi. Do momentu wypowiedzenia umowy czy nieuzyskania promocji na semestr
programowo wyższy słuchacz nie ponosi kosztów związanych z wpisowym, toteż jest to
sytuacja odmienna od przypadku, w którym niezależnie od poniesienia przez słuchacza
pełnych opłat, szkoła wprowadzałby kary czy dodatkowe, ukryte opłaty”. Spółka wyjaśniła,
że nałożenie „obowiązku zwrotu przyznanej w ramach promocji ulgi ma na celu zachęcanie
słuchaczy do uczęszczania na zajęcia a w efekcie - ukończenie szkoły. Słuchacz (…) bierze na
siebie gwarancję wykonania zobowiązania wynikającego z umowy, w przedmiotowej sprawie
- systematycznego uczestniczenia w zajęciach i ukończenia szkoły NOVA”. Wobec
powyższego Spółka oświadczyła, iż nie dopatruje się znamion abuzywności w zakresie tego
postanowienia (dowód: karty nr 267-268).
Spółka informowała (w toku postępowania wyjaśniającego), iż na opłatę wpisowego 400
zł składają się koszty: „administracyjne przygotowanie stanowisk do przyjmowania zapisów
dokonywanych w szkole przez konsumentów (koszty administracyjne związane z
postępowaniem rekrutacyjnym), w tym założenie dokumentu w postaci arkusza ocen,
stworzenie dziennika zajęć i wpisanie danej osoby do dziennika, przygotowywanie sal
zajęciowych, zakup sprzętu i materiałów na zajęcia, ułożenie i przygotowanie planu zajęć,
informowanie o planie zajęć poprzez środki komunikacji elektronicznej na odległość, opłaty
za prowadzenie sekretariatu, odpowiednie przygotowanie i wyszkolenie kadr informujących
osoby, które dokonują zapisów do szkoły” (dowód: karta nr 154). Spółka stwierdziła, że
według jej najlepszej wiedzy „[…]” (dowód: karta nr 165).
Odnośnie zarzutu dotyczącego postanowienia, o którym mowa w pkt I.5 sentencji
decyzji Spółka oświadczyła, że skorzystanie z promocji nie pozbawia konsumenta
uprawnienia do wcześniejszego zakończenia umowy. Przedsiębiorca podniósł, że w takim
przypadku słuchacz może wypowiedzieć umowę, „niemniej wtedy po jego stronie aktualizuje
12
się obowiązek zwrotu przyznanej mu ulgi. (…) takowe działanie nie może zostać uznane za
niedozwolone, czy też naruszające szeroko pojęty dobry obyczaj albowiem brak w nim
znamion abuzywności. Jest to świadczenie związane z ceną, głównym świadczeniem stron i
zostało jednoznacznie skonkretyzowane - treścią normatywną wzorca, co wyklucza go spod
zakresu normowania i zastosowania przepisów kc i ustawy” (dowód: karta nr 241).
Odnosząc się do zarzutu dotyczącego postanowienia, o którym mowa w pkt I.6 sentencji
decyzji Spółka oświadczyła, że „nieprawdą jest, jakoby z treści wzorca umowy wynikało
uprawnienie na rzecz Spółki do naliczenia kosztów przygotowania i organizacji egzaminów
niezależnie od jakichkolwiek przyczyn i możliwość dowolnego obciążania nimi Słuchacza. W
tym zakresie zważyć należy, że z treści wzorca i jego literalnej wykładni wynika jedynie to,
że opłata za przygotowanie sesji egzaminacyjnej wynosi 100 zł, niezależnie od tego, czy
Słuchacz przystąpi do sesji. Z przedmiotowej treści nie wynika nic więcej, a w szczególności
okoliczności, o których rozważa tutejszy Organ, powołując się na skrajne okoliczności. W
przepisach końcowych wzorca (ust. 2) jednoznacznie wskazano, że w czasie trwania stosunku
dopuszcza się składanie przez strony, w tym Słuchacza, wszelkich oświadczeń woli, wiedzy.
Jeżeli zatem Spółka otrzymałaby odpowiednio wcześnie wypowiedzenie które nie koliduje z
sesją egzaminacyjną, bądź stosowną informację od Słuchacza przed przystąpieniem do
organizacji sesji, że nie zamierza on przystępować do sesji egzaminacyjnej, wtenczas
takowa opłata nie zostałaby od niego pobrana, szczególnie mając na uwadze, że na do
stosunku ukonstytuowanego na podstawie wzorca stosuje się z mocy jego zapisu również
przepisy Kodeksu cywilnego, w tym przepisy części ogólnej zobowiązań. Z treści
kwestionowanego przepisu nie można wyprowadzić wniosków, do jakich doszedł tutejszy
organ. Nie dostarcza ich ani wykładnia literalna, ani logiczne rozwijanie normy (przepisu),
ani żadna inna preferowana przez ustawodawcę reguła interpretacji, czy inferencji, zaś
wykładnia rozszerzająca, jako niepewna i w zasadzie prowadząca do różnych, często
sprzecznych wniosków, nie powinna mieć w przedmiotowej sprawie miejsca” (dowód: karta
nr 242).
Następnie Spółka oświadczyła w piśmie z dnia 11.04.2019 r., że „zmienia brzmienie
postanowienia wzorca umowy o świadczenie usług edukacyjnych nadając mu następujące
brzmienie: Słuchacz jest zobowiązany wyłącznie do ponoszenia następujących opłat: a)
opłata za przygotowanie sesji egzaminacyjnej w wysokości 100,00 złotych. Słuchacz jest
zwolniony z ponoszenia opłaty z tytułu sesji egzaminacyjnej w przypadku gdy:
1) sesja egzaminacyjna nie odbędzie się z przyczyn leżących po stronie szkoły. W takim
przypadku Słuchacz może przystąpić do sesji w terminie dodatkowym bez ponoszenia
opłaty;
2) wystąpi zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia oraz niemożliwe do
zapobieżenia (siła wyższa) lub długotrwała choroba, co zostanie wykazane przez
Słuchacza i potwierdzone zaświadczeniem złożonym wraz z podaniem w sekretariacie
szkoły, najpóźniej w terminie 7 dni od dnia zaistnienia zdarzenia” - (dowód: karta nr
268).
Odnosząc się do zarzutów dotyczących postanowień, o których mowa w pkt I.7-I.8
sentencji decyzji, Spółka podniosła, iż wnioski Prezesa Urzędu w tym zakresie wychodzą
poza zakres normowania i zastosowania kwestionowanych klauzul. Spółka stwierdziła, że
„konsekwencje finansowe obciążające Słuchacza dotyczą sytuacji, gdy rozwiązuje on umowę
z przyczyn zależnych od niego (sekcja wygaśnięcie umowy) i w żadnym wypadku nie mają
zastosowania w sytuacjach, gdy powodem rezygnacji są okoliczności zależne od Spółki.
Słuchacz jest zobowiązany m.in. do uczestniczenia w zajęciach, czy systematycznego i
aktywnego zdobywania wiedzy, a konieczność uiszczenia przedmiotowej opłaty (czesnego)
13
wynika z faktu braku realizacji jego podstawowego zobowiązania. Z treści wzorca nie
wynika, aby konieczność zapłaty czesnego była oderwana od jakichkolwiek przyczyn (nie
wskazano w nim na taką wolę Spółki), co zdaje się przyjmować tutejszy Organ. Oczywiste
jest, że w sytuacjach, w których nieobecność na zajęciach została spowodowana przyczyną
niezależną od Słuchacza (wadliwe działanie Spółki, zwolnienie lekarskie, etc.), wówczas
przedmiotowa opłata nie zostaje naliczona, i wynika to wprost nie tylko z Kodeksu
cywilnego, ale z powszechnie znanych i przyjętych zasad współżycia społecznego, stale
uwzględnianych przez Spółkę w jej codziennym funkcjonowaniu. Skoro zatem Słuchacz nie
odpowiada za rozwiązanie umowy z przyczyn zależnych od Spółki, to tym bardziej nie ponosi
odpowiedzialności za zdarzenia zależne od Spółki mające miejsce w trakcie trwania stosunku
(…)”. Ponadto Spółka oświadczyła, iż nie stosuje już we wzorcach postanowienia, zgodnie z
którym wysokość czesnego za brak frekwencji może ulec zmianie, z uwagi na ustalanie jej w
każdym miesiącu przez właściwe jednostki samorządu terytorialnego (dowód: karta nr 242).
Odnosząc się do zarzutu dotyczącego postanowienia, o którym mowa w pkt I.9
sentencji decyzji Spółka oświadczyła, że praktyka stosowania wypowiedzenia ze skutkiem
na koniec miesiąca kalendarzowego jest powszechnie stosowana, nie tylko przez Spółkę,
ale przez dominującą grupę przedsiębiorców. Według Przedsiębiorcy „Kodeks cywilny nie
zakazuje takiej praktyki, a niejednokrotnie sam zakreśla skuteczność wypowiedzenia na
koniec miesiąca kalendarzowego, co w swej logicznej konsekwencji sprawia, że wiele
stosunków prawnych jest ukształtowanych właśnie w ten sposób. Mając powyższe na
uwadze nie sposób przyjąć, że takie rozwiązanie zawiera w sobie znamiona abuzywności
(…)”, przy czym Spółka zapowiedziała rozważenie zmiany w tym zakresie (dowód: karty nr
242-243). Następnie odnośnie tego samego postanowienia Spółka oświadczyła w piśmie z
dnia 11.04.2019 r., że „zmienia brzmienie postanowienia wzorca umowy o świadczenie
usług edukacyjnych nadając mu następujące brzmienie „Każda ze stron może rozwiązać
Umowę z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia, wyłącznie w formie
pisemnej (w przypadku Słuchacza będzie to pismo wysłane na adres placówki lub złożone w
sekretariacie)" - (dowód: karty nr 268).
Spółka odniosła się do zarzutu dotyczącego postanowień, o którym mowa w pkt I.10
sentencji decyzji oświadczając, że przedmiotowe postanowienie „nie jest już stosowane
we wzorcu, stąd w tej części postanowienie jest bezprzedmiotowe” i „Spółka w razie
rozwiązania kierunku (gdy liczba słuchaczy na danym kierunku zmniejszyła się o 20%
względem jej początkowej liczby) proponuje Słuchaczom w formie pisemnej nowe
warunki, w tym możliwość pobierania nauki w innym oddziale, niemniej Słuchaczom
każdorazowo przysługuje w takim wypadku uprawnienie do rozwiązania umowy, bez
żadnych konsekwencji” (dowód: karta nr 243).
Odnośnie zarzutów dotyczących postanowień, o których mowa w pkt I.11-I.13
sentencji decyzji, Spółka nie dopatruje się w tych postanowieniach znamion abuzywności.
W ocenie Spółki wynika z nich w sposób niebudzący wątpliwości, że Spółka „ponosi
odpowiedzialność za konsekwencje swoich działań i zaniechań, w tym za zachowania
swoich pracowników i innych osób, za pomocą których realizuje usługi, niemniej nie ponosi
odpowiedzialności za zachowanie (działanie i zaniechanie) samych Słuchaczy, ich
rodziców/prawnych opiekunów, bądź osób trzecich, niezwiązanych ze Spółką żadnym
stosunkiem, czy to prawnym, czy faktycznym”. Zdaniem Przedsiębiorcy takie rozwiązanie
odpowiada standardom wynikającym z prawa, jak również przyjętym zasadom współżycia
społecznego i obyczajom (dowód: karta nr 243).
Spółka oświadczyła odnosząc się do zarzutów dotyczących postanowienia, o którym
mowa w pkt I.14 sentencji decyzji, że to postanowienie „nie jest już stosowane we
wzorcu” (dowód: karta nr 243).
14
Prezes Urzędu zważył, co następuje
Naruszenie interesu publicznego
Artykuł 1 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów ogranicza zastosowanie
jej przepisów wyłącznie do ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów,
podejmowanej w interesie publicznym. Oznacza to, że warunkiem koniecznym do
uruchomienia procedur i zastosowania instrumentów określonych w tej ustawie jest
zaistnienie takiego stanu faktycznego, w którym działania przedsiębiorców – naruszając jej
przepisy – stanowią potencjalne zagrożenie interesu publicznego. Niniejsze postępowanie
dotyczy działania Spółki wobec nieograniczonego kręgu odbiorców, posiadających status
konsumentów. Spółka prowadzi działalność gospodarczą oferując ogólnodostępne usługi
edukacyjne. Wobec tego, że przy prowadzeniu działalności gospodarczej Przedsiębiorca
wykorzystuje wzorce umowy, a zatem ustalone z góry przed zawarciem umowy klauzule
umowne, na których treść konsument nie ma wpływu, stosowane przez Spółkę niedozwolone
postanowienie umowne zawarte we wzorcu może rażąco naruszyć interesy nieograniczonego
kręgu konsumentów – każdego aktualnego i potencjalnego klienta.
W tym stanie rzeczy przyjąć należy, iż do oceny stanu faktycznego niniejszej sprawy
zastosowanie mają przepisy ww. ustawy, a dotyczące jej postępowanie jest prowadzone w
interesie publicznym.
Status przedsiębiorcy
Zgodnie z art. 4 pkt 1 u.o.k.k. przez przedsiębiorcę rozumie się między innymi
przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców z dnia 6 marca 2018
r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292 ze zm., dalej „Prawo przedsiębiorców”). Stosownie do art. 4
ust. 1 i ust. 2 Prawa przedsiębiorców przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub
jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność
prawną wykonująca działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także
wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Stroną postępowania jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością prowadząca
działalność gospodarczą, działająca na podstawie wpisu do Rejestru Przedsiębiorców
Krajowego Rejestru Sądowego. Tym samym Spółka przy wykonywaniu działalności
gospodarczej podlega rygorom określonym w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów,
a jej działania mogą podlegać ocenie w aspekcie naruszenia zakazu stosowania we wzorcach
umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych, o których
mowa w art. 3851
§ 1 Kodeksu cywilnego.
Naruszenie art. 23a u.o.k.k
Zgodnie z art. 23a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zakazane jest
stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień
umownych, o których mowa w art. 3851
§ 1 Kodeksu cywilnego.
Źródłem polskiej regulacji dotyczącej nieuczciwych postanowień umownych jest
Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w
umowach konsumenckich (Dziennik Urzędowy L 095, 21/04/1993 P. 0029 – 0034), zgodnie z
której treścią warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być
uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują
znaczącą nierównowagę wynikających z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla
konsumenta (art. 3 ust. 1). Zgodnie zaś z powoływanym w art. 23a u.o.k.k. przepisem art.
3851
§ 1 Kodeksu cywilnego postanowienia umowy zawieranej z konsumentem
nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w
sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone
postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia
stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
15
Możliwość uznania postanowienia za niedozwolone zależna jest zatem od łącznego
spełnienia następujących przesłanek:
1) postanowienie jest stosowane przez przedsiębiorcę wobec konsumentów,
2) postanowienie stosowane we wzorcu umowy nie zostało indywidualnie uzgodnione,
3) postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny
z dobrymi obyczajami,
4) postanowienie narusza w sposób rażący interesy konsumenta,
5) postanowienie nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych
świadczeń stron.
Dla uznania danego postanowienia umowy za niedozwolone przesłanka sprzeczności
z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta muszą zachodzić
równocześnie. Z reguły rażące naruszenie interesu konsumenta jest naruszeniem dobrych
obyczajów, ale nie zawsze zachowanie sprzeczne z dobrymi obyczajami rażąco narusza ten
interes (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2010 r., sygn. akt I CSK 694/09).
Kompetencja do uznania danego postanowienia za abuzywne należy do Prezesa
Urzędu, który wydaje decyzję o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone i
zakazującą jego wykorzystywania, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu określonego w art.
23a u.o.k.k. W decyzji Prezes Urzędu przytacza treść postanowienia wzorca umowy
uznanego za niedozwolone. Decyzja ta po uprawomocnieniu, zgodnie z art. 23d u.o.k.k.,
ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego
postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim
umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji.
Stosowanie wzorców umów przez Przedsiębiorcę w relacjach z konsumentami
Spółka, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, w stosunkach z
konsumentami przy zawieraniu umów kształcenia, posługuje się wzorcami umów o
nazwach: „Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” i „Umowa nr …”.
Przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia
Przepis art. 3851
§ 3 Kodeksu cywilnego nakazuje uznać za nieuzgodnione
indywidualnie „te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał
rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z
wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta". Dokonanie oceny, czy
postanowienie było indywidualnie negocjowane wymaga zatem zbadania okoliczności
związanych z procesem kontraktowania. Jeśli przy zawieraniu umowy postanowienia nie
były między stronami negocjowane, zostały przez przedsiębiorcę ustalone jednostronnie i
konsument nie miał rzeczywistego wpływu na ich treść, to należy uznać, że nie były
indywidualnie uzgodnione. Taka sytuacja ma miejsce, gdy przedsiębiorca w obrocie z
konsumentami posługuje się odgórnie ustalonymi wzorcami umowy (wtedy postanowienie
jest zawarte we wzorcu umowy).
W przypadku postępowania w sprawie uznania postanowienia za niedozwolone
przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia nie ma znaczenia wobec abstrakcyjnego
charakteru kontroli postanowienia wzorca umowy. Prezes UOKiK nie bada w niniejszym
postępowaniu konkretnych stosunków istniejących pomiędzy kontrahentami, ale wzorzec
i treść hipotetycznych stosunków, jakie powstałyby pomiędzy Spółką a potencjalnym
konsumentem. Nie ma zatem znaczenia, czy jakaś konkretna umowa była między stronami
negocjowana ani nawet czy wzorzec był, czy też nie był zastosowany przy zawieraniu
jakiejkolwiek konkretnej umowy. Kontrola ta ma bowiem charakter oceny ex ante
i obejmuje wzorzec, nie zaś konkretną umowę. Istotny jest zatem fakt, że Spółka
16
wprowadziła oceniane wzorce do obrotu poprzez wystąpienie z ofertą zawarcia umowy z
ich wykorzystaniem.
Mając na uwadze, iż Spółka w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, w
stosunkach z konsumentami przy zawieraniu umów o usługi edukacyjne posługuje się
wskazanym powyżej wzorcem umowy, Prezes Urzędu uznał, że zakwestionowane
postanowienia stosowane przez Spółkę są postanowieniami wzorca umowy, które nie są
indywidualnie negocjowane z konsumentami.
Postanowienia określające główne świadczenia stron
Przez pojęcie „głównych świadczeń stron” należy zasadniczo rozumieć elementy
przedmiotowo istotne (essentialia negotii) umowy, które przyjmowane są przez strony na
zasadzie wyraźnego, a nie domniemanego konsensusu, co wskazuje na indywidualne
uzgodnienie treści tych postanowień. Nie ulega wątpliwości, że w praktyce są to
postanowienia określające cenę oraz przedmiot świadczeń stron umowy. Za postanowienia
określające świadczenia główne stron nie są natomiast uznawane postanowienia dotyczące
świadczeń ubocznych, np. odsetki za opóźnienie lub klauzule, które wywierają wpływ na
wysokość świadczenia głównego, np. klauzule waloryzacyjne (por. wyrok Sądu Okręgowego
w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 1 marca 2007 r., sygn. akt XVII
AmC 12/06, LEX nr 311031).
Jak podkreśla się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, pojęcie głównych świadczeń
stron należy interpretować raczej wąsko, w nawiązaniu do elementów przedmiotowo
istotnych umowy. Ustawodawca posłużył się bowiem terminem „postanowienia określające
główne świadczenia stron”, a nie zwrotem „dotyczące” takiego świadczenia, który ma
szerszy zakres (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2004 r., sygn. akt I CK 635/03,
LEX nr 846537). Z drugiej jednak strony należy odnotować pogląd, iż dla określenia pojęcia
głównego świadczenia stron nie ma przesądzającego znaczenia to, czy dane świadczenie
należy do essentialia negotii. Z tej przyczyny zasięg tego pojęcia musi być zawsze ustalany
ad casum z uwzględnieniem wszystkich postanowień oraz charakteru i celu zawieranej
umowy (wyrok Sądu Najwyższego z 8 listopada 2012 r., sygn. akt I CSK 49/12).
Nie ulega wątpliwości, że w praktyce w umowach, z którymi mamy do czynienia w
niniejszej sprawie główne świadczenia stron będą polegać na świadczeniu przez
przedsiębiorcę usługi edukacyjnej, zaś po stronie konsumenta - na uregulowaniu płatności
za taką usługę, a zatem kwestionowane w niniejszym postępowaniu postanowienia nie
określają głównych świadczeń stron. W szczególności za świadczenie główne nie może
zostać uznana kwota zwracanej ulgi dotyczącej wpisowego, przyznanej konsumentowi w
ramach promocji, która w stosowanych przez Spółkę umowach stanowi jedynie świadczenie
uboczne.
Sprzeczność z dobrymi obyczajami
Klauzula generalna dobrych obyczajów stanowi odesłanie do ocen uzasadniających
reguły moralne opierające się na wartościach powszechnie akceptowanych w Polsce. Dobre
obyczaje pojmowane są również jako reguły postępowania zgodne z etyką, moralnością
i aprobowanymi społecznie normami i zasadami postępowania. Kryteriami decydującymi
o sprzeczności z dobrymi obyczajami są wymóg nieusprawiedliwionego pokrzywdzenia
i działanie wbrew dobrej wierze i uczciwości. Przyjmuje się, iż nieusprawiedliwione
pokrzywdzenie zachodzi wówczas, gdy stosując ogólne warunki umów lub wzorce, próbuje
się chronić własne interesy kosztem partnera, bez dostatecznego brania pod uwagę jego
interesów i bez przyznania mu wyrównania z tego tytułu.
Poprzez dobre obyczaje rozumiemy pewien powtarzalny wzorzec zachowań, który jest
aprobowany przez daną społeczność lub grupę. Są to pozaprawne normy postępowania,
17
którymi przedsiębiorcy winni się kierować. Ich treści nie da się określić w sposób
wyczerpujący, ponieważ kształtowane są przez ludzkie postawy uwarunkowane zarówno
przyjmowanymi wartościami moralnymi, jak i celami ekonomicznymi i związanymi z tym
praktykami życia gospodarczego. Wszystkie one podlegają zmianom w ślad za
zmieniającymi się ideologiami politycznymi i społeczno-gospodarczymi oraz
przewartościowaniami moralnymi. W szczególności zaś, dobre obyczaje to normy
postępowania polecające nienadużywanie w stosunku do słabszego uczestnika obrotu
posiadanej przewagi ekonomicznej.
Dobre obyczaje pozostają klauzulą generalną, która podlega konkretyzacji na
okoliczność danego stanu faktycznego. Zgodnie z poglądem doktryny1
, sprzeczne z dobrymi
obyczajami są działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania
błędnego przekonania u klienta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności czyli takie
działanie, które potocznie określone jest jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in
minus od przyjętych standardów postępowania. W stosunkach z konsumentami „dobry
obyczaj” powinien wyrażać się we właściwym informowaniu o przysługujących
uprawnieniach, niewykorzystywaniu pozycji profesjonalisty i rzetelnym traktowaniu
partnerów umów. W takich stosunkach szczególne znaczenie mają te oceny zachowań
podmiotów w świetle dobrych obyczajów, które odwołują się do takich wartości jak:
szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i
fachowość. Działanie wbrew dobrym obyczajom w zakresie kształtowania treści stosunku
obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul
umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku2
.
Pomocne przy ocenie abuzywnego charakteru postanowienia wzorca umowy
w kontekście dobrych obyczajów może być dokonanie testu weryfikacji „przyzwoitości”
danej klauzuli. Należy w związku z tym zbadać, czy oceniane postanowienie wzorca umowy
jest sprzeczne z ogólnym wzorcem zachowań przedsiębiorców wobec konsumentów.
Wymaga to ustalenia, jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w braku takiej
klauzuli lub przy zastosowaniu istniejących przepisów o charakterze dyspozytywnym. Jeżeli
konsument byłby – na podstawie ogólnych przepisów – w lepszej sytuacji, gdyby
konkretnego postanowienia wzorca nie było, wówczas należy przyjąć, że może ono mieć
charakter abuzywny3
.
Rażące naruszenie interesów konsumenta
Daną klauzulę będzie można uznać za abuzywną, kiedy umowne ukształtowanie praw i
obowiązków konsumenta rażąco narusza jego interesy. Generalnie można przyjąć, iż
chodzi tu o sytuacje, w których w sposób rażący naruszona została równowaga interesów
stron umowy i to przez to, iż jedna z nich wykorzystała swoją przewagę, układając ogólne
warunki lub wzorce umowne. Pojęcie „interesów” konsumenta należy interpretować
szeroko, nie tylko jako niekorzystne ukształtowanie jego sytuacji ekonomicznej. Należy tu
uwzględnić także takie aspekty, jak niedogodności organizacyjne, stratę czasu,
dezorganizację, wprowadzenie w błąd, nierzetelne traktowanie, czy naruszenie
prywatności konsumenta4
.
Interpretacji, kiedy mamy do czynienia z rażącym naruszeniem interesów konsumenta,
a kiedy tylko ze zwykłym nie należy sprowadzać do kategorii czysto ekonomicznej, gdyż nie
chodzi tu o kryteria rachunkowe, a więc porównanie pieniężnej wartości świadczeń.
Określenie „rażąco" należy odnieść do znacznego odbiegania przyjętego uregulowania od
1 K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2002 r., str. 804.
2 Wyrok SN z dnia 13 lipca 2005 r., sygn. akt I CK 832/04.
3 Wyrok SN z dnia 19 marca 2007 r., sygn. akt III SK 21/06.
4 Wyrok SN z dnia 8 czerwca 2004 r., sygn. akt I CK 635/03.
18
zasad uczciwego (słusznego) wyważenia praw i obowiązków. Za tego typu zasady
konstruujące modelowe (optymalne) ukształtowanie praw i obowiązków umownych stron
traktowane są przepisy ustawowe o charakterze dyspozytywnym. Stąd też nie jest możliwe
ustalenie pewnych ogólnych kryteriów, których spełnienie w każdej sytuacji automatycznie
prowadzić będzie do uznania, że interesy danego konsumenta zostały rażąco naruszone.
Oznacza to, że ocena, czy postanowienia zawartej umowy rażąco naruszają interesy
konsumenta, powinna być dokonywana in concreto, przy uwzględnieniu całokształtu
okoliczności danego przypadku. W tym zakresie zasadne jest sięgnięcie do Dyrektywy Rady
93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach
konsumenckich która stanowi, że daną klauzulę należy uznawać za niedozwoloną, gdy
naruszając zasadę wzajemnego zaufania, powoduje znaczącą (istotną) i
nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta (art. 3
ust. 1). W związku z tym pojęcie „rażącego naruszenia interesów konsumenta” można
utożsamiać z istotną i nieusprawiedliwioną dysproporcją praw i obowiązków na jego
niekorzyść. Ponadto, przy określaniu stopnia naruszenia interesów konsumenta należy
stosować nie tylko kryteria obiektywne (np. wielkość poniesionych czy grożących strat),
lecz również względy subiektywne związane bądź to z przedsiębiorcą (np. renoma firmy),
bądź to z konsumentami (np. seniorzy, dzieci). Konieczne jest zbadanie, jaki jest zakres
grożących potencjalnemu konsumentowi strat lub niedogodności5
. Jak wskazał w jednym z
kluczowych orzeczeń Sąd Najwyższy6
- dokonując wykładni art. 3851 Kodeksu cywilnego -
rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i
obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym.
Podsumowując, obie wskazane art. 3851 KC formuły prawne (tj. dobre obyczaje oraz
rażące naruszenie interesów konsumentów) służą do oceny tego, czy standardowe klauzule
umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę
granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i
obowiązków konsumenta.
Klauzule szare
Narzędziem pomocnym do identyfikacji postanowień niedozwolonych pod kątem
naruszenia dobrych obyczajów oraz rażącego naruszenia interesów konsumentów są tzw.
klauzule szare. Ich przykładowy katalog określony został w art. 3853 KC i zawiera
najbardziej typowe i znane z praktyki obrotu postanowienia naruszające równowagę
kontraktową stron. Samo jednak zamieszczenie klauzuli wśród postanowień wymienionych
w omawianym katalogu nie powinno przesądzać automatycznie o jej niedozwolonym
charakterze. Nie jest bowiem wykluczone, iż konkretna klauzula, mimo iż objęta listą, nie
ma niedozwolonego charakteru. W konkretnym przypadku może się okazać, iż nie prowadzi
ona do rażącego naruszenia interesów konsumentów. Dlatego też katalog klauzul zawarty
w art. 3853 KC należy traktować jako listę tzw. klauzul szarych. Jak wynika z orzecznictwa
Sądu Najwyższego, postanowienie umowne, które zostało umieszczone w przykładowym
katalogu nieuczciwych postanowień umownych nie jest per se nieuczciwym
postanowieniem umownym. Treść tego katalogu nie przesądza statusu danego
postanowienia jako niedozwolonego postanowienia umownego (postanowienia wzorca
umowy). Wykaz ten należy kwalifikować jako swoistą wskazówkę co do rodzaju
postanowień, które mogą budzić zastrzeżenia z punktu widzenia ich zgodności z interesami
i uprawnieniami konsumentów7
.
Ocena postanowień wzorca umowy stosowanego przez Przedsiębiorcę
Ad I.1-5
5 Por. wyrok SA z Warszawy z dnia 13 marca 2014 r., sygn. akt VI ACa 1733/13; wyrok SOKiK z dnia 26 maja 2015 r.,
sygn. akt XVII AmC 2615/14.
6 Wyrok SN z dnia 13 lipca 2005 r., sygn.. akt I CK 832/04.
7 Wyrok SN z 11 października 2007 r., sygn. akt III SK 19/07, LEX nr 496411.
19
Pięć postanowień, o których mowa w punktach I.1-I.5 sentencji niniejszej decyzji
zostanie opisane łącznie, ze względu na ich podobieństwo i skutek ich stosowania. W toku
niniejszego postępowania Prezes Urzędu ustalił, że Spółka stosuje niedozwolone
postanowienia umowne o treści:
1) „W okresie od dnia zapisu do szkoły NOVA do dnia rozpoczęcia drugiego semestru
bądź w przypadku zapisania się na semestr programowo wyższy - do czasu
rozpoczęcia semestru następującego po semestrze, na który nastąpił zapis, w
przypadku jednostronnego rozwiązania Umowy w tym czasie przez NOVA z przyczyn
leżących po stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez
Słuchacza do akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii
właściwego świadectwa ukończenia szkoły w ustalonym terminie, Słuchacz jest
zobowiązany do zwrotu opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w
ramach promocji w terminie 7 dni od dnia otrzymania rozwiązania umowy przez
NOVA” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”) – pkt I.1
sentencji decyzji;
2) „Słuchacz w przypadku skreślenia z listy słuchaczy lub złożenia rezygnacji z
pobierania nauki w NOVA jest zobowiązany do zwrotu opłaty wpisowego w
wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji, do której przystąpił”
(„Wygaśnięcie umowy”, punkt 3 wzorca „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych
nr …”) – pkt I.2 sentencji decyzji,
3) „W sytuacji gdy słuchacz zrezygnuje z pobierania nauki w NOVA w okresie od dnia
zapisu do placówki NOVA do dnia rozpoczęcia drugiego semestru bądź w przypadku
zapisania się na semestr programowo wyższy - do czasu rozpoczęcia semestru
następującego po semestrze, na który nastąpił zapis, jak również w przypadku
jednostronnego rozwiązania Umowy w tym czasie przez NOVA z przyczyn leżących
po stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza
do akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego
świadectwa ukończenia szkoły w ustalonym terminie, jest on zobowiązany do
zwrotu opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji w
terminie 7 dni od dnia złożenia rezygnacji bądź otrzymania rozwiązania umowy
przez NOVA” (rozdział „Wygaśnięcie umowy”, punkt 2 wzorca „Umowy o świadczenie
usług edukacyjnych nr …”) – pkt I.3 sentencji decyzji,
4) „W przypadku jednostronnego rozwiązania/wypowiedzenia umowy zawartej na
warunkach określonych w niniejszym paragrafie przez Kursanta lub rozwiązania
umowy przez NOVA z przyczyn dotyczących Kursanta, a także w razie opóźnienia
przez Kursanta z zapłatą którejkolwiek z rat czesnego przekraczającą 30 dni, NOVA
ma prawo żądać od Kursanta zwrotu ulgi przyznanej mu w ramach promocji o nazwie
‘Wpisowe 0 zł’” - wzorzec „Umowy nr …”, pkt I.4 sentencji decyzji,
5) „Pisemna rezygnacja z nauki zgłoszona przez Kursanta jest równoznaczna z
niewykonaniem zobowiązania Kursanta i rodzi skutki wypowiedzenia umowy. W tym
przypadku Kursantowi zostanie zwrócona opłata w części odpowiadającej okresowi
pozostałemu do zakończenia realizacji niniejszej umowy, przy czym w tym przypadku
NOVA ma prawo potrącić z kwoty należnej kursantowi jej należność z tytułu
niedotrzymania warunków oferty promocyjnej, o której mowa w § 4. Podpisem pod
niniejszą umową Kursant wyraża zgodę na potrącenie” (wzorzec „Umowy nr …”), pkt
I.5 sentencji decyzji.
Należy zauważyć, że zawierając umowę ze Spółką konsumenci mogą wyrazić chęć
skorzystania z promocji, w ramach której nie płacą wpisowego wynoszącego 400 zł, mogą też
20
zawrzeć umowę bez skorzystania z promocji i uiścić ww. wpisowe. Zgodnie z rozdziałem
„Wpisowe i czesne” wzorca „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”: „Słuchacz
zapisując się do NOVA, może skorzystać z promocji o nazwie ‘Wpisowe 0 zł’, która
obowiązuje w terminie …… r. - …… r. Powyższe uprawnia Słuchacza do zapisania się do szkoły
prowadzonej przez NOVA bez uiszczenia opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł” (pkt 3)
oraz „W dniu podpisania umowy Słuchacz musi ponieść opłatę wpisowego w wysokości 400 zł,
która jest wnoszona w celu zabezpieczenia miejsca Słuchacza w szkole” (pkt 2).
Jednocześnie zgodnie z punktem 5 rozdziału „Promocja wpisowe i czesne 0 zł” wzorca
„Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”: „Słuchacz zobowiązany jest do zwrotu ulgi
przyznanej w ramach promocji ‘Wpisowe i czesne 0zł’ w razie następujących przypadków:
1) nieuzyskanie promocji na kolejny semestr, bądź brak ukończenia szkoły w przypadku
najwyższych semestrów;
2) jednostronnego rozwiązania Umowy przez Słuchacza;
3) jednostronnego rozwiązania Umowy przez NOVA z przyczyn leżących po stronie
Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt
oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa
ukończenia szkoły w ustalonym terminie.”
Sprzeczność z dobrymi obyczajami polega w tym przypadku na nałożeniu na
konsumenta obowiązku zapłaty określonej kwoty w razie rozwiązania umowy, a zatem
narusza dobry obyczaj polegający na niewykorzystywaniu przewagi kontraktowej przez
przedsiębiorcę, jako twórcę wzorca. Ponadto, za dobry obyczaj w niniejszej sprawie
należy uznać konstruowanie wzorca umowy z poszanowaniem zasady rzetelnego
traktowania konsumenta, jako równorzędnego partnera umowy przejawiającej się w
zachowaniu symetryczności praw i obowiązków konsumenta i przedsiębiorcy, tj.
równorzędnego traktowania stron umowy w zakresie obowiązków, wynikających z
realizacji tej umowy. Postanowienia wzorca kształtują prawa i obowiązki stron umowy w
sposób nierównomierny.
Powyższe postanowienia umożliwiają jedynie Spółce uzyskanie od konsumenta
określonego świadczenia w razie rozwiązania lub wygaśnięcia umowy, przy czym
konsumentowi nie przyznano analogicznego uprawnienia. Umowa reguluje wzajemne
obowiązki stron, lecz w zakresie skutków wypowiedzenia lub wygaśnięcia umowy
dodatkowe obowiązki nakłada jedynie na konsumenta. Kwestionowane postanowienia
przewidują, że w wypadku jednostronnego rozwiązania umowy przez Spółkę z przyczyn
leżących po stronie konsumenta, a także rozwiązania umowy przez konsumenta,
konsument będzie zobligowany do zwrotu ulgi (brak zapłaty wpisowego w chwili zawarcia
umowy) czyli zapłaty na rzecz Spółki konkretnej kwoty. Postanowienia wzorca umowy nie
przewidują analogicznych uprawnień dla konsumenta, nie wprowadzają bowiem możliwości
uzyskania zryczałtowanego odszkodowania (kary umownej) dla konsumenta, w razie braku
dojścia umowy do skutku z przyczyn leżących po stronie przedsiębiorcy, np. braku otwarcia
danego kierunku kształcenia. Tym samym uprawnienia stron umowy nie są w tym zakresie
równoważne.
Łączący strony stosunek prawny został ułożony w taki sposób, że w razie rozwiązania
umowy przez konsumenta z przyczyn leżących po jego stronie lub złożenia przez
Przedsiębiorcę oświadczenia o wypowiedzeniu lub odstąpieniu od umowy w sposób
jednostronny z przyczyn leżących po stronie konsumenta, konsument jest zobligowany do
uiszczenia na rzecz Spółki oznaczonej kwoty pieniężnej, lecz w sytuacji odwrotnej –
rozwiązania umowy z przyczyn obciążających Przedsiębiorcę – umowa nie przewiduje
spełnienia na rzecz konsumenta przez Spółkę żadnego świadczenia, w tym otrzymania
zryczałtowanej kwoty.
21
Zwrot kwoty odpowiadającej przyznanej uldze oznacza ponowne określenie istotnego
elementu umowy (jej odpłatność albo bezpłatność), co należy uznać za niedopuszczalne
również z tego względu, że przeczy celowi kierowanej przez Spółkę oferty, którą
przyjmuje konsument zawierając umowę o usługi edukacyjne. W niniejszej sprawie mamy
do czynienia z postanowieniem umownym, które w zależności od danego zdarzenia
prowadzi do zmiany umowy, „odbierając” przywilej bezpłatnej nauki albo nakłada nowy
obowiązek zapłaty. Kwota należna Przedsiębiorcy staje się w tej sytuacji karą umowną,
jaką konsument ponosi z powodu rozwiązania umowy.
Konstrukcja zwrotu promocyjnej ulgi oznacza, że świadczona usługa będzie w
określonej części nieodpłatna, pod warunkiem uzyskania przez konsumenta promocji na
kolejny semestr, nie rozwiązania umowy i tego, że nie zostanie skreślony z listy słuchaczy z
przyczyn leżących po jego stronie. W praktyce oznacza to, iż konsument przyjmuje na
siebie zobowiązanie rezultatu, uzyskania promocji na kolejny semestr. Tymczasem nawet
w postanowieniach ogólnych w ust. 2 rozdziału „Postanowienia ogólne” mowa jedynie o
zobowiązaniu się do dołożenia wszelkich starań celem systematycznego i aktywnego
zdobywania wiedzy.
Ulga nie jest powiązana z kosztami, jakie Przedsiębiorca ponosi na organizację zajęć
oraz z rodzajem świadczenia, jakie oferuje. Zgodnie z rozdziałem „Wpisowe i czesne” (pkt
2 in fine) opłata 400 zł wpisowego „jest wnoszona w celu zabezpieczenia miejsca
Słuchacza w szkole”. Należy zwrócić uwagę, że przedmiotowe postanowienia mogą być
zastosowane w każdym momencie po zawarciu umowy, także jeśli konsument wypowie ją
jeszcze przed rozpoczęciem zajęć. Przykładowo, jeśli konsument w czerwcu zawrze i
wypowie umowę o usługę kształcenia rozpoczynającą się od semestru jesiennego, to 3-
miesięczny okres wypowiedzenia zakończy się we wrześniu, jeszcze przed rozpoczęciem
zajęć, a przedsiębiorca z dużym wyprzedzeniem przed rozpoczęciem zajęć będzie
wiedział, że dana osoba nie będzie w nich uczestniczyć.
Na podstawie art. 3853 pkt 16 Kodeksu cywilnego w razie wątpliwości uważa się, że
niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności nakładają
wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z
zawarcia lub wykonania umowy.
Odnośnie postanowienia „W przypadku jednostronnego rozwiązania/wypowiedzenia
umowy zawartej na warunkach określonych w niniejszym paragrafie przez Kursanta lub
rozwiązania umowy przez NOVA z przyczyn dotyczących Kursanta, a także w razie
opóźnienia przez Kursanta z zapłatą którejkolwiek z rat czesnego przekraczającą 30 dni,
NOVA ma prawo żądać od Kursanta zwrotu ulgi przyznanej mu w ramach promocji o nazwie
‘Wpisowe 0 zł’” należy zauważyć, że przewidziano w nim dodatkowo uprawnienie Spółki do
zwrotu kwoty związanej z promocją także w każdym przypadku opóźnienia z zapłatą
którejkolwiek z rat czesnego przekraczającego 30 dni. W związku z tym Spółka uzyskuje de
facto prawo do kary umownej w razie niespełnienia lub nieterminowego spełniania
świadczenia pieniężnego przez konsumenta. Na podstawie tego postanowienia kwota
będzie należna także w sytuacji, gdy konsument ratę czesnego zapłacił, tyle że z
opóźnieniem przekraczającym 30 dni. Zgodnie z art. 483 § 1 KC można zastrzec w umowie,
że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania
niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Tym samym nie jest
dopuszczalne zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub opóźnienia w
wykonaniu świadczenia pieniężnego.
Odnośnie postanowienia, o którym mowa w punkcie I.5 sentencji niniejszej decyzji,
Przedsiębiorca dodatkowo określił, że rezygnacja z umowy przez konsumenta (niezależnie
od jej przyczyn) jest równoznaczna z niewykonaniem jego zobowiązania, co jest sprzeczne
22
zarówno z treścią samej umowy jak i istotą stosunku zobowiązaniowego. Należy zauważyć,
iż na podstawie § 2 wzorca umowy „kursant zobowiązuje się do: dołożenia wszelkich starań
do systematycznego i aktywnego zdobywania wiedzy; systematycznego i aktywnego
uczestnictwa w zajęciach dydaktycznych i organizacyjnych zgodnie z ustalonym
harmonogramem zajęć; składania (o ile będą przeprowadzone) egzaminów i zaliczeń;
przestrzegania obowiązującego w NOVA statutu placówki, a w szczególności do uiszczenia
wszelkich opłat związanych z realizacją przez NOVA niniejszej umowy”. Jednocześnie na
podstawie § 8 wzorca umowy każda ze stron może wypowiedzieć umowę z zachowaniem
trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Z treści wzorca wynika, że oferta promocyjna
polega na braku konieczności uiszczenia przy zapisaniu się do szkoły wpisowego w
wysokości 400 zł, tymczasem z cytowanego postanowienia wynika, że skorzystanie z
promocji pozbawia de facto konsumenta możliwości wypowiedzenia umowy na ogólnych
zasadach, gdyż rezygnacja z umowy traktowana jest jako niewykonanie zobowiązania
przez konsumenta.
Należy zwrócić uwagę, że na podstawie art. 750 KC do umów o świadczenie usług,
które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.
Zgodnie z art. 746 § 1 KC dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie.
Powinien jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu
należytego wykonania zlecenia; w razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić
przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym
czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także
naprawić szkodę. Nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z
ważnych powodów (art. 746 § 3 KC). Za ważny powód, o którym mowa w powołanym
przepisie, uznaje się np. uzasadnioną okolicznościami utratę zaufania do przyjmującego
zlecenie czy uzasadnioną ocenę, że cel umowy nie zostanie osiągnięty z przyczyn leżących
po stronie kontrahenta8
. Ważne powody wypowiedzenia to zdarzenia wywierające lub
mogące wywrzeć negatywny wpływ na należyte wykonanie zlecenia zarówno dotyczące,
jak i niedotyczące stron zlecenia, np. nielojalne zachowanie kontrahenta. Natomiast
kwestionowane postanowienie znajdzie zastosowanie w każdym przypadku, także gdy
konsument wypowie umowę z ważnych powodów. Ponadto w razie indywidualnego sporu
Przedsiębiorca zwolniony będzie z konieczności wykazania wydatków, które poczynił w
celu należytego wykonania zlecenia oraz wykazania zaistnienia i rozmiaru poniesionej
szkody.
Działanie Spółki rażąco narusza interesy ekonomiczne konsumenta, albowiem w
opisanych w zakwestionowanych postanowieniach sytuacjach konsument będzie
pozbawiony kwoty odpowiadającej wysokości przyznanej ulgi, czyli zobowiązany do zapłaty
takiej ryczałtowej kwoty na rzecz Spółki. Zwrot ulgi powiązano z każdym przypadkiem
rozwiązania umowy przez konsumenta. Tymczasem przyczyny takiego oświadczenia po
stronie konsumenta mogą wynikać z przyczyn leżących po stronie Spółki, mogących
dotyczyć sposobu świadczenia usług edukacyjnych, np. opóźnienia w rozpoczęciu
świadczenia usług czy nie wywiązywania się przez Spółkę z warunków umowy. Na
kontynuowanie nauki mogą wpływać także niewątpliwie ważne powody, takie jak np.
zmiana stanu zdrowia, sytuacji rodzinnej, zmiana miejsca lub warunków pracy bądź
zmiana miejsca zamieszkania konsumenta. Działanie Spółki rażąco narusza interesy
pozaekonomiczne konsumenta, albowiem powoduje niedogodności organizacyjne i stratę
czasu, wywołane koniecznością obrony przed roszczeniami Spółki o zapłatę przedmiotowej
kwoty. Nie ulega wątpliwości, że gdyby wobec konsumenta zastosowanie miały ogólne
8 Por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 lutego 2018 r., sygn. akt I AGa 13/18.
23
przepisy prawa, byłby on w lepszej sytuacji, niż gdy zastosowano wobec niego
kwestionowane postanowienia wzorca.
Rodzaj świadczonych usług edukacyjnych powoduje, że klientami Przedsiębiorcy będą
najczęściej młode osoby, w tym rozpoczynające dopiero pracę zawodową, dla których
kwota 400 zł będzie mieć raczej większe znaczenie niż dla większości konsumentów, ze
względu na niższe przychody takich konsumentów.
W tym miejscu należy odnieść się do argumentów Spółki, iż konsument zawierając
umowę w ofercie promocyjnej przyjmuje na siebie gwarancję wykonania zobowiązania
wynikającego z tej umowy, w szczególności systematycznego uczestniczenia w zajęciach i
ukończenia szkoły, w zamian za świadczenie usług edukacyjnych przez NOVA Centrum
Edukacyjne. Stwierdzenie takie nie znajduje oparcia w zobowiązaniach konsumenta
ujętych w umowie. Przedsiębiorca jako profesjonalny uczestnik obrotu gospodarczego
powinien uwzględnić konieczność stosowania przepisów Kodeksu cywilnego o wypowiadaniu
umów zlecenia i uwzględnić różne możliwe przyczyny takiego działania konsumenta, w tym
leżące po jej stronie. Udzielając słuchaczowi promocji polegającej na zwolnieniu z
konieczności uiszczenia opłaty wpisowego, Spółka zakładała, iż będzie on uczestniczyć w
organizowanych zajęciach do końca. Przyjęcie takiego założenia, tj. braku
przedterminowego zakończenia umowy, oznacza przerzucanie na konsumentów zwykłego
ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej, związanego z rezygnowaniem przez
konsumentów z wykonania umowy.
Dla oceny postanowień wzorca bez znaczenia pozostaje fakt, iż konsumenci mają
wybór czy skorzystać z promocji czy nie, przy czym Spółka informuje, że […]. Zarzuty
stawiane w niniejszym postępowaniu dotyczą abuzywności postanowienia, a nie praktyki
działania odnośnie braku możliwości wyboru przez konsumenta co do skorzystania z
promocji.
Spółka podniosła, powołując się m.in. na raport UOKiK, że decyzja konsumenta
wypowiedzenia umowy bez ważnych powodów implikuje po jego stronie obowiązek zapłaty
za dotychczas wykonane czynności, poniesienia kosztów wydatków poczynionych w celu
należytego wykonania zlecenia, a nadto naprawienia szkody. Przedsiębiorca traktuje zwrot
ulgi promocyjnej jako „odpowiednik” naprawienia szkody. Z takim stanowiskiem nie sposób
się zgodzić, gdyż w razie rozliczenia stron umowy na podstawie przepisów Kodeksu
cywilnego Przedsiębiorca musi wykazać poniesione koszty, poczynione w celu wykonania
umowy i wykazać wysokość poniesionej szkody. Zakwestionowane postanowienia zwalniają
go z tych powinności i pozwalają uzyskać zryczałtowaną kwotę. Może ona znacznie
przekraczać wysokość faktycznych wydatków i ewentualnej szkody. W szczególności
sytuacja taka będzie mieć miejsce w przypadku rezygnacji konsumenta przed
rozpoczęciem zajęć lub w razie znalezienia innego chętnego na to samo miejsce.
W świetle powyższego, w ocenie Prezesa Urzędu, ww. postanowienia stanowią
niedozwolone postanowienia umowne, o których mowa w art. 3851
§ 1 Kodeksu cywilnego.
Z uwagi na powyższe orzeczono jak w punktach I.1-I.5 sentencji decyzji.
Ad I.6
W toku niniejszego postępowania Prezes Urzędu ustalił, że Spółka stosuje
niedozwolone postanowienie umowne o treści „Słuchacz jest zobowiązany wyłącznie do
ponoszenia następujących opłat: a) opłata za przygotowanie sesji egzaminacyjnej w
wysokości 100,00 zł, niezależnie od tego czy Słuchacz przystąpi do sesji (…)” (wzorzec
„Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”).
24
Na podstawie tego postanowienia Spółka może pobierać od konsumentów opłaty za
sesje egzaminacyjne niezależnie od tego czy konsument rzeczywiście w nich uczestniczył
czy nie. Opłata ma charakter zryczałtowany. Nawet jeśli konsument wypowie umowę o
usługi edukacyjne, nie będzie uczestniczyć w zajęciach w 3-miesięcznym okresie
wypowiedzenia i do sesji nie przystąpi, Spółka i tak obciąży go kosztem przygotowania sesji
egzaminacyjnej. Nałożona na konsumenta opłata jest oderwana od rzeczywistych kosztów
poniesionych przez Spółkę na organizację sesji egzaminacyjnej. W skrajnym przypadku,
nawet jeśli sesja nie odbyłaby się i Spółka wiedziała o tym z odpowiednim wyprzedzeniem
pozwalającym na uniknięcie wszelkich kosztów jej organizacji, to i tak konsumenci byliby
zobowiązani do poniesienia opłaty przewidzianej w umowie. Należy zauważyć, że terminy
zapłaty przedmiotowej opłaty określone są z góry poprzez wskazanie konkretnych dat w
poszczególnych semestrach, niezależnie od faktycznych dat przeprowadzenia sesji
egzaminacyjnych. Zaznaczyć należy, iż Prezes Urzędu nie kwestionuje tego, że w razie
poniesienia przez Spółkę uzasadnionych wydatków, których nie dało się uniknąć,
poczynionych na przygotowanie sesji egzaminacyjnej, ma prawo dochodzenia zwrotu
takich wydatków, w wysokości nie wyższej niż ustalona w umowie opłata. W takim
przypadku jednak na Przedsiębiorcy spoczywa ciężar wykazania, że wydatki rzeczywiście
poniósł, a sesja została przygotowana.
Sprzeczność z dobrymi obyczajami polega w tym przypadku na ukształtowaniu sytuacji
konsumenta w sposób mniej korzystny niż wynika to z ogólnych przepisów prawa, a zatem
narusza dobry obyczaj polegający na niewykorzystywaniu przewagi kontraktowej przez
przedsiębiorcę, jako twórcę wzorca umownego. Takie działanie rażąco narusza interesy
konsumenta, albowiem nakłada na niego konieczność ponoszenia zryczałtowanej opłaty za
„przygotowanie sesji egzaminacyjnej”, mimo braku udziału w takiej sesji i nawet jeżeli
Przedsiębiorca nie poniósł żadnych kosztów z tym związanych lub poniósł niższe koszty, niż
wynikające z nałożonej opłaty.
W tym miejscu należy odnieść się do argumentów Spółki, iż nieprawdą jest, jakoby z
treści wzorca umowy wynikało uprawnienie na jej rzecz do naliczenia kosztów
przygotowania i organizacji egzaminów niezależnie od jakichkolwiek przyczyn i możliwość
dowolnego obciążania nimi konsumenta. Jak wskazano, zakres zakwestionowanego
postanowienia jest szeroki i zastosowanie jakichkolwiek reguł wykładni nie prowadzi do
wniosku o jego prawidłowości, w tym niemożności zastosowania go przez Przedsiębiorcę w
opisanych wyżej okolicznościach, wobec czego nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem
Przedsiębiorcy.
W świetle powyższego, w ocenie Prezesa Urzędu, ww. postanowienie stanowi
niedozwolone postanowienie umowne , o którym mowa w art. 3851
§ 1 Kodeksu cywilnego.
Z uwagi na powyższe orzeczono jak w punkcie I.6 sentencji decyzji.
Ad I.7
W toku niniejszego postępowania Prezes Urzędu ustalił, że Spółka stosuje
niedozwolone postanowienie umowne o treści „Brak frekwencji 50% w danym miesiącu
skutkuje obowiązkiem zapłaty na rzecz NOVA opłaty czesnego w wysokości …… zł, płatnego
do 10-tego następnego miesiąca na poczet miesiąca, w którym Słuchacz nie uzyskał
wymaganej frekwencji. W przypadku braku wymaganej frekwencji w miesiącu czerwcu,
Słuchacz zobowiązany jest do zapłaty czesnego w wysokości trzykrotnej w stosunku do
opłaty czesnego wskazanego w zdaniu poprzednim, w terminie do 10-tego lipca” (wzorzec
„Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”).
25
Na podstawie tego postanowienia Przedsiębiorca przewiduje konsekwencje braku
uzyskania przez słuchacza frekwencji 50% w każdym miesiącu obowiązywania umowy, ze
szczególnym przypadkiem braku frekwencji w czerwcu.
W chwili zawarcia umowy jej strony powinny wiedzieć czy i w jakim zakresie usługa,
będąca przedmiotem umowy, jest odpłatna czy nie jest odpłatna. Przyjęta w tym
postanowieniu konstrukcja oznacza dla konsumenta świadczenie usługi nieodpłatnie, pod
warunkiem że konsument uzyska określoną procentowo frekwencję w danym miesiącu
nauki. Warunek ten nie jest w żaden sposób uzależniony od przyczyn nieobecności
konsumenta na zajęciach, które mogą wynikać z przyczyn leżących po stronie
przedsiębiorcy, jak na przykład uzasadnionych zastrzeżeń konsumenta do jakości
świadczonej usługi, powodujących wypowiedzenie przez niego umowy.
Obowiązek zapłaty nałożony jest wyłącznie na konsumenta, co powoduje zachwianie
równowagi stron umowy. Zwracamy uwagę, że na podstawie art. 3853 pkt 16 KC w razie
wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w
szczególności nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na
wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy.
Zgodnie z art. 26 ust. 2 ustawy dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań
oświatowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2029) niepubliczne szkoły, w których nie jest
realizowany obowiązek szkolny lub obowiązek nauki, otrzymują na każdego ucznia
uczestniczącego w co najmniej 50% obowiązkowych zajęć edukacyjnych w danym miesiącu,
z których uczeń nie został zwolniony na podstawie przepisów wydanych na podstawie art.
44zb ustawy o systemie oświaty, dotację z budżetu jednostki samorządu terytorialnego
będącej dla tych szkół organem rejestrującym, w wysokości równej kwocie przewidzianej
na takiego ucznia w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostki samorządu
terytorialnego. Dotacja przysługuje za lipiec i sierpień na każdego ucznia, który w czerwcu
spełnił warunek, o którym mowa powyżej. Postanowienie wzorca nie wiąże zmiany
charakteru umowy z bezpłatnej na odpłatną z koniecznością zwrócenia dotacji przez
przedsiębiorcę i może być zastosowane w każdym przypadku.
Sprzeczność z dobrymi obyczajami polega w tym przypadku na wykorzystaniu przez
przedsiębiorcę jego uprzywilejowanej pozycji kontraktowej i narzuceniu konsumentom
konieczności spełnienia restrykcyjnych warunków umowy, poprzez nałożenie tylko na
konsumenta obowiązku zapłaty określonej kwoty, całkowicie niezależnie od przyczyn braku
frekwencji. Takie działanie rażąco narusza interesy ekonomiczne konsumenta, albowiem
nałożenie nieuzasadnionych opłat uszczupla majątek konsumenta.
W tym miejscu należy odnieść się do argumentów Spółki, iż w sytuacjach, w których
nieobecność na zajęciach została spowodowana przyczyną niezależną od słuchacza (np.
wadliwe działanie Spółki), wówczas opłata nie zostaje naliczona, i wynika nie tylko z
Kodeksu cywilnego ale z powszechnie znanych i przyjętych zasad współżycia społecznego.
Jak wskazano powyższej, zakres zakwestionowanego postanowienia jest znacznie szerszy,
wobec czego nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem Przedsiębiorcy.
W świetle powyższego, w ocenie Prezesa Urzędu, ww. postanowienie stanowi
niedozwolone postanowienie umowne, o którym mowa w art. 3851
§ 1 Kodeksu cywilnego.
Z uwagi na powyższe orzeczono jak w punkcie I.7 sentencji decyzji.
Ad I.8
W toku niniejszego postępowania Prezes Urzędu ustalił, że Spółka stosuje niedozwolone
postanowienie umowne o treści „Brak frekwencji skutkuje obowiązkiem zapłaty na rzecz
NOVA faktycznego kosztu organizacji zajęć, który w dacie podpisania umowy wynosi (…) zł
za każdy miesiąc, w którym Słuchacz nie uzyskał wymaganej frekwencji. W przypadku
26
braku wymaganej frekwencji w miesiącu czerwcu, obowiązek zapłaty dotyczy również
miesięcy lipiec i sierpień. Powyższa kwota jest każdomiesięcznie ustalana przez właściwe
jednostki samorządu terytorialnego i może ulec zmianie” (wzorzec „Umowy o świadczenie
usług edukacyjnych nr …”). Jednocześnie na podstawie zdania 1 tego postanowienia
„Słuchacz zobowiązany jest do uzyskania co najmniej 50% frekwencji na zajęciach w
danym miesiącu”.
Powyższym postanowieniem Przedsiębiorca określił konsekwencje braku uzyskania przez
słuchacza frekwencji 50% w każdym miesiącu obowiązywania umowy, ze szczególnym
przypadkiem braku frekwencji w czerwcu, a w zd. 4 dodatkowo przewiduje możliwość
zmiany wysokości kwoty do zapłaty przez konsumenta.
W chwili zawarcia umowy jej strony powinny wiedzieć czy i w jakim zakresie usługa,
będąca przedmiotem umowy, jest odpłatna czy nie jest odpłatna, czy jest nieodpłatna pod
warunkami. Przyjęta w tym postanowieniu konstrukcja oznacza dla konsumenta świadczenie
usługi nieodpłatnie, pod warunkiem że konsument uzyska określoną procentowo frekwencję
w danym miesiącu nauki. Warunek ten nie jest w żaden sposób uzależniony od przyczyn
nieobecności konsumenta na zajęciach, które mogą wynikać z przyczyn leżących po stronie
Przedsiębiorcy, jak na przykład uzasadnionych zastrzeżeń konsumenta do jakości
świadczonej usługi, powodujących wypowiedzenie umowy.
Obowiązek zapłaty nałożony jest wyłącznie na konsumenta, co powoduje zachwianie
równowagi stron umowy. Na podstawie art. 3853 pkt 16 KC w razie wątpliwości uważa się,
że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności nakładają
wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z
zawarcia lub wykonania umowy.
Dodatkowo Spółka umożliwiła zmianę wysokości opłaty w czasie trwania umowy,
wobec czego konsument może na podstawie tego postanowienia do zapłaty nawet znacznie
wyższej kwoty niż określona w umowie, przy czym Spółka nie przewidziała żadnej
możliwości odstąpienia przez konsumenta z powodu zmiany opłaty. Postanowienie jest
sformułowane niejasno, gdyż wynika z niego, że właściwe jednostki samorządu
terytorialnego określają wprost kwotę, jaką konsument zobowiązany jest zapłacić Spółce w
razie nie spełnienia wymogu frekwencji, tymczasem samorząd terytorialny określa jedynie
kwotę dotacji na rzecz przedsiębiorców prowadzącą działalność edukacyjną, na zasadach
określonych w powszechnie obowiązujących przepisach prawa (do 2017 r. na podstawie
ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, obecnie na podstawie ustawy z dnia 27
października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych).
Sprzeczność z dobrymi obyczajami polega w tym przypadku na wykorzystaniu przez
przedsiębiorcę jego uprzywilejowanej pozycji kontraktowej i narzuceniu konsumentom
konieczności spełnienia restrykcyjnych warunków umowy, poprzez nałożenie tylko na
konsumenta obowiązku zapłaty określonej kwoty, niezależnie od przyczyn braku
frekwencji. Takie działanie rażąco narusza interesy ekonomiczne konsumenta, albowiem
nałożenie nieuzasadnionych opłat uszczupla majątek konsumenta.
W tym miejscu należy odnieść się do argumentów Spółki, iż w sytuacjach, w których
nieobecność na zajęciach została spowodowana przyczyną niezależną od słuchacza (np.
wadliwe działanie Spółki, zwolnienie lekarskie), wówczas opłata nie zostaje naliczona, i
wynika nie tylko z Kodeksu cywilnego ale z powszechnie znanych i przyjętych zasad
współżycia społecznego. Jak wskazano powyższej, zakres zakwestionowanego postanowienia
jest znacznie szerszy, wobec czego nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem Przedsiębiorcy.
27
W świetle powyższego, w ocenie Prezesa Urzędu, ww. postanowienie stanowi
niedozwolone postanowienie umowne, o którym mowa w art. 3851
§ 1 Kodeksu cywilnego.
Z uwagi na powyższe orzeczono jak w punkcie I.8 sentencji decyzji.
Ad I.9
W toku niniejszego postępowania Prezes Urzędu ustalił, że Spółka stosuje niedozwolone
postanowienie umowne o treści „Każda ze stron może rozwiązać Umowę z zachowaniem 3-
miesięcznego okresu wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego (…)”
(wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”).
Powyższym postanowieniem Spółka przedłuża ustalony 3-miesięczny okres
wypowiedzenia, przewidując, iż wypowiedzenie będzie skuteczne na koniec miesiąca
kalendarzowego. Jak z tego wynika, złożenie wypowiedzenia na początku miesiąca wywoła
skutek nie po 3 miesiącach od tego zdarzenia, ale dopiero po prawie 4 miesiącach. Brak jest
uzasadnienia aby skuteczność wypowiedzenia umowy o usługi edukacyjne miała być
odroczona na koniec miesiąca kalendarzowego. Należy stwierdzić, iż przedsiębiorca nakłada
obowiązek na konsumenta poprzez obciążenie go dodatkowymi i nieuzasadnionymi kosztami
za usługę w przypadku wypowiedzenia.
Na podstawie wyroku SOKiK z dnia 6 sierpnia 2014 r. (sygn. akt XVII AmC 10956/12) do
rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, wpisane zostało w dniu
22.01.2016 r., pod pozycją nr 6240, podobne postanowienie „Każda ze stron może rozwiązać
Umowę bez podania przyczyn z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia ze
skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego. Bieg terminu wypowiedzenia rozpoczyna się w
pierwszym dniu Okresu rozliczeniowego następującego po dniu złożenia wypowiedzenia”. W
uzasadnieniu tego wyroku sąd wyjaśnił, iż działanie przedsiębiorcy pozostaje w sprzeczności
z dobrymi obyczajami w obrocie gospodarczym, albowiem wykorzystując swą
uprzywilejowaną pozycję kontraktową oraz ograniczając możliwość wypowiedzenia umowy
przenosi on ryzyko finansowe prowadzenia działalności gospodarczej na konsumenta poprzez
obciążanie go dodatkowymi kosztami. Ponadto w sposób rażący narusza interesy
konsumentów zarówno ekonomiczne związane z nałożeniem dodatkowych i nieuzasadnionych
opłat (w celu uzyskania zwielokrotnionych korzyści finansowych), jak i te o charakterze
nieekonomicznym polegające na wywołaniu poczucia dyskomfortu, zawodu oraz braku
satysfakcji ze względu na nieuczciwy charakter postępowania przedsiębiorcy.
Sprzeczność z dobrymi obyczajami polega w tym przypadku na wykorzystaniu przez
przedsiębiorcę jego uprzywilejowanej pozycji kontraktowej i narzuceniu konsumentom
konieczności spełnienia restrykcyjnych warunków umowy. Poprzez ograniczenie możliwości
wypowiedzenia umowy przenosi on ryzyko finansowe prowadzenia działalności gospodarczej
na konsumenta poprzez obciążanie go dodatkowymi kosztami. Takie działanie rażąco narusza
interesy konsumenta, albowiem, związane z nałożeniem dodatkowych i nieuzasadnionych
opłat (w celu uzyskania zwielokrotnionych korzyści finansowych).
W świetle powyższego, w ocenie Prezesa Urzędu, ww. postanowienie stanowi
niedozwolone postanowienie umowne, o którym mowa w art. 3851
§ 1 Kodeksu cywilnego.
Z uwagi na powyższe orzeczono jak w punkcie I.9 sentencji decyzji.
Ad I.10
W toku niniejszego postępowania Prezes Urzędu ustalił, że Spółka stosuje
niedozwolone postanowienie umowne o treści „NOVA ma prawo przenieść Ucznia do
równoległej klasy lub innej szkoły, bez zmian planu rozwoju predyspozycji i kompetencji
Ucznia, w przypadku zmniejszenia liczby uczniów klasy poniżej niezbędnego minimum
(…)”(wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”, mający zastosowanie do
nauki w liceum ogólnokształcącym).
Powyższe postanowienie pozwala Spółce na jednostronną decyzję o przeniesieniu
ucznia do równoległej klasy lub do innej szkoły, z zachowaniem „planu rozwoju
28
predyspozycji i kompetencji Ucznia”, w sytuacji gdy liczba uczniów w klasie spadnie
poniżej „niezbędnego minimum”. Konsument nie otrzymuje ani w umowie ani w statucie
szkoły informacji o poziomie owego niezbędnego minimum. Rozporządzenie Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji
publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502), a poprzednio
rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 marca 2017 r. w sprawie
szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz. U. z 2017 r., poz.
649) określa maksymalne ilości dzieci i uczniów w oddziałach (§ 5-6 rozporządzenia), ale
nie określa ilości minimalnej. Spółka ma całkowitą dowolność w uznaniu, że dana liczba
uczniów w klasie jest za mała, co umożliwia jej przeniesienie uczniów do innych klas lub
nawet szkół. Wobec tego Spółka może w dowolnym momencie zastosować takie uznaniowe
kryterium, mające istotne znaczenie dla prawidłowego wykonania przez nią umowy.
Rodzice lub opiekunowie prawni, będący stroną umowy o kształcenie i wybierający dla
dziecka szkołę i klasę, mogącą mieć konkretny profil (np. klasę lotniczo-wojskową), będą
zainteresowani aby dziecko korzystało z edukacji w określonej klasie lub szkole.
Zawierając umowę rodzice (opiekunowie prawni) nie wiedzą, czy dziecko uzyskując
promocje do następnych klas będzie dalej uczniem wybranej przez siebie klasy i szkoły.
Pomimo zastrzeżonego w postanowieniu braku zmiany planu rozwoju predyspozycji i
kompetencji ucznia, rodzice (opiekunowie prawni) mogą nie być zainteresowani
kontynuowaniem nauki dziecka na zmienionych warunkach. Należy podkreślić, że zmiana
warunków umowy następuje jednostronnie, a Przedsiębiorca nie przewidział żadnej formy
uzyskania akceptacji konsumenta dla zmiany ani nie przewidział prawa konsumenta do
odstąpienia od umowy w związku z taką zmianą. Możliwość przeniesienia ucznia do innej
szkoły nie jest w żaden sposób ograniczona terytorialnie, więc może dotyczyć również
szkoły w innej miejscowości, nawet bardzo odległej, przy czym przeniesienie ucznia w
ramach jednej miejscowości może być nie akceptowane przez rodziców (opiekunów
prawnych), choćby ze względu na ich miejsce zamieszkania, pracy i warunki dojazdu
między tymi miejscami.
Sprzeczność z dobrymi obyczajami polega w tym przypadku na ukształtowaniu sytuacji
konsumenta w sposób mniej korzystny niż wynika to z ogólnych przepisów prawa, a zatem
narusza dobry obyczaj polegający na niewykorzystywaniu przewagi kontraktowej przez
przedsiębiorcę, jako twórcę wzorca umownego.
Takie działanie rażąco narusza interesy konsumenta, albowiem pozwala Przedsiębiorcy
na uznaniową, jednostronną zmianę istotnych warunków umowy kształcenia. Należy
zauważyć, że pojęcie interesów konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako
interes ekonomiczny, mogą tu wejść w grę także inne aspekty: czas zbędnie tracony przez
konsumenta, dezorganizacja toku życia, przykrość itp. Kwestionowane postanowienie może
powodować powyższe skutki, które mogą także mieć aspekt ekonomiczny, związany z
kosztami zmiany szkoły.
W tym miejscu należy odnieść się do argumentu Spółki, iż przedmiotowe
postanowienie nie jest już stosowane we wzorcu, stąd w tej części wszczęcie
postępowania jest bezprzedmiotowe. Postępowanie w sprawie o uznanie za niedozwolone
postanowień wzorca umowy zostało wszczęte przez Prezesa Urzędu w 2019 roku. Z
wyjaśnień Spółki złożonych w toku tego postępowania wynika, iż postanowienie nie jest już
stosowane w obrocie. Zgodnie z art. 99f ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie
wszczyna się postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za
niedozwolone, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynęły 3 lata.
Tym samym wszczęcie postępowania nie jest bezprzedmiotowe.
29
W świetle powyższego, w ocenie Prezesa Urzędu, ww. postanowienie stanowi
niedozwolone postanowienie umowne, o którym mowa w art. 3851
§ 1 Kodeksu cywilnego.
Z uwagi na powyższe orzeczono jak w punkcie I.10 sentencji decyzji.
Ad I.11
W toku niniejszego postępowania Prezes Urzędu ustalił, że Spółka stosuje
niedozwolone postanowienie umowne o treści „NOVA nie odpowiada za szkody wyrządzone
na mieniu lub na osobie, jeżeli nie uchybiła obowiązkowi nadzoru nad Uczniem” (wzorzec
„Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”).
Powyższym postanowieniem Spółka wyłączyła swoją odpowiedzialność za szkody
wyrządzone na mieniu lub osobie, pod warunkiem, iż „nie uchybiła obowiązkowi nadzoru
nad Uczniem”.
Sprzeczność z dobrymi obyczajami polega w tym przypadku na ukształtowaniu sytuacji
konsumenta w sposób mniej korzystny niż wynika to z ogólnych przepisów prawa,
określających zasady odpowiedzialności stron umowy za jej wykonanie, na ustaleniu zasad
odpowiedzialności Przedsiębiorcy w sposób niezgodny z zasadami określonymi w Kodeksie
cywilnym. Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego dłużnik obowiązany jest do naprawienia
szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że
niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik
odpowiedzialności nie ponosi. Na podstawie art. 474 zd. 1 Kodeksu cywilnego dłużnik
odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania
osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie
zobowiązania powierza. Na podstawie art. 415 Kodeksu cywilnego kto z winy swej
wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Zgodnie z art. 3853 pkt 1
Kodeksu cywilnego w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami
umownymi są te, które w szczególności wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność
względem konsumenta za szkody na osobie.
Zdarzenie powodujące szkody na osobie lub w mieniu ucznia może wynikać z różnych
przyczyn (działań lub zaniechań Przedsiębiorcy i osób, którym powierza wykonanie
zobowiązania), w tym takich, które nie świadczą o uchybieniu nadzoru nad uczniem, ale za
które przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność na podstawie powszechnie obowiązujących
przepisów prawa. O zasadności roszczenia konsumenta nie może przesądzać jednostronnie
Przedsiębiorca, takie prawo ma sąd powszechny rozstrzygający spór stron umowy.
Takie działanie rażąco narusza interesy konsumenta, albowiem w sposób istotny narusza
interesy ekonomiczne konsumenta, pozwalając Przedsiębiorcy na zwolnienie z
odpowiedzialności za szkody, doznane przez ucznia i jego mienie w związku z wykonaniem
umowy o kształcenie. W razie sporu konsument nie uzyska rekompensaty z tego tytułu, gdyż
na podstawie ww. postanowienia Spółka zmniejsza swój zakres odpowiedzialności w stosunku
do sytuacji, w której zastosowanie miałyby przepisy powszechnie obowiązującego prawa.
W tym miejscu należy odnieść się do stwierdzenia Spółki, iż z ww. postanowienia
wynika, że Spółka ponosi odpowiedzialność za konsekwencje swoich działań i zaniechań, w
tym za zachowania swoich pracowników i innych osób, za pomocą których realizuje usługi,
niemniej nie ponosi odpowiedzialności za zachowanie (działanie i zaniechanie) samych
Słuchaczy, ich rodziców/prawnych opiekunów, bądź osób trzecich, niezwiązanych ze Spółką
żadnym stosunkiem, czy to prawnym, czy faktycznym. Jak wyjaśniono powyżej, zakres
zakwestionowanego postanowienia jest znacznie szerszy, więc nie sposób zgodzić się ze
stanowiskiem zajętym przez Przedsiębiorcę, który zresztą nie przedstawił żadnych
argumentów przemawiających za jego stwierdzeniem.
30
W świetle powyższego, w ocenie Prezesa Urzędu, ww. postanowienie stanowi
niedozwolone postanowienie umowne, o którym mowa w art. 3851
§ 1 Kodeksu cywilnego.
Z uwagi na powyższe orzeczono jak w punkcie I.11 sentencji decyzji.
Ad I.12
W toku niniejszego postępowania Prezes Urzędu ustalił, że Spółka stosuje niedozwolone
postanowienie umowne o treści „NOVA nie odpowiada za rzeczy wartościowe wniesione
przez Ucznia na teren NOVA, które uległy zniszczeniu, zagubieniu lub utracie w inny sposób”
(wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”).
Postanowienie wyłącza odpowiedzialność Spółki za wszelkie rzeczy wartościowe
wniesione przez ucznia na teren szkoły, które uległy zniszczeniu, zagubieniu lub utracie,
niezależnie od jakichkolwiek okoliczności sprawy, w tym od przyczyn zniszczenia lub utraty
rzeczy oraz od dalszego postępowania z zagubioną rzeczą, która mogła np. zostać znaleziona
przez pracownika Spółki.
Sprzeczność z dobrymi obyczajami polega w tym przypadku na ukształtowaniu sytuacji
konsumenta w sposób mniej korzystny niż wynika to z ogólnych przepisów prawa,
określających zasady odpowiedzialności stron umowy za jej wykonanie, na ustaleniu zasad
odpowiedzialności Przedsiębiorcy w sposób niezgodny z ogólnymi zasadami
odpowiedzialności, określonymi w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego
dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego
wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest
następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Na podstawie art.
474 zd. 1 Kodeksu cywilnego dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub
zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak
również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Zgodnie z art. 835 KC przez umowę
przechowania przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie niepogorszonym rzecz
ruchomą oddaną mu na przechowanie. Umowa przechowania nie musi być odpłatna.
Przechowawca powinien przechowywać rzecz w taki sposób, do jakiego się zobowiązał, a w
braku umowy w tym względzie, w taki sposób, jaki wynika z właściwości przechowywanej
rzeczy i z okoliczności (art. 837 KC). Nie można z góry określić, iż przedsiębiorca nigdy nie
będzie ponosił odpowiedzialności za zniszczone, zagubione lub uszkodzone rzeczy.
Zgodnie z art. 3853 pkt 2 Kodeksu cywilnego w razie wątpliwości uważa się, że
niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności wyłączają lub
istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub
nienależyte wykonanie zobowiązania. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania
polega na każdym uchybieniu zobowiązania przez dłużnika, niezależnie od tego, na czym
miałoby ono polegać. Jest to każda rozbieżność pomiędzy prawidłowym spełnieniem
świadczenia określonego w treści zobowiązania a rzeczywistym zachowaniem się dłużnika.
Jeżeli świadczenie polega na określonym działaniu, naruszeniem zobowiązania jest
niedopełnienie tego działania w całości lub części albo też dopełnienie go w sposób
niewłaściwy9
.
Do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, wpisane zostało
podobne postanowienie „Klub Remplus nie ponosi odpowiedzialności za rzeczy członków
klubu przechowywane w szafkach lub pozostawione w innym miejscu na terenie klubu” –
wpis nr 1785 z dnia 21.12.2009 r., na podstawie wyroku SOKiK z dnia 26.06.2009 r., sygn. akt
XVII AmC 605/09.
Spółka wyłącza odpowiedzialność za rzeczy wartościowe, jednakże w żaden sposób nie
określa jakie rzeczy za takowe uznaje. Pojęcie „rzeczy wartościowych” może być odmiennie
rozumiane przez konsumentów i przedsiębiorcę. Nie ulega wątpliwości, że każda rzecz
posiada jakąś wartość, lecz za „rzeczy wartościowe” można uznać przedmioty posiadające
9 Maciej Skory „Klauzule abuzywne w polskim prawie ochrony konsumenta”, Kraków 2005, str. 243.
31
co najmniej określoną wartość. Kwestionowane postanowienie ani inne postanowienia
umowy nie dają konsumentowi wiedzy, jaki jest zakres zastosowania tego postanowienia,
czyli w stosunku do jakich przedmiotów przedsiębiorca wyłącza swoją odpowiedzialność.
Może rodzić to praktyczne problemy w uznaniu czy na przykład konkretny telefon, tablet,
płaszcz czy plecak były „rzeczami wartościowymi”.
Zasady postępowania z rzeczami znalezionymi określone są w ustawie z dnia 20 lutego
2015 r. o rzeczach znalezionych (Dz.U. z 2019 r. poz. 908), która określa obowiązki i prawa
znalazcy oraz przechowującego. Ustawa przewiduje między innymi, że kto znalazł rzecz i
zna osobę uprawnioną do jej odbioru oraz jej miejsce pobytu, niezwłocznie zawiadamia ją o
znalezieniu rzeczy i wzywa do jej odbioru (art. 4 ust. 1), a kto znalazł rzecz i nie zna osoby
uprawnionej do jej odbioru lub nie zna jej miejsca pobytu, niezwłocznie zawiadamia o
znalezieniu rzeczy starostę właściwego ze względu na miejsce zamieszkania znalazcy lub
miejsce znalezienia rzeczy (właściwy starosta) – art. 5 ust. 1. Ustawa o rzeczach
znalezionych określa także zasady postępowania w razie znalezienia m.in. pieniędzy,
dowodu osobistego lub paszportu. W związku z tym, w razie znalezienia rzeczy na terenie
szkoły Spółka jest zobowiązana do stosowania powyższych przepisów i nie może
postanowieniem wzorca umowy zwalniać się od ciążącej na niej odpowiedzialności.
Postanowienie wzorca umowy rażąco narusza interesy konsumenta, albowiem z góry i
bezwarunkowo uwalnia Przedsiębiorcę od wszelkiej odpowiedzialności za rzeczy wniesione
przez ucznia na teren szkoły, niewątpliwie kształtując stosunek zobowiązaniowy ze szkodą
dla konsumenta. Spółka w oparciu o przedmiotowe postanowienie może powstrzymać się od
działań w celu zabezpieczenia zagubionych (pozostawionych) rzeczy, co może przyczynić się
do ich definitywnej utraty. Na podstawie ww. postanowienia Spółka nie ponosi
odpowiedzialności nawet, jeśli do zniszczenia lub utraty rzeczy dojdzie wyłącznie z przyczyn
działania pracownika Spółki lub innej osoby, za pomocą której wykonywa umowę. Z powodu
obowiązywania takiego postanowienia konsument nie może wymagać od Przedsiębiorcy, iż
ten zabezpieczy rzeczy pozostawione przez ucznia w szkole. Konsument może być narażony
nie tylko na szkody finansowe, ale i na inne uciążliwości, przykładowo w razie zagubienia
dokumentów lub telefonu komórkowego, co może w sposób istotny naruszać jego interesy.
Brak jest również okoliczności, które w ramach przedmiotowego stosunku zobowiązaniowego
uzasadniałyby uregulowanie naruszające w istotny sposób interesy konsumentów.
W tym miejscu należy odnieść się do stwierdzenia Spółki, iż z ww. postanowienia
wynika, że Spółka ponosi odpowiedzialność za konsekwencje swoich działań i zaniechań, w
tym za zachowania swoich pracowników i innych osób, za pomocą których realizuje usługi,
niemniej nie ponosi odpowiedzialności za zachowanie (działanie i zaniechanie) samych
Słuchaczy, ich rodziców/prawnych opiekunów, bądź osób trzecich, niezwiązanych ze
Spółką żadnym stosunkiem, czy to prawnym, czy faktycznym. Jak wyjaśniono powyższej,
zakres zakwestionowanego postanowienia jest znacznie szerszy, więc nie sposób zgodzić
się ze stanowiskiem Przedsiębiorcy, który nie przedstawił żadnych argumentów
przemawiających za jego stwierdzeniem.
W świetle powyższego, w ocenie Prezesa Urzędu, ww. postanowienie stanowi
niedozwolone postanowienie umowne, o którym mowa w art. 3851
§ 1 Kodeksu cywilnego.
Z uwagi na powyższe orzeczono jak w punkcie I.12 sentencji decyzji.
Ad I.13
W toku niniejszego postępowania Prezes Urzędu ustalił, że Spółka stosuje
niedozwolone postanowienie umowne o treści „NOVA nie ponosi odpowiedzialności za
niewykonanie wynikających z niniejszej Umowy zobowiązań względem Rodzica/Opiekuna
prawnego lub Ucznia, z przyczyn niezależnych od NOVA i jej pracowników bądź
niewyłącznie zależnych od NOVA i jej pracowników” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług
edukacyjnych nr …”).
32
Powyższe postanowienie wyłącza odpowiedzialność Spółki za wykonanie zobowiązania
z przyczyn niezależnych od niej albo „bądź niewyłącznie zależnych od NOVA i jej
pracowników”. Jak z tego wynika, wystarczy, że choć częściowo przyczyna niewykonania
jakiegokolwiek zobowiązania wynikającego z umowy jest niezależna od Spółki i jej
pracowników, a Spółka zwalnia się z odpowiedzialności za wykonanie umowy.
Sprzeczność z dobrymi obyczajami polega w tym przypadku na ukształtowaniu sytuacji
konsumenta w sposób mniej korzystny niż wynika to z ogólnych przepisów prawa,
określających zasady odpowiedzialności stron umowy za jej wykonanie, na ustaleniu zasad
odpowiedzialności Przedsiębiorcy w sposób niezgodny z ogólnymi zasadami
odpowiedzialności, określonymi w Kodeksie cywilnym. Jak wyjaśniono powyżej, zgodnie z
art. 471 Kodeksu cywilnego dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z
niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub
nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności
nie ponosi. Na podstawie art. 474 zd. 1 Kodeksu cywilnego dłużnik odpowiedzialny jest jak
za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą
zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza.
Możliwe jest zaistnienie różnych stanów faktycznych, które są niezależne od
Przedsiębiorcy, to zachodzą wbrew jego woli, ale za które ponosi on odpowiedzialność na
podstawie przepisów prawa. Przykładowo brak przeprowadzenia zajęć edukacyjnych może
być spowodowany chorobą lub inną nieobecnością prowadzącego, co jest przyczyną od
Spółki niezależną, ale nie zwalniającą jej automatycznie z odpowiedzialności za brak
świadczenia usługi. Możliwe są także takie sytuacje, w których odpowiedzialność rozkłada
się (w różnych proporcjach) na Przedsiębiorcę i inne osoby lub podmioty, za które Spółka
odpowiedzialności nie ponosi. Spółka nie można z góry, w treści wzorca umownego,
przesądzać o wyłączeniu swojej odpowiedzialności w każdym przypadku, gdy nie
wykonanie zobowiązania będzie wynikać z przyczyn niezależnych od Spółki i jej
pracowników bądź niewyłącznie zależnych od Spółki i jej pracowników.
Zgodnie z art. 3853 pkt 2 Kodeksu cywilnego w razie wątpliwości uważa się, że
niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności wyłączają lub
istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub
nienależyte wykonanie zobowiązania.
Takie działanie rażąco narusza interesy konsumenta, albowiem postanowienie w
sposób istotny narusza interesy ekonomiczne konsumenta, pozwalając Przedsiębiorcy na
zwolnienie się z odpowiedzialności za nienależyte wykonania lub za niewykonanie umowy.
W razie sporu konsument nie uzyska rekompensaty z tego tytułu, gdyż na podstawie ww.
postanowienia Spółka zmniejsza swój zakres odpowiedzialności z stosunku do sytuacji, w
której zastosowanie miałyby przepisy powszechnie obowiązującego prawa.
W tym miejscu należy odnieść się do stwierdzenia Spółki, iż z ww. postanowienia
wynika, że Spółka ponosi odpowiedzialność za konsekwencje swoich działań i zaniechań, w
tym za zachowania swoich pracowników i innych osób, za pomocą których realizuje usługi,
niemniej nie ponosi odpowiedzialności za zachowanie (działanie i zaniechanie) samych
Słuchaczy, ich rodziców/prawnych opiekunów, bądź osób trzecich, niezwiązanych ze
Spółką żadnym stosunkiem, czy to prawnym, czy faktycznym. Jak wyjaśniono powyższej,
zakres zakwestionowanego postanowienia jest znacznie szerszy, więc nie sposób zgodzić
się ze stanowiskiem Przedsiębiorcy, który nie przedstawił żadnych argumentów
przemawiających za jego stwierdzeniem.
W świetle powyższego, w ocenie Prezesa Urzędu, ww. postanowienie narusza zakaz
stosowania we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień
33
umownych, o których mowa w art. 3851
§ 1 Kodeksu cywilnego. Z uwagi na powyższe
orzeczono jak w punkcie I.13 sentencji decyzji.
Ad I.14
W toku niniejszego postępowania Prezes Urzędu ustalił, że Spółka stosuje niedozwolone
postanowienie umowne o treści „Okres wypowiedzenia nie biegnie w miesiącach ustalonych
w kalendarzu szkolnym jako okres wakacji letnich” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług
edukacyjnych nr …”).
Na podstawie powyższego postanowienia Spółka przedłuża okres wypowiedzenia umowy,
wyłączając z biegu tego okresu miesiące określone w „kalendarzu szkolnym jako okres
wakacji letnich”. Takie zróżnicowanie biegu terminu wypowiedzenia, w zależności od tego,
w jakim miesiącu umowa zostanie wypowiedziana, nie znajduje uzasadnienia w przepisach
powszechnie obowiązującego prawa. Zróżnicowania takiego nie przewidują ogólne zasady
liczenia terminów, określone w Kodeksie Cywilnym, zgodnie z którymi termin oznaczony w
tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą
odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie
było - w ostatnim dniu tego miesiąca (art. 112 zd. 1 KC). Zgodnie z zakwestionowanym
postanowieniem przedłużony termin wypowiedzenia dotyczy obu stron umowy, ale należy
zauważyć, że szczególne znaczenie takie wydłużenie ma dla konsumenta. Jeżeli
wypowiedzenie zostanie złożone na początku czerwca, jego bieg rozpocznie się dopiero we
wrześniu, wobec czego okres wypowiedzenia zakończy się dopiero ostatniego dnia listopada.
Natomiast jeśli konsument wypowie umowę w kwietniu, to jego bieg nie zakończy się w
lipcu, lecz dopiero we wrześniu. Tak długie zawieszenie biegu terminu uniemożliwia
konsumentowi wcześniejsze rozwiązanie umowy niezależnie od wszelkich okoliczności, które
mogą wymusić w danej sprawie konieczność zmiany placówki przez ucznia.
Niezależnie od powyższego niejasne jest samo sformułowanie miesięcy ustalonych w
kalendarzu szkolnym jako okres wakacji letnich. O ile uznanie za takie miesiące lipca i
sierpnia nie będzie budzić wątpliwości przeciętnego konsumenta, to należy zauważyć, że
wątpliwości mogą pojawić się odnośnie czerwca, gdyż rok szkolny może kończyć się w czasie
tego miesiąca i ostatnie dni czerwca będą już okresem wakacji letnich.
Sprzeczność z dobrymi obyczajami polega w tym przypadku na wykorzystaniu przez
przedsiębiorcę jego uprzywilejowanej pozycji kontraktowej i narzuceniu konsumentom
znacznie wydłużonego okresu wypowiedzenia umowy, praktycznie ograniczając taką
możliwość.
Wskazane działanie rażąco narusza interesy konsumenta, zarówno ekonomiczne
(konieczność ponoszenia wynikających z umowy opłat w czasie biegu przedłużonego okresu
wypowiedzenia) jak i te o charakterze nieekonomicznym polegające na wywołaniu u
konsumenta poczucia dyskomfortu, zawodu i braku satysfakcji ze względu na nieuczciwy
charakter postępowania przedsiębiorcy.
W tym miejscu należy odnieść się do argumentu Spółki, iż przedmiotowe postanowienie
nie jest już stosowane we wzorcu, stąd w tej części postanowienie jest bezprzedmiotowe.
Postępowanie w sprawie o uznanie za niedozwolone postanowień wzorca umowy zostało
wszczęte przez Prezesa Urzędu w 2019 roku. Z wyjaśnień Spółki złożonych w toku tego
postępowania wynika, iż postanowienie nie jest już stosowane. Zgodnie z art. 99f ustawy o
ochronie konkurencji i konsumentów nie wszczyna się postępowania w sprawie o uznanie
postanowień wzorca umowy za niedozwolone, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano
ich stosowania, upłynęły 3 lata. Tym samym wszczęcie postępowania nie jest
bezprzedmiotowe.
34
W świetle powyższego, w ocenie Prezesa Urzędu, ww. postanowienie stanowi
niedozwolone postanowienie umowne, o którym mowa w art. 3851
§ 1 Kodeksu cywilnego.
Z uwagi na powyższe orzeczono jak w punkcie I.14 sentencji decyzji.
Ad II
Zgodnie z art. 23b ust. 2 pkt 1 u.o.k.k. w decyzji, o której mowa w ust. 1 tego artykułu
(o uznaniu o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone i zakazującą jego
wykorzystywania, jeżeli stwierdzono naruszenie zakazu określonego w art. 23a u.o.k.k.),
Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu, o
którym mowa w art. 23a, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do poinformowania
konsumentów, będących stronami umów zawartych na podstawie wzorca, o którym mowa w
ust. 1, o uznaniu za niedozwolone postanowienia tego wzorca - w sposób określony w
decyzji. Środki, o których mowa w art. 23b ust. 2 u.o.k.k., powinny być proporcjonalne do
wagi i rodzaju naruszenia oraz konieczne do usunięcia jego skutków.
Mając na uwadze powyższe, a także uwzględniając okres stosowania poszczególnych
postanowień niedozwolonych, szeroki zasięg terytorialny działania Przedsiębiorcy,
okoliczność, że praktyki wymierzone były w liczną grupę konsumentów oraz fakt, że
dotyczyły między innymi istotnych z punktu widzenia konsumentów uprawnień związanych z
żądaniem przez Spółkę dodatkowej opłaty (zwrot ulgi promocyjnej), Prezes Urzędu nałożył
na Spółkę w pkt II niniejszej decyzji środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu,
o którym mowa w art. 23a u.o.k.k. W ocenie Prezesa Urzędu orzeczony obowiązek
poinformowania konsumentów o uznaniu postanowień umów o usługi edukacyjne za
niedozwolone jest proporcjonalny do wagi i rodzaju stwierdzonych naruszeń.
Przede wszystkim należy podkreślić, że Spółka świadcząc usługi zobowiązana jest do
zachowania należytej staranności w przygotowywaniu wzorca umownego, który znajduje
zastosowanie do zawieranych z konsumentami umów. Postanowienia stosowanego wzorca nie
mogą tym samym naruszać zakazu, o którym mowa w art. 23a u.o.k.k.. Jeżeli
zakwestionowane przez Prezesa Urzędu praktyki polegały na uchybieniach Spółki w realizacji
powyższego obowiązku, poinformowanie o tym konsumentów jest w pełni uzasadnione.
Najlepszą więc i najskuteczniejszą metodą odwrócenia zaistniałego stanu jest zawiadomienie
konsumentów o tym, że w ocenie Prezesa Urzędu, Spółka stosowała niedozwolone
postanowienia o treści wskazanej w punkcie I sentencji decyzji.
Uzyskanie informacji o treści prawomocnej decyzji administracyjnej i stwierdzonych
przez Prezesa Urzędu nieprawidłowościach pozwoli konsumentom na weryfikację
prawidłowości wykonania umowy przez Przedsiębiorcę i ewentualne dochodzenie roszczeń,
którego mogli wcześniej nie podjąć, opierając się na postanowieniach wzorców umów
stosowanych przez Spółkę.
Krąg adresatów wiadomości to konsumenci, którzy od dnia 17 kwietnia 2016 r. zawarli
umowy o świadczenie usług edukacyjnych zawierające choćby jedno z postanowień
umownych, wymienionych w punkcie I sentencji niniejszej decyzji. W tym miejscu należy
zauważyć, że ze względu na wymogi wynikające z przepisów o ochronie danych osobowych
krąg adresatów może się zmniejszyć, gdyż osoby, które wycofały zgodę na przetwarzanie
swoich danych osobowych przez Spółkę nie będą mogły być adresatami wiadomości. Forma
przekazania informacji konsumentom, czyli list polecony, jest adekwatna do sposobu
zawarcia umowy i umożliwia konsumentom prawidłowe zapoznanie się z istotną informacją,
zapewniając jednocześnie skuteczność doręczenia wiadomości.
Spółce zakreślono termin trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej
decyzji, uwzględniając czas konieczny dla przygotowania i zrealizowania wysyłki pocztą
wiadomości.
35
Wobec powyższego orzeka się jak w punkcie II sentencji niniejszej decyzji.
Ad III
Na podstawie art. 23b ust. 3 u.o.k.k., Prezes Urzędu nakazał Spółce w terminie 14 dni
od dnia uprawomocnienia niniejszej decyzji, na jej koszt, opublikować na stronie
internetowej nova.edu.pl, całość treści niniejszej decyzji. Zgodnie z 23b ust. 3 u.o.k.k. w
decyzji, o której mowa w ust. 1 tego artykułu (o uznaniu postanowienia wzorca umowy za
niedozwolone i zakazującą jego wykorzystywania, jeżeli stwierdzono naruszenie zakazu
określonego w art. 23a u.o.k.k.), Prezes Urzędu może nakazać publikację decyzji w całości
lub w części, z zaznaczeniem, czy decyzja ta jest prawomocna, w określonej w niej formie,
na koszt przedsiębiorcy.
Zastosowany obowiązek publikacyjny jest ściśle związany z nałożonym na Spółkę
obowiązkiem zastosowania środków usunięcia skutków naruszenia, o którym mowa w
punkcie II sentencji decyzji. Należy podkreślić, że obie metody zmierzają do
poinformowania konsumentów o stwierdzonych przez Prezesa Urzędu nieprawidłowościach.
Jednocześnie ich równoległe zastosowanie zagwarantuje wszystkim konsumentom, którzy
mogli zostać narażeni na uszczuplenie uprawnień, dostęp do pełnej wiedzy o poczynionych
przez Prezesa Urzędu ustaleniach i ocenie prawnej. Ponadto obowiązek ten spełni także
funkcję prewencyjną.
Wobec powyższego orzeka się jak w punkcie III sentencji niniejszej decyzji.
Ad IV
Zgodnie z treścią art. 106 ust. 1 pkt 3a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,
Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w
wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok
nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia
zakazu określonego w art. 23a tej ustawy, zgodnie z którym zakazane jest stosowanie we
wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych, o
których mowa w art. 3851
§ 1 Kodeksu cywilnego.
Kara pieniężna za naruszenie zakazu określonego w art. 23a u.o.k.k. ma charakter
fakultatywny. O tym, czy w konkretnej sprawie w odniesieniu do wskazanego
przedsiębiorcy zasadne jest nałożenie kary pieniężnej decyduje, w ramach uznania
administracyjnego, Prezes Urzędu. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie
zawiera zamkniętego katalogu przesłanek, od których uzależniana jest wysokość
nakładanych na przedsiębiorców kar. Norma prawna wynikająca z art. 111 ww. ustawy
stanowi, iż przy ustalaniu wysokości kar pieniężnych, o których mowa w art. 106 ust. 1
należy uwzględnić w szczególności okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia
przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę
okoliczności dotyczące natury naruszenia, działalności przedsiębiorcy, która stanowiła
przedmiot naruszenia.
Ustalając wysokość kar pieniężnych Prezes Urzędu bierze pod uwagę okoliczności
łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie. Zgodnie z art. 111 ust. 3 pkt 2
u.o.k.k. okolicznościami łagodzącymi są w szczególności: dobrowolne usunięcie skutków
naruszenia, zaniechanie naruszenia przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po
jego wszczęciu, podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub
usunięcia jego skutków oraz współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania, w
szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania.
Wśród zamkniętego katalogu okoliczności obciążających art. 111 ust. 4 pkt 2 ustawy
wymienia: znaczny zasięg terytorialny naruszenia lub jego skutków, znaczne korzyści
36
uzyskane przez przedsiębiorcę w związku z dokonanym naruszeniem, dokonanie uprzednio
podobnego naruszenia oraz umyślność naruszenia. Wskazać należy, że kara pieniężna może
być nałożona na przedsiębiorcę niezależnie od tego, czy dopuścił się naruszenia przepisów
ustawy umyślnie, czy też nieumyślnie. Nałożona przez Prezesa Urzędu kara powinna
ponadto pełnić funkcję represyjną (tj. stanowić dolegliwość za naruszenie przepisów
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów), a także prewencyjną, dyscyplinującą, tj.
zapobiegać podobnym naruszeniom w przyszłości.
W niniejszej decyzji Prezes Urzędu stwierdził naruszenie przez Spółkę zakazu
określonego w art. 23a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Powyższe daje
podstawy do nałożenia na Przedsiębiorcę kary pieniężnej określonej w art. 106 ust. 1 pkt
3a u.o.k.k.
Zgodnie z art. 106 ust. 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w przypadku
gdy przedsiębiorca w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary nie osiągnął
obrotu lub osiągnął obrót w wysokości nieprzekraczającej równowartości 100 000 euro,
Prezes Urzędu nakładając karę pieniężną na podstawie ust. 1 uwzględnia średni obrót
osiągnięty przez przedsiębiorcę w trzech kolejnych latach obrotowych poprzedzających rok
nałożenia kary. Podstawą obliczenia wysokości niniejszych kar są obroty osiągnięte przez
Przedsiębiorcę w roku poprzedzających rok nałożenia kary, tj. w roku 2020. Obroty Spółki
osiągnięte w minionym roku to […] zł (słownie: […]), zgodnie z oświadczeniem Spółki
(dowód: karta nr 421), co uwzględniając średni kurs euro ogłoszony przez Narodowy Bank
Polski w dniu 31 grudnia 2020 r., tj. 4,6148 zł, stanowi po zaokrągleniu równowartość […]
euro. Obrót ten jest więc wyższy niż równowartość 100 000 euro, co uzasadnia
zastosowanie przy nałożeniu na przedsiębiorcę kary pieniężnej art. 106 ust. 1 u.o.k.k.
Ustalając wysokość kar pieniężnych Prezes Urzędu w pierwszej kolejności
przeprowadził ocenę wagi stwierdzonego naruszenia przepisów, ustalając kwotę bazową,
będącą podstawą do dalszych obliczeń. Następnie rozważono, czy w okolicznościach
przedmiotowej sprawy występują okoliczności łagodzące lub obciążające, uzasadniające
odpowiednio zmniejszenie lub zwiększenie kwoty bazowej, a także jaki wpływ powinny
mieć te okoliczności na wysokość kary pieniężnej. W dalszej kolejności sprawdzono, czy
tak obliczona kara nie przekracza maksymalnej wysokości kary, jaka została przewidziana
w art. 106 ust. 1 pkt. 3a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Nakładając kary pieniężne, Prezes Urzędu wziął pod uwagę konieczność ustalenia,
czy naruszenie dokonane było umyślne czy też nieumyślnie. Konieczność brania pod uwagę
tej przesłanki w przypadku stosowania kar pieniężnych wynika z art. 106 ust. 1 ustawy o
ochronie konkurencji i konsumentów. Z tego względu nakładając karę pieniężną,
uwzględniono całokształt okoliczności sprawy, które wskazują na nieumyślny charakter
naruszenia przez Przedsiębiorcę w zakresie stosowania postanowień niedozwolonych
określonych w punkcie I sentencji decyzji. W zgromadzonym materiale dowodowym nie ma
dowodów intencji wskazującej na umyślne naruszenia zakazu, o który mowa w art. 23a
u.o.k.k. Zebrane w trakcie postępowania wyjaśnienia i informacje mogą zatem wskazywać
na wspomniane wyżej nieumyślne działanie. Pomimo tego, jak wskazano powyżej, samo
stwierdzenie nieumyślności zakwestionowanego działania stanowi podstawę do nałożenia
kary pieniężnej.
Jako profesjonalista Spółka ma obowiązek w swoich działaniach skierowanych wobec
konsumentów uwzględnić obowiązujące przepisy prawa, w tym określające, jakie
postanowienia mogą spełniać przesłanki niedozwolonych postanowień umownych. Z racji
posługiwania się wzorcami umownymi w obrocie z konsumentami, Spółka powinna zwrócić
szczególną uwagę na przepisy art. 3851
§ 1 i art. 3853
k.c. oraz zakaz wynikający z art. 23a
u.o.k.k. Uwzględnienie przez Spółkę tych przepisów, z uwagi na zawodowy charakter
37
prowadzonej działalności, nie wymaga zachowania szczególnej bądź nadzwyczajnej
staranności. Dlatego Prezes Urzędu uznał, że stwierdzone w niniejszym postępowaniu
naruszenia są skutkiem niedochowania przez Spółkę należytej staranności.
W tym miejscu należy wyjaśnić, że Prezes Urzędu zdecydował o nałożeniu jednej kary
pieniężnej z tytułu stosowania pięciu postanowień, o których mowa w punktach od I.1 do
I.5 sentencji niniejszej decyzji (wszystkie dotyczą obowiązku uiszczenia przez konsumenta
kwoty odpowiadającej wysokości promocyjnej ulgi w razie rozwiązania umowy) oraz o
nałożeniu jednej kary pieniężnej z tytułu stosowania dwóch postanowień, o których mowa
w punktach I.7 i I.8 sentencji niniejszej decyzji - oba dotyczą obowiązku uiszczenia przez
konsumenta opłat czesnego w razie braku osiągnięcia wymaganej frekwencji. W ich
przypadkach zakwestionowana treść normatywna jest tożsama.
1.
Za stosowanie pięciu postanowień niedozwolonych opisanych w punktach od I.1 do I.5
sentencji decyzji, w oparciu o obrót osiągnięty przez Spółkę w 2020 r. ustalono kwotę
bazową stanowiącą punkt wyjścia dla dalszych obliczeń, którą określono na poziomie […]%
obrotu przedsiębiorcy, czyli […] zł.
Oceniając szkodliwość ww. postanowień Prezes Urzędu wziął pod uwagę ich
bezpośredni wpływ na sytuację ekonomiczną konsumenta, poprzez przewidziany w tych
postanowieniach obowiązek zapłaty Spółce kwoty odpowiadającej wysokości przyznanej ulgi
w opłacie wpisowego. Kwota ta jest niezależna od wysokości kosztów faktycznie
poniesionych przez Spółkę w celu realizacji umowy. Konsument nie może zakończyć
nawiązanego w ten sposób stosunku umownego bez konsekwencji finansowych, tj. bez
obowiązku zwrotu zapłaty Spółce kwoty 400 zł, nawet jeśli wypowie umowę z przyczyn
leżących po stronie Przedsiębiorcy. W celu uniknięcia tego kosztu konsument może jedynie
kontynuować naukę, ponosząc dalsze koszty. Rozstrzygając o wadze tych naruszeń Prezes
Urzędu uwzględnił również okres ich trwania, który w odniesieniu do postanowień
zakwestionowanych w punktach I.1, I.2, I.4 i I.5 sentencji przekroczył 1 rok: stosowane były
od III kwartału 2017 r. do lipca 2020 r. (pkt I.1 i I.2) i stosowane są od III kwartału 2017 r.
(pkt I.4 i I.5).
Po ustaleniu kwoty bazowej przystąpiono do analizy, czy w niniejszej sprawie zaszły
okoliczności łagodzące i obciążające, które mogłyby mieć wpływ na wymiar kary. W sprawie
nie wystąpiły okoliczności łagodzące. Okolicznością obciążającą, która wystąpiła w niniejszej
sprawie, jest znaczny zasięg terytorialny naruszenia (Spółka prowadzi działalność o zasięgu
ogólnopolskim), w związku z czym kwotę bazową należy zwiększyć o […]%. W związku z
powyższym kwotę bazową należy zwiększyć do poziomu […] zł. Na ostatnim etapie
sprawdzono, czy kara obliczona w ww. sposób nie przewyższa kary w maksymalnej
wysokości, jaka została przewidziana w przepisie art. 106 ust. 1 pkt. 3a ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów. Sytuacja taka nie ma w niniejszym przypadku miejsca.
W wyniku obliczeń przeprowadzonych w wyżej opisany sposób karę pieniężną z tytułu
naruszenia zakazu, o który mowa w art. 23a u.o.k.k w zakresie opisanym w punktach I.1-I.5
sentencji niniejszej decyzji określono na poziomie 98 863 zł.
W ocenie Prezesa Urzędu wymierzona kara jest adekwatna do stopnia naruszenia
przepisów ww. ustawy i współmierna do możliwości finansowych przedsiębiorcy. Prezes
Urzędu uznał, że orzeczona kara powinna pełnić funkcję dyscyplinującą i prewencyjną tak,
aby zapobiec w przyszłości stosowaniu podobnych naruszeń. Niniejsza kara powinna pełnić
również funkcję edukacyjną i wychowawczą, a także podkreślać naganność
zakwestionowanego w niniejszym postępowaniu zachowania przedsiębiorcy. Wobec
powyższego orzeczono, jak w punkcie IV ppkt 1 sentencji niniejszej decyzji.
38
2.
Za stosowanie postanowienia niedozwolonego, o którym mowa w punkcie I.6 sentencji
decyzji, w oparciu o obrót osiągnięty przez Spółkę w 2020 r. ustalono kwotę bazową
stanowiącą punkt wyjścia dla dalszych obliczeń, którą określono na poziomie […]% obrotu
przedsiębiorcy, czyli […] zł.
Oceniając szkodliwość ww. postanowienia Prezes Urzędu wziął pod uwagę jego
bezpośredni wpływ na sytuację ekonomiczną konsumenta, poprzez nałożenie na konsumenta
zryczałtowanej opłaty za przygotowanie sesji egzaminacyjnej w wysokości 100,00 zł,
należnej Spółce niezależnie od tego czy konsument przystąpi do sesji i czy poniosła ona
jakiekolwiek koszty z tym związane. Rozstrzygając o wadze tego naruszenia Prezes Urzędu
uwzględnił również okres jego trwania, który w odniesieniu do zakwestionowanego
postanowienia przekroczył 1 rok, od III kwartału 2017 r. do III kwartału 2019 r.
Po ustaleniu kwoty bazowej przystąpiono do analizy, czy w niniejszej sprawie zaszły
okoliczności łagodzące i obciążające, które mogłyby mieć wpływ na wymiar kary. W sprawie
wystąpiła okoliczność łagodząca, polegająca na zaniechaniu stosowania postanowienia po
wszczęciu postępowania, w związku z czym kwotę bazową należy zmniejszyć o […]%.
Okolicznością obciążającą, która wystąpiła w niniejszej sprawie, jest znaczny zasięg
terytorialny naruszenia (Spółka prowadzi działalność o zasięgu ogólnopolskim), w związku z
czym kwotę bazową należy zwiększyć o […]%. W związku z powyższym kwotę bazową należy
pozostawić na niezmienionym poziomie. Na ostatnim etapie sprawdzono, czy kara obliczona
w ww. sposób nie przewyższa kary w maksymalnej wysokości, jaka została przewidziana w
przepisie art. 106 ust. 1 pkt. 3a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Sytuacja taka
nie ma w niniejszym przypadku miejsca.
W wyniku obliczeń przeprowadzonych w wyżej opisany sposób karę pieniężną z tytułu
naruszenia zakazu, o który mowa w art. 23a u.o.k.k w zakresie opisanym w punkcie I.6
sentencji niniejszej decyzji określono na poziomie 29 659 zł.
W ocenie Prezesa Urzędu wymierzona kara jest adekwatna do stopnia naruszenia
przepisów ww. ustawy i współmierna do możliwości finansowych przedsiębiorcy. Prezes
Urzędu uznał, że orzeczona kara powinna pełnić funkcję dyscyplinującą i prewencyjną tak,
aby zapobiec w przyszłości stosowaniu podobnych naruszeń. Niniejsza kara powinna pełnić
również funkcję edukacyjną i wychowawczą, a także podkreślać naganność
zakwestionowanego w niniejszym postępowaniu zachowania przedsiębiorcy. Wobec
powyższego orzeczono, jak w punkcie IV ppkt 2 sentencji niniejszej decyzji.
3.
Za stosowanie dwóch postanowień niedozwolonych opisanych w punktach I.7 i I.8
sentencji decyzji, w oparciu o obrót osiągnięty przez Spółkę w 2020 r. ustalono kwotę
bazową stanowiącą punkt wyjścia dla dalszych obliczeń, którą określono na poziomie […]%
obrotu przedsiębiorcy, czyli […] zł.
Oceniając szkodliwość ww. postanowień Prezes Urzędu wziął pod uwagę ich bezpośredni
wpływ na sytuację ekonomiczną konsumenta, poprzez przewidziany w tych postanowieniach
obowiązek zapłaty Spółce czesnego, w razie braku osiągnięcia wymaganej frekwencji,
całkowicie niezależnie od przyczyn braku takiej frekwencji, a więc nawet gdy jest to
powodowane przyczynami leżącymi po stronie Przedsiębiorcy. Rozstrzygając o wadze tych
naruszeń Prezes Urzędu uwzględnił również okres ich trwania, który w odniesieniu do
zakwestionowanych postanowień przekroczył 1 rok, gdyż postanowienie o którym mowa w
punkcie I.7 sentencji decyzji było stosowane od III kwartału 2017 r. do III kwartału 2019 r., a
39
postanowienie o którym mowa w punkcie I.8 sentencji decyzji było stosowane co najmniej
od „naboru wiosennego” w 2016 r. do III kwartału 2017 r.
Po ustaleniu kwoty bazowej przystąpiono do analizy, czy w niniejszej sprawie zaszły
okoliczności łagodzące i obciążające, które mogłyby mieć wpływ na wymiar kary. W sprawie
wystąpiła okoliczność łagodząca, polegająca na zaniechaniu stosowania postanowienia po
wszczęciu postępowania, w związku z czym kwotę bazową należy zmniejszyć o […]%.
Okolicznością obciążającą, która wystąpiła w niniejszej sprawie, jest znaczny zasięg
terytorialny naruszenia (Spółka prowadzi działalność o zasięgu ogólnopolskim), w związku z
czym kwotę bazową należy zwiększyć o […]%. W związku z powyższym kwotę bazową należy
pozostawić na niezmienionym poziomie. Na ostatnim etapie sprawdzono, czy kara obliczona
w ww. sposób nie przewyższa kary w maksymalnej wysokości, jaka została przewidziana w
przepisie art. 106 ust. 1 pkt. 3a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Sytuacja taka
nie ma w niniejszym przypadku miejsca.
W wyniku obliczeń przeprowadzonych w wyżej opisany sposób karę pieniężną z tytułu
naruszenia zakazu, o który mowa w art. 23a u.o.k.k w zakresie opisanym w punktach I.7 i I.8
sentencji niniejszej decyzji określono na poziomie 42 841 zł.
W ocenie Prezesa Urzędu wymierzona kara jest adekwatna do stopnia naruszenia
przepisów ww. ustawy i współmierna do możliwości finansowych przedsiębiorcy. Prezes
Urzędu uznał, że orzeczona kara powinna pełnić funkcję dyscyplinującą i prewencyjną tak,
aby zapobiec w przyszłości stosowaniu podobnych naruszeń. Niniejsza kara powinna pełnić
również funkcję edukacyjną i wychowawczą, a także podkreślać naganność
zakwestionowanego w niniejszym postępowaniu zachowania przedsiębiorcy. Wobec
powyższego orzeczono, jak w punkcie IV ppkt 3 sentencji niniejszej decyzji.
4.
Za stosowanie postanowienia niedozwolonego, o którym mowa w punkcie I.9 sentencji
decyzji, w oparciu o obrót osiągnięty przez Spółkę w 2020 r. ustalono kwotę bazową
stanowiącą punkt wyjścia dla dalszych obliczeń, którą określono na poziomie […]% obrotu
przedsiębiorcy, czyli […] zł.
Oceniając szkodliwość ww. postanowienia Prezes Urzędu wziął pod uwagę jego
bezpośredni wpływ na sytuację ekonomiczną konsumenta, poprzez konsekwencje
przedłużenia 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia, w postaci ustalenia skutku tego
wypowiedzenia na koniec miesiąca kalendarzowego. Rozstrzygając o wadze tego naruszenia
Prezes Urzędu uwzględnił również okres jego trwania, który w odniesieniu do
zakwestionowanego postanowienia przekroczył 1 rok, gdyż postanowienie stosowane jest od
III kwartału 2017 r.
Po ustaleniu kwoty bazowej przystąpiono do analizy, czy w niniejszej sprawie zaszły
okoliczności łagodzące i obciążające, które mogłyby mieć wpływ na wymiar kary. W sprawie
nie wystąpiły okoliczności łagodzące. Okolicznością obciążającą, która wystąpiła w niniejszej
sprawie, jest znaczny zasięg terytorialny naruszenia (Spółka prowadzi działalność o zasięgu
ogólnopolskim), w związku z czym kwotę bazową należy zwiększyć o […]%. W związku z
powyższym kwotę bazową należy zwiększyć do poziomu […] zł. Na ostatnim etapie
sprawdzono, czy kara obliczona w ww. sposób nie przewyższa kary w maksymalnej
wysokości, jaka została przewidziana w przepisie art. 106 ust. 1 pkt. 3a ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów. Sytuacja taka nie ma w niniejszym przypadku miejsca.
W wyniku obliczeń przeprowadzonych w wyżej opisany sposób karę pieniężną z tytułu
naruszenia zakazu, o który mowa w art. 23a u.o.k.k w zakresie opisanym w punkcie I.9
sentencji niniejszej decyzji określono na poziomie 35 591 zł.
40
W ocenie Prezesa Urzędu wymierzona kara jest adekwatna do stopnia naruszenia
przepisów ww. ustawy i współmierna do możliwości finansowych przedsiębiorcy. Prezes
Urzędu uznał, że orzeczona kara powinna pełnić funkcję dyscyplinującą i prewencyjną tak,
aby zapobiec w przyszłości stosowaniu podobnych naruszeń. Niniejsza kara powinna pełnić
również funkcję edukacyjną i wychowawczą, a także podkreślać naganność
zakwestionowanego w niniejszym postępowaniu zachowania przedsiębiorcy. Wobec
powyższego orzeczono, jak w punkcie IV ppkt 4 sentencji niniejszej decyzji.
5.
Za stosowanie postanowienia niedozwolonego, o którym mowa w punkcie I.10 sentencji
decyzji, w oparciu o obrót osiągnięty przez Spółkę w 2020 r. ustalono kwotę bazową
stanowiącą punkt wyjścia dla dalszych obliczeń, którą określono na poziomie […]% obrotu
przedsiębiorcy, czyli […] zł.
Oceniając szkodliwość ww. postanowienia Prezes Urzędu wziął pod uwagę jego
bezpośredni wpływ na sytuację ekonomiczną konsumenta, poprzez uciążliwości i koszty
wynikające z możliwości przeniesienia ucznia do równoległej klasy lub innej szkoły, bez
zmian planu rozwoju predyspozycji i kompetencji ucznia, w przypadku zmniejszenia liczby
uczniów klasy poniżej „niezbędnego” (ale nieokreślonego przez Spółkę) minimum.
Rozstrzygając o wadze tego naruszenia Prezes Urzędu uwzględnił również okres jego
trwania, który w odniesieniu do zakwestionowanego postanowienia przekroczył 1 rok, gdyż
postanowienie było stosowane co najmniej od listopada 2017 r. do września 2019 r.
Po ustaleniu kwoty bazowej przystąpiono do analizy, czy w niniejszej sprawie zaszły
okoliczności łagodzące i obciążające, które mogłyby mieć wpływ na wymiar kary. W sprawie
wystąpiła okoliczność łagodząca, polegająca na zaniechaniu stosowania postanowienia po
wszczęciu postępowania, w związku z czym kwotę bazową należy zmniejszyć o […]%.
Okolicznością obciążającą, która wystąpiła w niniejszej sprawie, jest znaczny zasięg
terytorialny naruszenia (Spółka prowadzi działalność o zasięgu ogólnopolskim), w związku z
czym kwotę bazową należy zwiększyć o […]%. W związku z powyższym kwotę bazową należy
pozostawić na niezmienionym poziomie. Na ostatnim etapie sprawdzono, czy kara obliczona
w ww. sposób nie przewyższa kary w maksymalnej wysokości, jaka została przewidziana w
przepisie art. 106 ust. 1 pkt. 3a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Sytuacja taka
nie ma w niniejszym przypadku miejsca.
W wyniku obliczeń przeprowadzonych w wyżej opisany sposób karę pieniężną z tytułu
naruszenia zakazu, o który mowa w art. 23a u.o.k.k w zakresie opisanym w punkcie I.10
sentencji niniejszej decyzji określono na poziomie 29 659 zł.
W ocenie Prezesa Urzędu wymierzona kara jest adekwatna do stopnia naruszenia
przepisów ww. ustawy i współmierna do możliwości finansowych przedsiębiorcy. Prezes
Urzędu uznał, że orzeczona kara powinna pełnić funkcję dyscyplinującą i prewencyjną tak,
aby zapobiec w przyszłości stosowaniu podobnych naruszeń. Niniejsza kara powinna pełnić
również funkcję edukacyjną i wychowawczą, a także podkreślać naganność
zakwestionowanego w niniejszym postępowaniu zachowania przedsiębiorcy. Wobec
powyższego orzeczono, jak w punkcie IV ppkt 5 sentencji niniejszej decyzji.
6.
Za stosowanie postanowienia niedozwolonego, o którym mowa w punkcie I.11 sentencji
decyzji, w oparciu o obrót osiągnięty przez Spółkę w 2020 r. ustalono kwotę bazową
stanowiącą punkt wyjścia dla dalszych obliczeń, którą określono na poziomie […]% obrotu
przedsiębiorcy, czyli […] zł.
41
Oceniając szkodliwość ww. postanowienia Prezes Urzędu wziął pod uwagę jego
bezpośredni wpływ na sytuację ekonomiczną konsumenta, poprzez wyłączenie
odpowiedzialności Przedsiębiorcy za szkody wyrządzone na mieniu lub na osobie, jeżeli „nie
uchybiła obowiązkowi nadzoru nad Uczniem”. Zastosowane postanowienie może prowadzić
do sytuacji braku zaspokojenia roszczeń konsumenta, które byłyby zasadne na podstawie
przepisów Kodeksu cywilnego. Rozstrzygając o wadze tego naruszenia Prezes Urzędu
uwzględnił również okres jego trwania, który w odniesieniu do zakwestionowanego
postanowienia przekroczył 1 rok, gdyż postanowienie było stosowane co najmniej od
listopada 2017 r. do września 2019 r.
Po ustaleniu kwoty bazowej przystąpiono do analizy, czy w niniejszej sprawie zaszły
okoliczności łagodzące i obciążające, które mogłyby mieć wpływ na wymiar kary. W sprawie
wystąpiła okoliczność łagodząca, polegająca na zaniechaniu stosowania postanowienia po
wszczęciu postępowania, w związku z czym kwotę bazową należy zmniejszyć o […]%.
Okolicznością obciążającą, która wystąpiła w niniejszej sprawie, jest znaczny zasięg
terytorialny naruszenia (Spółka prowadzi działalność o zasięgu ogólnopolskim), w związku z
czym kwotę bazową należy zwiększyć o […]%. W związku z powyższym kwotę bazową należy
pozostawić na niezmienionym poziomie. Na ostatnim etapie sprawdzono, czy kara obliczona
w ww. sposób nie przewyższa kary w maksymalnej wysokości, jaka została przewidziana w
przepisie art. 106 ust. 1 pkt. 3a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Sytuacja taka
nie ma w niniejszym przypadku miejsca.
W wyniku obliczeń przeprowadzonych w wyżej opisany sposób karę pieniężną z tytułu
naruszenia zakazu, o który mowa w art. 23a u.o.k.k w zakresie opisanym w punkcie I.11
sentencji niniejszej decyzji określono na poziomie 29 659 zł.
W ocenie Prezesa Urzędu wymierzona kara jest adekwatna do stopnia naruszenia
przepisów ww. ustawy i współmierna do możliwości finansowych przedsiębiorcy. Prezes
Urzędu uznał, że orzeczona kara powinna pełnić funkcję dyscyplinującą i prewencyjną tak,
aby zapobiec w przyszłości stosowaniu podobnych naruszeń. Niniejsza kara powinna pełnić
również funkcję edukacyjną i wychowawczą, a także podkreślać naganność
zakwestionowanego w niniejszym postępowaniu zachowania przedsiębiorcy. Wobec
powyższego orzeczono, jak w punkcie IV ppkt 6 sentencji niniejszej decyzji.
7.
Za stosowanie postanowienia niedozwolonego, o którym mowa w punkcie I.12 sentencji
decyzji, w oparciu o obrót osiągnięty przez Spółkę w 2020 r. ustalono kwotę bazową
stanowiącą punkt wyjścia dla dalszych obliczeń, którą określono na poziomie […]% obrotu
przedsiębiorcy, czyli […] zł.
Oceniając szkodliwość ww. postanowienia Prezes Urzędu wziął pod uwagę jego
bezpośredni wpływ na sytuację ekonomiczną konsumenta, poprzez wyłączenie
odpowiedzialności Spółki za rzeczy wartościowe wniesione przez ucznia na teren szkoły,
które uległy zniszczeniu, zagubieniu lub utracie w inny sposób. Zastosowanie postanowienie
może prowadzić do sytuacji braku zaspokojenia roszczeń konsumenta, które byłyby zasadne
na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Na podstawie zakwestionowanego
postanowienia Spółka zmniejsza swój zakres odpowiedzialności z stosunku do ogólnych
przepisów prawa. Rozstrzygając o wadze tego naruszenia Prezes Urzędu uwzględnił również
okres jego trwania, który w odniesieniu do zakwestionowanego postanowienia przekroczył 1
rok, gdyż postanowienie było stosowane co najmniej od listopada 2017 r. do września 2019 r.
Po ustaleniu kwoty bazowej przystąpiono do analizy, czy w niniejszej sprawie zaszły
okoliczności łagodzące i obciążające, które mogłyby mieć wpływ na wymiar kary. W sprawie
wystąpiła okoliczność łagodząca, polegająca na zaniechaniu stosowania postanowienia po
42
wszczęciu postępowania, w związku z czym kwotę bazową należy zmniejszyć o […]%.
Okolicznością obciążającą, która wystąpiła w niniejszej sprawie, jest znaczny zasięg
terytorialny naruszenia (Spółka prowadzi działalność o zasięgu ogólnopolskim), w związku z
czym kwotę bazową należy zwiększyć o […]%. W związku z powyższym kwotę bazową należy
pozostawić na niezmienionym poziomie. Na ostatnim etapie sprawdzono, czy kara obliczona
w ww. sposób nie przewyższa kary w maksymalnej wysokości, jaka została przewidziana w
przepisie art. 106 ust. 1 pkt. 3a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Sytuacja taka
nie ma w niniejszym przypadku miejsca.
W wyniku obliczeń przeprowadzonych w wyżej opisany sposób karę pieniężną z tytułu
naruszenia zakazu, o który mowa w art. 23a u.o.k.k w zakresie opisanym w punkcie I.12
sentencji niniejszej decyzji określono na poziomie 29 659 zł.
W ocenie Prezesa Urzędu wymierzona kara jest adekwatna do stopnia naruszenia
przepisów ww. ustawy i współmierna do możliwości finansowych przedsiębiorcy. Prezes
Urzędu uznał, że orzeczona kara powinna pełnić funkcję dyscyplinującą i prewencyjną tak,
aby zapobiec w przyszłości stosowaniu podobnych naruszeń. Niniejsza kara powinna pełnić
również funkcję edukacyjną i wychowawczą, a także podkreślać naganność
zakwestionowanego w niniejszym postępowaniu zachowania przedsiębiorcy. Wobec
powyższego orzeczono, jak w punkcie IV ppkt 7 sentencji niniejszej decyzji.
8.
Za stosowanie postanowienia niedozwolonego, o którym mowa w punkcie I.13 sentencji
decyzji, w oparciu o obrót osiągnięty przez Spółkę w 2020 r. ustalono kwotę bazową
stanowiącą punkt wyjścia dla dalszych obliczeń, którą określono na poziomie […]% obrotu
przedsiębiorcy, czyli […] zł.
Oceniając szkodliwość ww. postanowienia Prezes Urzędu wziął pod uwagę jego
bezpośredni wpływ na sytuację ekonomiczną konsumenta, poprzez wyłączenie
odpowiedzialności Spółki za niewykonanie wynikających z umowy zobowiązań względem
konsumenta, z przyczyn niezależnych od Spółki i jej pracowników bądź niewyłącznie
zależnych od Spółki i jej pracowników. Na podstawie zakwestionowanego postanowienia
Spółka zmniejsza swój zakres odpowiedzialności z stosunku do ogólnych przepisów prawa.
Rozstrzygając o wadze tego naruszenia Prezes Urzędu uwzględnił również okres jego
trwania, który w odniesieniu do zakwestionowanego postanowienia przekroczył 1 rok, gdyż
postanowienie było stosowane co najmniej od listopada 2017 r. do września 2019 r.
Po ustaleniu kwoty bazowej przystąpiono do analizy, czy w niniejszej sprawie zaszły
okoliczności łagodzące i obciążające, które mogłyby mieć wpływ na wymiar kary. W sprawie
wystąpiła okoliczność łagodząca, polegająca na zaniechaniu stosowania postanowienia po
wszczęciu postępowania, w związku z czym kwotę bazową należy zmniejszyć o […]%.
Okolicznością obciążającą, która wystąpiła w niniejszej sprawie, jest znaczny zasięg
terytorialny naruszenia (Spółka prowadzi działalność o zasięgu ogólnopolskim), w związku z
czym kwotę bazową należy zwiększyć o […]%. W związku z powyższym kwotę bazową należy
pozostawić na niezmienionym poziomie. Na ostatnim etapie sprawdzono, czy kara obliczona
w ww. sposób nie przewyższa kary w maksymalnej wysokości, jaka została przewidziana w
przepisie art. 106 ust. 1 pkt. 3a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Sytuacja taka
nie ma w niniejszym przypadku miejsca.
W wyniku obliczeń przeprowadzonych w wyżej opisany sposób karę pieniężną z tytułu
naruszenia zakazu, o który mowa w art. 23a u.o.k.k w zakresie opisanym w punkcie I.13
sentencji niniejszej decyzji określono na poziomie 29 659 zł.
43
W ocenie Prezesa Urzędu wymierzona kara jest adekwatna do stopnia naruszenia
przepisów ww. ustawy i współmierna do możliwości finansowych przedsiębiorcy. Prezes
Urzędu uznał, że orzeczona kara powinna pełnić funkcję dyscyplinującą i prewencyjną tak,
aby zapobiec w przyszłości stosowaniu podobnych naruszeń. Niniejsza kara powinna pełnić
również funkcję edukacyjną i wychowawczą, a także podkreślać naganność
zakwestionowanego w niniejszym postępowaniu zachowania przedsiębiorcy. Wobec
powyższego orzeczono, jak w punkcie IV ppkt 8 sentencji niniejszej decyzji.
9.
Za stosowanie postanowienia niedozwolonego, o którym mowa w punkcie I.14 sentencji
decyzji, w oparciu o obrót osiągnięty przez Spółkę w 2020 r. ustalono kwotę bazową
stanowiącą punkt wyjścia dla dalszych obliczeń, którą określono na poziomie […]% obrotu
przedsiębiorcy, czyli […] zł.
Oceniając szkodliwość ww. postanowienia Prezes Urzędu wziął pod uwagę jego
bezpośredni wpływ na sytuację ekonomiczną konsumenta przedłużenia okresu
wypowiedzenia umowy, które nie biegnie w miesiącach ustalonych w kalendarzu szkolnym
jako okres wakacji letnich. Na podstawie zakwestionowanego postanowienia Spółka
zmniejsza swój zakres odpowiedzialności z stosunku do ogólnych przepisów prawa.
Rozstrzygając o wadze tego naruszenia Prezes Urzędu uwzględnił również okres jego
trwania, który w odniesieniu do zakwestionowanego postanowienia przekroczył 1 rok, gdyż
postanowienie było stosowane co najmniej od listopada 2017 r. do września 2019 r.
Po ustaleniu kwoty bazowej przystąpiono do analizy, czy w niniejszej sprawie zaszły
okoliczności łagodzące i obciążające, które mogłyby mieć wpływ na wymiar kary. W sprawie
wystąpiła okoliczność łagodząca, polegająca na zaniechaniu stosowania postanowienia, w
związku z czym kwotę bazową należy zmniejszyć o […]%. Okolicznością obciążającą, która
wystąpiła w niniejszej sprawie, jest znaczny zasięg terytorialny naruszenia (Spółka prowadzi
działalność o zasięgu ogólnopolskim), w związku z czym kwotę bazową należy zwiększyć o
[…]%. W związku z powyższym kwotę bazową należy pozostawić na niezmienionym poziomie.
Na ostatnim etapie sprawdzono, czy kara obliczona w ww. sposób nie przewyższa kary w
maksymalnej wysokości, jaka została przewidziana w przepisie art. 106 ust. 1 pkt. 3a ustawy
o ochronie konkurencji i konsumentów. Sytuacja taka nie ma w niniejszym przypadku
miejsca.
W wyniku obliczeń przeprowadzonych w wyżej opisany sposób karę pieniężną z tytułu
naruszenia zakazu, o który mowa w art. 23a u.o.k.k w zakresie opisanym w punkcie I.14
sentencji niniejszej decyzji określono na poziomie 29 659 zł.
W ocenie Prezesa Urzędu wymierzona kara jest adekwatna do stopnia naruszenia
przepisów ww. ustawy i współmierna do możliwości finansowych przedsiębiorcy. Prezes
Urzędu uznał, że orzeczona kara powinna pełnić funkcję dyscyplinującą i prewencyjną tak,
aby zapobiec w przyszłości stosowaniu podobnych naruszeń. Niniejsza kara powinna pełnić
również funkcję edukacyjną i wychowawczą, a także podkreślać naganność
zakwestionowanego w niniejszym postępowaniu zachowania przedsiębiorcy. Wobec
powyższego orzeczono, jak w punkcie IV ppkt 9 sentencji niniejszej decyzji.
Zgodnie z art. 112 ust. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, karę
pieniężną należy uiścić w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej
decyzji na konto Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów NBP o/o Warszawa nr
51101010100078782231000000.
Ad V
44
Stosownie do art. 77 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, jeżeli w
wyniku postępowania Prezes Urzędu stwierdził naruszenie przepisów ww. ustawy,
przedsiębiorca, który dopuścił się tego naruszenia, jest obowiązany ponieść koszty
postępowania. Zgodnie z art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes
Urzędu rozstrzyga o kosztach, w drodze postanowienia, które może być zamieszczone w
decyzji kończącej postępowanie.
W punkcie I sentencji niniejszej decyzji Prezes Urzędu w wyniku przeprowadzonego
przeciwko Przedsiębiorcy postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za
niedozwolone stwierdził naruszenie przez ww. przedsiębiorcę art. 23a ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów. Spełniona została zatem przesłanka wynikająca z art. 77 ust. 1
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów pozwalająca na obciążenie Przedsiębiorcy
kosztami przeprowadzonego postępowania, którymi są dla Prezesa Urzędu wydatki w łącznej
kwocie 65 zł związane z prowadzoną w toku tego postępowania korespondencją. W związku z
tym postanowiono obciążyć NOVA Centrum Edukacyjne spółkę z o.o. z siedzibą w Warszawie
kosztami przeprowadzonego postępowania i zobowiązać ww. przedsiębiorcę do zwrotu na
rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwoty 65 zł (słownie:
sześćdziesięciu pięciu złotych), w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się niniejszej
decyzji.
Wobec powyższego orzeczono jak w punkcie V sentencji niniejszej decyzji.
Koszty niniejszego postępowania, na podstawie art. 264 § 1 Kodeksu postępowania
administracyjnego, w związku z art. 83 i art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i
konsumentów, przedsiębiorca obowiązany jest wpłacić na konto Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów w Warszawie w NBP o/o Warszawa Nr
51101010100078782231000000 w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się
niniejszej decyzji.
Pouczenie
Stosownie do treści art. 81 ust. 1 u.o.k.k. w zw. z art. 47928 § 2 ustawy z dnia 17 listopada
1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2020 r. poz. 1575 ze zm., dalej jako
„k.p.c.”) – od niniejszej decyzji przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie -
Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia, za
pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - Delegatury Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Katowicach (ul. Tadeusza Kościuszki 43, 40-048
Katowice).
W przypadku jednak kwestionowania wyłącznie postanowienia o kosztach zawartego w
punkcie V niniejszej decyzji, stosownie do treści art. 81 ust. 5 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów w związku z art. 47932 § 1 i 2 Kodeksu postępowania cywilnego i
art. 264 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego w zw. z art. 83 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów, należy wnieść zażalenie do Sądu Okręgowego w Warszawie –
Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, za pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów – Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w
Katowicach, w terminie tygodnia od dnia doręczenia niniejszej decyzji.
Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 9 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 755 ze zm., dalej jako
„u.k.s.c.”), odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
podlega opłacie stałej w kwocie 1000 zł, a zażalenie na postanowienie Prezesa Urzędu - w
kwocie 500 zł.
Zgodnie z art. 103 u.k.s.c., Sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych osobie
prawnej lub jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje
zdolność prawną, jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie.
45
Zgodnie z art. 105 ust. 1 u.k.s.c., wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych
należy zgłosić na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa ma być
wytoczona lub już się toczy.
Stosownie do treści art. 117 § 1,3 i 4 k.p.c. strona zwolniona przez sąd od kosztów
sądowych w całości lub części, może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy
prawnego. Osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje
zdolność sądową, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać
ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych
środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Wniosek o
ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza wraz z wnioskiem o zwolnienie
od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym
sprawa ma być wytoczona lub już się toczy.
Z up. Prezesa
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Dyrektor Delegatury UOKiK w Katowicach
Maciej Fragsztajn
