Inne materiały

Unfair Contract Terms Directive, Article 3 , Unfair Contract Terms Directive, Article 4

Decyzja Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nr DOZIK-12/2021

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Several contractual clauses have been declared as unfair.

PREZES

URZĘDU OCHRONY

KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

TOMASZ CHRÓSTNY

Warszawa, dnia 16 grudnia 2021 r.

DOZIK-2.611.4.2017.PS.JS.MG.BKo

wersja jawna

(tajemnice przedsiębiorstwa i inne informacje prawnie chronione oznaczono [***])

Decyzja nr DOZIK-12/2021

I. Na podstawie art. 23b ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji

i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275), po przeprowadzeniu postępowania

w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, Prezes Urzędu Ochrony

Konkurencji i Konsumentów uznaje postanowienia wzorców umów stosowane przez

Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu wykonującego w Polsce

działalność gospodarczą w ramach oddziału Raiffeisen Bank International AG (Spółka

Akcyjna) Oddział w Polsce o treści:

A. „§7 […]

8. Kurs kupna i sprzedaży walut, jak również wysokość spreadu walutowego wyznaczane są

z uwzględnieniem poniższych zasad:

8.1. Kurs kupna i sprzedaży walut zamieszczany w Tabeli ustalany jest na

podstawie:

8.1.1. Kursów Średnich Międzybankowych (KŚM) czyli kwotowań kupna

i sprzedaży walut na rynku międzybankowym, prezentowanych w

serwisie informacyjnym Reuters o nazwie EIKON lub każdej innej która ją

zastąpi lub zmieni, dostępnych na moment ustalania Tabeli

8.1.2. Kursu Średniego Bankowego (KŚB) wyznaczanego na podstawie Kursów

Średnich Międzybankowych

8.1.3. Indeksu Marżowego Banku (IMB) […]”

w związku z:

B. „§7 […] 6. Kursy kupna i sprzedaży walut stosowane do uruchomienia, spłaty lub

Przewalutowania Kredytu publikowane są w Tabeli Kursów, dostępnej w Oddziałach Banku,

na stronie internetowej Banku. Informacje o aktualnych kursach walut można również

uzyskać za pośrednictwem Centrum Telefonicznego […]”

2

[postanowienia umowne stosowane w następujących wzorcach umowy:

 we wzorcach dotyczących umów o kredyt hipoteczny/mieszkaniowy z numerami

zacinającymi się od sygnatury CRD w Linii Bankowości Prywatnej:

- Regulamin Kredytu Mieszkaniowego dla klientów Bankowości Prywatnej Friedrich

Wilhelm Raiffeisen w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna – jednostka redakcyjna: par.7

ust. 6-11;

- Umowa Kredytu Mieszkaniowego – na budowę – jednostka redakcyjna: par. 12 ust. 1-4;

- Umowa Kredytu Mieszkaniowego – na zakup nieruchomości - jednostka redakcyjna: par.

12 ust. 1-4;

- Regulamin Pożyczki Osobistej dla klientów Bankowości Prywatnej Friedrich Wilhelm

Raiffeisen w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna – jednostka redakcyjna: par. 7 ust. 6-

11;

- Umowa Pożyczki Osobistej - jednostka redakcyjna: par. 12 ust. 1-4;

- Wzór aneksu zmieniającego rachunek do spłaty na rachunek walutowy dot. kredytu –

jednostka redakcyjna: par. 2 ust. 1-4;

- Wzór aneksu zmieniającego rachunek do spłaty na rachunek walutowy dot. pożyczki –

jednostka redakcyjna: par. 2 ust. 1-4;

 w dokumentacji dotyczącej umów o kredyt hipoteczny/mieszkaniowy z numerami

zaczynającymi się od sygnatury MG w Linii Bankowości Prywatnej:

- Regulamin Kredytu Mieszkaniowego w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna – jednostka

redakcyjna: par. 7 ust. 6-11;

- Regulamin Pożyczki Hipotecznej w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna – jednostka

redakcyjna: par. 7 ust. 6-11;

- Umowa Pożyczki Hipotecznej - jednostka redakcyjna: par. 12 ust. 1-4;

- Umowa Kredytu Mieszkaniowego – jednostka redakcyjna: par. 12 ust. 1-4;

- Wzór aneksu zmieniającego rachunek do spłaty na rachunek walutowy dot. kredytu –

jednostka redakcyjna: par. 2 ust. 1-4;

- Wzór aneksu zmieniającego rachunek do spłaty na rachunek walutowy dot. pożyczki –

jednostka redakcyjna: par. 2 ust. 1-4 ]

za niedozwolone postanowienia umowne, o których mowa w art. 3851

§ 1 ustawy z dnia

23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.) co stanowi

naruszenie zakazu określonego w art. 23a ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie

konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275)

i zakazuje ich wykorzystywania.

II. 1. Na podstawie art. 23b ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie

konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275), po przeprowadzeniu postępowania

3

w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, Prezes Urzędu Ochrony

Konkurencji i Konsumentów nakłada na Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w

Wiedniu wykonującego w Polsce działalność gospodarczą w ramach oddziału Raiffeisen

Bank International AG (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce (przed zmianą nazwy:

Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie) środek usunięcia

trwających skutków naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 23a ww. ustawy, w postaci

poinformowania wszystkich konsumentów będących stronami umów zawartych na

podstawie wzorców, których postanowienia zostały uznane za niedozwolone, o uznaniu ich

za niedozwolone i skutkach z tego wynikających,

w terminie nie później niż 3 (trzech) miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej

decyzji.

Przy czym informacja przekazywana konsumentom będzie:

[1] w warstwie wizualnej - sporządzona czcionką w rozmiarze co najmniej 11, kolorze

czarnym i rodzaju Times New Roman,

[2] dostarczona konsumentom za pomocą listów poleconych,

składała się z następującej treści:

„Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w decyzji nr DOZIK-12/2021 z dnia 16

grudnia 2021 r. uznał za niedozwolone, postanowienia wzorców umów stosowane przez

Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu wykonującego w Polsce działalność

gospodarczą w ramach oddziału Raiffeisen Bank International AG (Spółka Akcyjna) Oddział

w Polsce (przed zmianą nazwy: Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w

Warszawie) w obrocie z konsumentami

i zakazał ich wykorzystywania. Są to postanowienia o treści (…) - należy przytoczyć treść

postanowień uznanych za niedozwolone.

Prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek

wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego

postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim

umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji. W związku z powyższym,

postanowienia te nie wiążą Pani/Pana, czyli są bezskuteczne. Bezskuteczność ta powstaje

z mocy prawa i nie jest konieczne stwierdzenie jej na drodze sądowej. Klauzulę uznaną za

abuzywną należy zatem traktować tak, jakby w ogóle nie była zawarta w umowie.

Decyzja Prezesa UOKiK nr DOZIK-12/2021 dostępna jest pod adresem internetowym

www.uokik.gov.pl. Decyzja jest prawomocna.

Podpis osoby uprawnionej do reprezentacji Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu

wykonującego w Polsce działalność gospodarczą w ramach oddziału Raiffeisen Bank International

AG (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce”.

2. Na podstawie art. 23b ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie

konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275), po przeprowadzeniu postępowania

w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, Prezes Urzędu Ochrony

Konkurencji i Konsumentów nakłada na Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w

Wiedniu wykonującego w Polsce działalność gospodarczą w ramach oddziału Raiffeisen

Bank International AG (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce środek usunięcia trwających

skutków naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 23a ww. ustawy, w postaci złożenia

oświadczenia w terminie nie później niż 1 (jednego) miesiąca od dnia uprawomocnienia się

niniejszej decyzji, utrzymywanego na stronie internetowej przez okres 4 (czterech)

miesięcy, o następującej treści:

4

„Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w decyzji nr DOZIK-12/2021 z dnia 16

grudnia 2021 r. uznał za niedozwolone, postanowienia wzorców umów stosowane przez

Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu wykonującego w Polsce działalność

gospodarczą w ramach oddziału Raiffeisen Bank International AG (Spółka Akcyjna) Oddział

w Polsce (przed zmianą nazwy: Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w

Warszawie) w obrocie z konsumentami

i zakazał ich wykorzystywania. Są to postanowienia o treści (…) - należy przytoczyć treść

postanowień uznanych za niedozwolone.

Prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek

wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego

postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim

umowy na podstawie wzorca wskazanego w decyzji. W związku z powyższym,

postanowienia te nie wiążą Pani/Pana, czyli są bezskuteczne. Bezskuteczność ta powstaje

z mocy prawa i nie jest konieczne stwierdzenie jej na drodze sądowej. Klauzulę uznaną za

abuzywną należy zatem traktować tak, jakby w ogóle nie była zawarta w umowie.

Decyzja Prezesa UOKiK nr DOZIK-12/2021 dostępna jest pod adresem internetowym

www.uokik.gov.pl. Decyzja jest prawomocna.”,

w następujący sposób:

[1] czarną czcionką (kod szesnastkowy RGB #000000) ARIAL na białym tle

(kod szesnastkowy RGB #ffffff),

[2] tekst powyższego oświadczenia wyjustowany,

[3] tekst zostanie zamieszczony w górnej części strony głównej domeny

www.rbinternational.com.pl i na każdej innej stronie internetowej przedsiębiorcy

zastępującej ww. stronę w przyszłości z możliwością zamknięcia informacji przez

użytkownika; pełna treść powyższego oświadczenia ma być widoczna przez cały czas, gdy

użytkownik jest na stronie (niezależnie od tego, czy strona jest przez użytkownika

przewijana) i samodzielnie nie zamknie tej informacji (oświadczenie nie może przybrać

formy np. rotacyjnego banera czy slajdera)”,

[4] czcionka powinna odpowiadać wielkości czcionki zwyczajowo używanej

na ww. stronie internetowej, tekst umieszczony w ramce, o rozmiarze takim, aby była ona

w całości wypełniona oświadczeniem, o którym mowa w niniejszym punkcie,

z uwzględnieniem marginesu 2,5 cm z każdej strony,

[5] fragment: „Decyzja Prezesa UOKiK nr DOZIK-12/2021” będzie stanowić hiperłącze

prowadzące do strony internetowej: https://decyzje.uokik.gov.pl/bp/dec_prez.nsf.

III. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 3a w związku z art. 112 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego

2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275), Prezes Urzędu

Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakłada na Raiffeisen Bank International AG z

siedzibą w Wiedniu wykonującego w Polsce działalność gospodarczą w ramach oddziału

Raiffeisen Bank International AG (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce, płatną na rzecz

Funduszu Edukacji Finansowej, karę pieniężną w wysokości 945 485 zł (słownie:

dziewięćset czterdzieści pięć tysięcy czterysta osiemdziesiąt pięć złotych) z tytułu

naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 23a ustawy o ochronie konkurencji i

konsumentów, w zakresie określonym w pkt. I niniejszej decyzji.

5

IV. Na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie

konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275) oraz na podstawie art. 263 § 1 i art.

264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U.

z 2021 r. poz. 735 ze zm.) w związku z art. 83 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r.

o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji

i Konsumentów postanawia obciążyć Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w

Wiedniu wykonującego w Polsce działalność gospodarczą w ramach oddziału Raiffeisen

Bank International AG (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce kosztami postępowania

opisanego w pkt. I sentencji niniejszej decyzji w sprawie o uznanie postanowień wzorca

umowy za niedozwolone w kwocie 269 zł 20 gr (słownie: dwieście sześćdziesiąt dziewięć

złotych dwadzieścia groszy) i zobowiązuje Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w

Wiedniu wykonującego w Polsce działalność gospodarczą w ramach oddziału Raiffeisen

Bank International AG (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce (przed zmianą nazwy: Raiffeisen

Bank Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie) do zwrotu tych kosztów Prezesowi

Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia

się niniejszej decyzji.

Uzasadnienie

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej także jako „Prezes Urzędu”,

„Prezes UOKiK”) przeprowadził postępowanie wyjaśniające w sprawie wstępnego ustalenia

czy Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu wykonującego w Polsce

działalność gospodarczą w ramach oddziału Raiffeisen Bank International AG (Spółka

Akcyjna) Oddział w Polsce (dalej także jako „Bank”) dopuścił się naruszenia

uzasadniającego wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe

interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

(dalej jako „uokik”) lub naruszenia chronionych prawem interesów konsumentów

uzasadniającego podjęcie działań określonych w odrębnych ustawach (w szczególności w

odniesieniu do stosowanych w treści Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez

Polbank EFG postanowień dotyczących sposobu ustalania wysokości Indeksu Marżowego

Banku oraz zmiany sposobu ustalania kursów walut obcych na potrzeby rozliczania

kredytów hipotecznych) – sygn. DDK-405-40/14/BK/PS.

Ponadto, Prezes Urzędu prowadził również postępowanie wyjaśniające (sygn. DDK-404-

502/16) w sprawie wstępnego ustalenia, czy w związku ze stosowaniem we wzorcach

umów wykorzystywanych przez banki klauzul dotyczących sposobu ustalania wysokości

kursów kupna i sprzedaży walut obcych, nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie

postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone,

stosownie do art. 23a uokik.

Podstawę do wszczęcia powyższych postępowań stanowiły informacje otrzymane przez

Prezesa Urzędu od konsumentów, będących stroną umów o kredyty hipoteczne

waloryzowane do walut obcych, dotyczące dowolności w ustalaniu przez banki kursów

kupna i sprzedaży walut obcych.

W toku postępowania prowadzonego pod sygnaturą DDK-404-502/16/JS, pismami z dnia 10

czerwca 2016 r., 7 lipca 2016 r. Prezes Urzędu wystąpił do Banku o przekazanie

informacji, czy we wzorcach umów kredytów hipotecznych waloryzowanych do walut

obcych lub w załącznikach do nich (m.in. regulaminach, tabelach) bądź we wzorcach umów

6

stosowanych przez Bank po dniu 17 kwietnia 2016 r., zamieszczane są postanowienia

dotyczące sposobu ustalania wysokości kursów kupna i sprzedaży walut obcych oraz czy

konsumenci mogą zweryfikować na podstawie ww. postanowień poprawność wyliczeń

stosowanych przez Bank. Tym samym pismem Prezes Urzędu wezwał Bank do przekazania

odpowiednich wzorców umów wraz z załącznikami.

W odpowiedzi, pismami z dnia 5 lipca 2016 r. oraz 1 sierpnia 2016 r. Bank przekazał m.in.

następujące stanowisko:

- Od dnia 1 lipca 2016 r. Bank stosuje wzorce umów, w których są zamieszczone

postanowienia dotyczące sposobu ustalania wysokości kursów kupna i sprzedaży walut

obcych;

- We wzorcach umów kredytów hipotecznych waloryzowanych do walut obcych (do waluty

[***] lub do waluty [***]) lub w załącznikach do nich (regulaminach) bądź we wzorcach

aneksów stosowanych przez Bank po dniu 17 kwietnia 2016 roku, zamieszczane są

postanowienia dotyczące sposobu ustalania kursów kupna i sprzedaży walut obcych;

- Pod pojęciem „wzorców umów kredytów hipotecznych waloryzowanych do [***] i wzorców

umów kredytów hipotecznych waloryzowanych do [***]” Bank rozumie wzorce umów o

kredyty hipoteczne denominowane lub indeksowane do waluty [***] i wzorce umów o

kredyty hipoteczne denominowane lub indeksowane do waluty [***];

- Po dniu 17 kwietnia 2016 r. Bank nie ma w ofercie kredytów hipotecznych

waloryzowanych do [***];

- Postanowienie stwierdzające, że „Wartość indeksu marżowego banku nie może

przekraczać 10 % danego kursu średniego” w ocenie Banku nie powoduje zagrożenia

interesów ekonomicznych konsumentów, ponieważ ustalona jest najwyższa dopuszczalna

wartość Indeksu Marżowego, którą konsument może obliczyć samodzielnie;

- Konsument przy wykorzystaniu kursu udostępnionego odpłatnie przez firmę Reuters

i wykorzystanego przez Bank (również odpłatnie na podstawie umowy z Reuters), jest w

stanie zweryfikować poprawność wyliczeń sporządzanych przez Bank przy ustalaniu kursu

kupna lub sprzedaży danej waluty, tj. czy został uwzględniony „Indeks marżowy Banku”

nie wyższy niż 10%;

- W ocenie Banku postanowienia dotyczące sposobu ustalania wysokości kursów kupna

i sprzedaży walut obcych umożliwiają konsumentom pełną kontrolę poprawności ustalenia

kursów wymiany walut przez Bank;

- Bank rozpoczął prace nad możliwością publikacji na stronie internetowej Banku kursów

kupna i sprzedaży prezentowanych w systemie informacyjnym EIKON (zwanych w

regulaminach stosowanych do wykonywania umowy o dany produkt „Kursami z Reuters”)

wykorzystywanych przez Bank do wyliczenia Kursów Średnich Międzybankowych (KŚM), na

podstawie których ustalany jest przez Bank kurs kupna i sprzedaży walut zamieszczany w

tabelach Banku;

W przekazanych przez Bank pismem z dnia 5 lipca 2016 r. następujących wzorcach

umownych obowiązujących w okresie od dnia 1 lipca 2016 r., a tym samym stosowanych po

dniu 17 kwietnia 2016 r.:

 wzorce dotyczące umów o kredyt hipoteczny/mieszkaniowy z numerami

zaczynającymi się od sygnatury CRD w Linii Bankowości Prywatnej:

7

- Regulamin Kredytu Mieszkaniowego dla klientów Bankowości Prywatnej Friedrich

Wilhelm Raiffeisen w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna – jednostka redakcyjna: par.7

ust. 6-11;

- Umowa Kredytu Mieszkaniowego – na budowę – jednostka redakcyjna: par. 12 ust. 1-4;

- Umowa Kredytu Mieszkaniowego – na zakup nieruchomości - jednostka redakcyjna: par.

12 ust. 1-4;

- Regulamin Pożyczki Osobistej dla klientów Bankowości Prywatnej Friedrich Wilhelm

Raiffeisen w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna – jednostka redakcyjna: par. 7 ust. 6-

11;

- Umowa Pożyczki Osobistej - jednostka redakcyjna: par. 12 ust 1-4;

- Wzór aneksu zmieniającego rachunek do spłaty na rachunek walutowy dot. kredytu –

jednostka redakcyjna: par. 2 ust. 1-4;

- Wzór aneksu zmieniającego rachunek do spłaty na rachunek walutowy dot. pożyczki –

jednostka redakcyjna: par. 2 ust. 1-4;

 dokumentacja dotycząca umów o kredyt hipoteczny/mieszkaniowy z numerami

zaczynającymi się od sygnatury MG w Linii Bankowości Prywatnej:

- Regulamin Kredytu Mieszkaniowego w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna – jednostka

redakcyjna: par. 7 ust. 6-11;

- Regulamin Pożyczki Hipotecznej w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna – jednostka

redakcyjna: par. 7 ust. 6-11;

- Umowa Pożyczki Hipotecznej - jednostka redakcyjna: par. 12 ust. 1-4;

- Umowa Kredytu Mieszkaniowego – jednostka redakcyjna: par. 12 ust. 1-4;

- Wzór aneksu zmieniającego rachunek do spłaty na rachunek walutowy dot. kredytu –

jednostka redakcyjna: par. 2 ust. 1-4;

- Wzór aneksu zmieniającego rachunek do spłaty na rachunek walutowy dot. pożyczki –

jednostka redakcyjna: par. 2 ust. 1-4

znajdują się postanowienia umowne o treści wskazanej w sentencji niniejszej decyzji.

Postanowieniem z dnia 11 maja 2017 r., Prezes Urzędu wszczął wobec Banku postępowanie

w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, w związku ze

stosowaniem przez Bank w treści wzorców umów o kredyt hipoteczny

indeksowany/denominowany do walut obcych oraz umów pożyczki hipotecznej, w tym

także aneksów do tych umów, postanowień o treści wskazanej w pkt. I sentencji niniejszej

decyzji, które to postanowienia mogą zostać uznane za niedozwolone postanowienia

umowne, o których mowa w art. 3851

§ 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks

cywilny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ; dalej także „kc”).

Tym samym postanowieniem Prezes Urzędu zaliczył w poczet dowodów w przedmiotowym

postępowaniu materiał dowodowy zebrany w trakcie postępowania wyjaśniającego o sygn.

DDK-404-502/16 oraz o sygn. DDK-405-40/14/BK/PS.

Pismem z dnia 4 grudnia 2017 r. Bank odnosząc się do postanowienia o wszczęciu

postępowania, przedstawił swoje stanowisko w sprawie oraz wniósł o wydanie decyzji o

umorzeniu postępowania w całości na podstawie art. 105 KPA wskazując ponadto, że:

8

- W aktach sprawy nie znajdują się wzorce umów o kredyt hipoteczny

indeksowany/denominowany do walut obcych lub umów pożyczki hipotecznej, czy wzory

aneksów do tych umów, w których występują postanowienia umowne będące przedmiotem

niniejszego postępowania (Postanowienie Umowne);

- Natomiast w aktach sprawy znajdują się dokumenty potwierdzające implementację

Postanowienia Umownego z dniem 1 lipca 2016 r. wyłącznie do treści już obowiązujących

umów o kredyt hipoteczny indeksowany do walut obcych, których integralną część stanowi

„Regulamin kredytu hipotecznego udzielanego przez Polbank EFG”;

- Postanowienie Umowne przed jego implementacją do treści obowiązujących umów o

Kredyt Hipoteczny było uzgodnione przez Bank z Prezesem UOKiK w toku postępowania

wyjaśniającego DDK-405-40/14/BK/PS i jest wynikiem prowadzonej przez Bank w dobrej

wierze współpracy z Prezesem Urzędu w trakcie postępowania wyjaśniającego o sygnaturze

DDK-405-40/14/BK/PS;

- Prezes Urzędu dokonał jednostronnej i wybiórczej oceny materiału dowodowego, która

miała pasować do z góry przyjętego przez Prezesa Urzędu scenariusza, bez

wszechstronnego uwzględnienia wszystkich okoliczności sprawy, w tym z pominięciem

obowiązujących przepisów prawa i faktów notoryjnych mających zastosowanie do

kredytów/ pożyczek indeksowanych/ denominowanych do waluty obcej;

- Możliwość ustalania kryteriów oddziaływujących na wysokość świadczenia stron jest nie

tylko dopuszczalna przez ustawodawcę, lecz wręcz jest elementem koniecznym

(obligatoryjnym) umowy o kredyt denominowany/indeksowany do waluty obcej oraz

umowy o pożyczkę denominowaną/indeksowaną do waluty obcej (stanowi tzw. essentialia

negotii);

- Bank jest zobowiązany do wskazania w treści takich umów szczegółowych zasad

określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w

szczególności wyliczana jest kwota kredytu/pożyczki, jego transz i rat kapitałowoodsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu/pożyczki (art.

69 ust. 2 pkt 4a Prawa bankowego, w tym w zw. z art. 720 § 1 Kodeksu cywilnego oraz art.

3531 Kodeksu cywilnego);

- Uprawnienie banku do wyznaczania stosowania własnych kursów walutowych oraz

obowiązek ich ogłaszania w sposób ogólnie dostępny, w miejscu wykonywania czynności ma

podstawę ustawową (art. 111 ust. 1 pkt 4 Prawa bankowego);

- Zgodnie z uchwałą nr 51/2002 Zarządu Narodowego Banku Polskiego z dnia 23 września

2002 r. w sprawie sposobu wyliczania i ogłaszania bieżących kursów walut obcych, to na

podstawie kursów bankowych, a nie innych podmiotów, wyznaczane są w sposób ściśle

arytmetyczny kursy NBP;

- Ustalanie przez Bank kursów walut w sposób dowolny i w oderwaniu od rynku nie jest

możliwe, wobec podlegania przez Bank stałemu, ustawowemu i szczegółowemu nadzorowi

publicznemu ze strony Komisji Nadzoru Finansowego;

- Kredytobiorcy uprawnieni są ex lege do spłaty kredytów indeksowanych do waluty obcej

bezpośrednio w walucie, a zatem z pominięciem kursów ustalanych przez Bank w Tabeli

Kursów (połowa klientów Banku spłaca zobowiązania bezpośrednio w walucie);

- Kursy kupna i sprzedaży walut zamieszczane w Tabeli są ustalane przez Bank na

podstawie Kursów Średnich Międzybankowych pochodzących z niezależnego od Banku

9

zewnętrznego źródła (z serwisu Reuters o nazwie EIKON) oraz Indeksu Marżowego o

konkretnej wartości procentowej;

- Bank ustalając kursy na podstawie serwisu dostarczanego przez Reuters o nazwie EIKON

kierował się jego rzetelnością oraz zaufaniem innych podmiotów do Reuters i

dostarczanego przez ten podmiot serwisu EIKON;

- Serwis EIKON, podobnie jak inne serwisy dostarczające bieżące i rzetelne informacje

rynkowe np. inne serwisy Reuters, [***] czy [***], są serwisami płatnymi – według bieżącej

wiedzy Banku, serwisy takie mogą być udostępniane odpłatnie konsumentom po podpisaniu

stosownych umów z podmiotami dostarczającymi dane;

- Klienci Banku mają zapewniony dostęp do bieżących i archiwalnych kursów z EIKON, na

podstawie których ustalane są przez Bank kursy kupna i sprzedaży walut publikowane w

Tabelach Kursów (aktualnych i archiwalnych), gdyż Bank zdecydował się na publikowanie

na swojej ogólnodostępnej stronie kwotowania z systemu EIKON z momentu tworzenia

Tabeli Kursów (od 1 września 2016 r.);

- Bank musi mieć zgodę swojego kontrahenta Thomson Reuters na udostępnianie na swojej

stronie internetowej bieżących i archiwalnych kursów z EIKON - kursy z EIKON

udostępniane na stronie internetowej Banku muszą być zgodne z informacjami

otrzymanymi od Thomson Reuters z systemu EIKON – w tym zakresie Bank działa w

granicach upoważnienia udzielonego przez Thomson Reuters;

- Walutowy rynek międzybankowy nie ma charakteru zinstytucjonalizowanego, nie jest

rynkiem regulowanym czy systemem obrotu, odnosi się do aktywności banków na rynkach

pieniężnym, walutowym czy kapitałowym;

- Ze względów operacyjnych nie jest możliwe wskazanie konkretnej godziny i minuty, na

który ustalana jest Tabela Kursów Banku – przy poprawnie działających systemach

komputerowych w Banku wykonanie całego procesu nie powinno przekroczyć 15 minut;

- Sformułowanie „lub każdej innej która ją zastąpi lub zmieni, dostępnych na moment

ustalania Tabeli” w praktyce może wystąpić wyłącznie jako zmiana nazwy z EIKON np. na

[***] (to ten sam system) lub wskutek zmian technologicznych Reuters zastąpi EIKON

innym serwisem o takich samych lub doskonalszych funkcjonalnościach;

- W chwili implementacji przez Bank klauzul doprecyzowujących zasady ustalania kursów

walut obcych (o treści wskazanej w piśmie Banku z dnia 29 marca 2016 roku) do treści

obowiązujących umów, klauzule te były uzgodnione przez Bank z Prezesem Urzędu (znał

datę ich implementacji);

- Bank wysyłając do konsumentów, będących stroną obowiązujących umów o kredyt

hipoteczny, informację o wprowadzeniu do treści tych umów nowych, wcześniej

uzgodnionych z Prezesem Urzędu, klauzul doprecyzowujących zasady ustalania kursów

walut obcych poniósł koszt wynoszący [***] zł;

W odpowiedzi na pismo Prezesa Urzędu z dnia 13 grudnia 2018 r. oraz w nawiązaniu do

wezwania Prezesa Urzędu z dnia 16 listopada 2018 r. Bank wskazał, że:

- Po dniu 17 kwietnia 2016 r. w Banku nie funkcjonowały wzorce umów o kredyt

hipoteczny indeksowany lub denominowany do walut obcych oraz umów pożyczki

hipotecznej indeksowanej lub denominowanej do walut obcych;

10

- W przypadku udzielania przez Bank kredytu indeksowanego do waluty obcej lub pożyczki

indeksowanej do waluty obcej, Raiffeisen Bank Polska S.A. stosował indywidualne zapisy w

umowach;

- W piśmie z dnia 7 stycznia 2019 r. Bank poinformował, że po dniu 17 kwietnia 2016 r.

Bank nie zawarł żadnych umów kredytu indeksowanego lub denominowanego do waluty

[***] oraz umów pożyczek indeksowanych lub denominowanych do waluty [***]. Bank

przekazał zanonimizowane wzorce umów pożyczek indeksowanych lub denominowanych do

waluty [***].

W odpowiedzi na pismo Prezesa Urzędu z dnia 5 października 2020 r. Bank przekazał

następujące informacje:

- Wymienione wzorce nie są wzorcami obecnie obowiązującymi w Banku, ze względu na

fakt, że Bank nie oferuje nowych kredytów ani pożyczek, a obsługuje tylko zawarte

umowy;

- Bank poinformował też, że w dniu 23 stycznia 2019 r. zostały wprowadzone w Banku

nowe wzory Aneksów zmieniających rachunek do spłaty na rachunek walutowy dot.

kredytu/ pożyczki obowiązujących w linii Bankowości Prywatnej. Bank stwierdził też, że

nowe wzory Aneksów nie zawierają postanowień dotyczących sposobu ustalania wysokości

kursów kupna i sprzedaży walut obcych;

- Bank poinformował, że od dnia 31 maja 2019 r. wprowadził wzorce Aneksów

zmieniających rachunek do spłaty kredytu/pożyczki na rachunek [***], zawierających

postanowienia dotyczące sposobów ustalania kursów kupna i sprzedaży walut, stosowanych

do przeliczania wysokości raty przy umowach kredytów/pożyczek

hipotecznych/mieszkaniowych odnoszących się do walut obcych..

- Postanowienia odnoszące się do walut obcych obowiązują w zawartych umowach i nie

uległy modyfikacjom po 1 lipca 2016 r.;

- Umowa kredytu/pożyczki czy aneks umowy były przygotowane przez Bank według wzoru

obowiązującego w Banku, a po wygenerowaniu dokumentu był on przedstawiany Klientowi

w celu zapoznania się z jej treścią, klient miał prawo zgłaszać uwagi do treści, każda

uwaga była rozpatrywana indywidualnie;

- Bank w załączeniu do pisma przekazał zanonimizowane przykładowe umowy z

kredytobiorcami z postanowieniami dotyczącymi sposobów ustalania kursów kupna i

sprzedaży walut, stosowanych do przeliczania wysokości raty o jednakowym brzmieniu;

- W Banku nie funkcjonuje żadna umowa, w której zapisy dotyczące kursów walut byłyby

inne niż treści zawarte we wzorcach.

Pismem z dnia 13 lipca 2020 r. Prokuratura Okręgowa w Warszawie, działając na podstawie

art. 183 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego, zgłosiła swój udział w niniejszym

postępowaniu.

W piśmie z dnia 18 listopada 2020 r. Bank poinformował, że:

- odnośnie do Linii Bankowości Prywatnej, Bank posiada w swoim portfelu jedynie umowy

kredytu/pożyczki denominowane/indeksowane do waluty obcej zawarte przed 21 lipca

2017 r.

11

- z dniem 7 listopada 2016 r. wprowadzono nowe wzorce umowne stosowane dla klientów

linii Bankowości Prywatnej, które obowiązywały do dnia 21 lipca 2017 r.

W odpowiedzi na pismo Prezesa Urzędu z dnia 12 lutego 2021 r. Bank przekazał

następujące informacje:

- Od 31 maja 2019 r. Bank wprowadził nowe wzorce aneksów zmieniających rachunek do

spłaty kredytu/pożyczki na rachunek w [***];

- Na dzień doręczenia pisma Bank wykonuje [***] umów o pożyczkę/kredyt hipoteczny (w

tym [***] w [***]);

- Klienci Banku mają dostęp do bieżących jak i archiwalnych kursów, na podstawie których

ustalane są kursy kupna i sprzedaży obowiązujące w Banku. Publikowane są na stronie

internetowej kwotowania z momentu tworzenia tabeli kursów;

W piśmie z dnia 11 marca 2021 r. Bank poinformował, że :

- Obecnie tzw. ”kursy Reuters” (ze względu na przekształcenia własnościowe po stronie

Reuters Thompson) dostarcza serwis [***];

W odpowiedzi na wątpliwości Prezesa Urzędu wyrażone w wezwaniu Prezesa Urzędu z dnia

24 czerwca 2021 r., pismem z dnia 21 lipca 2021 r. Bank wskazał, że:

- Rozbieżności w zakresie przekazywanych wcześniej informacji dot. braku funkcjonowania

w Banku „wzorców umownych o kredyt hipoteczny indeksowany/denominowany do walut

obcych” miały związek z podziałem Banku, a następnie jego przejęciem i połączeniem z

Raiffeisen Bank International AG oraz z przejęciem obowiązków przez nowych

pracowników. Analiza i weryfikacja danych historycznych była w związku z tym utrudniona.

Kolejna przyczyna dotyczyła systemów informatycznych oraz podziału dokumentacji

pomiędzy bankami;

- W tych okolicznościach Bank przyznał, że w piśmie z dnia 7 stycznia 2019 r. została

podana błędna informacja dotycząca braku funkcjonowania w Banku wzorców umów. Bank

jednocześnie poinformował, że pismo z dnia 18 listopada 2020 r. zawiera uzupełnione i

sprostowane informacje o stosowanych w Banku wzorcach zawierających kwestionowane

zapisy;

- Bank stwierdził, że wobec przekształcenia w dniu 3 listopada 2018 r. Raiffeisen Bank

Polska S.A. w Raiffeisen Bank International AG (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce, Bank nie

udziela nowego kredytowania począwszy od dnia 30 października 2018 r. oraz nie stosuje

nowych wzorców umów o kredyt/pożyczkę hipoteczną odnoszących się do walut obcych,

zawierających postanowienie dotyczące ustalania wysokości kursów kupna i sprzedaży.

W pismach z dnia 11 marca 2021 r, 21 lipca 2021 r, 17 września 2021 r. Bank przekazał

dodatkowe informacje i wyjaśnienia, o które wnosił Prezes UOKiK.

Pismem z dnia 6 października 2021 r. Prezes Urzędu zawiadomił Bank oraz Prokuratora o

zakończeniu zbierania materiału dowodowego w niniejszym postępowaniu oraz o

możliwości zapoznania się z materiałem zgromadzonym w aktach sprawy. Strona nie

skorzystała z przysługującego jej uprawnienia.

Prokurator nie skorzystał z przysługującego mu prawa do zapoznania się z aktami sprawy.

12

Prezes Urzędu ustalił, co następuje.

W dniu 31 października 2018 r. nastąpił podział Raiffeisen Bank Polska S.A. poprzez

wydzielenie w trybie art. 529 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek

handlowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1526) części majątku Raiffeisen Bank Polska S.A.

i przeniesienie go na Bank BGŻ BNP Paribas S.A. z siedzibą w Warszawie (dalej: BGŻ BNP

Paribas) zgodnie z planem podziału z dnia 28 kwietnia 2018 r. Przejęcie skutkowało tym,

że Raiffeisen Bank Polska S.A. obsługiwał kredyty hipoteczne dla klientów indywidualnych,

a BGŻ BNP Paribas S.A. przejęła pozostałe produkty bankowe dla klientów indywidualnych

(tzw. Działalność Podstawowa Banku, m.in. obsługę rachunków oszczędnościoworozliczeniowych). W przedmiotowym zakresie (tj. w odniesieniu do Działalności

Podstawowej Banku) BGŻ BNP Paribas S.A. wstąpiła w prawa i obowiązki Raiffeisen Bank

Polska S.A.

W dniu 3 listopada 2018 r. nastąpiło transgraniczne połączenie Raiffeisen Bank Polska S.A.

w zakresie aktywów i pasywów obejmujących pozostałą po podziale przez wydzielenie

część jego działalności (tj. działalność hipoteczną) z Raiffeisen Bank International AG

z siedzibą w Wiedniu (dalej: „RBI”). Połączenie nastąpiło zgodnie z planem połączenia

Raiffeisen Bank Polska S.A. oraz Raiffeisen Bank International AG z dnia 22 maja 2018 r.

W przedmiotowym zakresie (tj. w odniesieniu do działalności hipotecznej) Raiffeisen Bank

International AG wstąpił w prawa i obowiązki Raiffeisen Bank Polska S.A.

Na terenie Rzeczpospolitej Polskiej od 5 listopada 2018 r. RBI prowadzi działalność za

pośrednictwem Raiffeisen Bank International AG (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce (KRS

0000753494).

(dowód: informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego

Rejestru Sądowego Spółki, k.1203-1217)

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej Bank udzielał kredytów i pożyczek

hipotecznych odnoszących się do walut obcych. Bank w okresie od 1 lipca 2016 r. do 21

lipca 2017 r. zawierał umowy pożyczki/kredytów stosując we wzorcach umów kredytów

hipotecznych waloryzowanych do walut obcych (do waluty [***] lub do waluty [***] lub do

waluty [***]) bądź we wzorcach aneksów, bądź w regulaminach do umów

kredytów/pożyczek hipotecznych waloryzowanych do walut obcych (dalej: umowy), w

których znajdują się postanowienia dotyczące sposobu ustalania wysokości kursów kupna i

sprzedaży walut obcych. Po 17 kwietnia 2016 r. Bank nie oferował umów kredytów

hipotecznych waloryzowanych do [***]. Tym samym wskazany okres stosowania wzorców

dotyczy okresu, w którym Bank oferował umowy na podstawie wzorców wskazanych w

sentencji.

(dowód: pismo Banku z dnia 5 lipca 2016 r. k. 690 i k. 692-693, pismo Banku z dnia 21 lipca 2021 r.

k.1346, pismo Banku z dnia 17 września 2021 r., k.1582-1584)

We wzorcach umów stosowanych przez Bank o nazwach:

 we wzorcach dotyczących umów o kredyt hipoteczny/mieszkaniowy z numerami

zacinającymi się od sygnatury CRD w Linii Bankowości Prywatnej:

13

- Regulamin Kredytu Mieszkaniowego dla klientów Bankowości Prywatnej Friedrich

Wilhelm Raiffeisen w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna – jednostka redakcyjna: par.7

ust. 6-11;

- Umowa Kredytu Mieszkaniowego – na budowę – jednostka redakcyjna: par. 12 ust. 1-4;

- Umowa Kredytu Mieszkaniowego – na zakup nieruchomości - jednostka redakcyjna: par.

12 ust. 1-4;

- Regulamin Pożyczki Osobistej dla klientów Bankowości Prywatnej Friedrich Wilhelm

Raiffeisen w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna – jednostka redakcyjna: par. 7 ust. 6-

11;

- Umowa Pożyczki Osobistej - jednostka redakcyjna: par. 12 ust. 1-4;

- Wzór aneksu zmieniającego rachunek do spłaty na rachunek walutowy dot. kredytu –

jednostka redakcyjna: par. 2 ust. 1-4;

- Wzór aneksu zmieniającego rachunek do spłaty na rachunek walutowy dot. pożyczki –

jednostka redakcyjna: par. 2 ust. 1-4;

 w dokumentacji dotyczącej umów o kredyt hipoteczny/mieszkaniowy z numerami

zaczynającymi się od sygnatury MG w Linii Bankowości Prywatnej:

- Regulamin Kredytu Mieszkaniowego w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna – jednostka

redakcyjna: par. 7 ust. 6-11;

- Regulamin Pożyczki Hipotecznej w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna – jednostka

redakcyjna: par. 7 ust. 6-11;

- Umowa Pożyczki Hipotecznej - jednostka redakcyjna: par. 12 ust. 1-4;

- Umowa Kredytu Mieszkaniowego – jednostka redakcyjna: par. 12 ust. 1-4;

- Wzór aneksu zmieniającego rachunek do spłaty na rachunek walutowy dot. kredytu –

jednostka redakcyjna: par. 2 ust. 1-4;

- Wzór aneksu zmieniającego rachunek do spłaty na rachunek walutowy dot. pożyczki –

jednostka redakcyjna: par. 2 ust. 1-4

znajdowały się postanowienia umowne o treści:

A. „§7 […]

8. Kurs kupna i sprzedaży walut, jak również wysokość spreadu walutowego wyznaczane są

z uwzględnieniem poniższych zasad:

8.1. Kurs kupna i sprzedaży walut zamieszczany w Tabeli ustalany jest na podstawie:

8.1.1. Kursów Średnich Międzybankowych (KŚM) czyli kwotowań kupna

i sprzedaży walut na rynku międzybankowym, prezentowanych w serwisie informacyjnym

Reuters o nazwie EIKON lub każdej innej która ją zastąpi lub zmieni, dostępnych na

moment ustalania Tabeli

8.1.2. Kursu Średniego Bankowego (KŚB) wyznaczanego na podstawie Kursów Średnich

Międzybankowych

8.1.3. Indeksu Marżowego Banku (IMB) […]”

w związku z:

14

B. „§7 […] 6. Kursy kupna i sprzedaży walut stosowane do uruchomienia, spłaty lub

Przewalutowania Kredytu publikowane są w Tabeli Kursów, dostępnej w Oddziałach Banku,

na stronie internetowej Banku. Informacje o aktualnych kursach walut można również

uzyskać za pośrednictwem Centrum Telefonicznego […]”

(dowód: wzorce umowne przekazane przez Bank jako załącznik do pisma Banku z dnia 5 lipca 2016

r. k. 869-870, k. 895-896, k. 917, k. 928, k. 953, k. 963-964, k. 970-971, k. 977-978, k.990-991, k.

1010-1011, k. 1029, k. 1038-1039, k. 1044-1045)

Wyżej wymienione postanowienia umowne były stosowane przez Bank od 1 lipca 2016 r. do

21 lipca 2017 r. Bank stosował wzorce umowne o zmiennych nazwach tj.:

„Regulamin Kredytu Mieszkaniowego dla klientów Bankowości Prywatnej Friedrich Wilhelm

Raiffeisen w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna” wzór obowiązujący od 1 lipca 2016 r.

do 6 listopada 2016 r.

„Regulamin Kredytu Mieszkaniowego w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna” wzór

obowiązujący od 1 lipca 2016 r. do 6 listopada 2016 r.

„Regulamin Pożyczki Hipotecznej w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna” wzór

obowiązujący od 1 lipca 2016 r. do 6 listopada 2016 r.

„Regulamin Pożyczki Osobistej dla klientów Bankowości Prywatnej Friedrich Wilhelm

Raiffeisen w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna” wzór obowiązujący od 1 lipca 2016 r.

do 6 listopada 2016 r.

„Regulamin Kredytu Mieszkaniowego dla klientów Bankowości Prywatnej Friedrich Wilhelm

Raiffeisen w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna” wzór obowiązujący od 7 listopada 2016

r. do 21 lipca 2017 r.

„Regulamin Kredytu Mieszkaniowego w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna” wzór

obowiązujący od 7 listopada 2016 r. do 21 lipca 2017 r.

„Regulamin Pożyczki Hipotecznej w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna” wzór

obowiązujący od 7 listopada 2016 r. do 21 lipca 2017 r.

„Regulamin Pożyczki Osobistej dla klientów Bankowości Prywatnej Friedrich Wilhelm

Raiffeisen w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna” wzór obowiązujący od 7 listopada 2016

r. do 21 lipca 2017 r.

„Regulamin Kredytu Mieszkaniowego dla klientów Bankowości Prywatnej Friedrich Wilhelm

Raiffeisen w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna” wzór obowiązujący od 22 lipca 2017 r.

(dla umów zawartych do 21 lipca 2017 r.)

„Regulamin Kredytu Mieszkaniowego w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna” wzór

obowiązujący od 22 lipca 2017 r. (dla umów zawartych do 21 lipca 2017 r.)

„Regulamin Pożyczki Hipotecznej w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna” wzór

obowiązujący od 22 lipca 2017 r. (dla umów zawartych do 21 lipca 2017 r.)

„Regulamin Pożyczki Osobistej dla klientów Bankowości Prywatnej Friedrich Wilhelm

Raiffeisen w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna” wzór obowiązujący od 22 lipca 2017 r.

(dla umów zawartych do 21 lipca 2017 r.)

15

Wyżej wymienione postanowienie A było stosowane przez Bank od 1 lipca 2016 r. do 22

stycznia 2019 r. we wzorcach umownych o zmiennych nazwach tj.:

„Umowa Kredytu Mieszkaniowego nr…” wzór obowiązujący od 1 lipca 2016 r. 6 listopada

2016 r.

„Umowa Pożyczki Hipotecznej nr…” wzór obowiązujący od 1 lipca 2016 r. do 6 listopada

2016 r.

„Umowa Pożyczki Osobistej nr…” wzór obowiązujący od 1 lipca 2016 r. do 6 listopada 2016

r.

„Umowa Kredytu Mieszkaniowego nr CRD/…………./………….” (obowiązujący od 1 lipca 2016

r. do 6 listopada 2016 r.)

„Umowa Kredytu Mieszkaniowego nr CRD/……/…….” wzór obowiązujący od 1 lipca 2016 r.

do 6 listopada 2016 r.

„Aneks nr ……. z dnia ………… do Umowy Kredytu Mieszkaniowego nr……… z dnia ………” wzór

obowiązujący od 1 lipca 2016 r. do 22 stycznia 2019 r.

„Aneks nr ……. z dnia ………… do Umowy Kredytu Mieszkaniowego nr……… z dnia ..…” wzór

obowiązujący od 1 lipca 2016 r. do 22 stycznia 2019 r.

„Aneks nr ……. z dnia …………do Umowy Pożyczki Osobistej nr ……. z dnia ……” wzór

obowiązujący od 1 lipca 2016 r. do 22 stycznia 2019 r. .

„Aneks nr ……. z dnia ………… do Umowy Pożyczki Hipotecznej nr…… z dnia….” wzór

obowiązujący od 1 lipca 2016 r. do 22 stycznia 2019 r.

„Umowa kredytu mieszkaniowego nr CRD….” wzór obowiązujący od 7 listopada 2016 r. do

21 lipca 2017 r.

„Umowa Pożyczki Osobistej nr….” wzór obowiązujący od 7 listopada 2016 r. do 21 lipca

2017 r.

„Umowa Kredytu Mieszkaniowego nr CRD…” wzór obowiązujący od 7 listopada 2016 r. do

21 lipca 2017 r.

„Umowa Pożyczki Hipotecznej nr …” wzór obowiązujący od 7 listopada 2016 r. do 21 lipca

2017 r.

„Umowa Kredytu Mieszkaniowego nr…” wzór obowiązujący od 7 listopada 2016 r. do 21

lipca 2017 r.

Wyżej wymienione postanowienie A jest nadal stosowane przez Bank we wzorcach

umownych o zmiennych nazwach tj.:

„Aneks z dnia….. do Umowy Kredytu Mieszkaniowego nr…. z dnia…..” wzór obowiązujący

od 31 maja 2019 r.

„Aneks nr…… sporządzony w dniu… do Umowy o kredyt hipoteczny nr…. sporządzonej w

dniu…..” wzór obowiązujący od 31 maja 2019 r.

„Aneks z dnia do Umowy Pożyczki Hipotecznej nr…. z dnia….” wzór obowiązujący od 31

maja 2019 r.

„Aneks nr…… sporządzony w dniu… do Umowy o kredyt hipoteczny nr…. sporządzonej w

dniu…..” wzór obowiązujący od 31 maja 2019 r.

16

(dowód: pismo Banku z dnia 21 lipca 2021 r., k. 1400v, k. 1409v, k. 1416v, k. 1423, k. 1497v-1498,

k. 1506v, k. 1514-1514v, k. 1521v, k. 1531v, k. 1539v, k. 1546-1546v, k. 1553-1553v, k. 1355, k.

1364, k. 1373, k. 1384, k. 1394v, k. 1431v, k. 1435v, k. 1439, k. 1441v, k. 1450-1450v, k. 1460, k.

1471v, k. 1481, k. 1491v, k. 1560v, k. 1564v, k. 1568v, k. 1572v ; pismo Banku z dnia 17 września

2021 r., k. 1582-1584)

Bank stosował wskazane wzorce do zawierania umów kredytów hipotecznych z

konsumentami. Z informacji przekazanych przez Bank wynika, że Konsumenci mieli mieć

możliwość zgłaszania zmiany treści postanowień dotyczących sposobu ustalania wysokości

kursów kupna i sprzedaży walut obcych. W Banku nie funkcjonuje jednak żadna umowa, w

której zapisy dotyczące zasad obliczania kursów byłyby inne niż treści zawarte we

wzorcach.

(dowód: pismo Banku z dnia 29 października 2020 r., k. 1256)

Bank w ramach swojej działalności korzystał z serwisu Thomson Reuters Eikon. Wobec

przekształceń własnościowych po stronie Thomson Reuters, Bank od dnia 2 listopada 2018

r. korzysta z serwisu informacyjnego [***] jako źródła informacji o bieżących cenach

rynkowych na rynku walutowym. Są to narzędzia dostępne dla profesjonalnych podmiotów

na rynku tj. instytucji finansowych. Korzystanie z tych systemów jest odpłatne.

(dowód: pismo Banku z dnia 11 marca 2021 r., k. 1279-1280, pismo Banku z dnia 17 września 2021

r., k. 1583, pismo [***] z dnia 29 września 2021 r. k. 1589-1590)

W odpowiedzi na pytanie Prezesa UOKiK zawarte w piśmie z dnia 12 lutego 2021 r.

„z uwagi na to, że po wejściu na stronę reuters.pl użytkownik jest przekierowywany na

stronę uk.reuters.com, proszę o udzielenie informacji w jaki sposób aktualnie klienci

Banku mogą uzyskać dostęp do notowań walut na parach CHF/PLN i EURO/PLN na serwisie,

który nazwą odpowiada serwisowi Reuters wskazanemu w postanowieniach umownych

analizowanych w toku niniejszego postępowania, a jest prowadzony w języku polskim”

Bank wskazał, że klienci Banku mają zapewniony dostęp do bieżących, jak i archiwalnych

kursów, na podstawie których ustalane są przez Bank kursy kupna i sprzedaży walut

publikowanych w Tabelach Kursów. Bank publikuje na swojej ogólnodostępnej stronie

internetowej kwotowania z momentu tworzenia tabeli kursów. Bank podał również link do

sekcji, gdzie zamieszczane są Kursy Średnie międzybankowe.

(dowód: pismo Banku z dnia 11 marca 2021 r., k. 1279)

Na dzień 29 czerwca 2021 r. w okresie od dnia 1 lipca 2016 r. zawartych zostało [***] umów

kredytów i pożyczek hipotecznych denominowanych do walut obcych na podstawie wzorca

umów, które zawierają postanowienia z pkt. I sentencji (w tym [***] umów

kredytów/pożyczek denominowanych do [***], w tym [***][***] kredytu/ pożyczki

denominowanej do [***], [***] [***] kredytu/ pożyczki denominowanej do [***]).

Na dzień 29 czerwca 2021 r. od dnia 1 lipca 2016 r. zawartych zostało [***] aneksów do

umów kredytów/pożyczek hipotecznych denominowanych do walut obcych (w tym [***]

aneksów do umów kredytów/pożyczek hipotecznych denominowanych do [***]; w tym [***]

aneksy do umów kredytów/pożyczek hipotecznych denominowanych do [***]).

Ogólne saldo umów, wg stanu na dzień 29 czerwca 2021 r. przedstawia się następująco: dla

umów denominowanych do [***] [***] [***], dla umów denominowanych do [***] [***][***],

dla umów denominowanych do [***] [***] [***], natomiast do [***] to [***][***].

17

Przy czym saldo umów, wg stanu na dzień 29 czerwca 2021 r., zawartych od dnia 1 lipca

2016 r. przedstawia się następująco: dla umów denominowanych do waluty [***]: [***][***],

dla umów denominowanych do waluty [***]: [***][***].

(dowód: pismo Banku z dnia 21 lipca 2021 r. k.1348, pismo Banku z dnia 17 września 2021 r. k.1584)

Zgodnie ze stanem na dzień 8 marca 2021 r. Bank wykonywał [***] umów kredytów

i pożyczek hipotecznych denominowanych do walut obcych w tym [***] umów odnoszących

się do waluty [***].

Na dzień 8 marca 2021 r. w ramach zawartych umów kredytów i pożyczek hipotecznych

[***] stanowiły umowy kredytów hipotecznych denominowanych do [***] (w tym [***] umów,

których spłata następowała w [***]), [***] umowy stanowiły umowy kredytów hipotecznych

denominowanych do [***] (w tym [***] umów, których spłata następowała w [***]), [***]

umowy stanowiły umowy denominowane do [***] oraz [***] do [***]. Kredyty denominowane

do [***] i [***] nie były spłacane w [***].

(dowód: pismo Banku z dnia 11 marca 2021 r., k. 1279)

Prezes Urzędu zważył, co następuje.

Naruszenie interesu publicznego

Stosownie do art. 1 ust. 1 uokik, Prezes UOKiK podejmuje się ochrony interesów

konsumentów wyłącznie w interesie publicznym. Interes publiczny dotyczy ogółu,

nieokreślonej z góry liczby osób. Jego naruszenie zachodzi zwłaszcza w sytuacji gdy

określone działania przedsiębiorcy dotykają szerszego kręgu uczestników rynku.

W ocenie Prezesa Urzędu, rozpatrywana sprawa ma charakter publiczny, gdyż działania

Banku nie dotyczą interesów poszczególnych osób, których sprawy miałyby charakter

jednostkowy, indywidualny i niedający się porównać z innymi.

Zachowanie Banku z jednej strony dotykało kręgu konsumentów zainteresowanych

zawarciem umowy kredytu/ pożyczki hipotecznej, którzy mogli zawrzeć umowę w oparciu

o wzorzec umowy, w którym zamieszczone zostały niedozwolone postanowienia umowne. Z

drugiej natomiast było skierowane do klientów Banku, w postaci oferowania zawarcia

aneksów do umów kredytu na podstawie wzorca umowy, jest skierowane do konsumentów

będących już jego klientami. Zachowanie w postaci oferowania aneksów nie jest

podejmowane w stosunku do zindywidualizowanego konsumenta, tylko do członków grupy

wyodrębnionych spośród ogółu konsumentów za pomocą wspólnego dla nich kryterium,

jakim jest wykonywanie w relacji z Bankiem umowy o kredyt/ pożyczkę hipoteczną

odnoszącą się do waluty obcej.

Postanowienia poddane analizie w niniejszej sprawie ujawniono w umowach o kredyt/

pożyczkę hipoteczną odnoszącą się do walut obcych. Zakłócenia działania instytucji

finansowych biorących udział w procesie udzielania kredytów hipotecznych są szczególnie

dotkliwe dla konsumentów, gdyż dotyczą produktów skomplikowanych, wiążących się z

istotnym i długotrwałym obciążeniem finansowym po stronie konsumentów. W niniejszym

18

przypadku analizowane postanowienia występują w produktach odnoszących się do walut

obcych, a zatem takich, w których występuje ryzyko kursowe. Znaczący wzrost kursów

walut spowodował, że spłata kredytów hipotecznych obciążonych ryzykiem walutowym,

stała się poważnym balastem dla domowych budżetów kredytobiorców i ich rodzin

generując istotny społecznie problem.

Należy jednocześnie podkreślić, że przepisy art. 3851

k.c. i art. 3853

k.c., które stanowią

materialną podstawę do ingerencji Prezesa Urzędu w niniejszej sprawie, stanowią

implementację Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie

nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich1

(dalej: Dyrektywa, Dyrektywa 93/13).

Interpretacji przytoczonych przepisów Kodeksu cywilnego należy zatem dokonywać w

odniesieniu do uregulowań zawartych we wskazanej Dyrektywie. Zgodnie z

postanowieniami Dyrektywy, obowiązkiem Państw Członkowskich jest zapewnienie, aby

umowy zawierane z konsumentami nie zawierały nieuczciwych warunków2

. Należy zatem

mieć na uwadze, że interes publiczny w niniejszej sprawie wyraża się także per se w

konieczności zapewnienia i zagwarantowania, by we wzorcach umów stosowanych w

relacjach z konsumentami nie były stosowane niedozwolone postanowienia umowne. Jak

zauważył Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 25 października 2012 r., celem kontroli

abstrakcyjnej jest ochrona interesu publicznego w postaci zbiorowego interesu

konsumentów3

.

Z uwagi na to, że w niniejszej sprawie ma miejsce naruszenie przez Bank interesu

publicznego, możliwe jest poddanie kwestionowanych działań Banku ocenie w świetle

przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Ad. I Ocena zachowania Banku w kontekście naruszenia zakazu stosowania we

wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych

Zgodnie z przepisem art. 23a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zakazane jest

stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień

umownych, o których mowa w art. 3851

§ 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks

cywilny. Natomiast art. 3851

§ 1 kc stanowi, że postanowienia umowy zawieranej

z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie są dla niego wiążące, jeśli kształtują jego

prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego

interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Powyższe nie dotyczy postanowień, które

określają główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały

sformułowane w sposób jednoznaczny.

Wobec tego dla stwierdzenia stosowania przez przedsiębiorcę we wzorcach umów

zawieranych z konsumentami4

niedozwolonych postanowień umownych niezbędne jest

wykazanie kumulatywnego spełnienia poniższych przesłanek:

- kwestionowane działanie jest działaniem przedsiębiorcy,

1 Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w

umowach konsumenckich, Dz.U.UE.L.1993.95.29.

2 Dyrektywa 93/13, preambuła.

3 Sygn. akt I CZ 135/12; tak też: uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20

listopada 2015 r., sygn. akt III CZP 17/15: „Postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca

umowy za niedozwolone służy ochronie zbiorowego interesu konsumentów jako elementu interesu

publicznego”.

4 Konsumentem w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów jest osoba fizyczna

dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością

gospodarczą lub zawodową (art. 221 kc w związku z art. 4 pkt 12 uokik)

19

- postanowienia stosowane we wzorcach umów przez przedsiębiorcę nie są indywidualnie

uzgodnione,

- postanowienia nie dotyczą sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń

stron,

- postanowienia stosowane we wzorcach umów przez przedsiębiorcę kształtują prawa

i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

- postanowienie stosowane przez przedsiębiorcę kształtuje prawa i obowiązki konsumenta

rażąco naruszając jego interesy.

Zgodnie z przepisem art. 221

kc, za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą

z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością

gospodarczą lub zawodową. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału

Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej także „TSUE”)5

, status konsumenta ma charakter

obiektywny – niezależny od ewentualnej wiedzy, doświadczenia, inteligencji

i wykształcenia danej osoby fizycznej.

Status przedsiębiorcy

Zgodnie z przepisem art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i

konsumentów (Dz. U. z 2018 r. poz. 798) w związku z art. 196 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca

2018 r. - Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy

dotyczące działalności gospodarczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 650), ilekroć w ustawie tej jest

mowa o przedsiębiorcy, pojmuje się przez to w pierwszej kolejności przedsiębiorcę

w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności

gospodarczej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2168 ze zm.). Przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 ust. 1

tej ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą

prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym

imieniu działalność gospodarczą. Przepis art. 2 ustawy o swobodzie działalności

gospodarczej definiuje działalność gospodarczą jako zarobkową działalność wytwórczą,

handlową, budowlaną, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin

ze złóż, a także działalność zawodową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły.

Raiffeisen Bank International AG (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce jest przedsiębiorcą

wpisanym do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego przez Sąd Rejonowy

dla m. st. Warszawy w Warszawie XIII Wydział Gospodarczy pod numerem: 753494.

Przedmiotem działalności Banku jest m.in. pozostałe pośrednictwo pieniężne oraz

pozostała finansowa działalność usługowa.

Nie ulega zatem wątpliwości, że Bank posiada status przedsiębiorcy w rozumieniu

powoływanego powyżej art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji

i konsumentów (Dz. U. z 2018 r. poz. 798) w związku z art. 196 ust. 1 ustawy z dnia 6

marca 2018 r. - Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy

dotyczące działalności gospodarczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 650). Tym samym, Bank przy

wykonywaniu działalności gospodarczej, podlega rygorom określonym w ustawie o ochronie

konkurencji i konsumentów, a jego działania mogą być oceniane w aspekcie naruszenia

zakazu stosowania we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych

postanowień umownych.

Postanowienia stosowane we wzorcach umów przez Bank nie są indywidualnie

uzgodnione.

5 M.in. wyrok TSUE z dnia 3 września 2015 r. w sprawie o sygn. C-110/14, pkt. 21; postanowienie

TSUE z dnia 19 listopada 2015 r. w sprawie o sygn. C-74/15, pkt 27.

20

W przypadku postępowania w sprawie stosowania we wzorcach umów zawieranych

z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych przesłanka braku indywidualnego

uzgodnienia nie ma znaczenia wobec abstrakcyjnego charakteru kontroli postanowienia

wzorca umowy. Prezes UOKiK nie bada w niniejszym postępowaniu konkretnych stosunków

istniejących pomiędzy kontrahentami, lecz wzorce umów i treść hipotetycznych

stosunków, jakie powstałyby pomiędzy Bankiem a potencjalnym konsumentem. Nie ma

zatem znaczenia, czy jakaś konkretna umowa była między stronami negocjowana ani

nawet czy wzorzec był, czy też nie był zastosowany przy zawieraniu jakiejkolwiek

konkretnej umowy. Indywidualne negocjowanie może się bowiem odbywać jedynie w toku

zawierania konkretnej umowy z konsumentem w indywidualnej sprawie i z założenia nie

może dotyczyć kontroli abstrakcyjnej wzorca umowy

6

. Kontrola abstrakcyjna obejmuje

wzorzec, nie zaś konkretną umowę. Istotny jest zatem fakt, że Bank wprowadził oceniany

wzorzec umowy do obrotu poprzez wystąpienie z ofertą zawarcia umowy z jego

wykorzystaniem.

Bank w toku postępowania przyznawał, że stosował wzorce umowne. W piśmie z dnia 7

stycznia 2019 r. Bank wskazał jednak, że nie stosował wzorców umów w relacji z

konsumentami i co do zasady klient miał możliwość samodzielnego kształtowania treści

postanowień umownych dotyczących sposobu ustalania wysokości kursów kupna i sprzedaży

walut obcych. Jednakże przesłane przez Bank przykładowe umowy w ocenie Urzędu nie

dowodzą, że były to umowy indywidualnie uzgadniane z konsumentami. Jak zresztą

wskazał sam Bank, umowy były przygotowane w oparciu o obowiązujący w Banku wzór, a

konsumenci mogli zgłaszać do nich ewentualne uwagi. Przekazane umowy nie wskazują

jednak na indywidualizację umów, a postanowienia dotyczące kursów walut wskazane w

pkt. I Postanowienia o wszczęciu postępowania są prawie identyczne we wszystkich

przekazanych umowach. Różnice mają jedynie charakter redakcyjny. W Banku nie

funkcjonuje też żadna umowa, w której zapisy dotyczące kursów walut byłyby inne niż

treści zawarte we wzorcach.

W ocenie Prezesa Urzędu Bank posługuje się w niniejszym przypadku wzorcami umów. W

doktrynie pod pojęciem wzorca umowy rozumie się przygotowane z góry przez

proponenta, przed zawarciem umowy, postanowienia kształtujące treść stosunku prawnego

wiążącego strony7

. Oznacza to, że celem stosowania w relacjach z konsumentami wzorców

umów jest ukształtowanie w jakiś sposób treści stosunku prawnego. W tym zakresie należy

również zwrócić uwagę na przepis art. 3 Dyrektywy, który w ust. 2 wskazuje, że warunki

umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały

sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść,

zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej

umowy standardowej. Fakt, że niektóre aspekty warunku lub jeden szczególny warunek

były negocjowane indywidualnie, nie wyłącza stosowania niniejszego artykułu do

pozostałej części umowy, jeżeli ogólna ocena umowy wskazuje na to, że została ona

sporządzona w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej.

Postanowienia wzorca umowy (bez względu na zastosowaną nazwę) są opracowane

jednostronnie i przeznaczone są do masowego stosowania przez tego, kto je ustalił. Przy

czym pojęcie „zawarcia umowy” w tym przypadku nie może być rozumiane ściśle i

ograniczać się li tylko do zawarcia umowy ale także do zmiany treści umowy w trakcie jej

obowiązywania.

6 Por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 maja 2016 r., sygn. akt VI ACa 222/15.

7

A. Rzetecka-Gil, Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna. Komentarz do art.384

Kodeksu cywilnego, dostęp: Lex/el. 2011.

21

Główne świadczenia stron

W świetle art. 3851 § 1 kc nie można uznać za niedozwolone tych postanowień umowy,

które określają główne świadczenia stron, chyba że nie zostały sformułowane w sposób

jednoznaczny. Analiza treści zakwestionowanych postanowień umownych wymaga więc

również rozważenia, czy postanowienia umowne określające zasady ustalania wysokości

kursów kupna i sprzedaży walut obcych, można uznać za postanowienia określające główne

świadczenia stron. Dopiero w przypadku stwierdzenia, że postanowienia regulują główne

świadczenia stron, należy rozważyć, czy zostały one sformułowane w sposób jednoznaczny.

Za świadczenia główne uznaje się te, które zmierzają bezpośrednio do osiągnięcia celu

umowy, tj. bez których nie dochodzi do powstania zobowiązania z danej umowy. Należy

jednocześnie wskazać, że zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego8

, „zasięg odnośnego

pojęcia musi być zawsze ustalany w konkretnym przypadku, z uwzględnieniem wszystkich

postanowień oraz celu zawieranej umowy. Chodzi tu o określenie świadczeń decydujących

o istocie związania stron umową, czyli o to, co dla stron umowy jest najważniejsze.

Pojęcie to należy zatem interpretować raczej wąsko, w nawiązaniu do elementów umowy

kluczowych przedmiotowo. Przemawia za tym treść przepisu, która nie odnosi się do

świadczeń „dotyczących głównych postanowień”, ale „określających” te postanowienia”.

Za główne świadczenia stron umowy kredytu, stosownie do przepisu art. 69 ust. 1 ustawy

z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 1896), należy uznać

oddanie do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków

pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel oraz zobowiązanie kredytobiorcy do

korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego

kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od

udzielonego kredytu.

Z kolei w odniesieniu do umowy pożyczki, stosownie do przepisu art. 720 kc, za główne

świadczenia stron umowy należy uznać świadczenie pożyczkodawcy do przeniesienia na

własność biorącego (pożyczkobiorcy) określonej ilości pieniędzy i świadczenie

pożyczkobiorcy do zwrotu tej samej ilość pieniędzy.

Zdaniem Prezesa Urzędu, przedmiotowe postanowienia umowne nie określają zatem

głównych świadczeń stron. W wyroku z dnia 22 stycznia 2016 r. (sygn. akt I CSK 1049/14)

Sąd Najwyższy wprost wskazał, że „postanowienia bankowego wzorca umownego

zawierającego uprawnienie banku do przeliczania sumy wykorzystanego przez

kredytobiorcę kredytu do waluty obcej (klauzula tzw. spreadu walutowego) nie określają

głównych świadczeń stron w rozumieniu art. 3851

§ 1 zdanie drugie kc”9

. Jednocześnie w

wyroku z dnia 18 listopada 2021 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (sygn. akt C212/20) wskazał, że „o ile prawdą jest, że w pierwszej części pytania pierwszego sąd

odsyłający odnosi się do wymogu jasnego i zrozumiałego sformułowania warunków

umownych, ustanowionego zarówno w art. 4, jak i w art. 5 dyrektywy 93/13, o tyle spór w

postępowaniu głównym nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji

ceny i wynagrodzenia z jednej strony oraz usług lub towarów do dostarczenia w zamian z

drugiej strony w rozumieniu art. 4 ust. 2 tej dyrektywy, tak że należy rozumieć pierwszą

8 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 2017 r., sygn. akt IV CSK 285/16.

9 Stanowisko takie wynika również z innych orzeczeń Sądu Najwyższego: m.in. wyrok z dnia 14 lipca

2017 r., sygn. akt II CSK 803/16; wyrok z dnia 1 marca 2017 r., sygn. akt IV CSK 285/16.

22

część pierwszego pytania prejudycjalnego jako dotyczącą wyłącznie wykładni wymogu

przejrzystości, o którym mowa w art. 5 wspomnianej dyrektywy”.10 11

Postanowienia umowne zakwestionowane w niniejszej sprawie, regulujące zasady ustalania

kursów walut obowiązujące w Banku, choć związane z głównymi świadczeniami stron

stosunku umownego, odnoszą się jedynie do tego, jak ma być ustalana ich wysokość. Nie

sposób jednak nie odnotować, że oceniane w niniejszym postępowaniu postanowienia

wpływają na sposób kształtowania wysokości zobowiązań umownych. Nawet zatem gdyby

przyjąć, że analizowane postanowienia stanowią główne świadczenie stron to z uwagi na

to, że sformułowane są w sposób niejednoznaczny, podlegają ocenie pod kątem

abuzywności.

Kształtowanie praw i obowiązków konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi

obyczajami

W dotychczasowym orzecznictwie dotyczącym uznawania postanowień umowy za

niedozwolone kluczowym orzeczeniem, powoływanym w uzasadnieniach wielu późniejszych

wyroków, jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r.12

Sąd Najwyższy dokonał w nim wykładni art. 3851

kc wskazując, że rażące naruszenie

interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na

jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast działanie wbrew dobrym

obyczajom wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych,

które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Obie formuły prawne służą do oceny

tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają

zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie

kształtowania praw i obowiązków stron konsumenckiego stosunku obligacyjnego. W ujęciu

proponowanym przez Sąd Najwyższy, wyznacznikiem dobrych obyczajów jest interes

konsumenta w stosunku umownym z przedsiębiorcą.

W ocenie Prezesa Urzędu, dobrym obyczajem na gruncie niniejszej sprawy jest

kształtowanie przez przedsiębiorcę treści postanowień umownych stosowanych we

wzorcach umów, na podstawie których zawierane są umowy z konsumentami, w sposób

zapewniający równomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między stronami stosunku

umownego oraz niewykorzystywanie przez przedsiębiorcę silniejszej pozycji poprzez

ustanawianie warunków umownych niekorzystnych dla konsumentów. Za naruszenie

dobrych obyczajów Prezes UOKiK przyjmuje tworzenie postanowień umownych

uprawniających Bank do dowolnego ustalania wysokości kursów wymiany walut na potrzeby

dokonywania rozliczeń kredytowych.

Analizowane w niniejszym stanie faktycznym postanowienia pozwalają Bankowi wpływać

na wysokość świadczeń ustalonych w umowach. Kursy walut, po których przeliczane są raty

kapitałowo-odsetkowe kredytów, określane są każdorazowo w tabeli kursów sporządzanej

przez Bank, przy czym sposób ustalenia tych kursów jest nieprecyzyjny, a dodatkowo

10 Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 18 listopada 2021 r, EU:C:2021:934,

sygn. C-212/20, pkt 37

11 Należy jednak podkreślić, że Prezesowi UOKiK jest znane orzecznictwo, które odmiennie odnosi

się do tej kwestii, np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r. (III CSK 159/17), w którym

Sąd uznał, że klauzula indeksacyjna zawarta w umowie kredytowej może być uznana za określającą

główne świadczenia stron.

12 Sygn. akt I CK 832/04.

23

zależy od czynników arbitralnie przyjętych przez Bank. Oznacza to, że w omawianym

przypadku przedsiębiorcy została przyznana jednostronna możliwość ustalania kryteriów

oddziałujących na wysokość świadczenia konsumentów.

Zgodnie z „Kodeksem Etyki Bankowej”13, Bank w stosunkach z Klientami i przy

wykonywaniu czynności na rzecz Klientów, powinien działać zgodnie z zawartymi

umowami, w granicach dobrze pojętego interesu własnego i z uwzględnieniem interesów

Klientów. Bank nie może wykorzystywać swego profesjonalizmu w sposób naruszający

interesy Klientów (pkt 1.3).

Do poszanowania ochrony interesów klientów odwołuje się także „Kanon Dobrych Praktyk

Rynku Finansowego”14 rekomendowany przez Komisję Nadzoru Finansowego. Jedną z zasad

wyrażonych w Kanonie jest ta, zgodnie z którą podmiot finansowy działa uczciwie

i rozważnie, z poszanowaniem słusznego interesu klientów i dobra rynku finansowego, oraz

nie nadużywa swojej dominującej pozycji wynikającej z przewagi zasobów, w tym

kwalifikacji lub kompetencji osób działających w jego imieniu (pkt 1 Uczciwość).

Rażące naruszenie interesów konsumentów

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2016 r.15, „ocena, czy dane

postanowienie wzorca umowy, kształtując prawa i obowiązki konsumenta, „rażąco”

narusza interesy konsumenta (art. 3851

§ 1 kc), uzależniona jest od tego, czy wynikająca

z tego postanowienia nierównowaga praw i obowiązków stron (nierównowaga kontraktowa)

na niekorzyść konsumenta jest istotna, znacząca. (…) Znacząca nierównowaga kontraktowa

na niekorzyść konsumenta pozostaje sprzeczna z dobrymi obyczajami (wymogami dobrej

wiary – por. art. 3 ust. 1 Dyrektywy 93/13), gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent

konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie

uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument

zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem tej nierównowagi”.

W tym miejscu podkreślenia wymaga, że konsumenci są faktycznie słabszą stroną stosunku

umownego w relacji z przedsiębiorcą – w tym przypadku bankiem. Przewaga banku polega

m.in. na możliwości kształtowania postanowień wzorców umów stosowanych w obrocie

z konsumentami. Konsument posiada jedynie możliwość podjęcia decyzji, czy do umowy

przystąpić. Należy również mieć na uwadze, że charakter umów kredytu/pożyczki

hipotecznej odnoszących się do walut obcych wiąże się ze znacznym skomplikowaniem,

a dodatkowo nabycie tego typu produktów pociąga za sobą długotrwałe zobowiązania

finansowe po stronie konsumentów.

W związku z powyższym, konieczne jest, aby ponoszone przez konsumentów koszty

związane z zawarciem i wykonywaniem umów, oparte były na obiektywnych i dostępnych

dla nich kryteriach. Sposób ich ustalania musi być możliwy do zweryfikowania przez

konsumentów pod kątem prawidłowości. Prezes Urzędu stoi na stanowisku, że

przedsiębiorca powinien zapewnić konsumentom możliwość przewidzenia, w oparciu

o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, konsekwencji ekonomicznych wynikających dla nich

13 Kodeks Etyki Bankowej (Zasady Dobrej Praktyki Bankowej) przyjęty na XXV Walnym Zgromadzeniu

ZBP w dniu 18 kwietnia 2013 r.

14 Uchwała Nr 99/08 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 18 marca 2008 r. w sprawie rekomendacji

stosowania Kanonu Dobrych Praktyk Rynku Finansowego.

15 Sygn. akt I CSK 125/15.

24

z danego postanowienia umownego16. W niniejszej sprawie, rażące naruszenie interesów

konsumentów polega na wprowadzeniu niekorzystnej dla konsumentów dysproporcji ich

praw i obowiązków wynikających z umowy, objawiającej się możliwie niekorzystnym

ukształtowaniem ich sytuacji ekonomicznej, zależnej od woli Banku oraz na braku

pewności co do skutków wynikających dla konsumenta z niejednoznacznego ukształtowania

badanych postanowień umownych.

Bank w piśmie z dnia 4 grudnia 2017 r. wskazał, że kredytobiorcy uprawnieni są ex lege do

spłaty kredytów indeksowanych do waluty obcej bezpośrednio w walucie, a zatem z

pominięciem kursów ustalanych przez Bank w Tabeli Kursów (połowa klientów Banku spłaca

zobowiązania bezpośrednio w walucie). Tym samym Bank nie zobowiązuje konsumentów do

korzystania z własnej Tabeli kursowej. Odnosząc się do argumentów prezentowanych przez

Bank, należy wskazać, że przedsiębiorcy nie mogą tłumaczyć i usprawiedliwiać stosowania

niedozwolonych postanowień umownych we wzorcach umów tym, że konsumenci mogliby

skorzystać z innych rozwiązań przyznanych na mocy obowiązujących regulacji prawnych.

Co nie mniej istotne, okoliczności podnoszone przez Bank takie jak: ewentualna możliwość

spłaty przez konsumenta rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej, do której odnosi się

kredyt (wykonywanie umowy), istnienie regulacji prawnych, nie mają znaczenia wobec

charakteru kontroli dokonywanej przez Prezesa Urzędu. Jeszcze raz trzeba podkreślić, że

kontrola abstrakcyjna oznacza kontrolę dokonywaną w oderwaniu od konkretnych

stosunków umownych i okoliczności ich powstania17

.

Jak wskazuje się w doktrynie18, „zamieszczenie we wzorcu kilku wariantów postanowienia,

spośród których konsument może dokonać wyboru przy zawieraniu umowy przy

wykorzystaniu danego wzorca, nie powoduje, że postanowienia te wymykają się kontroli

abstrakcyjnej”. Podkreślenia wymaga, że – stosownie do treści przepisu art. 23a uokik –

zakazane jest stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami

niedozwolonych postanowień umownych. Oznacza to, że wszelkie postanowienia zawarte

we wzorcach umów stosowanych w obrocie z konsumentami powinny być sformułowane

w sposób nieabuzywny i uczciwy. W tym miejscu należy wskazać, że wyborem z pewnością

nie można nazwać sytuacji, w której jedną z alternatyw pozostaje postanowienie umowne

o charakterze abuzywnym.

W odniesieniu do powyższego należy w pełni podzielić stanowisko Sądu Apelacyjnego

w Warszawie VII Wydział Gospodarczy zaprezentowane w uzasadnieniu wyroku z dnia 13

grudnia 2017 r. (sygn. akt VII ACa 1036/17): „Zasadnie jednak podnosili powodowie, iż

w rzeczywistości jest to wybór między opcją abuzywną a opcją uczciwą, bowiem

możliwość skorzystania z dozwolonego postanowienia, w żaden sposób nie wyłącza

niedozwolonego charakteru drugiego z nich. Wszystkie postanowienia umowy i regulaminu

muszą być zgodne z dobrymi obyczajami i nienaruszające interesów konsumenta. (…)

Prawo do spełnienia świadczenia w walucie waloryzacji (art. 69 ust 3 ustawy [Prawo

bankowe – przyp. UOKiK]) nie uchyla zatem abuzywnego charakteru przedmiotowych

postanowień, gdyż każdy z wariantów spłaty musi być zgodny z prawem konsumenckim.”

16 Tak też: wyrok TSUE z dnia 23 kwietnia 2015 r., sygn. C-96/14, pkt 41; wyrok TSUE z dnia 20

września 2018 r., sygn. C-51/17, pkt 78.

17 Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2015 r., sygn. akt III CZP

17/15.

18 K. Osajda, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (art. 23a – 23d i 99a – 99f). Komentarz,

2020 r., dostępne: Legalis.

25

Na marginesie, należy wskazać, że zgodnie z orzecznictwem TSUE19 oraz powszechnie

prezentowanym przez Prezesa Urzędu stanowiskiem20, niedozwolone postanowienia

umowne nie wiążą konsumentów już od momentu zawarcia ich w umowie , natomiast dla

oceny ewentualnej abuzywności danego postanowienia umownego bez znaczenia pozostaje

sposób jego wykonywania. Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 20 czerwca 2018 r.

(sygn. III CZP 29/17) uznał, że sądy powinny dokonywać oceny nieuczciwego charakteru

postanowień umowy na moment zawarcia umowy, a nie rozpatrywać to, w jaki sposób

umowy są lub były wykonywane w oparciu o dane niedozwolone postanowienie umowne21

.

W ocenie Prezesa Urzędu, zakwestionowane w niniejszym postępowaniu klauzule

dotyczące spłaty rat kapitałowo-odsetkowych po uprzednim ich przeliczeniu według

określonego kursu walut bez wątpienia kształtują obowiązki konsumentów w tym zakresie.

Dokonując wykładni literalnej pojęcia „kształtowania” należy rozumieć je jako „wpływanie

na coś22”. Jednocześnie postanowienia umowne regulujące sposób wyliczania wysokości

kursów walut dopełniają treść postanowień nakładających na konsumentów obowiązek

spłaty rat kapitałowo-odsetkowych, łącznie określając zasady wykonywania umowy kredytu

i kształtując obowiązki konsumentów w tym zakresie.

Szczególne elementy kontroli abstrakcyjnej

Jak już wskazywano, kontrola abstrakcyjna polega na analizowaniu postanowień zawartych

bezpośrednio we wzorcach umów, w oderwaniu od umów faktycznie zawartych z klientami

na ich podstawie. Jednocześnie zgodnie ze stanowiskiem zaprezentowanym przez Sąd

Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 27 marca 2018 r. (sygn. akt VII AGa 826/18),

„Zgodnie z art. 385 2

kc oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami

dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść,

okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową

obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Jednakże w przedmiotowej

sprawie przepis ten nie mógł znaleźć zastosowania, albowiem w postępowaniu o uznanie

postanowień wzorca umowy za niedozwolone dokonuje się abstrakcyjnej oceny wzorca

umowy celem ustalenia, czy zawarte w nim klauzule mają charakter niedozwolonych

postanowień umownych w rozumieniu art. 3851

§ 1 kc. Sąd nie bada więc konkretnych

stosunków umownych, lecz wzorzec i treść hipotetycznych stosunków, jakie powstałyby

pomiędzy pozwanym a potencjalnym konsumentem”.

19 Np. wyrok TSUE z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawach połączonych o sygn. C-154/15, C-307/15

i C-308/15, pkt 6; wyrok TSUE z dnia 26 stycznia 2017 r., sygn. C-421/14, pkt 61; wyrok TSUE z dnia

14 marca 2013 r., sygn. C-415/11, pkt 7.

20 Stanowisko wielokrotnie wyrażane przez Prezesa Urzędu w wydawanych istotnych poglądach

(dostępne pod adresem: https://uokik.gov.pl/istotny_poglad_w_sprawie.php), Komunikat prasowy

z dnia 10 kwietnia 2017 r. (dostępny pod adresem: https://finanse.uokik.gov.pl/chf/kalendarium

/kredyty-hipoteczne-wyrazone-w-walutach-obcych-dzialania-uokik.-odpowiedzi-na-najczestszepytania-konsumentow), komunikat prasowy z dnia 9 maja 2017 r. (dostępny pod adresem:

https://finanse.uokik.gov.pl/ufk/kalendarium/stanowisko-prezesa-uokik).

21 Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r. (sygn. III CZP 29/17):

„Oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 3851

§ 1 k.c.), dokonuje się według

stanu z chwili zawarcia umowy”.

22 https://sjp.pwn.pl/slowniki/kszta%C5%82towa%C4%87.html.

26

Jak wskazuje się w doktrynie23, „Kryteria oceny postanowień wzorców umownych wyrażone

w art. 3852

kc nie znajdą w pełni zastosowania w przypadku oceny abstrakcyjnej

postanowień umownych. Kontrola abstrakcyjna dokonywana jest w oderwaniu od faktu

zawarcia konkretnej umowy pomiędzy stronami, dlatego też taka ocena z istoty rzeczy nie

może być dokonywana według stanu z chwili zawarcia umowy. Abstrakcyjny charakter

oceny wyklucza również możliwość uwzględniania okoliczności o charakterze

subiektywnym. Niewątpliwie natomiast dokonując oceny abstrakcyjnej, trzeba

uwzględniać treść całej umowy oraz całość danego wzorca umownego inkorporowanego na

podstawie art. 384 kc”.

Źródłem ograniczonego zastosowania art. 3852

kc w ramach kontroli abstrakcyjnej jest

brzmienie art. 4 ust. 1 Dyrektywy 93/13, zgodnie z którym „Nie naruszając przepisów art.

7, nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju

towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w czasie wykonania umowy,

do wszelkich okoliczności związanych z wykonaniem umowy oraz do innych warunków tej

umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna.” W art. 7 Dyrektywy określono

natomiast zręby kontroli abstrakcyjnej.

Zgodnie z art. 385 § 2 kc „Wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie

i w sposób zrozumiały. Postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść

konsumenta. Zasady wyrażonej w zdaniu poprzedzającym nie stosuje się w postępowaniu

w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.” Z powyższego

przepisu wynika, że badane postanowienia należy wykładać przede wszystkim literalnie, ze

wszelkimi konsekwencjami jakie niosą ze sobą sformułowania w nim zawarte. Z

postanowień omawianych w niniejszej decyzji nie wynika także, że w danym momencie na

świecie występuje wyłącznie jeden obiektywny rynkowy kurs walutowy, jak również

sformułowanie postanowień nie daje konsumentowi wskazówek, zgodnie z którymi mógłby

uznać, że ma możliwość zweryfikowania kursu Banku w innych powszechnie dostępnych

źródłach, jak ekonomiczne serwisy i portale internetowe. Brzmienie badanego

postanowienia bez obudowania go wiedzą, którą posiada Bank jako profesjonalista, nie

pozwala na uznanie, że zawiera określenia niosące ze sobą jednoznaczną identyfikację dla

konsumenta.

W trybie kontroli abstrakcyjnej ocenie podlega treść postanowienia wzorca, a nie sposób

jego wykorzystania, czy jego powszechność w analogicznych wzorcach umowy innych firm

konkurencyjnych. Ocena postanowienia wzorca umowy następuje w oderwaniu od

warunków ekonomicznych i gospodarczych działalności prowadzonej przez przedsiębiorcę.

Nieistotne są również kwestie sposobu organizacji lub specyfikacji działalności

prowadzonej przez przedsiębiorcę, którego wzorzec podlega kontroli w tym trybie.

Ad A

Stosowane w dalszym ciągu przez Bank postanowienie przyznaje Bankowi uprawnienie do

jednostronnego wpływania na wysokość świadczeń ustalonych w umowie. Kursy zarówno

kupna, jak i sprzedaży waluty, po których przeliczane są raty kredytu, określane są

każdorazowo w Tabelach kursów Banku sporządzanych przez Bank. Oznacza to, że w

omawianym przypadku, wyłącznie jednej stronie stosunku prawnego (tj. przedsiębiorcy),

została przyznana możliwość ustalania kryteriów oddziaływujących na wysokość

23 M. Gutowski, Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626, Warszawa 2019, dostępne:

Legalis.

27

świadczenia stron. W ocenie Prezesa Urzędu, ponoszone przez konsumenta koszty

związane z zawarciem i wykonywaniem umowy powinny być oparte na obiektywnych i

dostępnych dla konsumenta kryteriach, a sposób ich ustalania musi być możliwy do

zweryfikowania przez konsumenta pod kątem prawidłowości.

Stosowane przez Bank kursy wyliczane są na podstawie „Kursów Średnich Międzybankowych

(KŚM) czyli kwotowań kupna i sprzedaży walut na rynku międzybankowym, prezentowanych

w serwisie informacyjnym Reuters o nazwie EIKON lub każdej innej która ją zastąpi lub

zmieni, dostępnych na moment ustalania Tabeli” (§7 pkt 8.1.1. kwestionowanych wzorców

– numeracja może być w inna w zależności od dokumentu). Przy ustanawianiu kursów

walut, Bank korzysta zatem z systemów transakcyjnych używanych odpłatnie przez

profesjonalnych uczestników rynku. Konsumenci mają tym samym ograniczony dostęp do

danych znajdujących się w powyższym systemie transakcyjnym, a w konsekwencji nie mają

praktycznej możliwości zweryfikowania prawdziwości i poprawności danych

prezentowanych przez Bank. Jak Bank sam wyjaśnił, klienci Banku mają zapewniony dostęp

do bieżących i archiwalnych kursów oraz kwotowania z momentu tworzenia tabeli kursów

jedynie korzystając z ogólnodostępnej strony internetowej Banku. Konsument nie ma więc

możliwości pozyskania takiej samej informacji jaką ma Bank, korzystając z innego

publicznie dostępnego serwisu, choćby anglojęzycznego.

W wyroku z dnia 18 listopada 2021 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (sygn. akt

C-212/20) wskazał, że konsument powinien mieć faktycznie możliwość zapoznania się ze

wszystkimi warunkami umowy. Trybunał stwierdził również, że „art. 5 dyrektywy 93/13

należy interpretować w ten sposób, że treść klauzuli umowy kredytu zawartej między

przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do

której kredyt jest indeksowany, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów,

umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu

konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w

celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej

chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę”.24

Co prawda Bank wskazał, że kursy te są prezentowane przez serwis informacyjny Reuters o

nazwie EIKON, jednak w postanowieniu nie zostało sprecyzowane, w jaki sposób należy

rozumieć wyrażenie „serwis informacyjny Reuters o nazwie EIKON” (m.in. brak jest

jakiejkolwiek informacji na temat tego, w którym dokładnie miejscu konsument może

znaleźć opublikowane kursy walut obcych stanowiące źródło ustalania kursów walut w

Banku i z jakiego konkretnie serwisu Bank korzysta). Nie jest również jasne i określone, czy

pod pojęciem „serwis informacyjny Reuters o nazwie EIKON” rozumieć należy np. stronę

internetową www.reuters.com czy jakiekolwiek inne źródło informacji powiązane z

agencją Reuters. Od 2 listopada 2018 r. Bank, ze względu na przekształcenia własnościowe

po stronie Reuters, korzysta z innego serwisu informacyjnego tj. [***].

Należy zwrócić uwagę, iż użyty w treści przedmiotowego postanowienia termin „rynek

międzybankowy” jest terminem nieostrym, który nie został zdefiniowany w treści umowy.

Dodatkowo, źródło stosowanych przez Bank „kwotowań kupna i sprzedaży walut” również

nie zostało określone w sposób precyzyjny, a dodatkowo pojęcie to nie znajduje

odzwierciedlenia w przepisach prawa ani w żadnych innych obiektywnych i dostępnych

źródłach informacji. Nazwa „serwis informacyjny Reuters o nazwie EIKON” przez

24 Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 18 listopada 2021 r, EU:C:2021:934,

sygn. C-212/20, pkt 55

28

przeciętnego konsumenta może być odczytywana jako odwołanie do kursów publikowanych

w treści serwisów reuters.com, reuters.pl lub innych serwisów związanych

z marką Reuters. Jednakże Bank, jak wskazano już wyżej, ustala wysokości stosowanych

przez siebie kursów walut obcych w oparciu o kursy dostarczane przez Thomson Reuters

Europe S.A. oddział w Polsce (obecnie przez jego następcę prawnego [***]).

Jak wynika z powyższego, przy ustanawianiu kursów walut, Bank korzysta z systemów

transakcyjnych używanych odpłatnie, przede wszystkim przez profesjonalnych uczestników

rynku. W związku z tym konsumenci mają ograniczony dostęp do danych znajdujących się

w powyższym systemie transakcyjnym, a w konsekwencji nie mają praktycznej możliwości

zweryfikowania prawdziwości i poprawności danych prezentowanych przez Bank. Jak Bank

sam wyjaśnił, dane w serwisie reuters.com są publikowane z opóźnieniem, więc konsument

nie ma możliwości pozyskania takiej samej informacji jaką ma Bank, korzystając z

publicznie dostępnego serwisu, jak Bank określa wysokość kursów walut. Rodzi to

uzasadnione ryzyko, że kursy walut są ustalane przez Bank w arbitralny

i nieprzewidywalny dla konsumentów sposób. W ocenie Prezesa Urzędu, Bank ustalając

kursy walut obcych, po których przeliczane są raty kapitałowo-odsetkowe kredytu, musi

opierać się na obiektywnych, dostępnych i możliwych do zweryfikowania przez konsumenta

danych.

Od września 2016 r. Bank publikuje na swojej stronie internetowej wysokość kursów

dostarczanych przez Thomson Reuters (obecnie [***]). Niemniej jednak w związku z

faktem, że notowania te nie są publikowane w jakimkolwiek obiektywnym źródle

(niezależnym od Banku), Bank w każdym wypadku posiada możliwość ingerencji w

wysokość prezentowanych kursów, uzyskując tym samym możliwość pobierania

dodatkowego wynagrodzenia. Rodzi to uzasadnione ryzyko, że kursy dewiz są ustalane

w arbitralny i nieprzewidywalny dla konsumentów sposób.

W ocenie Prezesa Urzędu, Bank ustalając kursy walut obcych, po których przeliczane są

raty kapitałowo-odsetkowe kredytu, musi opierać się na obiektywnych, dostępnych

i możliwych do zweryfikowania przez konsumenta danych.

Konsumenci mają ograniczoną możliwość dostępu do danych znajdujących się

w powyższym systemie transakcyjnym, zatem nie mogą zweryfikować prawdziwości

i poprawności danych prezentowanych przez Bank. Argumenty Banku jakoby wyznaczanie

stosowanych własnych kursów walutowych było uprawnieniem Banku oraz obowiązek ich

ogłaszania w sposób ogólnie dostępny, w miejscu wykonywania czynności, ma podstawę

ustawową, w ocenie Prezesa UOKiK, nie są słuszne. W ocenie Prezesa Urzędu, Bank

ustalając kursy walut obcych, po których przeliczane są raty kapitałowo-odsetkowe

kredytu, musi opierać się na obiektywnych, dostępnych i możliwych do zweryfikowania

przez konsumenta danych.

Na marginesie wskazać należy, że po wejściu na stronę www.reuters.pl użytkownik jest

przekierowywany na stronę https://www.reuters.com/, która jest międzynarodowym

serwisem informacyjnym dostępnym jedynie w wersjach obcojęzycznych, który tylko w

zakładce „currencies” na stronie https://www.reuters.com/markets podaje informacje o

kursach walut, co może utrudniać konsumentom wyszukanie potrzebnych danych celem

weryfikacji kursu waluty określonego przez Bank.

29

W związku z powyższymi okolicznościami, konsument na podstawie otrzymanych

postanowień wzorca umowy nie jest w stanie stwierdzić jaki podmiot odpowiedzialny jest

za przygotowanie kursów wyjściowych, które następnie przeliczane są przez Bank w celu

otrzymania ostatecznego kształtu Tabeli kursów. Poza brakiem precyzyjnego określenia

podmiotu dostarczającego kursy wyjściowe, Bank nie wyjaśnia w sposób jednoznaczny jak

wyznaczane są wartości będące podstawą do dokonywania dalszych przeliczeń. Określenie

„rynek międzybankowy” nie odnosi się bowiem do żadnego konkretnego

i ogólnodostępnego źródła, które może być zweryfikowane przez konsumenta. Określenie

to może odnosić się zarówno do wartości walut obowiązujących w danym okresie (także

niesprecyzowanym) na rynku giełdowym jak również do wartości ustalanych dwustronnie

przez danych uczestników rynku bankowego. W efekcie konsument nie jest informowany

w sposób precyzyjny jakie jest rzeczywiste źródło wykorzystywanych kursów walut.

Należy również zwrócić uwagę, iż sformułowanie „lub każdej innej która ją zastąpi lub

zmieni, dostępnych na moment ustalania Tabeli” również wpływa na abuzywność tego

postanowienia. Z jednej strony „moment ustalania Tabeli” nie został w treści

analizowanych wzorców sprecyzowany, co sprawia, iż Bank posiada swobodę co do jego

ustalenia. Ponadto przyznanie Bankowi swobody co do ewentualnego wyboru innego źródła

dostarczanych mu kursów wyjściowych (wykorzystywanych do ustalania Tabel kursów), w

tym także wyboru podmiotu, który je dostarcza, również należy uznać za naruszające

dobre obyczaje oraz interes konsumenta (gdyż tak należy rozumieć literalne brzmienie

wskazanego postanowienia). Konsument nie ma przy tym żadnej gwarancji i pewności, że

wybrane przez Bank źródło będzie obiektywne, dostępne i możliwe do weryfikacji. W

ocenie Prezesa Urzędu, w omawianym przypadku konsument może być narażony na

nieprzewidywalne zmiany dotyczące istotnego parametru umownego, bez możliwości

zweryfikowania ich zasadności w oparciu o jakiekolwiek obiektywne kryteria. Należy także

podkreślić, że omawiane postanowienie przyznaje Bankowi uprawnienie do arbitralnego i

dowolnego wyboru innego źródła danych, w oparciu o które ustalane są kursy walut w

Banku, natomiast konsument nie ma żadnego wpływu na tę decyzję. Nie bez znaczenia

pozostaje również to, że Bank nie wskazał, w jaki sposób oraz w jakim czasie przekazałby

konsumentom informację na temat innego źródła danych stanowiących podstawę ustalania

kursów walut. Bank zachowuje tym samym jednostronne uprawnienie do zmiany

dotychczasowego sposobu ustalania kursów, które następnie wykorzystuje do tworzenia

Tabel.

W tym kontekście nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem Banku wskazującym, że

sformułowanie „lub każdej innej która ją zastąpi lub zmieni, dostępnych na moment

ustalania Tabeli” w praktyce może wystąpić wyłącznie jako zmiana nazwy z EIKON np. na

[***] lub wskutek zmian technologicznych Reuters zastąpi EIKON innym serwisem o takich

samych lub doskonalszych funkcjonalnościach.

(dowód: pismo Banku z dnia 4 grudnia 2017 r., k. 1161)

Z treści wskazanego postanowienia nie wynikają żadne obiektywne przesłanki, na

podstawie których Bank mógłby zadecydować o zmianie serwisu, z którego pozyskiwane są

dane do ustalania kursów w Tabeli. W związku z tym taką decyzję Bank może podjąć

arbitralnie, uniemożliwiając konsumentowi weryfikację poprawności takiej modyfikacji.

Nie ulega więc wątpliwości, że Konsument zawierając umowę na podstawie wskazanego

wzorca traci na przyszłość uprawnienie do wyrażenia sprzeciwu wobec zmiany sposobu

ustalania kursu. W związku z treścią przedmiotowego postanowienia możliwa jest bowiem

sytuacja, w której Bank dokona zmiany podmiotu dostarczającego mu zestawienia kursowe

30

bądź też zmiany systemu zapewniającego dostęp do takich kursów bez dokonywania

zmiany wzorca. Takie rozwiązanie narusza dobre obyczaje oraz interes konsumenta, gdyż

konsument nie może mieć pewności, że zasady ustalania kursu na które wyraził zgodę przy

zawieraniu umowy nie ulegną w przyszłości zmianie w zakresie źródła, z którego korzysta

Bank w toku dokonywania własnych wyliczeń kursów.

Ponadto, zgodnie z analizowanym postanowieniem, Bank zachowuje możliwość ustalenia

obowiązujących kursów walut w dowolnie wybranym przez siebie momencie. W treści

wzorców umów brak jest bowiem klauzuli precyzującej, na który moment Bank ustala

wiążące w danym dniu (lub też dłuższym odcinku czasu) kursy walut, oraz kursy z której

godziny (kursy z systemu EIKON) wybierze do sporządzenia tabel. Jedynym postanowieniem

odnoszącym się pośrednio do momentu publikacji stosowanych kursów walut jest § 12 pkt 3

kwestionowanych wzorców (numeracja może różnić się w zależności od wzorca)25

.

Należy stwierdzić, że analizowane postanowienie może przyznawać Bankowi uprawnienie

do dokonywania omawianych zmian w momencie, który będzie korzystny ekonomicznie dla

Banku. Konsument nie ma przy tym żadnej gwarancji, że w sytuacji odwrotnej –korzystnej

dla konsumenta – Bank zmodyfikuje obowiązującą Tabelę.

W konsekwencji konsumenci nie otrzymują jasnej i jednoznacznej informacji na temat

tego, jaka konkretnie liczba Tabel będzie obowiązywać danego dnia. Na mocy

kwestionowanej klauzuli Bank przyznaje sobie prawo do ustalania dowolnej liczby Tabel

obowiązujących w każdym dniu roboczym w zależności od własnych potrzeb i korzyści.

Istnieje więc możliwość, że Bank będzie narzucać konsumentom takie dane, które będą dla

niego najkorzystniejsze. Tym samym, omawiane postanowienie pozwala Bankowi na

swobodne kształtowanie wysokości zadłużenia konsumentów.

Ad B

Kształt tego postanowienia sprawia, że Bank jest zobowiązany do publikacji Tabeli, jednak

w żaden sposób nie doprecyzuje momentu ustalenia kursu. Bank zachowuje możliwość

narzucania konsumentom takich danych, które będą dla niego najkorzystniejsze z uwagi na

swobodę wyboru momentu, w którym zostanie ustalony kurs (moment sporządzenia Tabel).

W związku z powyższym, a więc brakiem określenia chwili momentu sporządzenia Tabeli w

związku z brzmieniem postanowienia A, daje to możliwość właściwie arbitralnego

kształtowania wysokości zadłużenia konsumentów przez Bank.

Bank narusza tym samym równowagę kontraktową pomiędzy stronami umowy stosując

przedmiotowe postanowienie, które umożliwia podejmowanie jednostronnej decyzji o tym,

na jakich zasadach i w którym momencie ustalany będzie kurs walutowy. Takie

ukształtowanie stosunku umownego narusza interes konsumenta, z uwagi na fakt, iż to

Bank posiada jednostronne uprawnienie do wyboru kursu stosowanego do waloryzacji

kwoty kredytu bądź poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych.

Ponadto w toku postępowania Bank wskazywał, że jest zobowiązany do wskazania w treści

umów szczegółowych zasad określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany

walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu/pożyczki, jego

transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty

kredytu/pożyczki zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 4a Prawa bankowego (dalej: Prawo

25 „Tabela kursów oraz wysokość zastosowanego przez Bank Indeksu Marżowego Banku w Tabeli

Kursów są publikowane w każdym Dniu Roboczym najpóźniej do godziny 9:00 na stronie

internetowej Banku i są dostępne w placówkach Banku.”

31

bankowe). W ocenie Prezesa Urzędu powyższa argumentacja nie może zostać uznana za

słuszną. Przepis obliguje do skonstruowania pewnego typu postanowień w umowie, nie

wskazuje jednak jak konkretnie mają one brzmieć. Przepis ten określa bowiem pewne

ramy, które trzeba wypełnić treścią. To właśnie owa treść podlega kontroli Prezesa UOKiK

pod kątem abuzywności.

(dowód: pismo Banku z dnia 4 grudnia 2017 r. k. 1152)

Należy stwierdzić, iż w sytuacji, w której konsument posiadałby wiedzę na temat

precyzyjnego momentu, w którym kursy walut ustalane są na podstawie ogólnodostępnych,

niezależnych od Banku źródeł, byłby w stanie z jednej strony przewidzieć kiedy

obowiązujące kursy mogą ulec zmianie a z drugiej zweryfikować prawidłowość

dokonywanych przez Bank wyliczeń, w tym określić jaka była wysokość naliczonego przez

niego wynagrodzenia (np. kwot pobranych poza tzw. „spreadem” – czyli różnicą pomiędzy

kursem sprzedaży a kursem kupna waluty). Znajomość podmiotu ustalającego kursy

stosowane do przeliczeń, a także wiedza na temat źródła wykorzystywanego do

opracowania zestawów tychże wartości, gwarantują, iż konsument będzie miał pełną

świadomość tego, w jaki sposób dochodzi do rozliczenia spłacanego przez niego kredytu, a

jednocześnie będzie posiadał możliwość weryfikacji czy Bank dokonuje przeliczeń w sposób

prawidłowy. Przy opisanym wyżej kształcie analizowanego postanowienia, a także przy

braku dodatkowych klauzul w treści wzorca (odnoszących się do momentu wyznaczenia

kursu) jest to niemożliwe.

Powyższe okoliczności prowadzą do wniosku, że postanowienia stosowane przez Bank

dotyczące zasad ustalania kursów wymiany walut są sprzeczne z dobrymi obyczajami i

rażąco naruszają interesy konsumentów. Analizowane postanowienia wprowadza rażącą

dysproporcję praw i obowiązków stron, przyznając jedynie jednej

z nich uprawnienie do dowolnego ustalania kryteriów wpływających na wysokość świadczeń

stron, przy jednoczesnym odebraniu drugiej stronie możliwości do weryfikowania

poprawności działania silniejszej strony umowy.

W toku postępowania Bank zaznaczył, że w każdym przypadku sporządzenia nowej Tabeli

Kursów, Klienci Banku są o niej informowani na stronie internetowej Banku (obecny adres

to: https://www.rbinternational.com.pl/). Jednakże, z przekazanych wzorców umów

wynika, że kursy kupna i sprzedaży walut stosowane do uruchomienia, spłaty lub

Przewalutowania Kredytu publikowane są w Tabeli Kursów dostępnej w Oddziałach Banku,

na stronie internetowej Banku. Informacje o aktualnych kursach walut można również

uzyskać za pośrednictwem Centrum Telefonicznego. Bank nie wskazał ponadto, w jaki

sposób oraz w jakim czasie przekazałby konsumentom informację na temat źródła danych

stanowiących podstawę ustalania kursów walut w przypadku braku możliwości korzystania

ze strony internetowej Reuters.

Również sposób działania NBP nie jest istotny z punktu widzenia niniejszej sprawy, gdyż

jej przedmiotem jest stosowanie przez Bank, we wzorcach umów zawieranych z

konsumentami, niedozwolonych postanowień umownych, a nie (jak zdaje się podnosić

Bank) metodologia wyliczania i ogłaszania bieżących kursów walut obcych kursów walut

przyjęta przez Narodowy Bank Polski.

W toku postępowania Bank podnosił, że Postanowienie Umowne przed jego implementacją

do treści obowiązujących umów o Kredyt Hipoteczny było wynikiem prowadzonej przez

Bank współpracy z Prezesem Urzędu w trakcie postępowania wyjaśniającego. Podkreślić

jednak trzeba, że Prezes UOKiK wykłada przepisy prawa i dokonuje subsumcji ustalonych w

sprawie stanów faktycznych w ramach prowadzonych postępowań z uwagi na to, że

32

ochrona konkurencji i konsumentów realizowana jest ex post, a przepisy przewidują

możliwość interwencji w przypadku naruszeń prawa. Ocena postanowień wzorców umów

stosowanych w obrocie z konsumentami dokonywana jest przez Prezesa UOKiK wyłącznie w

ramach postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

W związku z powyższym, w ocenie Prezesa Urzędu, postanowienia umowne

zakwestionowane w pkt. I sentencji niniejszej decyzji kształtują prawa i obowiązki

konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy.

Omawiane klauzule wprowadzają nieusprawiedliwioną dysproporcję praw na niekorzyść

konsumentów. Analizowane postanowienia przyznają Bankowi uprawnienie do dokonywania

arbitralnych, nieprzewidywalnych i dowolnych zmian czynników wpływających na wysokość

rat kapitałowo-odsetkowych, do których spłaty zobowiązani są konsumenci. Postanowienia

umowne zawarte były we wzorcach umów pożyczek/kredytów

denominowanych/indeksowanych do [***] i [***], w związku z tym, że Bank w okresie

objętym niniejszym postępowaniem nie udzielał kredytów/pożyczek

denominowanych/indeksowanych do [***]. Niemniej jednak klauzula A znajduje się we

wzorcach aneksów nadal stosowanych do wyliczenia kursu kupna oraz sprzedaży dla

[***]/[***]. Aneksy stosowane są zaś do zmiany sposobu spłaty kredytu z waluty

denominacji/indeksacji na walutę [***].

Zgodnie z art. 23d uokik „Prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za

niedozwolone ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie

niedozwolonego postanowienia umownego, oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy

zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji.”

Prawomocna decyzja wywoła zatem skutki w odniesieniu do konsumentów, którzy zawarli

umowę z Bankiem na podstawie wzorca wskazanego w niniejszej decyzji.

Skoro z ustaleń stanu faktycznego niniejszej decyzji wynika, że analizowane postanowienie

B w związku z postanowieniem A stosowane było przez Bank od 1 lipca 2016 r. do 21 lipca

2017 r., a zatem znaczenie dla określenia zakresu oddziaływania niniejszej decyzji ma fakt

wykorzystania wzorców obejmujących zakwestionowane w niniejszej decyzji

postanowienia.

Należy także podkreślić, że niniejsza decyzja dotyczy osób, które zawarły umowę na

podstawie rzeczonych wzorców przed jej uprawomocnieniem się, obejmuje w tym także

wygasłe stosunki prawne, tj. sytuacje, w których na dzień wydania decyzji konsumenci nie

są stronami obowiązujących umów.

Skutkiem prawomocnej decyzji w odniesieniu do przedsiębiorcy, do którego jest

skierowana, jest brak możliwości wykorzystywania postanowień wzorca umowy uznanych

decyzją za abuzywne w ramach działalności przedsiębiorcy, w której posługuje się

wzorcami umów do zawierania umów z konsumentami.

Wobec powyższego, Prezes Urzędu orzekł jak w pkt. I niniejszej decyzji.

33

Ad II. Rozstrzygnięcie o środkach usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu

stosowania we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych

postanowień umownych

Zgodnie z art. 23b ust. 2 uokik w decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może

określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu, o którym mowa w art.

23a, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do:

1) poinformowania konsumentów, będących stronami umów zawartych na podstawie

wzorców, o których mowa w ust. 1, o uznaniu za niedozwolone postanowień tego wzorca -

w sposób określony w decyzji;

2) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej

w decyzji.

Zgodnie z art. 23b ust. 4 uokik, środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu

stosowania niedozwolonych postanowień wzorca umowy powinny być proporcjonalne do

wagi i rodzaju naruszenia oraz konieczne do usunięcia jego skutków.

W niniejszej sprawie, trwające skutki naruszenia zakazu stosowania niedozwolonych

postanowień wzorca umowy polegają nie tylko na dalszym stosowaniu zakwestionowanych

postanowień we wzorcach umów, ale także na dalszym istnieniu (stosowaniu) zakazanych

postanowień w zawartych umowach26, co wobec braku świadomości konsumentów, że

postanowienia te nie wiążą ich, utrudnia podjęcie przez nich działań zmierzających do

ewentualnego dochodzenia roszczeń z tego tytułu lub ukształtowania stosunku prawnego

w sposób, który umożliwia wykonywanie umowy bez niedozwolonego postanowienia

umownego.

Mając powyższe na uwadze, Prezes Urzędu nałożył w pkt. II sentencji decyzji środki

usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu stosowania we wzorcach umów

zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych określonych

w punkcie I sentencji niniejszej decyzji.

W ocenie Prezesa Urzędu, adekwatne do wagi i rodzaju naruszenia, jak i konieczne do

usunięcia jego trwających skutków, jest poinformowanie konsumentów, m.in. będących

stroną umów zawartych na podstawie wzorców, których postanowienia zostały uznane za

niedozwolone, poprzez jasny i zrozumiały komunikat, przy wykorzystaniu różnych kanałów

komunikacji, o uznaniu omawianych klauzul za abuzywne i skutkach stwierdzenia

abuzywności. Zdaniem Prezesa Urzędu, wykonanie tych środków zapewni konsumentom

wiedzę odnośnie do faktu, że zachowanie przedsiębiorcy nie jest zgodne z prawem,

co pozwoli konsumentom na dokonanie oceny ich sytuacji prawnej względem Banku,

w szczególności w zakresie wynikających z tej decyzji skutków, co może przełożyć się na

podjęcie przez nich odpowiednich działań na drodze reklamacyjnej lub sądowej.

Dokonanie przez Prezesa UOKiK oceny postanowienia wzorca umowy w decyzji uznającej

jego abuzywność, stanowi wiążące prawnie potwierdzenie braku związania konsumenta

takim postanowieniem zawartym w wykonywanej przez niego umowie. Przesądzenie

niedozwolonego charakteru postanowienia wzorca umowy stanowiące jednocześnie

potwierdzenie tego faktu, pozwala na poinformowanie konsumentów o niewiążącym

26 Por. M. Prętki, A. Wiercińska-Krużewska, Komentarz do art. 23(b) ustawy o ochronie konkurencji

i konsumentów [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz pod red. A. Stawicki,

E. Stawicki, 2016, dostępne: LEX.

34

charakterze postanowienia zawartego w ich umowach. W ten sposób stworzone zostają

warunki do wywodzenia roszczeń poszczególnych konsumentów.

Informacja o tym, że dane postanowienie wzorca umowy, które znalazło się w umowie

zawartej z konsumentem, pozwala konsumentowi na podjęcie poinformowanej i świadomej

decyzji o tym, czy nadal chce wykonywać umowę zgodnie z jej treścią pomimo, że

znajduje się w niej postanowienie abuzywne przejęte z wzorca umowy, lub też czy chce

wywodzić roszczenia z faktu istnienia i wykonywania abuzywnego postanowienia

w umowie.

Szerokie rozpowszechnienie oświadczenia o przedmiocie rozstrzygnięcia i wynikających

z jego uprawomocnienia się skutkach na stronie internetowej Banku, spełni zarówno

funkcję edukacyjną wobec konsumentów, jak i funkcję prewencyjną wobec innych

przedsiębiorców. Będzie stanowić czytelną i jednoznaczną informację dla przedsiębiorców,

że nieakceptowana jest sytuacja, w której przedsiębiorcy tworzą postanowienia wzorców

umów, które godzą w równowagę kontraktową stron tego stosunku.

Mając na uwadze powyższe, Prezes Urzędu orzekł jak w pkt. II niniejszej decyzji.

Ad III. Rozstrzygnięcie o karze pieniężnej

Zgodnie z art. 106 ust. 1 pkt 3a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes

Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie

większej niż 10 % obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia

kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie, dopuścił się naruszenia zakazu

określonego w art. 23a ustawy.

Z powołanego przepisu wynika, że kara pieniężna za naruszenie zakazu stosowania we

wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych,

o których mowa w art. 3851

§ 1 kc, ma charakter fakultatywny. O tym, czy w konkretnej

sprawie zasadne jest nałożenie kary pieniężnej decyduje, w ramach uznania

administracyjnego, Prezes Urzędu.

W niniejszej sprawie Prezes Urzędu uznał za zasadne skorzystanie z przysługującego mu na

mocy przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uprawnienia do nałożenia

kary pieniężnej na Bank za stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami

niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w pkt. I rozstrzygnięcia

niniejszej decyzji.

Zdaniem Prezesa Urzędu, okoliczności niniejszej sprawy – w szczególności produkty,

których dotyczą zakwestionowane postanowienia umowne, a także negatywne skutki ich

stosowania dla prawidłowego zabezpieczenia interesów ekonomicznych konsumentów -

wskazują na celowość zastosowania tego środka represji. Prezes Urzędu, uznając za

zasadne nałożenie kary na Bank, kierował się założeniem, że sankcja ta musi spełniać

zarówno funkcję represyjną, jak i prewencyjną. Nałożenie kary pieniężnej służyć będzie

jako środek odstraszający Bank od stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umów

w przyszłości (prewencja indywidualna). Rozstrzygnięcie o karze ma być sygnałem dla

innych profesjonalnych uczestników rynku usług finansowych, że tego typu klauzule nie

mogą być stosowane - pod rygorem sankcji finansowej (prewencja ogólna). Kara pieniężna

spełni również funkcję represyjną - stanowić będzie dolegliwość dla Strony niniejszego

postępowania uzasadnioną stwierdzeniem naruszenia interesów konsumentów.

35

Należy zwrócić uwagę, że przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie

określają przesłanek, od których uzależnione byłoby podjęcie decyzji o nałożeniu kary.

Ustawodawca wskazał jedynie w art. 111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów te

okoliczności, które Prezes Urzędu ma obowiązek uwzględnić decydując o wymiarze kary

pieniężnej. Są to w szczególności: okoliczności naruszenia przepisów ustawy, uprzednie

naruszenie przepisów ustawy, a także: okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia

przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę

okoliczności dotyczące natury naruszenia, działalności przedsiębiorcy, która stanowiła

przedmiot naruszenia (art. 111 ust. 1 pkt 1 uokik).

Stosownie do art. 111 ust. 2 uokik, ustalając wysokość kar pieniężnych, Prezes Urzędu

bierze również pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły

w sprawie.

Okolicznościami łagodzącymi, wskazanymi w art. 111 ust. 3 pkt 2 w zw. z art. 111 ust. 3

pkt 1 lit. a-d uokik są w szczególności: dobrowolne usunięcie skutków naruszenia,

zaniechanie stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania lub

niezwłocznie po jego wszczęciu, podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania

naruszenia lub usunięcia jego skutków oraz współpraca z Prezesem Urzędu w toku

postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego

przeprowadzenia postępowania.

Wśród zamkniętego katalogu okoliczności obciążających art. 111 ust. 4 pkt 2 ustawy

o ochronie konkurencji i konsumentów wymienia: znaczny zasięg terytorialny naruszenia

lub jego skutków, znaczne korzyści uzyskane przez przedsiębiorcę w związku z dokonanym

naruszeniem, dokonanie uprzednio podobnego naruszenia oraz umyślność naruszenia.

Nieumyślność naruszenia

Zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów kara pieniężna

może być nałożona, gdy do naruszenia przepisów tej ustawy doszło choćby nieumyślnie.

W świetle obowiązujących przepisów prawa, stwierdzenie nawet nieumyślnego naruszenia

ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów daje zatem podstawę do nałożenia kary

pieniężnej. Ocena zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego wskazuje

na nieumyślne naruszenie przez Bank zakazu określonego w art. 23a uokik. W niniejszej

sprawie brak jest dowodów wskazujących na to, że Bank miał lub musiał mieć świadomość

niedozwolonego charakteru stosowanych postanowień umownych. Niemniej jednak

podkreślenia wymaga, że na profesjonalnych uczestnikach rynku spoczywa obowiązek

dochowania należytej staranności przy ocenie zgodności ich działań z obowiązującymi

przepisami prawa. Bank bez wątpienia posiada zasoby finansowe, kadrowe i ekonomiczne

pozwalające na konstruowanie treści wzorców umów przy uwzględnieniu szacunku do

konsumentów. Przedsiębiorca ustalając treść wzorców umów wykorzystywanych

w relacjach z konsumentami, powinien dokonać analizy i weryfikacji zawartych w nich

postanowień pod kątem możliwości kształtowania praw i obowiązków konsumentów

w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający ich interesy. Z tego

względu, w ocenie Prezesa Urzędu, zachowanie przedsiębiorcy było efektem niedołożenia

przez niego należytej staranności, jakiej należałoby oczekiwać od profesjonalnego

uczestnika obrotu gospodarczego.

Mając na uwadze wskazane powyżej okoliczności, Prezes Urzędu uznał, że naruszenie

dokonane przez Bank, określone w pkt. I sentencji niniejszej decyzji, nie było umyślne.

36

Zasady kalkulacji kary

Stosownie do art. 106 ust. 3 pkt 1 uokik obrót, o którym mowa w art. 106 ust. 1 uokik,

oblicza się jako sumę przychodów wykazanych w rachunku zysków i strat - w przypadku

przedsiębiorcy sporządzającego taki rachunek na podstawie przepisów o rachunkowości.

Podstawą obliczenia wysokości kary w niniejszym postępowaniu stanowi potwierdzony

rachunkiem zysków i strat obrót Banku osiągnięty w 2020 r., który wyniósł [***] zł (słownie:

[***] złotych).

Ustalenie wysokości kary pieniężnej ma charakter wieloetapowy. Należy uwzględnić

w szczególności okoliczności naruszenia przepisów ustawy, uprzednie naruszenie przepisów

ustawy, a także okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia. Na tej podstawie ustalona

zostaje kwota bazowa. W dalszej kolejności należy rozważyć, czy w sprawie występują

okoliczności obciążające i łagodzące oraz jaki powinny mieć wpływ na wysokość kary.

Okoliczności naruszenia przepisów ustawy

Okoliczności naruszenia zostały już szczegółowo opisane w poprzedniej części niniejszej

decyzji. Zakwestionowane przez Prezesa Urzędu działanie Banku polegało na stosowaniu

we wzorcach umów –odnoszących się do walut obcych, niedozwolonych postanowień

umownych.

Uprzednie naruszenie

Należy wskazać, że zgodnie z przepisem art. 111 ust. 1 uokik, Prezes Urzędu, ustalając

wysokość nakładanej kary pieniężnej, uwzględnia m.in. jakiekolwiek uprzednie naruszenie

przepisów ustawy. Dotychczas Prezes Urzędu wydał następującą prawomocną decyzję

w sprawie stosowania przez Bank praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów:

tj.

Decyzja nr RBG-5/2019

Prezes UOKiK uznał za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę stosowaną

przez przedsiębiorcę Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu wykonujący w

Polsce działalność gospodarczą w ramach oddziału Raiffeisen Bank International AG (Spółka

Akcyjna) Oddział w Polsce polegające na: 1. informowaniu konsumentów, którzy są stroną

umowy o usługę płatniczą, mają dostęp do usług bankowości elektronicznej R-Online oraz

wyrazili zgodę na dostarczanie informacji o zmianie warunków umowy o usługę płatniczą

wyłącznie za pomocą bankowości elektronicznej, o proponowanych zmianach warunków

umowy w trakcie jej trwania wyłącznie za pomocą wiadomości elektronicznych

przesyłanych w ramach konta założonego w bankowości elektronicznej R-Online, które nie

stanowią trwałego nośnika informacji w rozumieniu art. 2 pkt 30 ustawy z dnia 19 sierpnia

2011 r. o usługach płatniczych (Dz.U. z 2017 r. poz. 2003, ze zm.), co stanowi naruszenie

obowiązku o którym mowa art. 29 ust. 1 i 3 w zw. z art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia

2011 r. o usługach płatniczych i w konsekwencji narusza art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16

lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stwierdza się zaniechanie jej

stosowania z dniem 31 grudnia 2016 r. 2. niezamieszczaniu - w wiadomościach

przesyłanych do konsumentów związanych z jednostronną zmianą warunków umowy

dokonywaną w trakcie jej trwania, której załącznikiem jest Tabela oprocentowania, opłat,

prowizji i limitów transakcyjnych w Raiffeisen Bank Polska Spółka Akcyjna dla: Konta

Osobistego, Konta Lokacyjnego oraz Limitu zadłużenia w Koncie Osobistym - istotnych

37

informacji umożliwiających ustalenie przez konsumentów dopuszczalności wprowadzenia

proponowanych zmian, tj. niewskazanie podstawy prawnej umożliwiającej dokonanie tych

zmian oraz czynników (okoliczności faktycznych), które spowodowały tę zmianę i wynikają

z wyżej wskazanej podstawy prawnej, a przez to uniemożliwienie zweryfikowania przez

konsumentów dopuszczalności zmiany warunków umowy przez Raiffeisen Bank Polska

Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie w trakcie trwania stosunku obligacyjnego, co

wyczerpuje znamiona nieuczciwej praktyki rynkowej zdefiniowanej w art. 4 ust. 1 ustawy

z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. z

2017 r. poz. 2070) i stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007

r. o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stwierdza się zaniechanie jej stosowania z

dniem 31 października 2018 r.

Treść powyższej decyzji dostępna jest na stronie internetowej UOKiK pod adresem:

www.uokik.gov.pl.

Okres stosowania

Początek okresu stosowania zakwestionowanych postanowień wzorców umów datowany

jest zgodnie z ustaleniami stanu faktycznego sprawy na późniejszy niż dzień wejścia w

życie nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (tj. 17 kwietnia 2016 r.)

przyznającej Prezesowi Urzędu uprawnienie w zakresie rozstrzygania o niedozwolonym

charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazie jego dalszego wykorzystywania. Bank

dowiedział się o wszczęciu postępowania 16 maja 2017 r. Bank zaniechał stosowania

wzorców zawierających obie klauzule z dniem 21 lipca 2017 r. Klauzula A jest nadal

stosowana w obrocie z konsumentami. Tym samym okres stosowania kwestionowanych

klauzul należy uznać za długotrwały.

Stopień i skutki naruszenia (z uwzględnieniem okoliczności dotyczących natury

naruszenia oraz działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia)

W ocenie Prezesa Urzędu, stopień naruszenia przez Bank przepisów ustawy o ochronie

konkurencji i konsumentów jest znaczny. Istotą zachowania Banku jest bowiem działanie

polegające na wykorzystaniu silniejszej pozycji poprzez stosowanie we wzorcach umów

niedozwolonych postanowień umownych oraz w konsekwencji wprowadzenie daleko idącej

dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumentów. Należy jednocześnie mieć na

uwadze, że kwestionowane postanowienia umowne dotyczą umów kredytów i pożyczek

hipotecznych odnoszących się do walut obcych. Prezes Urzędu wziął pod uwagę, że nabycie

omawianych produktów pociąga za sobą istotne i długotrwałe zobowiązania finansowe po

stronie konsumentów. W ocenie Prezesa Urzędu, w niniejszym przypadku na konsumentów,

poza ryzykiem kursowym, mogło zostać przerzucone ryzyko dowolnego kształtowania przez

Bank kursów wymiany walut obcych. W przypadku umów kredytów i pożyczek hipotecznych

jest to o tyle istotne, że kredytobiorcy są narażeni na to ryzyko przez wiele lat trwania

umowy. Nie może ulegać wątpliwości, że opisane zakłócenie równowagi stron umowy może

w sposób rażący naruszać ekonomiczny interes konsumentów. Należy również mieć na

uwadze, że Bank – jako profesjonalista i instytucja zaufania publicznego - w stosunkach

z konsumentami powinien działać w sposób niewykorzystujący swojej silniejszej pozycji

oraz dbać o równomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków stosunku umownego.

Dokonując oceny wagi naruszenia, Prezes Urzędu uwzględnił okoliczność, że postanowienia

umowne stosowane przez Bank mogą godzić przede wszystkim w interesy ekonomiczne

38

konsumentów. Jak już zostało wskazane, omawiane klauzule określają zasady ustalania

kursów walut obcych, w oparciu o które wyliczana jest wysokość rat kapitałowoodsetkowych wymaganych od konsumentów.

Wyliczenie kwoty bazowej kary

Mając na względzie przedstawione powyżej okoliczności, Prezes Urzędu ustalił kwotę

bazową kary na [***] % obrotu osiągniętego przez Bank w 2020 r.

Spółka osiągnęła w 2020 r. obrót w wysokości [***] zł, a zatem kwota bazowa kary wynosi

[***] zł.

Okoliczności łagodzące

Współpraca z Prezesem UOKiK

W niniejszej sprawie Prezes Urzędu nie zidentyfikował okoliczności łagodzących.

Informacje przekazywane przez Bank często były niepełne albo sprzeczne względem

wcześniej prezentowanego stanowiska. Powodowało to trudności po stronie Prezesa Urzędu

w ustaleniu prawidłowego stanu faktycznego oraz przedłużało postępowanie

administracyjne. Dlatego Prezes Urzędu nie zdecydował się na obniżenie kwoty bazowej

kary.

Prezes Urzędu nie zidentyfikował okoliczności obciążających.

Obliczenie kary

W związku z niezidentyfikowaniem okoliczności łagodzących, nałożona na Bank kara wynosi

945 485 zł (słownie: dziewięćset czterdzieści pięć tysięcy czterysta osiemdziesiąt pięć

złotych), co stanowi [***] % obrotu osiągniętego przez Bank w 2020 r. i [***] % maksymalnej

kary, która mogłaby zostać nałożona na Spółkę na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 3a uokik.

Podsumowanie

Nakładając niniejszą decyzją karę pieniężną za naruszenie przepisów ustawy o ochronie

konkurencji i konsumentów, Prezes Urzędu kierował się przesłankami wskazanymi w art.

106 oraz art. 111 uokik. Kara w powyższej wysokości jest w ocenie Prezesa Urzędu

adekwatna do okresu, stopnia oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy o ochronie

konkurencji i konsumentów.

Prezes Urzędu wziął pod uwagę, że kara ta spełni funkcję prewencyjną (zarówno w ujęciu

ogólnym, jak i indywidualnym) oraz funkcję represyjną.

Wobec powyższego, Prezes UOKiK orzekł jak w pkt. III niniejszej decyzji.

Zgodnie z art. 112 ust. 2 i 3 uokik, karę pieniężną należy uiścić w terminie 14 dni od dnia

uprawomocnienia się niniejszej decyzji na rzecz Funduszu Edukacji Finansowej na

rachunek Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie w NBP o/o Warszawa

Nr 51 1010 1010 0078 7822 3100 0000.

Ad IV. Koszty postępowania

Na podstawie art. 80 uokik, Prezes Urzędu rozstrzyga o kosztach w drodze postanowienia,

które może być zamieszczone w decyzji kończącej postępowanie. Jednocześnie zgodnie

z art. 77 ust. 1 uokik, jeżeli w wyniku postępowania Prezes Urzędu stwierdził naruszenie

39

przepisów ustawy, przedsiębiorca, który dopuścił się tego naruszenia oraz osoba

zarządzająca, o której mowa w art. 6a uokik, są obowiązani ponieść koszty postępowania.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach Prezes Urzędu może nałożyć na stronę

obowiązek zwrotu tylko części kosztów albo nie obciążać jej kosztami. Zgodnie z art. 263 §

1 kpa, do kosztów postępowania zalicza się koszty podróży i inne należności świadków i

biegłych oraz stron w przypadkach przewidzianych w art. 56 kpa, a także koszty

spowodowane oględzinami na miejscu, jak również koszty doręczania stronom pism

urzędowych. Zgodnie z art. 264 § 1 kpa, jednocześnie z wydaniem decyzji organ

administracji publicznej ustali w drodze postanowienia wysokość kosztów postępowania,

osoby zobowiązane do ich poniesienia oraz termin i sposób ich uiszczenia. W wyniku

przeprowadzonego postępowania, Prezes Urzędu w pkt. I rozstrzygnięcia niniejszej decyzji

stwierdził naruszenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Kosztami niniejszego postępowania są wydatki związane z korespondencją prowadzoną ze

Stroną postępowania. W związku z powyższym, postanowiono obciążyć Stronę

postępowania kosztami postępowania w wysokości 269 zł 20 gr (słownie: dwieście

sześćdziesiąt dziewięć złotych dwadzieścia groszy). Koszty niniejszego postępowania

określone w pkt. V rozstrzygnięcia niniejszej decyzji Bank obowiązany jest wpłacić w

terminie 14 dni od uprawomocnienia się niniejszej decyzji, na konto Urzędu Ochrony

Konkurencji

i Konsumentów NBP o/o Warszawa nr 51 1010 1010 0078 7822 3100 0000.

Wobec powyższego, Prezes Urzędu orzekł jak w pkt. IV sentencji niniejszej decyzji.

Pouczenie

Na podstawie art. 81 ust. 1 uokik w związku z art. 47928 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r.

Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.) od niniejszej decyzji

Stronie przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony

Konkurencji i Konsumentów, w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia, które wnosi się

za pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

W przypadku jednak kwestionowania wyłącznie postanowienia o kosztach zawartego

w punkcie IV niniejszej decyzji, zgodnie z art. 81 ust. 5 ustawy o ochronie konkurencji

i konsumentów przysługuje zażalenie do Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony

Konkurencji i Konsumentów, w terminie tygodniowym od dnia doręczenia niniejszej

decyzji, za pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 9 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.

o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 755 ze zm.), odwołanie od

decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów podlega opłacie stałej w

kwocie 1000 zł. Z kolei, zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 9 w związku z art. 32 ust 2 tej ustawy,

zażalenie na postanowienie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów podlega

opłacie w kwocie 500 zł.

Zgodnie z art. 103 ust. 1 i ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd

może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych osobie prawnej lub jednostce

organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli

wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie. Spółka handlowa powinna

wykazać także, że jej wspólnicy albo akcjonariusze nie mają dostatecznych środków na

zwiększenie majątku spółki lub udzielenie spółce pożyczki.

40

Zgodnie z art. 105 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, wniosek

o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych należy zgłosić na piśmie lub ustnie do

protokołu w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy.

Stosownie do treści art. 117 § 1, § 3 i § 4 kodeksu postępowania cywilnego, strona zwolniona

przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części, może domagać się ustanowienia

adwokata lub radcy prawnego. Osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której

ustawa przyznaje zdolność sądową, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się

domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma

dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy

prawnego. Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza wraz

z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do

protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy.

z up. PREZESA

Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

ZASTĘPCA DYREKTORA

Departamentu Ochrony Zbiorowych Interesów

Konsumentów

Artur Zwaliński