X’inhu l-iskop ta’ investigazzjoni kriminali?
L-investigazzjoni tiġbor provi li jew jippruvaw jew jiċħdu allegazzjoni li persuna kkommettiet delitt. Investigazzjoni tista’ tkun ikkawżata minn lment lill-awtoritajiet inkwirenti dwar delitt li sar, jew bl-informazzjoni fil-pussess ta’ dawk l-awtoritajiet, li tkun timplika delitt. Jekk il-pulizija taqbad lil xi ħadd waqt li qed jagħmel delitt, din ukoll tista’ tkun raġuni biex tinbeda l-investigazzjoni.
Is-soltu, l-istadji kollha tal-investigazzjoni huma mmexxija mill-pulizija. Xi każi huma mmexxija minn maġistrati inkwirenti jew prosekuturi. Iżda prosekutur biss jista’ jiggwida u jikkontrolla investigazzjoni.
X’inhuma l-istadji ta’ qabel il-proċess quddiem qorti kriminali?
L-investigazzjoni (li tinkludi t-tressiq tal-akkużi u l-interrogazzjoni)
L-awtoritajiet inkwirenti għandhom l-għan li jiġbru l-provi li jippruvaw jew jiċħdu allegazzjoni li twettaq delitt. Jekk jiġbru provi biżżejjed li jsostnu l-allegazzjoni li persuna speċifika wettqet delitt, l-uffiċjal inkwirenti għandu jinnotifika lil dik il-persuna bil-miktub. Il-persuna għandha tiffirma dik in-notifika. Immedjatament wara dan, il-persuna akkużata tiġi interrogata.
L-arrest
Jekk il-pulizija ssib provi li jimplikaw li persuna wettqet delitt, il-pulizija tista’ tarresta u żżomm lil dik il-persuna, iżda għal mhux aktar minn 24 siegħa. Il-prosekutur biss jista’ jiddeċiedi jekk id-detenzjoni għandhiex tkun miżjuda, iżda għal mhux aktar minn 72 siegħa. Inkella, il-persuna miżmuma għandha tinħeles. L-għan tad-detenzjoni tal-pulizija hu li jiġi stabbilit jekk persuna għandhiex tkun akkużata jew le. Id-detenzjoni tal-prosekuzzjoni issir biex tiġi żgurata l-ewwel dehra tal-persuna akkużata quddiem il-qorti.
L-ewwel smigħ tal-qorti
Fil-prinċipju, il-prosekutur jiddetermina liema 
miżura għall-prevenzjoni tal-evażjoni tal-prosekuzzjoni għandha tkun imposta fuq il-konvenut. Iżda jekk il-prosekutur jiddeċiedi li l-miżura għall-prevenzjoni tal-evażjoni tal-prosekuzzjoni għandha tkun id-detenzjoni jew l-arrest domiċiljari, il-prosekutur jippreżenta tali talba lill-qorti u jiżgura li l-konvenut jidher quddiem il-qorti.
Detenzjoni jew liberazzjoni
Jekk il-konvenut jitressaq quddiem il-qorti, il-qorti biss tista’ tiddeċiedi jekk il-miżura għall-prevenzjoni tal-evażjoni tal-prosekuzzjoni hix se tkun id-detenzjoni jew l-arrest domiċiljari, jew jekk id-detenut għandux ikun illiberat.
Il-preparazzjoni tal-każ mill-prosekuzzjoni
Meta titlesta l-investigazzjoni, l-uffiċjal inkwirenti jibgħat il-provi miġbura lill-prosekutur. Il-prosekutur jeżamina l-provi u jiddeċiedi jekk l-allegazzjoni li twettaq delitt ġietx ippruvata mingħajr l-ebda dubju raġonevoli. Hawnhekk biss il-prosekutur jista’ jippreżenta akkuża l-qorti. Inkella, il-prosekutur iwaqqa’ l-każ.
It-tħejjija tal-każ mid-difiża
Meta jkunu informati bl-akkuża, il-konvenut u l-avukat difensur jistgħu jipprovdu provi favur il-konvenut. Wara tmiem l-investigazzjoni, jekk mitlub mill-konvenut u l-avukat difensur, l-uffiċjal inkwirenti għandu jagħmel il-provi kollha miġbura disponibbli għalihom u jagħtihom żmien biżżejjed biex jeżaminaw il-provi.
Id-drittijiet tiegħi matul l-investigazzjoni
Jekk jogħġbok innota li l-istadji ta’ “arrest”, ta’ “l-ewwel smigħ tal-qorti” u ta’ “detenzjoni” huma possibbli iżda mhux neċessarji. Ikklikkja fuq il-links ta’ hawn taħt biex issir taf aktar dwar id-drittijiet tiegħek f’kull stadju.
L-investigazzjoni (li tinkludi t-tressiq tal-akkużi u l-interrogazzjoni) (1)
X’nista’ nsir naf dwar dak li jkun qed jiġri?
Jekk jinstabu biżżejjed provi kontrik, l-uffiċjal inkwirenti jċempillek u jinnotifikak bil-miktub dwar id-delitt li qed jakkużak bih. Immedjatament wara dan, l-uffiċjal għandu javżak dwar id-drittijiet tiegħek matul l-investigazzjoni. Int tiffirma dokument li jiddikjara li int ġejt informat dwar id-drittijiet tiegħek.
Ikun hemm interpretu jekk ma nitkellimx bil-lingwa tal-pajjiż?
Iva. Tista’ tirrifjuta milli tiffirma l-karta li tinnotifikak dwar l-akkuża jekk ma ġejtx ipprovdut b’interpretu L-interpretu jassistik matul l-investigazzjoni kollha. Int m’għandekx tħallas għall-interpretu.
F’liema stadju nkun nista’ nkellem avukat?
Meta jċempillek biex jinnotifikak dwar l-akkużi, l-uffiċjal inkwirenti għandu jgħidlek li miegħek tista’ ġġib avukat. L-uffiċjal inkwirenti għandu jagħtik żmien biżżejjed biex tikkuntattja avukat. Il-Kodiċi ta' Proċedura Kriminali jistabbilixxi meta għandu jkollok difiża. Għall-għażla tiegħek ta’ avukat u d-dritt tiegħek għal parir legali bla ħlas, ara hawnhekk. Int intitolat li tiltaqa’ u titkellem mal-avukat tiegħek fil-privat. Jista’ jkollok interpretu jekk ma titkellimx bil-lingwa tal-pajjiż.
Nista’ nintalab nagħti xi informazzjoni? Għandi nagħti xi informazzjoni?
Kif tkun infurmat dwar l-akkużi, l-uffiċjal inkwirenti jinterrogak. Tista’ jew titkellem jew tibqa’ sieket b’konnessjoni mal-akkużi. Tista’ wkoll tipprovdi spjegazzjonijiet aktar tard meta trid matul l-investigazzjoni.
X’jiġri jekk ngħid xi ħaġa li tippreġudika l-każ tiegħi?
L-istqarrija tiegħek tista’ twassal għal tnaqqis fil-penali tiegħek. Jekk tibqa’ sieket ma tistax tiggrava s-sitwazzjoni tiegħek. Il-qorti ma tistax tikkundannak fuq il-bażi tal-istqarrija tiegħek biss.
Jien minn pajjiż barrani. Għandi nkun preżenti matul l-investigazzjoni?
Peress li int il-konvenut, għandek tkun għad-dispożizzjoni tal-awtoritajiet inkwirenti. Għal dan il-għan, miżura għall-prevenzjoni tal-evażjoni tal-prosekuzzjoni tista’ tkun imposta fuqek. L-investigazzjoni tista’ sseħħ fin-nuqqas tiegħek meta:
- il-post ta’ residenza tiegħek mhuwiex magħruf;
- ma tistax tissejjaħ għas-smigħ għal raġunijiet oħra;
- wara li tkun ġejt imsejjaħ għas-smigħ, int ma tmurx u/jew ma tagħti l-ebda raġuni valida għalfejn ma tkunx għamilt dan.
F’dawn il-każi, avukat difensur tal-għassa jkun allokat għalik skont il-proċedura spjegata hawnhekk.
Tista’ tkun interrogat bl-użu ta’ kollegament bil-vidjow jekk qiegħed barra l-pajjiż u dan ma jxekkilx l-investigazzjoni. F’dik l-interrogazzjoni, int ikollok l-istess drittijiet bħal dawk spjegati aktar ’il fuq f’din l-iskeda informattiva.
Nista’ nintbagħat lura lejn pajjiżi?
Iva, iżda skont il-kundizzjonijiet speċifikati fil-Kodiċi ta' Proċedura Kriminali. Ikollok bżonn parir mingħand avukat.
Ninżamm f’kustodja jew niġi lliberat?
Tista’ tinżamm f’kustodja. Għal informazzjoni aktar dettaljata ara L-ewwel smigħ fil-qorti (3) u Detenzjoni jew liberazzjoni (4).
Nista’ nitlaq mill-pajjiż matul l-investigazzjoni?
Tista’ jekk mintix miżmum f’kustodja iżda għandek tinforma lill-awtorità inkwirenti. Jekk jaħsbu li hemm riskju li int taħrab mill-investigazzjoni, tista’ tiġi pprojbit milli titlaq mill-pajjiż.
Nista’ nintalab nagħti l-marki tas-swaba’, kampjuni tad-DNA tiegħi (eż. xagħar, bżieq) jew fluwidi oħra tal-ġisem?
Tista’ tintalab tali kampjuni jekk ma jkunux jistgħu jinkisbu mod ieħor. Int għandek tipprovdihom. Jekk tirrifjuta, dawn jittieħdu bil-forza bil-permess tal-qorti. Jekk it-teħid tal-kampjun jirrekjedi penetrazzjoni tal-ġisem, dan jittieħed minn tabib. Għandek id-dritt li tkun infurmat dwar il-proċedura mill-uffiċjal inkwerenti.
Jista’ jkun hemm tfittxija fuq il-persuna?
L-uffiċjal inkwerenti jista’ jordna tfittxija fuq il-persuna sabiex jiġbor provi jew jieħu oġġetti li jistgħu jxekklu l-investigazzjoni jew li jistgħu jgħinuk taħrab. It-tfittxija fuq il-persuna għandha tkun sanzjonata minn mandat tal-qorti jew tkun tirrekjedi approvazzjoni sussegwenti mill-qorti. Int intitolat li tara kemm il-protokoll tat-tfittxija kif ukoll id-deċiżjoni tal-qorti.
Jista’ jkun hemm tiftix f’dari, fil-post tan-negozju tiegħi, fil-karozza tiegħi eċċ.?
It-tweġiba hi l-istess bħal ta’ fuqha.
Nista’ nwieġeb ħati għall-akkużi kollha jew għal uħud minnhom qabel il-proċess quddiem qorti kriminali?
Tista’ twieġeb ħati matul l-ewwel interrogazzjoni wara li tisma’ għalxiex int akkużat. Dwar il-konfessjoni u d-drittijiet tiegħek f’dak il-kuntest, ara l-informazzjoni mogħtija aktar ’il fuq f’din l-iskeda informattiva.
Jistgħu jinbidlu l-akkużi qabel il-proċess quddiem qorti kriminali?
Jekk jinġabru provi ġodda, l-akkużi jistgħu jinbidlu. Għandek tkun innotifikat dwar kwalunkwe bidliet ġodda immedjatament u għandek tkun interrogat fir-rigward tagħhom.
Nista’ nkun akkużat b’reat li kont diġà akkużat bih fi Stat Membru ieħor?
Iva, sakemm mhux stipulat mod ieħor skont ftehim internazzjonali effettiv li fih hija involuta l-Bulgarija.
Tista’ tintalab informazzjoni dwar il-kondotta tiegħi?
Iva, anki jekk inti ma tixtieqx li dan iseħħ.
L-arrest (inkluż il-Mandat ta’ Arrest Ewropew) (2)
X’nista’ nsir naf dwar dak li qed jiġri?
L-arrest (detenzjoni mill-pulizija) hu ordnat minn uffiċjal tal-pulizija. Ma tistax tinżamm għal aktar minn 24 siegħa. Ir-raġunijiet għad-detenzjoni huma speċifikati fil-mandat ta’ arrest. Għandek id-dritt li tkun taf ir-raġunijiet, tara l-mandat u tiffirmah. L-awtoritaijet tal-pulizija għandhom jilliberawk meta ma jkunx għad hemm raġuni għad-detenzjoni tiegħek.
Ikolli interpretu jekk ma nitkellimx bil-lingwa tal-pajjiż?
Jekk ma titkellimx bil-lingwa tal-pajjiż, int intitolat li tkun taf ir-raġunijiet għall-arrest tiegħek immedjatament. L-interpretu jkun ipprovdut bla ħlas.
F’liema stadju nkun nista’ nkellem avukat?
Tista’ tikkuntattja avukat mill-mument tal-arrest tiegħek. Għal aktar dettalji ara hawnhekk
Nista’ nintalab nagħti xi informazzjoni? Għandi nagħti informazzjoni?
Tista’ tintalab tagħti informazzjoni b’konnessjoni mad-detenzjoni. Tista’ iżda m’intix obbligat tipprovdi informazzjoni.
X’jiġri jekk ngħid xi ħaġa li tippreġudika l-każ tiegħi?
F’dak l-istadju, kwalunkwe informazzjoni mogħtija minnek mhix aċċettata bħala prova. Għaldaqstant, ma tistax tintuża kontrik. L-informazzjoni li tagħti tista’ sservi bħala prova biss waqt l-interrogazzjoni li ssir ladarba inti tkun taf bl-akkużi tiegħek. Għal aktar dettalji ara L-investigazzjoni (li tinkludi t-tressiq tal-akkużi u l-interrogazzjoni) (1).
Nista’ nikkuntattja membru tal-familja jew xi ħabib?
Tista’. L-uffiċjal tal-pulizija għandu jgħarraf immedjatament lil persuna magħżula minnek dwar l-arrest tiegħek.
Jista’ jkolli tabib jekk ikolli bżonn?
Int intitolat għal għajnuna medika f’każ ta’ bżonn. Il-pulizija ġġiblek tabib.
Nista’ nikkuntattja l-Ambaxxata tiegħi jekk jien barrani?
Tista’ tikkuntattja l-uffiċju konsulari ta’ pajjiżek. L-awtorità tad-detenzjoni għandha tgħidlek immedjatament b’dak id-dritt.
Jista’ jkun hemm tfittxija fuq il-persuna?
Wara li tkun arrestat, ikun hemm tfittxija fuq il-persuna. Aktar tard il-qorti għandha tagħti l-approvazzjoni tagħha dwar l-oġġetti personali misjuba fuqek biex jintużaw bħala provi. Għandek id-dritt li tara l-protokoll għat-tfittxija.
Nista’ nappella?
Tista’ tikkontesta l-legalità tad-detenzjoni tal-pulizija billi tappella quddiem il-qorti. Il-qorti għandha tiddeċiedi immedjatament dwar l-appell tiegħek.
X’jiġri jekk niġi arrestat b’Mandat ta’ Arrest Ewropew?
Jekk Stat Membru joħroġ Mandat ta’ Arrest Ewropew kontrik, int tista’ tinżamm fi Stat Membru ieħor u mgħoddi lill-Istat emittenti wara s-smigħ minn imħallef. Għas-smigħ, int intitolat għal avukat u għal interpretu, jekk ikollok bżonn wieħed.
L-ewwel smigħ tal-qorti (3)
Għalfejn iseħħ l-ewwel smigħ tal-qorti?
Meta tkun infurmat dwar l-akkużi kontrik bħala “konvenut”, il-prosekutur jista’ jitlob li int tinżamm taħt arrest preventiv, jew taħt arrest domiċiljari, bħala miżura għall-prevenzjoni tal-evażjoni tal-prosekuzzjoni. Kull waħda minn dawn iż-żewġ miżuri hi imposta mill-qorti kif propost mill-prosekutur. Peress li tali miżura ma tistax titieħed fin-nuqqas tiegħek, għandek tittieħed il-qorti li se tiddeċiedi dwar il-miżura.
Min jiżvolġi liema rwol?
Ir-rwol tal-prosekutur hu li jiżgura li int tidher quddiem il-qorti. Meta tinżamm mill-pulizija, il-prosekutur jista’ jestendi d-detenzjoni tiegħek iżda mhux għal aktar minn 72 siegħa. L-uniku għan ta’ dik id-detenzjoni hu li jiżgura d-dehra tiegħek quddiem il-qorti f’dawk it-72 siegħa. Il-qorti tisimgħek, teżamina l-provi miġbura u tiddeċiedi, skont il-liġi, jekk iżżommokx jew tilliberakx.
X’nista' nsir naf dwar dak li jkun qed jiġri?
Għandek id-dritt li tkun mgħarraf mill-prosekutur bir-raġuni għalfejn int detenut u dwar meta tkun se titressaq il-qorti.
Ikolli interpretu jekk ma nitkellimx bil-lingwa tal-pajjiż?
Jekk ma titkellimx bil-lingwa tal-pajjiż, jista’ jkollok interpretu, bla ħlas, għas-smigħ tal-qorti.
F’liema stadju nkun nista’ nitkellem ma’ avukat?
Tista’ tikkuntattja avukat qabel l-ewwel smigħ tal-qorti. Għall-għażla tiegħek ta’ avukat u d-dritt tiegħek għal parir legali bla ħlas, ara hawnhekk.
Nista’ nintalab nagħti xi informazzjoni? Għandi nagħti informazzjoni?
Il-qorti se titolbok tikkonferma d-dettalji personali tiegħek. Għandek id-dritt li tinstema’ mill-qorti dwar jekk għandekx tinżamm jew għandekx tkun illiberat. L-avukat tiegħek jagħtik parir dwar x’għandek tgħid.
X’jiġri jekk ngħid xi ħaġa li tippreġudika l-każ tiegħi?
F’dan l-istadju, kwalunkwe informazzjoni mogħtija minnek mhix aċċettata bħala prova. Għaldaqstant, kwalunkwe ħaġa li tgħid ma tistax tintuża kontrik.
Ningħata informazzjoni dwar il-provi miġjuba kontrija?
Kemm int kif ukoll l-avukat tiegħek għandkom id-dritt li taraw il-provi li fuqhom il-prosekutur ibbaża t-talba għad-detenzjoni tiegħek. Ikollok ħin biżżejjed biex teżamina l-provi qabel is-smigħ tal-qorti.
Nista’ nintalab nagħti xi informazzjoni dwar il-kondotta tiegħi?
Il-qorti titlob li tara l-kondotta tiegħek, irrispettivament minn dak li tixtieq inti.
Detenzjoni jew liberazzjoni (4)
X’nista’ nsir naf dwar dak li jkun qed jiġri?
Wara li l-qorti teżamina l-materjal miġbur u tisma’ lill-prosekutur, l-avukat tiegħek u int, tkunu tafu d-deċiżjoni tal-qorti fl-istess sessjoni tal-qorti.
Fl-ewwel smigħ, il-qorti tista’:
F’dak is-smigħ, il-qorti ma tiddeċidiex dwar kemm huma validi l-akkużi miġjuba kontrik.
Nista’ nikkuntattja membru tal-familja jew ħabib?
Jekk il-qorti tordna li int tinżamm taħt arrest, il-familja tiegħek għandha tkun mgħarrfa immedjatament.
Jista’ jkolli tabib jekk ikolli bżonn wieħed?
Jekk int miżmum taħt arrest, int intitolat għal għajnuna medika meta jkollok bżonnha.
Nista’ nikkuntattja l-Ambaxxata tiegħi jekk jien barrani?
Jekk int detenut, il-qorti tordna li l-Ministeru Bulgaru għall-Affarijiet Barranin ikun mgħarraf immedjatament sabiex tkun tista’ tikkuntattja l-uffiċċju konsolari tal-pajjiż tiegħek.
Nista’ nappella?
Tista’ tappella kontra d-deċiżjoni tal-qorti dwar id-detenzjoni jew il-liberazzjoni tiegħek fi żmien 3 ijiem mill-ġurnata li tittieħed. Il-Qorti tal-Appell tikkonsidra l-appell tiegħek fi żmien 7 ijiem mill-għoti tad-deċiżjoni tal-ewwel istanza. Id-deċiżjoni tagħha tkun finali.
It-tħejjija tal-każ mill-prosekuzzjoni (5)
X’inhu l-għan ta’ dan l-istadju?
Dan l-istadju jintlaħaq wara li l-investigazzjoni titlesta (għal aktar informazzjoni dwar l-investigazzjoni ara hawnhekk). L-għan ta’ dan hu sabiex il-prosekutur jeżamina l-provi miġbura u jiddeċiedi dwar jekk is-suppożizzjoni li twettaq delitt tkunx ġiet ippruvata mingħajr ebda dubju. Huwa biss f’dan il-mument li każ jista’ jittieħed il-qorti biex jinbeda proċess quddiem qorti kriminali.
Min għandu r-rwol ewlieni?
Il-prosekutur. F’dan l-istadju, il-prosekutur jiddeċiedi jekk jiħux il-każ il-qorti. Barra minn hekk, il-prosekutur jista’ jtemm il-proċedimenti ta’ qabel il-proċess quddiem qorti kriminali meta dan ikun ipprovdut mil-liġi. B’hekk, il-każ ma jitressaqx il-qorti. Apparti dan, il-prosekutur jista’ jissospendi l-proċedimenti ta’ qabel il-proċess quddiem qorti kriminali jekk ikun permess mil-liġi sakemm ir-raġunijiet għal sospensjoni ma jkunux validi aktar u mbagħad il-proċedimenti jkunu jistgħu jitkomplew. Jekk il-prosekutur isib xi ħaġa mhux korretta fil-mod kif il-materjal tal-investigazzjoni ikun qed jiġi eżaminat mill-kovenut, il-prosekutur jista’ jirreferi lura l-każ lill-uffiċjal inkwirenti sabiex l-iżball ikun ikkoreġut jew jista’ jikkoreġih hu stess.
Kif nista’ nkun naf x’ikun qed jiġri?
Jekk l-akkużi kontrik huma ppreżentati fil-qorti, il-qorti tibgħatlek kopja tal-att tal-akkuża. Jekk il-prosekutur jtemm jew jissospendi l-proċedimenti, il-prosekutur jibgħatlek kopja tad-deċiżjoni.
Nista’ nappella?
Tista’ tappella, quddiem il-qorti, kontra d-deċiżjoni ta’ terminazzjoni mill-prosekutur fi żmien 7 ijiem mill-irċevuta tal-kopja. Il-qorti tal-ewwel istanza teżamina l-appell fi żmien 7 ijiem mid-data li jkun ġie ppreżentat. Id-deċiżjoni tal-qorti tista’ tkun appellata quddiem il-Qorti tal-Appell li tieħu d-deċiżjoni finali. Tista’ tappella wkoll, quddiem il-qorti, kontra d-deċiżjoni ta’ sospensjoni mill-prosekutur. Imbagħad id-deċiżjoni tal-qorti tkun finali.
Nista' ningħata informazzjoni ulterjuri?
Fejn il-prosekutur isib xi ħaġa ħażina fil-mod kif eżaminajt il-materjal tal-investigazzjoni u jirreferi l-każ lura lill-uffiċjal inkwirenti biex jikkoreġi l-irregolarità jew jikkoreġiha hu stess, għandek id-dritt li tkun infurmat b’dawn l-atti ulterjuri.
It-tħejjija tal-każ min-naħa tad-difiża (6)
X’inhu l-għan ta’ dan l-istadju?
L-għan tiegħu hu sabiex int u l-avukat tiegħek teżaminaw il-provi kollha miġbura matul l-investigazzjoni, wara li din titlesta, inkluż il-materjal li hu favurik. Għaldaqstant, int tkun taf xi provi se jsostnu lill-prosekutur meta jippreżenta l-akkużi kontrik fil-qorti. Dan ikun jista’ jgħin lilek u lill-avukat tiegħek sabiex torganizzaw id-difiża għal matul il-proċess quddiem qorti kriminali.
Kif inkun naf x’ikun qed jiġri?
Meta l-investigazzjoni titlesta u jekk int, jew l-avukat tiegħek, titolbu hekk, l-uffiċjal inkwirenti, qabel ma jibgħat il-materjal miġbur lill-prosekutur, jgħarraf lilek u lill-avukat tiegħek dwar il-post, id-data u l-ħin li fihom tkunu tistgħu teżaminaw il-provi. Int u l-avukat tiegħek intitolati għal ħin biżżejjed biex tagħmlu dan.
Ikolli interpretu jekk ma nitkellimx bil-lingwa tal-pajjiż?
Jekk ma titkellimx bil-lingwa tal-pajjiż, għandek teżamina l-provi fil-preżenza ta’ interpretu. M’għandekx tħallas għat-traduzzjoni.
Nista’ nintalab nagħti xi informazzjoni? Għandi nagħti informazzjoni?
F’dak l-istadju, mhux se tkun interrogat u m’għandek tipprovdi l-ebda informazzjoni dwar il-każ.
X’informazzjoni se jkolli?
Tista’ tara l-provi kollha miġbura u taqra x-xhieda kollha mogħtija. L-avukat tiegħek għandu jispjegalek xi jfissru l-provi kollha miġbura.
X’inhuma d-drittijiet tiegħi wara li nara l-provi?
Fl-assistenza ta’ avukat, tista’ titlob provi ġodda jew tikkummenta dwar, jew toġġezzjona għal, kwalunkwe att relatat mal-investigazzjoni. L-uffiċjal inkwerenti għandu jżomm rekord tat-talbiet, il-kummenti u l-oġġezzjonijiet tiegħek filwaqt li l-prosekutur jiddeċiedi dwar jekk humiex ġustifikati jew le.
X’jiġri jekk it-talbiet, il-kummenti u l-oġġezzjonijiet tiegħi jkunu ġustifikati?
Il-prosekutur jordna lill-uffiċjal inkwirenti sabiex jieħu azzjoni ulterjuri dwar l-investigazzjoni. Għandek id-dritt li tkun innotifikat dwar tali azzjoni u dwar provi ġodda, jekk ikun hemm, skont il-proċedura spjegata s’issa.
Miżuri għall-prevenzjoni tal-evażjoni tal-prosekuzzjoni (7)
Miżuri ta' infurzar jistgħu jkunu imposti fuqek jekk jista’ jkun maħsub raġonevolment, fuq il-bażi tal-provi, li int wettaqt id-delitt li tkun ġejt akkużat bih. Il-miżuri għandhom l-għan li ma jippermettulekx taħrab, li twettaq reat ieħor jew li tfixkel l-infurzar ta’ pieni previsti.
Miżuri għall-prevenzjoni tal-evażjoni tal-prosekuzzjoni huma:
- L-iffirmar – int tassumi l-obbligu li ma titlaqx mill-post ta’ residenza tiegħek mingħajr il-permess ta’ awtorità kompetenti.
- Garanzija – tħallas ċertu ammont ta’ flus kontanti jew b’titoli. Jekk taħrab, dak l-ammont jittieħed u tkun imposta fuqek miżura aktar severa.
- Arrest domiċiljari – ma titħalliex titlaq minn darek mingħajr permess.
- Arrest preventiv – tinżamm f’iżolament sfurzat.
Persuna għandha tiżamm taħt arrest preventiv f’faċilitajiet tal-pulizija jew fil-ħabs.
Għandek id-dritt li tkun taf, billi tiffirma għal dan, dwar il-miżura għall-prevenzjoni tal-evażjoni tal-prosekuzzjoni li jkun hemm kontrik. L-iffirmar u l-garanzija huma imposti mill-prosekutur. L-arrest domiċiljari u l-arrest preventiv huma determinati mill-qorti kif mitlub mill-prosekutur. Il-miżura hi bbażata skont il-gravità tal-akkuża, tal-provi u tal-istat personali tiegħek. Fuq il-bażi ta’ dawn il-fatturi, jista’ jkun deċiż li ma tkun imposta l-ebda miżura preventiva bħal din fuqek.
L-ebda miżura għall-prevenzjoni tal-evażjoni tal-prosekuzzjoni ma tista’ tkun imposta fin-nuqqas tiegħek. Il-qorti għandha tikkunsidra kull applikazzjoni ppreżentata minnek għal bidla tal-miżuri ta’ “arrest preventiv” u ta’ “arrest domiċiljari” f’oħrajn inqas severi.
L-arrest mill-pulizija u d-detenzjoni ordnati minn prosekutur sa 72 siegħa huma miżuri preparatorji u bil-liġi, ma jikkostitwixxux miżuri għall-prevenzjoni tal-evażjoni tal-prosekuzzjoni.
Projbizzjoni fuq it-tluq mill-Bulgarija (8)
Jekk int akkużat b’delitt, punibbli bi priġunerija għal aktar minn 5 snin, il-prosekutur jista’ jipprojbik milli titlaq mill-Bulgarija mingħajr il-permess tiegħu. Il-punti ta’ kontroll fuq il-fruntieri jkunu nnotifikati immedjatament dwar il-projbizzjoni. Il-miżura għandha l-għan li ma tħallikx tevadi mill-investigazzjoni.
Int jew l-avukat tiegħek tistgħu titolbu lill-prosekutur sabiex iħallik titlaq mill-pajjiż għal darba, għal perjodu ta’ żmien fiss. Il-prosekutur jirrispondi fi żmien tliet ijiem mid-data tal-irċevuta tat-talba tiegħek. Jekk din tkun miċħuda, int intitolat li tappella quddiem il-qorti. Il-qorti immedjatament tikkunsidra t-talba tiegħek mingħajr smigħ. Il-qorti tista’ tikkonferma ċ-ċaħda tal-prosekutur jew tippermettilek titlaq mill-pajjiż għal ċertu perjodu ta’ żmien. Dik id-deċiżjoni tkun finali.
Bl-istess mod, int u l-avukat tiegħek tistgħu titolbu lill-qorti sabiex tneħħi kompletament il-projbizzjoni fuq it-tluq mill-Bulgarija. Il-qorti tagħmel dan jekk tiddeċiedi li m’hemm l-ebda riskju li int taħrab meta tkun barra mill-pajjiż.
Fil-proċeduri tal-qorti msemmija hawn fuq, ir-raġunijiet tal-akkużi kontrik ma jiġux ikkunsidrati.
Links relatati
Il-Kodiċi ta' Proċedura Kriminali
Il-Ministeru tal-Att dwar l-Affarijiet Interni
Att dwar l-Estradizzjoni u l-Mandat ta’ Arrest Ewropew
Regolamenti dwar l-Infurzar tal-Ministeru dwar l-Affarijiet Interni
Fejn u kif isir il-proċess?
Il-Kodiċi ta’ Proċedura Kriminali jistabbilixxi jekk il-qorti tal-ewwel istanza li se tisma’ l-każ tiegħek hix se tkun qorti distrettwali jew reġjonali. Għal aktar tagħrif dwar il-qrati, ara s-sit elettroniku tal-Kunsill Ġudizzjarju Suprem.
Fil-prinċipju, il-proċess ikun pubbliku. Madanakollu, hu possibbli li l-proċess sħiħ jew is-smigħ individwali jinstema’ bil-bibien magħluqa għall-pubbliku. Dan iseħħ biex ikunu protetti sigrieti tal-istat, il-morali pubbliċi jew l-identità sigrieta ta’ xhieda protetti.
Skont il-gravità tal-akkuża, il-każ jiġi deċiż minn imħallef jew minn bord magħmul minn imħallef u żewġ ġurati. Għal ħafna mill-każijiet ta’ delitti serji jkun hemm bord ta’ 2 imħallfin u 3 ġurati. L-imħallef u l-ġurati għandhom voti ugwali fil-proċess.
L-akkużi jistgħu jinbidlu matul il-proċess quddiem qorti kriminali?
Dan hu possibbli jekk, matul il-proċess quddiem qorti kriminali, fatti ġodda li ma jkunux magħrufa mill-awtoritajiet inkwirenti sa dak il-mument, jiġu ppruvati li jappoġġjaw il-bidla. Iżda akkużi ġodda jistgħu jinġiebu biss meta:
- ikun hemm bżonn ta’ bidliet serji fil-fatti spjegati fl-akkużi oriġinali;
- anki mingħajr tali bidliet, l-akkużi l-ġodda jikkonċernaw delitti aktar serji.
Jekk ikun hemm akkuża ġdida, tista’ titlob sabiex tipprepara għaliha qabel ma jkompli l-proċess quddiem qorti kriminali.
Jekk twieġeb ħati għal xi akkuża, tista’ tkun imposta sentenza iżgħar. Iżda l-qorti ma tistax taqta’ sentenza fuq il-bażi tal-ammissjoni tiegħek biss.
X’inhuma d-drittijiet tiegħi matul il-proċess quddiem qorti kriminali?
Jekk int akkużat b’delitt punibbli permezz ta’ priġunerija ta’ aktar minn 5 snin, trid tattendi għall-proċess quddiem qorti kriminali. Jekk int ġej minn pajjiż barrani u l-preżenza tiegħek hi obbligatorja, il-proċess quddiem qorti kriminali jista’ jinstema’ mingħajrek skont il-kundizzjonijiet speċifikati hawnhekk biss. F’dawn il-każijiet, l-avukat tal-għassa jkun allokat għalik skont il-proċedura speċifikata hawnhekk.
Fil-prinċipju, il-parteċipazzjoni għall-proċess quddiem qorti kriminali b’kollegament bil-vidjow mhijiex permessibbli. F’każ li l-qorti tara li l-verità ma tkunx imfixkla biss, hija tkun tista’ tagħmillek mistoqsijiet b’kollegament bil-vidjow – u jekk int barra l-pajjiż biss. Parteċipazzjoni obbligatorja tfisser il-preżenza fiżika tiegħek matul il-proċess kollu. Jekk il-parteċipazzjoni tiegħek mhix obbligatorja, għandek id-dritt li tkun preżenti xorta. Jekk ma titkellimx bil-lingwa, jista’ jkollok interpretu mingħajr ħlas.
Il-Kodiċi ta' Proċedura Kriminali jistabbilixxi l-każi meta int irid ikollok difiża legali. Dwar l-għażla tiegħek ta’ avukat u d-dritt għall-għajnuna legali bla ħlas, ara hawnhekk. Tista’ tibdel l-avukat tiegħek. Jekk int detenut, tista’ tiltaqa’ u titkellem mal-avukat tiegħek fil-privat. Tista’ tkun megħjun minn interpretu jekk ma titkellimx bil-lingwa.
Tista’, iżda mhux bilfors, titkellem waqt il-proċess quddiem qorti kriminali. Anki jekk tgħid xi ħaġa li mhix vera, din mhux se jkollha konsegwenzi negattivi kontrik. Iżda għandek tikkonferma d-dettalji personali tiegħek.
X’inhuma d-drittijiet tiegħi fir-rigward tal-provi miġjuba kontrija?
Tista’ tikkontesta l-provi miġjuba kontrik. Tista’ tiddikjara li mhumiex ammissibbli għax ma ġewx miġbura b’mod legali jew għaliex, minkejja l-fatt li huma ammissibbli, ma jappoġġjawx l-akkuża. Normalment, il-provi huma kkontestati fi tmiem il-proċess meta l-avukat jippreżenta l-argumenti tad-difiża. L-ammissibbiltà tal-provi tista’ tkun ikkontestata wkoll matul il-proċess quddiem qorti kriminali.
Int intitolat li titlob kwalunkwe prova, ammissibbli skont il-liġi, li taħdem favurik. Tista’ titlob li jiġu interrogati xhieda tad-difiża. Tista’ titlob li jitressqu provi fi kwalunkwe ħin tal-kawża. Provi miġjuba bis-saħħa ta’ investigatur privat huma ammissibbli jekk huma miġbura skont il-liġi. L-avukat tiegħek jista’ jevalwa l-valur tagħhom.
Int u l-avukat tiegħek tistgħu tistaqsu mistoqsijiet lix-xhieda tal-prosekuzzjoni fil-preżenza tagħhom. Il-proċedura għall-interrogazzjoni ta’ xhieda protetti hi aktar speċifika. Tista’ tikkontesta dak li x-xhieda qalu kontrik. Normalment, dan isir lejn tmiem il-kawża meta l-avukat jippreżenta l-argumenti tad-difiża.
L-informazzjoni dwar il-kondotta tiegħi tista’ tiġi kkunsidrata?
Taqbel jew ma taqbilx, il-qorti tiġbor l-informazzjoni dwar il-kundanni kriminali preċedenti tiegħek. Jekk tinsab ħati u għandek kundanni preċedenti, dawn jistgħu jwasslu għal penali aktar ħarxa. L-informazzjoni għandha tkun kurrenti sa minn tmiem il-proċess quddiem qorti kriminali. Kundanni preċedenti fi Stat Membru ieħor ikunu kkunsidrati jekk ikunu rikonoxxuti preċedentement minn qorti Bulgara.
X’jiġri fi tmiem il-proċess quddiem qorti kriminali?
Jekk il-qorti tiddetermina li l-akkuża hi ppruvata mingħajr l-ebda dubju, il-qorti ssibek ħati u tikkastigak skont il-liġi. Inkella, il-qorti tiddikjarak ‘mhux ħati’.
Sentenzi possibbli:
- Priġunerija għall-għomor – bid-dritt jew mingħajr dritt ta’ sostituzzjoni: imposta għad-delitti l-aktar gravi. Priġunerija għall-għomor mingħajr dritt ta’ sostituzzjoni ma tistax tkun mibdula fi priġunerija għal terminu definit. Priġunerija għal żmien definit – għal mhux aktar minn 20 sena jew, b’eċċezzjoni, sa 30 sena. Din is-sentenza hi skontata l-ħabs.
- Probation għal terminu definit – jinkludi miżuri ta’ kontroll u miżuri li jinfluwenzaw mingħajr ma jċaħħdek mil-libertà tiegħek. Servizz fil-komunità jista’ jkun eżempju ta’ tali miżura.
- Sekwestru – il-propjetà tiegħek jew parti minnha titteħidlek bil-forza.
- Multa – għandek tħallas ċertu ammont ta’ flus.
- Ċaħda, għal perjodu definit, mid-dritt li jkollok ċerta pożizzjoni jew li teżerċita ċerta professjoni, id-dritt li tkun mogħti premji jew titli militari.
- Ċensura pubblika – is-sentenza tiegħek issir pubblika b’mod xieraq.
X’inhu r-rwol tal-vittma matul il-proċess quddiem qorti kriminali?
Bħala akkużatur privat, il-vittma tappoġġja l-akkuża mressqa mill-prosekutur pubbliku u titlob għall-kundanna tiegħek. Bħala attur ċivili, il-vittma titlob li int tkun ikkundannat sabiex tħallas għad-danni kkawżati mid-delitt. Il-vittma tippreżenta petizzjoni fil-bidu tal-proċess quddiem qorti kriminali u tassumi dawn ir-rwoli jekk il-qorti tiddeċiedi hekk.
Interrogazzjoni ta’ xhieda protetti
It-testimonjanza tista’ tipperikola l-ħajja jew is-saħħa ta’ xhud jew tal-familja u l-ħbieb tiegħu/tagħha. Imbagħad jekk il-qorti tkun konvinta li l-periklu hu reali, tieħu miżuri – fuq it-talba jew bil-kunsens tax-xhud – biex tipproteġi b’mod urġenti s-sigurtà tiegħu/tagħha. Eżempju ta’ tali miżura jista’ jkun li ma tkunx żvelata l-identità tax-xhud mhedded.
Jekk xhud protett b’identità sigrieta għandu jixhed, il-qorti tinterrogah/a meta l-partijiet għall-proċess ma jkunux preżenti. Il-liġi teħtieġ li l-qorti tieħu l-prekawzjonijiet possibbli kollha sabiex ma tesponix l-identità tax-xhud. Wara l-interrogazzjoni, il-qorti immedjatament tipprovdi lilek u lill-avukat tiegħek b’kopji tad-dikjarazzjoni tax-xhud mhux iffirmata. Int u l-avukat tiegħek tistgħu tagħmlu mistoqsijiet lix-xhud bil-miktub.
Links relatati
https://www.lex.bg/bg/laws/ldoc/2135512224Kodiċi ta' Proċedura Kriminali
https://www.lex.bg/bg/laws/ldoc/1589654529Kodiċi Kriminali
https://www.lex.bg/bg/laws/ldoc/2135560660L-Att Ġudizzjarju
http://www.vss.justice.bg/bg/vlast/1.htmIl-Kunsill Ġudizzjarju Suprem
Nista’ nappella?
Wara li ssibek “ħati” jew “mhux ħati”, il-qorti toħroġ verdett li int issir taf bih fi tmiem il-kawża. Il-Kodiċi ta’ Proċedura Kriminali jindika meta l-qorti tista’ tiċħad kawża kriminali mingħajr ma toħroġ verdett. Imbagħad il-qorti tagħmel deċiżjoni. Tista’ tappella kemm kontra l-verdett kif ukoll kontra d-deċiżjoni.
L-appell irid ikun bil-miktub u fih il-firma tiegħek. Jiġi sottomess mill-qorti tal-ewwel istanza għall-qorti tal-appell. Jekk l-ewwel istanza hi qorti distrettwali, il-qorti tal-appell tkun qorti reġjonali. Il-verdetti u d-deċiżjonijiet ta’ qorti reġjonali huma appellati quddiem qorti tal-appell. Għal aktar tagħrif dwar il-qrati ara s-sit elettroniku tal-Kunsill Ġudizzjarju Suprem. L-appelli kontra verdetti huma ppreżentati fi żmien 15-il ġurnata mid-data li jkunu ddikjarati, u d-deċiżjonijiet – fi żmien 7 ijiem mill-ġurnata li fiha jiġu nnotifikati.
Fl-appell, tista’ tilmenta dwar il-konklużjonijiet tal-qorti fir-rigward ta’ fatti li sabet li ġew ippruvati, l-applikazzjoni ta’ liġijiet relevanti u dwar penali inġusti. Irrispettivament minn kemm isiru lmenti, u x’tip ta’ lmenti jkunu saru, il-qorti tal-appell tiddeċiedi jekk il-verdett sħiħ ikunx korrett jew le.
X’jiġri jekk nappella?
Wara li tkun irċiviet l-appell tiegħek, il-qorti tal-ewwel istanza tibgħat kopji tiegħu lill-prosekutur u lill-partijiet l-oħra fil-kawża. Flimkien mar-raġunijiet tagħha għall-verdett, l-istess qorti tirreferi l-kawża bl-appell lill-qorti tal-appell. Jekk il-qorti ordnatlek li tinżamm f’kustodja proviżorja bħala miżura għall-prevenzjoni tal-evażjoni tal-prosekuzzjoni l-appell ma jwassalx għall-konċessjoni awtomatika tal-libertà tiegħek. Iżda tista’ titlob lill-qorti tal-appell biex dik il-miżura tiġi mibdula għal waħda inqas severa. Il-qorti tiddeċiedi l-appell tiegħek waqt smigħ separat.
M’hemmx data ta’ skadenza għall-qorti tal-appell biex tistabbilixxi data għas-smigħ. Din tiddependi fuq meta jistgħu jitħejjew ir-raġunijiet għall-verdett u fuq il-volumi ta’ xogħol tal-qorti tal-appell.
Tista’ ġġib provi ġodda quddiem il-qorti tal-appell għax dik il-qorti tista’ ssib fatti ġodda. Ir-regoli dwar il-provi validi għall-proċess tal-ewwel istanza japplikaw hawnhekk ukoll.
X’jiġri waqt is-smigħ tal-appell?
Tista’, iżda mhux bilfors, tattendi għas-smigħ. Int u l-avukat tiegħek tistgħu tagħmlu dikjarazzjoni bil-fomm dwar l-ilmenti fl-appell. Il-partijiet l-oħra preżenti jistgħu jgħidu x’jaħsbu dwar l-appell.
Il-qorti tal-appell tista’:
- tiddeċiedi li tannulla l-verdett u tirreferi l-każ lill-prosekutur jew lill-qorti tal-ewwel istanza għal eżaminazzjoni mill-ġdid.
- tannulla l-verdett tal-qorti tal-ewwel istanza u toħroġ verdett ġdid.
- tiddeċiedi li tibdel il-verdett, għal sentenza inqas severa.
- tiddeċiedi li tirrevoka l-verdett u li twaqqaf il-proċedimenti kriminali.
- tissospendi l-proċedimenti kriminali fil-każijiet previsti fil-Kodiċi ta' Proċedura Kriminali
- tiddeċiedi li tikkonferma l-verdett tal-qorti tal-ewwel istanza.
X’jiġri jekk l-appell jintlaqa’/ma jintlaqax?
Jekk m’intix kuntent bil-verdett jew bid-deċiżjoni ta’ qorti tal-appell, tista’ tappella quddiem Il-Qorti Suprema tal-Kassazzjoni. Jekk il-qorti tal-appell tkun qorti reġjonali, tista’ tippreżenta appell quddiem il-Qorti Suprema tal-Kassazzjoni biss f’każ li l-qorti reġjonali tkun ħarġet verdett ġdid.
Il-Qorti Suprema tal-Kassazzjoni ma ssibx fatti ġodda u għaldaqstant, ma taċċettax provi ġodda. Dik il-qorti tista’ tindika biss jekk il-liġijiet ġewx applikati b’mod korrett u jekk il-penali imposta hijiex ġusta. Il-Qorti Suprema tal-Kassazzjoni tikkonsidra biss l-ilmenti ddikjarati fl-appell li sarilha.
Int tkun intitolat għal kumpens biss meta l-kundanna tiegħek tiġi annullata u l-qorti tal-appell toħroġ verdett ġdid ta’ “mhux ħati”. Għal aktar dettalji, ara l-att dwar il-kumpens speċjali hawnhekk. Jekk, minkejja l-appell, il-kundanna tibqa’ tali, anki jekk b’sentenza inqas severa, din tibqa’ tidher fuq il-kondotta tiegħek. Verdett ta’ liberazzjoni ma jitniżżilx.
Ladarba tagħmel użu mill-possibbiltajiet kollha għall-appell quddiem qorti tal-appell u l-Qorti Suprema tal-Kassazzjoni, mhuwiex possibbli li jsir appell ulterjuri Il-verdett isir finali – jekk ma jkunx appellat, jew jekk ikun appellat wara d-data ta’ skadenza, jew wara li l-Qorti Suprema tal-Kassazzjoni tkun iddikjarat id-deċiżjoni tagħha.
Jien minn Stat Membru ieħor. Nista’ nintbagħat lura wara l-proċess quddiem qorti kriminali?
Tista’ tintbagħat lura. F’xi każi, dan jista’ jseħħ anke jekk ma taqbilx. It-trasferiment tiegħek ma jseħħx awtomatikament wara li s-sentenza tidħol fis-seħħ. Trid isseħħ proċedura li hi spjegata fid-dettall fil- Kodiċi ta' Proċedura Kriminali. Ikollok bżonn parir legali.
Jekk inkun ikkundannat, nista’ nerġa’ niġi pproċessat għall-istess delitt?
Il-liġi ma tippermettix li int tkun ipproċessat għal delitt li diġà tkun ġejt ikkundannat għalih. Din il-projbizzjoni tapplika wkoll meta tkun ikkundannat fi Stat Membru ieħor.
Informazzjoni dwar l-akkużi/il-kundanna
L-informazzjoni dwar l-akkużi kontrik jinżammu fir-rekords tal-pulizija. Jekk tkun illiberat, tista’ titlob lill-pulizija tħassar dik l-informazzjoni.
L-informazzjoni dwar il-kundanna titniżżel fil-kondotta tiegħek. Dan jinżamm mill-qorti distrettwali rispettiva. Jekk twelidt barra mill-Bulgarija, il-kondotta tiegħek tinżamm fil-Ministeru tal-Ġustizzja.
L-ebda rekord ta’ kundanna kriminali ma jiġi mħassar sakemm ikollok 100 sena u mbagħad jitqiegħed fuq mikrofilm u jitħassar. Il-kunsens tiegħek mhuwiex meħtieġ għall-ħażna tal-kondotta tiegħek. Lanqas m’inti intitolat li toġġezzjona għall-ħażna ta’ dik l-informazzjoni.
Links relatati
Kodiċi ta’ Proċedura Kriminali
Att dwar ir-Responsabbiltà tal-Istat u tal-Muniċipalitajiet għad-Danni (Ikkawżati liċ-Ċittadini)
Ordinanza Nru.8 tas-26 ta’ Frar 2008 dwar il-Funzjonijiet u l-Organizzazzjoni tax-Xogħol tal-Uffiċċji tar-Rekords ta’ Kundanni Kriminali
